1-2. Apa mangal᷊ene bawerang i Yesus su Yohanes 4:35, 36?

SU RAL᷊ENG sarang Galilea Yesus limiu baelẹ̌, aramanung baelu barli bědang melong. (Yoh. 4:3-6) Sasuang ene hědo botonge pěngsạkeng ěndịu ěpạu wul᷊ang tuhụe. Hakị u ene, tantu bawerang i Yesus ini nakakoạ manga murite naherang: ”Pěmanda, manga baelẹ̌ seng mawira kụ seng sadia ipěngsạ.” (Basa Yohanes 4:35, 36.) Apa mangal᷊ene bawerang i Yesus?

² Kakělaěng Yesus kai nẹ̌bisara soal u měměngsạ taumata, bal᷊inẹ barli. Pẹ̌tiněna apa nariadi těntal᷊ang i Yesus bědang tawe naul᷊ị hal᷊ẹ̌ ene. Maning tau Yahudi tawe wiasa mẹ̌bisara dingangu tau Samaria, Yesus tatapẹ̌ něnginjilẹ̌ su sěngkatau wawine Samaria, kụ wawine ene dimaringihẹ̌. Sěběnarẹ̌e, su tempong Yesus naul᷊ị baelẹ̌ seng ”mawira kụ seng sadia ipěngsạ”, tau Samaria apang nakaringihẹ̌ soal i Yesus bọu wawine ene seng su ral᷊eng sarang i Yesus, kụ mapulu měngěndung mal᷊awọ bọu i sie. (Yoh. 4:9, 39-42) Sěngkatau pakar Alkitapẹ̌ němohẹ, ”Taumata masahawụ diměnta si Yesus dingangu dimaringihẹ̌ si sie. Ene něnodẹ i sire mẹ̌sul᷊ungu barli seng sadia ipěngsạ.”

3. Mạeng pěndangu su taumata mẹ̌sul᷊ung pěndang i Yesus, kawe nụe caranu měnginjilẹ̌ sarung makoạ limembong mapaelẹ̌?

³ Kerea pěndangu su taumata apang nipẹ̌sombangengu su tempong něnginjilẹ̌? Apa i kau němanda i sire mẹ̌sul᷊ungu barli seng sadia ipěngsạ? Mạeng iya, i kau sarung měkoạ tatělu hal᷊ẹ̌ ini: Humotong, i kau sarung mẹ̌tahěndung hal᷊ẹ̌ měnginjilẹ̌ harusẹ̌ lighạ koateng. Tempong měměngsạ ini tawe turusẹ̌ koateng. Hakị u ene, i kitẹ tawe wotonge měnděmẹ tempo. Karuane, i kau sarung mal᷊uasẹ̌ su tempong makasilo taumata měnarimạ habarẹ̌ mapia. Alkitapẹ̌ nẹ̌bera, ”Taumata mal᷊uasẹ̌ su tempong měměngsạ.” (Yes. 9:3) Kụ katělune, i kau  sarung mẹ̌pěndang kěbị taumata botonge makoạ muriti Kristus. Hakị u ene, i kau sarung měmal᷊ui caranu měnginjilẹ̌ tadeạu i sire mapulu dumaringihẹ̌.

4. Apa sarung ěndungang i kitẹ soal i Rasul Paulus su pěngangěndungang ini?

⁴ Pirang katau muriti Yesus aramanung nẹ̌pěndang tau Samaria tawe makoạ muriti Yesus, katewe Yesus tawe nẹ̌pikirẹ̌ kerene. Yesus němanda i sire botonge makoạ murite. I kitẹ lai harusẹ̌ mẹ̌pěndang kerene soal u taumata su tampạ i kitẹ měnginjilẹ̌. Rasul Paulus nakoạ pẹ̌tatěnoěng mapaelẹ̌ si kitẹ. Su pěngangěndungang ini, i kitẹ sarung měngěndung kerea i Paulus (1) nědeạ informasi soal u apa pẹ̌pangimangengu taumata apang nihabarenge, (2) nẹ̌tawakal᷊i nakaěna apa ikẹ̌kapuluang i sire, dingangu (3) němanda i sire botonge makoạ muriti Yesus.

