1, 2. (a) Kerea i Yesus simimbahẹ̌ su tempong i Petrus něngoro si sie pẹ̌pandung watangenge hala? (Pěmanda gambarẹ̌ humotong su pěngangěndungang ini.) (b) Kawe nụe i Yesus simimbahẹ̌ kerene?

MANGA muriti Yesus himěkosẹ̌! I sire nẹ̌tiněna i Yesus sarung mapakasul᷊e kararatuangu Israel. Katewe, Yesus naul᷊ị seng mal᷊ighạ i sie masigěsạ kụ mate. Rasul Petrus apidu nẹ̌bera, ”Tal᷊ěntụko su watangengu, Tuang; Hal᷊ẹ̌ ene tawe mariadi si kau.” Yesus simimbahẹ̌, ”Pěngal᷊ing sarang likudẹ̌ku, Setang! I kau nakoạ watu makasangkong si siạ, ual᷊ingu i kau nẹ̌pikirẹ̌ bal᷊inẹbe tiněnang Mawu, katewe tiněnang taumata.”​—Matius 16:21-23; Kisah 1:6.

² Bawerang Yesus něnodẹ tiněnang i Yehuwa nẹ̌tatěntang bọu tiněnang dunia lẹ̌ahạkengu Setang. (1 Yohanes 5:19) I Petrus něngoro si Yesus gunang pẹ̌pandung watangenge hala, kere kal᷊awokange taumata su dunia ini. Katewe, i Yesus masingkạ i Yehuwa mapulu i sie sadia tumatěngo kasasigěsạ dingangu papatene. Sasimbahi Yesus něnodẹ i sie timol᷊e tiněnang Yehuwa bal᷊inẹ tiněnang dunia.

3. Kawe nụe masigěsạ tumol᷊e tiněnang Yehuwa dingangu mẹ̌těngkarau bọu tiněnang dunia?

 ³ Mạeng i kitẹ kerea? Apa i kitẹ nẹ̌tiněna kere i Yehuwa arau kere taumata su dunia ini? I kitẹ tau Sahani harusẹ̌ mẹ̌tawakal᷊i měmarikěsa kěbị kakanoạ i kitẹ makal᷊uasẹ̌ Mawu. Katewe kerea tiněnang i kitẹ? Apa i kitẹ mẹ̌tawakal᷊i tumol᷊e tiněnang Yehuwa, mangal᷊ene měmanda kěbị hal᷊ẹ̌ mẹ̌sul᷊ung cara i Yehuwa měmanda? Gunang měkoạ ene, i kitẹ harusẹ̌ mẹ̌tawakal᷊i. Katewe, tumole tiněnang dunia ene gampang, ual᷊ingu rohkẹ̌ u dunia ene su haghing tampạ. (Efesus 2:2) Bọu ene lai, taumata su dunia ini kasauange kětạeng mẹ̌pandung watangeng i sire hala kụ aramanung i kitẹ měnětạ mapulu mẹ̌tiněna kere i sire. Nal᷊ahẹ, tumol᷊e tiněnang Yehuwa ene masigěsạ, katewe tumol᷊e tiněnang dunia ene gampang.

4. (a) Apa sarung mariadi mạeng i kitẹ měmala dunia ini měngahạ tiněnang kitẹ? (b) Apa sarung ěndungang i kitẹ su pěngangěndungang ini?

⁴ Mạeng měmala dunia ini měngahạ tiněnang i kitẹ, i kitẹ sarung kětạeng mẹ̌pandung watangeng hala dingangu mapulu měmutusẹ̌ hala sude nihino dingangu nẹ̌salạ. (Markus 7:21, 22) Hakị u ene, i kitẹ harusẹ̌ mẹ̌pikirẹ̌ ”tiněnang Mawu”, bal᷊inẹ ”tiněnang taumata”. Pěngangěndungang ini sarung mẹ̌tul᷊ung si kitẹ měkoạ ene. I kitẹ sarung měngěndung kawe nụe měmanda haghing hal᷊ẹ̌ kere cara Yehuwa měmanda ene piạ gunane, kụ bal᷊inẹ makakoạ si kitẹ tawe webasẹ̌. I kitẹ lai měngěndung kerea tadeạu tawe ahạkengu tiněnang dunia ini. Su pěngangěndungang tuhụe, i kitẹ sarung měngěndung kerea tadeạu makaěna tiněnang Yehuwa soal u piram baụ hal᷊ẹ̌ kụ kerea i kitẹ tumol᷊e tiněna-Ne ene.