5. Kawe nụe i Paulus nakaěna cara mẹ̌tiněna taumata apang nihabarenge su tampạ pěngangibadang tau Yahudi?

⁵ Paulus hanesẹ̌ měnginjilẹ̌ su tampạ pěngangibadang tau Yahudi. Contone, su tampạ pěngangibadang su Tesalonika, ”karěngụe tělu sabatẹ̌, i sie něgělị penjelasan [su tau Yahudi] tuhụ Binohẹ Susi”. (Kis. 17:1, 2) Ual᷊ingu humotong agamane kai Yahudi, i Paulus aramanung tawe ragu měnginjilẹ̌ su tampạ pěngangibadang ene. (Kis. 26:4, 5) Paulus nakaěna cara tau Yahudi mẹ̌tiněna, hakị u ene i sie botonge bahani měnginjilẹ̌ si sire.​—Flp. 3:4, 5.

6. Apa pẹ̌tatěntange taumata su pasarẹ̌ su Athena dingangu taumata apang nihabareng i Paulus su tampạ pěngangibadang?

⁶ Su apang i Paulus nirarihang dingangu nitokol᷊ẹ̌ bọu Tesalonika, kụ samurine lai bọu Berea, i sie nahumpạ su Athena. Sene, i sie saụ nakoạ sarang tampạ pěngangibadang kụ ”něnětạ nẹ̌bisara su tau Yahudi dingangu taumata wal᷊inẹ apang měnẹ̌němbah Mawu”. (Kis. 17:17) Katewe, su tempong něnginjilẹ̌ su pasarẹ̌, taumata nipẹ̌sombangenge kai bal᷊inẹ tau Yahudi. Sene, Paulus nẹ̌bisara su manga filsuf dingangu taumata bọu haghing bangsa. I sire nẹ̌pěndang bawerang i Paulus kai ”těntiro wuhu”. I sire nẹ̌bera si Paulus, ”I kau něněntiro si kami manga hal᷊ẹ̌ bědang tawe nikaringihi kami.”​—Kis. 17:18-20.

7. Tumuhụ Kisah 17:22, 23, kerea Paulus němal᷊ui carane i sie něnginjilẹ̌?

⁷ Basa Kisah 17:22, 23. Su tempong něnginjilẹ̌ su taumata bọu wangsa wal᷊inẹ su Athena, Paulus tawe něpakẹ cara mẹ̌sul᷊ung kere nipakẹe su tau Yahudi. Aramanung i Paulus nẹ̌tiněna, ’Apa pẹ̌pangimangengu taumata su soa Athena ini?’ I sie mětẹ̌tarukira manga  barang su tampạ ene, dingangu kebiasaan taumata měngibadah sene. Bọu ene, i Paulus nẹ̌tawakal᷊i nědeạ dasarẹ̌ mẹ̌sul᷊ung soal u apa pẹ̌pangimangengu taumata sene dingangu těntirong Alkitapẹ̌. Sěngkatau komentator Alkitapẹ̌ nẹ̌bera, ”Ual᷊ingu i Paulus kai tau Kristen kụ asal᷊u agamane kai agama Yahudi, i sie sadarẹ̌ tau Yunani tawe měnẹ̌němbah Mawu ’nihino’, sẹ̌sěmbangu tau Yahudi dingangu tau Kristen. Katewe, i sie nẹ̌tawakal᷊i něnodẹ Mawu lẹ̌habarenge ene sěběnarẹ̌e kai Mawu seng sẹ̌sěmbaěngu tau Athena.” Paulus němal᷊ui cara i sie něnginjilẹ̌ si sire. I sie naul᷊ị su tau Athena apa lẹ̌habarenge ene kai asal᷊e bọu ”Mawu Tawe Nikahěnganeng” kụ mapulu sěmbaěng i sire. Maning taumata bọu wangsa wal᷊inẹ běga soal u Alkitapẹ̌, i Paulus tawe něngědo něnginjilẹ̌ si sire. Paulus němanda i sire kere sasuang kụ sadia ipěngsạ, kụ i sie němal᷊ui cara i sie něnginjilẹ̌ si sire.