5. Kawe nụe pirang katau madiri piạ u měngahạ tiněnane?

⁵ Pirang katau madiri piạ u měngahạ tiněnane. I sire mapulu měkoạ putusang i sire hala, kụ nẹ̌pěndang i sire piạ hakẹ̌ měkoạ ene. I sire madiri taumata wal᷊inẹ měngatorẹ̌ si sire arau měnihasa si sire makoạ kere taumata wal᷊inẹ. * (Pěmanda catatan kaki.)

6. (a) Kawawebasẹ̌ apa nighělị i Yehuwa si kitẹ? (b) Apa kawawebasẹ̌ ini tawẹ apa kětạkenge?

⁶ Maning i kite tumol᷊e tiněnang Yehuwa, i kitẹ bědang botonge piạ pendapat i kitẹ hala. Darua Korintus 3:17 naul᷊ị, ”Su apang piạ rohkẹ̌ i Yehuwa, sene piạ kawawěbasẹ̌.” Yehuwa něgělị kawawebasẹ̌ si kitẹ gunang měmile makoạ taumata kerea. I kitẹ botonge piạ kapulu dingangu měmile sude ikẹ̌kapulung i kitẹ. Yehuwa někoạ si kitẹ kerene. Katewe, kawawebasi kitẹ piạ kětạkenge. (Basa 1 Petrus 2:16.) Su tempong harusẹ̌ měmutusẹ̌ sude nihino dingangu nẹ̌sal᷊a, Yehuwa mapulu i kitẹ měpakẹ Hengetang’E. Apa ene nakakoạ si kitẹ tawe webasẹ̌? Arau, apa ene piạ gunane si kitẹ?

7, 8. Apa tumol᷊e tiněnang Yehuwa makakoạ si kitẹ tawe webasẹ̌? Gělịko contoh.

⁷ Ene botonge isihing kere ini. Matatimadẹ̌ nẹ̌tawakal᷊i měněntiro sipatẹ̌ mapaelẹ̌ su anạ. I sire měněntiro anạ tadeạu makoạ taumata jujurẹ̌, marading,  dingangu mapadul᷊i su taumata wal᷊inẹ. Su tempong někoạ ene, matimadẹ̌ bal᷊inẹ měkoạ anạ tawe webasẹ̌. Katewe i sire něnadia anạ i sire tadeạu berhasil su pěbawiahẹ̌. Su tempong anạ seng gěguwạ kụ lumintụ bọu wal᷊e, i sire bebasẹ̌ měmile. Mạeng i sire měbiahẹ̌ tuhụ těntirong matimadẹ̌, i sire sarung makakoạ putusang mapaelẹ̌, kụ marau bọu masalah, tawe guměnggang, dingangu tawe mẹ̌sasěsilẹ̌.

⁸ Kere matimadẹ̌ mapia, Yehuwa mapulu manga anạe měbiahẹ̌ mal᷊uasẹ̌. (Yesaya 48:17, 18) Hakị u ene i Sie něněntiro si kitẹ prinsip dasarẹ̌ soal u moral dingangu kerea měkoạ taumata wal᷊inẹ. I Sie něgausẹ̌ si kitẹ měmanda haghing hal᷊ẹ̌ kere cara i Sie měmanda dingangu měbiahẹ̌ tuhụ těntiro-Ne. Ini tawe nakakoạ i kitẹ tawe webasẹ̌. Katewe, ini nakakoạ si kitẹ limembong matahuěna dingangu botonge měkoạ putusang nihino. (Mazmur 92:5; Amsal 2:1-5; Yesaya 55:9) I kitẹ hala bědang tatapẹ̌ botonge měmile dingangu měkoạ putusang nihino. Ini makakoạ si kitẹ mal᷊uasẹ̌. (Mazmur 1:2, 3) Nal᷊ahẹ, mạeng mẹ̌tiněna kere i Yehuwa, i kitẹ sarung makaěbạ lawọ gunane!

9, 10. Apa buktine tiněnang Yehuwa limembong kapaelange sul᷊ungu tiněnang dunia?

⁹ Alasang wal᷊inẹ i kitẹ mapulu tumol᷊e tiněnang Yehuwa ual᷊ingu tiněna-Ne limembong kapaelange bọu tiněnang dunia. Dunia něgělị sasasa soal u kakanoạ sude nihino arau nẹ̌sal᷊a, carane tadeạu keluarga mararame, carane tadeạu sukses su hal᷊ẹ̌, dingangu manga hal᷊ẹ̌ wal᷊inẹ su pěbawiahẹ̌. Katewe, kal᷊awokange sasasa ene nẹ̌tatěntang dingangu tiněnang Yehuwa. Contone, dunia ini masau měmahansang taumata gunang měngal᷊imona kapulung watangeng hala dingangu setuju su kakanoạ amoral. Kụ tumuhụ tiněnang dunia, sěngkawingang sarung mal᷊uasẹ̌ mạeng i sire mẹ̌tal᷊ei arau mẹ̌cere ual᷊ingu alasang tawe penting. Kěbị sasasa ene tawe nẹ̌tatahino dingangu těntirong Alkitapẹ̌. Katewe, apa sasasa bọu dunia limembong nẹ̌tatahino si kitẹ orasẹ̌ ini sul᷊ungu sasasa bọu Alkitapẹ̌?

¹⁰ Yesus naul᷊ị, ”Pelesang pẹ̌sěngkatau mal᷊ahẹ bọu kakanoạe.” (Matius 11:19) Maning piạ lawọ kemajuan teknologi, ene tawe nakailang masalah gěguwạ nakakoạ si kitẹ tawe mal᷊uasẹ̌, kere sekẹ, karal᷊akisẹ̌, dingangu kawawěnsing ual᷊ingu nẹ̌tatěntang ras. Bọu ene lai, tumuhụ dunia kakanoạ amoral tawe nẹ̌sal᷊a. Katewe lawọ taumata něngakui ene nakakoạ keluarga narusa, nakarěntang sakị, dingangu barang dal᷊akị bal᷊inẹ. Kerea dingangu sasasa bọu i Yehuwa? Tau Sahani apang timol᷊e tiněnang Yehuwa nakapěndang pẹ̌darame su ral᷊ungu keluarga, masehatẹ̌,  kụ měbẹ̌biahẹ̌ mararame dingangu anạu sěmbaụ i sire su patikụ dunia. (Yesaya 2:4; Kisah 10:34, 35; 1 Korintus 6:9-11) Ini něnodẹ tiněnang Yehuwa limembong kapaelange sul᷊ungu tiněnang dunia.

11. I sai něngahạ tiněnang i Musa, kụ apa hasile?

¹¹ Manga ělang i Yehuwa su tempong tamai masingkạ tiněnang Yehuwa limembong kapaelange. Contone, maning i Musa nitěntirong ”kěbị kasingkạu tau Misirẹ̌”, i sie masingkạ pelesa tutune asal᷊e bọu i Yehuwa. (Kisah 7:22; Mazmur 90:12) Hakị u ene, i sie nẹ̌dorong si Yehuwa, ”Tul᷊ungko iạ makasingkạ dal᷊eng’U.” (Keluaran 33:13) Ual᷊ingu i Musa němala Yehuwa něngahạ tiněnane, Yehuwa něpakẹ si sie dingangu cara makạlaherang gunang měkoạ kapulu-Ne. Yehuwa lai nẹ̌sěbạ i Musa kai taumata piạ pangangimang gěguwạ.​—Ibrani 11:24-27.

12. Apa dasarẹ̌ putusang i Rasul Paulus?

¹² Rasul Paulus kai taumata pande dingangu nasikol᷊ah. I sie botonge mẹ̌bisara werang Ibrani dingangu Yunani. (Kisah 5:34; 21:37, 39; 22:2, 3) Katewe i sie tawe timol᷊e pelesang dunia kụ i sie někoạ putusang dasare bọu Hengetangu Mawu. (Basa Kisah 17:2; 1 Korintus 2:6, 7, 13.) Hasile, i sie sěbạe berhasil su pelayanan kụ nakaěbạ hadiah matahang sarang karěngụe.​—2 Timotius 4:8.

13. I sai piạ tanggung jawab gunang měmalui tiněnang i kitẹ tadeạu měmanda haghing hal᷊ẹ̌ kere cara Yehuwa měmanda?

¹³ Nal᷊ahẹ, tiněnang i Yehuwa sěbạe limembong kapaelange bọu tiněnang dunia. Mạeng i kitẹ tumol᷊e standar bọu Mawu, i kitẹ sarung kahěngang-hěngang mal᷊uasẹ̌ dingangu sukses. Katewe, Yehuwa tawe měnihasa si kitẹ mẹ̌tiněna kere i Sie. ”Ělang masatia dingangu matahuěna” dingangu manga penatua lai tawe měngatorẹ̌ tiněnang i kitẹ. (Matius 24:45; 2 Korintus 1:24) I kitẹ kěbị piạ tanggung jawab gunang měmal᷊ui tiněnang i kitẹ tadeạu měmanda haghing hal᷊ẹ̌ kere cara Yehuwa měmanda. Kerea měkoạ ene?