8. (a) Apa makatul᷊ung si kau makasingkạ agamang tau nihabarengu? (b) Mạeng piạ u nẹ̌bera si kau i sie seng piạ agamane, kerea i kau sumimbahẹ̌?

⁸ Kere i Paulus, kěnang pẹ̌tarukira manga hal᷊ẹ̌ makatul᷊ung si kau makaěna apa pẹ̌pangimangengu taumata. Contone, i kitẹ botonge mẹ̌tarukira manga barang arau hiasan su wal᷊e. Arau, bọu arenge, lakụe, penampilan, dingangu bawerane, i kitẹ sarung makasingkạ apa agamane. Arau, aramanung piạ u langsung naul᷊ị agamane. Su tempong piạ u maul᷊ị kerene, sěngkatau perintis istimewa, arenge Flutura, biasane sumimbahẹ̌, ”I kami diměnta sini bal᷊inẹ měmaksa si Ibụ tumol᷊e agamang i kami, katewe mẹ̌kiwal᷊o soal u sěmbaụ topik mapaelẹ̌.”

9. Su tempong měnginjilẹ̌ su taumata puluang su agama, dasarẹ̌ mẹ̌sul᷊ung apa botonge paketangu?

⁹ Topik apa botonge bisaraěng i kitẹ dingangu taumata apang puluang su Agama? Kěnang deạ dasarẹ̌ mẹ̌sul᷊ung. I sie aramanung kětạeng měnẹ̌němbah sěmbaụ Mawu, mangimang Yesus měnanal᷊amatẹ̌ taumata, arau mangimang seng mal᷊ighạ karal᷊akisẹ̌ sarung ipakailang. Bọu ene, pakẹ dasarẹ̌ ene gunang měmahiạ habaru Alkitapẹ̌. Mạeng měkoạ ene, tau ene aramanung mapulu dumaringihẹ̌.

10. I kitẹ harusẹ̌ mẹ̌tawakal᷊i měkoạ apa, kụ kawe nụe?

¹⁰ Pẹ̌tahěndung, taumata aramanung tawe mangimang su kěbị těntirong agamane. Hakị u ene, mạeng i kau seng masingkạ agamang tau ene, pẹ̌tawakal᷊ịe makasingkạ apa sěběnarẹ̌e pẹ̌pangimangenge. David, sěngkatau perintis istimewa su Australia, nẹ̌bera, ”Orasẹ̌ ini, lawọ taumata nělaụ těntirong agama dingangu těntirong taumata.” Sěngkatau saudari arenge Donalta su Albania nẹ̌bera, ”Pirang katau nipẹ̌sombangeng i kami něngaku piạ agama, katewe samurine i sire naul᷊ị i sire tawe mangimang  su Mawu.” Sěngkatau saudara nakoạ utusan injil su Argentina nẹ̌bera, ”Pirang katau měngẹ̌ngaku mangimang Tritunggal, katewe i sire tawe mangimang i Amang, Ahusẹ̌, dingangu rohkẹ̌ masusi ene Mawu sěmbaụ.” I sie lai nẹ̌bera, ”Mạeng masingkạ hal᷊ẹ̌ ene, i kitẹ limembong gampang makaěbạ dasarẹ̌ mẹ̌sul᷊ung.” Hakị u ene, kěnang pẹ̌tarukira apa sěběnarẹ̌e pẹ̌pangimangengu taumata. Mạeng měkoạ ene, i kau botonge mẹ̌těno si Paulus, ’měkoạ haghing hal᷊ẹ̌ gunang haghing taumata’.​—1 Kor. 9:19-23.

11. Kere niwohẹ su Kisah 14:14-17, kerea i Paulus němal᷊ui topik habarenge su tempong něnginjilẹ̌ su tau Listra?

¹¹ Basa Kisah 14:14-17. Paulus nẹ̌tarukira apa ikẹ̌kapuluangu taumata, kụ i sie němalui carane měnětạ mẹ̌bawěke. Contone, su tempong něnginjilẹ̌ su Listra, taumata nihabareng i Paulus tawe tumanịu masingkạ arau lai běga lohong Binohẹ Susi. Hakị u ene, Paulus nẹ̌bisara soal u apa seng nikasingkạ i sire, contone soal u tempong měměngsạ arau měbiahẹ̌ mal᷊uasẹ̌. I sie něpakẹ bawera dingangu contoh botonge kaěnangu taumata sene.

12. Kerea i kau botonge makasingkạ apa ikẹ̌kapuluangu taumata kụ měmal᷊ui caranu měnětạ mẹ̌bawěke?

¹² Pẹ̌tawakal᷊ịe makasingkạ apa ikẹ̌kapuluangu taumata su tampạ i kau měnginjilẹ̌, bọu ene bal᷊ui caranu měnětạ mẹ̌bawěke. Kerea i kau makasingkạ ene su tempong i kau makoạ sarang i sie arau dumal᷊eng sarang bal᷊ene? Sěngsul᷊ẹ lai, pẹ̌tarukira. Aramanung i sie kạpěnguruse sasuang, měbẹ̌basa bukẹ̌, měkẹ̌koạ oto arau motorẹ̌, arau měkẹ̌koạ barang bal᷊inẹ. Mạeng nẹ̌tatahino, i kau botonge měnětạ mẹ̌bawěke soal u apa kẹ̌koatenge. (Yoh. 4:7) Lakụ niluheng taumata lai botonge makal᷊ahẹ asal᷊ẹ̌, hal᷊ẹ̌, arau tim olahraga ikẹ̌kapuluang i sire. Sěngkatau saudara arenge Gustavo nẹ̌bisara, ”Iạ něnětạ nẹ̌bawěke dingangu sěngkatau umbaseng umure 19 su taunge, kụ i sie něluhe lakụ piạ gambaru sěngkatau penyanyi timeleng. Iạ nẹ̌kiwal᷊o soal u penyanyi ene, kụ i sie naul᷊ị si siạ kawe nụe i sie puluang su penyanyi ene.” Bisarang i kami nakaahạ  sarang pěngangěndungang Alkitapẹ̌, kụ orasẹ̌ ini i sie seng nakoạ anạu sěmbaụ i kitẹ.”

13. Kerea i kau botonge měgausẹ̌ si sire dingangu cara makakoạ i sire mapulu měngěndung Alkitapẹ̌?

¹³ Mạeng i kau něgausẹ̌ taumata gunang měngěndung Alkitapẹ̌, todẹko kawe nụe ene piạ gunane si sie. (Yoh. 4:13-15) Contone, sěngkatau saudari arenge, Poppy, nipasuẹ̌ su wal᷊eng sěngkatau wawine mapulu měngěndung Alkitapẹ̌. Su tempong i Poppy nakasilo ijazah su darěndung něnodẹ wawine ene kai dosen su bidang pendidikan, Poppy nělahẹ su wawine ene, Sahiding Yehuwa lai měnẹ̌něntiro taumata bọu program pěngangěndungang Alkitapẹ̌ dingangu bọu pěngangibadang. Kụ, wawine ene mapulu měngěndung, diměnta su pěngangibadang, dingangu tawe marěngụ bọu ene, i sie diměnta su kebaktian wilayah. Sěntaung bọu ene, i sie nibaptisẹ̌. Kěnang pẹ̌tiněna, ’Apa ikẹ̌kapuluangu taumata apang tẹ̌tiwoěngu? Apa iạ botonge měgausẹ̌ si sire měpakẹ cara makakoạ i sire mapulu měngěndung Alkitapẹ̌?’