14, 15. (a) Apa harusẹ̌ tiněnang i kitẹ tadeạu i kitẹ mẹ̌tiněna kere i Yehuwa? (b) Kawe nụe i kitẹ tawe wotonge měmala tiněnang dunia měngahạ tiněnang i kitẹ? Gělịko contoh.

¹⁴ Roma 12:2 naul᷊ị, ”Pěngědọe ahạkengu dunia ini. Katewe pẹ̌bal᷊uịe, carane ute bal᷊ui tiněnang i kamene, tadeạu i kamene makatodẹ su watangeng, kapulung Mawu kai mapia, nasukụ, dingangu makal᷊uasẹ̌ si Sie.” Ayatẹ̌ ini něněntiro tawẹ soale apa nakaahạ tiněnang i kitẹ su tempong bědang tawe něngěndung Alkitapẹ̌, i kitẹ botonge měmal᷊ui tiněna tadeạu mẹ̌sul᷊ung dingangu tiněnang Mawu. Maning faktor keturunan dingangu pengalaman botonge makaahạ tiněnang i kitẹ, tiněnang i kitẹ botonge mawal᷊ui, tumuhụ apa kasauange tẹ̌tiněnang i kitẹ. Mạeng i kitẹ mẹ̌pikirẹ̌ tiněnang Yehuwa, i kitẹ sauneng mangimang tiněna-Ne sěntiniạ nihino. Bọu ene, i kitẹ sarung mapulu měmanda kěbị hal᷊ẹ̌ kere cara Yehuwa měmanda.

¹⁵ Katewe tadeạu tiněnang i kitẹ mẹ̌sul᷊ung dingangu tiněnang Yehuwa, i kitẹ tawe wotonge ”ahạkengu dunia ini”. Ini mangal᷊ene i kitẹ harusẹ̌ měngědo mẹ̌biala, měbasa, arau dumaringihẹ̌ kěbị barang tawe nẹ̌tatahino dingangu tiněnang Mawu. Hal᷊ẹ̌ ini  sěbạe penting. Ini botonge isul᷊ung dingangu kaěng. Taumata mapulu limembong masehatẹ̌ aramanung měmile kumaěng kaěng mapaelẹ̌. Katewe, mạeng i sie lai kumaěng kaěng bělisẹ̌, apa nikoạe ene sia-sia! Kerene lai, mạeng i kitẹ měmala dunia měngahạ tiněnang i kitẹ, apa nikoạ i kitẹ gunang měngěndung tiněnang Yehuwa sarung makoạ tawẹ gunane.

16. I kitẹ harusẹ̌ měndiagạ watangeng i kitẹ bọu apa?

¹⁶ Apa i kitẹ botonge kahěngang-hěngang mawebasẹ̌ bọu tiněnang dunia? Tala, ual᷊ingu i kitẹ tawe makasěbang bọu dunia ini. (1 Korintus 5:9, 10) Contone, su tempong měnginjilẹ̌ i kitẹ makaringihẹ̌ tiněna nẹ̌sal᷊a bọu taumata apang nihabareng i kitẹ. Maning kerene, i kitẹ botonge měmile tawe turusẹ̌ mẹ̌tiněna arau měnarimạ hal᷊ẹ̌ ene. Kere i Yesus, i kitẹ harusẹ̌ masahawụ měnděmẹ tiněna nẹ̌sal᷊a, ual᷊ingu Setang mapulu si kitẹ piạ tiněna kerene. I kitẹ lai harusẹ̌ maingatẹ̌ tadeạu tawe matol᷊e tiněnang dunia bọu barang sěběnarẹ̌e botonge katihọkang i kitẹ.​—Basa Amsal 4:23.