14. Kerea i kau botonge měmal᷊ui caranu měněntiro haghing měngangěndung Alkitapẹ̌?

¹⁴ Su tempong piạ u mapulu měngěndung Alkitapẹ̌, pěkoạ persiapan kal᷊imona, pẹ̌tiněna latar belakang arau apa ikẹ̌kapuluang i sire. Su tempong měkoạ persiapan, pěmile ayatẹ̌ basaěng, video putareng, kụ sasihing sarung paketangu. Kěnang pẹ̌tiněna, ’Apa limembong makawahangsang si sie? (Amsal 16:23) Su Albania, sěngkatau wawine něngěndung Alkitapẹ̌ dingangu sěngkatau perintis arenge Flora. Wawine ene naul᷊ị, ”Iạ tawe mangimang těntiro taumata nate saụ ipěbiahẹ̌.” Flora tawe němaksa si sie mangimang těntiro ene. Flora nẹ̌bera, ”Iạ nẹ̌tiněna, humotong i sie harusẹ̌ masingkạ soal u Mawu seng nẹ̌diandi taumata nate saụ ipěbiahẹ̌.” Něnětạ tempo ene, sabang měněntiro Alkitapẹ̌, i Flora mělẹ̌lahẹ kakěndagẹ̌, pelesa, dingangu kawasang Yehuwa. Samurine, měngangěndung ene nangimang su těntirong Alkitapẹ̌ soal u taumata nate saụ ipěbiahẹ̌. Orasẹ̌ ini, i sie seng nakoạ Sahiding Yehuwa masěmangatẹ̌.

15. Tumuhụ Kisah 17:16-18, kakanoạ apa makakoạ si Paulus mẹ̌tiněna tau Athena tawe makoạ muriti Kristus, katewe apa nakakoạ si sie tawe nẹ̌tiněna kerene?

¹⁵ Basa Kisah 17:16-18. Maning su soa Athena piạ lawọ měnaněmbah berhala, kakanoạ amoral, dingangu těntiro nẹ̌sal᷊a, Paulus tawe nẹ̌tiněna taumata sene tawe makoạ muriti Kristus. Kụ, maning taumata sene lai mělẹ̌hinakang si sie, Paulus tawe nakadodọ naung. Paulus lai nakoạ tau Kristen maning humotong i sie puluang ’měhinakang Mawu, měndariha, dingangu maobotẹ̌’. (1 Tim. 1:13) Yesus mangimang i Paulus botonge makoạ tumatol᷊ene. Hakị u ene, i Paulus lai němanda tau Athena botonge makoạ muriti Yesus. Kụ, ene nariadi. Piạ bọu i sire nakoạ muriti Yesus.​—Kis. 9:13-15; 17:34.

16-17. Apa něnodẹ taumata bọu haghing latar belakang samurine botonge makoạ muriti Kristus? Gělịko contone.

¹⁶ Su abad humotong, taumata apang nakoạ muriti Yesus asal᷊e bọu haghing latar belakang. Su tempong němohẹ suratẹ̌ gunang tau Kristen su soa Korintus su Yunani, Paulus nẹ̌bera pirang katau anggota sidang ene kangerẹ kai taumata ral᷊akị arau sěbạe amoral. Bọu ene i sie saụ nẹ̌bera, ”Kangerẹ, su tal᷊oarang i kamene lai piạ kerene. Katewe, orasẹ̌ ini i kamene seng nipakawurěsi.” (1 Kor. 6:9-11) Mạeng i kau měbẹ̌biahẹ̌ su zaman ene, apa i kau lai mangimang i sire botonge mẹ̌bal᷊ui kụ makoạ muriti Yesus?

¹⁷ Orasẹ̌ ini, piạ lawọ taumata mapulu mẹ̌bal᷊ui tadeạu botonge makoạ muriti Yesus. Contone, pěmanda pengalaman sěngkatau  perintis istimewa su Australia arenge Yukina. Su sěngkatempo, su sěmbaụ kantorẹ̌, Yukina nakasilo sěngkatau mahuala piạ tatọe. Yukina nẹ̌běke, ”Humotong iạ ragu, katewe bọu ene iạ něnětạ nẹ̌bisara dingange. I sie nạung puluang su lohongu Alkitapẹ̌, ual᷊ingu piram baụ tatọ su wadange kai manga ayatẹ̌ bọu bukẹ̌ Mazmur. Wawine ene něnětạ něngěndung Alkitapẹ̌ dingangu diměnta něngibadah. * Pengalaman ene nakakoạ si Yukina nasadarẹ̌, taumata botonge mẹ̌bal᷊ui su tempong nakaringihẹ̌ habarẹ̌ bọu Alkitapẹ̌.

18. Kawe nụe i kitẹ tawe botonge menghakimi taumata?

¹⁸ Apa i Yesus naul᷊ị baelẹ̌ seng sadia ipěngsạ ual᷊ingu i sie mělẹ̌harapẹ̌ lawọ taumata sarung makoạ tumatol᷊ene? Tala. Yesus masingkạ tumuhụ těbal᷊ẹ̌, kal᷊awọkange taumata tawe mangimang si sie. (Yoh. 12:37, 38) Kụ, i Yesus lai botonge mẹ̌basa naungu taumata. (Mat. 9:4) Maning kerene, Yesus turusẹ̌ fokus mẹ̌tul᷊ung taumata apang mapulu mangimang si sie, kụ i sie masěmangatẹ̌ měnginjilẹ̌ su kěbị taumata. I kitẹ tawe makawasa naungu taumata. Hakị u ene, i kitẹ tantu madiri menghakimi taumata su tampạ i kitẹ měnginjilẹ̌. Katewe, i kitẹ mapulu mẹ̌tahěndung kěbị taumata botonge makoạ muriti Kristus. I Mark, sěngkatau utusan injil su Burkina Faso, nẹ̌bera, ”Taumata su pěndangku sarung měkoạ kemajuan, kasauange něngědo něngěndung. Katewe, taumata su pěndangku tawe měkoạ kemajuan, i sire ene někoạ kemajuan mapaelẹ̌. Hakị u ene, iạ něngěndung kapaelange ute měmala rohkẹ̌ i Yehuwa měngahạ si kitẹ.”

19. Kerea i kitẹ harusẹ̌ měmanda taumata su tampạ i kitẹ měngẹ̌nginjilẹ̌?

¹⁹ Humotong, aramanung i kitẹ mẹ̌pěndang su tampạ i kitẹ měnginjilẹ̌ kětạeng mahal᷊i taumata kere sasuang seng sadia ipěngsạ. Katewe, pẹ̌tahěndung bawerang i Yesus su manga murite. Baelẹ̌ seng mawira kụ seng sadia ipěngsạ. Taumata botonge mẹ̌bal᷊ui dingangu makoạ muriti Kristus. Si Yehuwa, taumata kerene kai kere ”arětạ maarěga”. (Hag. 2:7) Mạeng i kitẹ měmanda taumata wal᷊inẹ kere cara i Yehuwa dingangi Yesus měmanda, i kitẹ sarung mẹ̌tawakal᷊i makasingkạ latar belakang dingangu apa ikẹ̌kapuluang i sire. I kitẹ sarung mẹ̌pěndang i sire botonge makoạ anạu sěmbaụ i kitẹ.