17. Kerea tadeạu i kitẹ tawe matol᷊e tiněnang dunia bọu barang sěběnarẹ̌e botonge katihọkang i kitẹ?

¹⁷ Contone, i kitẹ harusẹ̌ pakapia měmile hapị. Alkitapẹ̌ něgělị laingatẹ̌ mạeng i kitẹ mědal᷊ahapị mapia dingangu taumata bal᷊inẹ ělang i Yehuwa, i kitẹ sarung měnětạ mẹ̌tiněna kere i sire. (Amsal 13:20; 1 Korintus 15:12, 32, 33) I kitẹ lai harusẹ̌ měmile hiburan pakapia. Mạeng i kitẹ mẹ̌těngkarau bọu hiburan lohone soal u těntiro evolusi, měpẹ̌papate, arau amoral, tiněnang i kitẹ tawe karacungangu tiněna ”tawe nẹ̌tatahino dingangu kasingkạ bọu Mawu”.​—2 Korintus 10:5.

18, 19. (a) Kawe nụe i kitẹ harusẹ̌ limembong maingatẹ̌ su tiněnang dunia tawe kẹ̌kasilong mal᷊ahẹ? (b) Kakiwal᷊o apa harusẹ̌ tiněnang i kitẹ, kụ kawe nụe?

¹⁸ I kitẹ lai harusẹ̌ makakiral᷊a dingangu mẹ̌těngkarau bọu tiněnang dunia kụ tawe kẹ̌kasilong mal᷊ahẹ.  Contone, piạ berita limembong měnumběka su sěmbaụ organisasi politik. Piạ lai běkeng pěbawiahẹ̌ měngẹ̌ngahạ taumata gunang měnahusu barang limembong penting tumuhụ dunia ini. Piạ lai film dingangu bukẹ̌ makakoạ taumata měngal᷊imona kapulung watangeng dingangu keluarga. Katewe, kěbị ene tawe nẹ̌tatahino dingangu těntirong Alkitapẹ̌. Alkitapẹ̌ naul᷊ị, i kitẹ dingangu kěluargang i kitẹ sarung mal᷊uasẹ̌ mạeng i kitẹ kuměndagẹ̌ si Yehuwa něngělembo bọu barang bal᷊inẹ. (Matius 22:36-39) Bọu ene lai, maning bukẹ̌ u běke, film, arau kartun manga rariọ biasane botonge tarimạkeng, katewe piạ bahaya al᷊usẹ̌ makakoạ manga rariọ setuju dingangu kakanoạ amoral.

¹⁹ I kitẹ bědang botonge menikmati hiburan tawe makawahaya. Katewe i kitẹ harusẹ̌ mẹ̌kiwal᷊o su watangeng, ’Apa iạ nakakiral᷊a tiněnang dunia sẹ̌sawuhang secara al᷊usẹ̌? Apa iạ měnděndiagạ watangengku dingangu manga anạku bọu acara televisi dingangu bawasang nělahẹ tiněnang dunia? Tadeạu manga anạku tawe matol᷊e tiněnang dunia bọu apa nikaringihẹ̌ arau nikasilong i sire, apa iạ mětẹ̌tul᷊ung si sire tadeạu piạ tiněnang Yehuwa?’ Mạeng i kitẹ makakiral᷊a pẹ̌tatěntange tiněnang Yehuwa dingangu tiněnang dunia, i kitẹ sarung tawe ”ahạkengu dunia ini”.

20. Kerea i kitẹ makasingkạ i sai měngẹ̌ngahạ si kitẹ?

²⁰ I kitẹ harusẹ̌ mẹ̌tahěndung piạ darua simbul᷊u informasi. Sěmbaụ bọu i Yehuwa, kụ sěmbaụ bọu Setang dingangu duniane. I sai měngẹ̌ngahạ si kau? Sasimbahe ute, bọu i sai i kau něnarimạ informasi ene. Mạeng i kitẹ měnarimạ tiněnang dunia, dunia sarung měngahạ tiněnang i kitẹ, kụ i kitẹ sarung limembong měngal᷊imona kapulung i kitẹ hala. Hakị u ene penting i kitẹ měmile pakapia apa bialang, basang, daringihang, dingangu tiněnang.

21. Apa sarung ěndungang i kitẹ su pěngangěndungang tuhụe?

²¹ I kitẹ seng něngěndung tadeạu piạ tiněnang Yehuwa, i kitẹ harusẹ̌ mẹ̌těngkarau bọu tiněnang dunia. I kitẹ harusẹ̌ mẹ̌tiněna apa tẹ̌tiněnangu Mawu tadeạu i kitẹ sarung mẹ̌tiněna kere i Sie. Su pěngangěndungang tuhụe, i kitẹ sarung měngěndung kerea měkoạ ene.