Langsung ke konten

Langsung ke daftar isi

PĚNGANGĚNDUNGANG 18

’Tumal᷊ang Sarang Garis Finis’

’Tumal᷊ang Sarang Garis Finis’

”Iạ seng timal᷊ang sarang garis finis.”​—2 TIM. 4:7.

KAKANTARỊ 129 Turusẹ̌ Mẹ̌tatahang

TINJAUAN *

1. I kitẹ kěbị harusẹ̌ měkoạ apa?

APA i kau mapulu tumol᷊e tandingu tumal᷊ang mạeng i kau masingkạ ene masigěsạ, něngělembo mạeng i kau masakị arau nal᷊owe? Tantu tala. Katewe, Rasul Paulus naul᷊ị kěbị tau Kristen tụtal᷊ang su tandingu pěbawiahẹ̌. (Ibr. 12:1) Kụ i kitẹ kěbị, mangudạ arau maghurang, matoghasẹ̌ arau nal᷊owe, harusẹ̌ mẹ̌tatahang sarang pěngěngsuenge mạeng i kitẹ mapulu makatarimạ hadiah bọu i Yehuwa.​—Mat. 24:13.

2. Kere niwohẹ su 2 Timotius 4:7, 8, kawe nụe i Paulus botonge něgělị sasasa soal u tandingu tumal᷊ang?

2 Paulus botonge něgělị sasasa soal u tandingu tumal᷊ang ual᷊ingu i sie seng ”timal᷊ang sarang garis finis”. (Basa 2 Timotius 4:7, 8.) Katewe sěběnarẹ̌e, tandingu tumal᷊ang apa bẹ̌bisarang i Paulus?

TANDINGU TUMAL᷊ANG APA BẸ̌BISARANG I PAULUS?

3. Tandingu tumal᷊ang apa bẹ̌bisarang i Paulus?

3 Gunang měněntiro hal᷊ẹ̌ penting, i Paulus pẹ̌sěngsul᷊ẹ měsẹ̌sěbạ manga hal᷊ẹ̌ piạ sěmpụe dingangu tanding kẹ̌koateng su Yunani tempong tamai. (1 Kor. 9:25-27; 2 Tim. 2:5) Paulus pirang sul᷊ẹ napẹ̌sul᷊ung pěbawiahu tau Kristen dingangu tandingu tumal᷊ang. (1 Kor. 9:24; Gal. 2:2; Flp. 2:16) Taumata něnětạ timol᷊e ”tanding” ini su tempong i sie nẹ̌diandi něgělị watangenge si Yehuwa kụ nibaptisẹ̌. (1 Ptr. 3:21) I sie mahumpạ su garis finis su tempong Yehuwa něgělị si sie hadiah pěbawiahẹ̌ kěkalẹ̌.​—Mat. 25:31-34, 46; 2 Tim. 4:8.

4. Apa sarung ěndungang i kitẹ su pěngangěndungang ini?

4 Piạ piram baụ hal᷊ẹ̌ mẹ̌sul᷊ung su tandingu tumal᷊ang marau dingangu pěbawiahu tau Kristen. Mahi i kitẹ měngěndung tatělu hal᷊ẹ̌ mẹ̌sul᷊ung ene. Humotong, i kitẹ harusẹ̌ tumal᷊ang su ral᷊eng seng nitantu. Karuane, i kitẹ harusẹ̌ fokus su garis finis. Kụ katělune, i kitẹ harusẹ̌ turusẹ̌ tumal᷊ang maning piạ sasal᷊ukạ.

TOL᷊E RAL᷊ENG SENG NITANTU

I kitẹ kěbị harusẹ̌ tumal᷊ang su ral᷊eng seng nitantu gunang tau Kristen (Pěmanda paragraf 5-7) *

5. Dal᷊engu wiahẹ̌ sude harusẹ̌ tol᷊eng i kitẹ, kụ kawe nụe?

5 Tadeạu makaěbạ hadiah, tumatal᷊ang harusẹ̌ tumal᷊ang su ral᷊eng seng nitantu. Kerene lai, mạeng i kitẹ mapulu makaěbạ hadiah pěbawiahẹ̌ kěkalẹ̌, i kitẹ harusě tumol᷊e dal᷊engu pěbawiahẹ̌ seng nitodẹ i Kristus. (Kis. 20:24; 1 Ptr. 2:21) Katewe, Setang dingangu taumata apang timol᷊e si sie tawe mal᷊uasẹ̌ mạeng i kitẹ tumol᷊e dal᷊engu pěbawiahẹ̌ seng nitodẹ i Yesus. I sire mapulu i kitẹ ’tumol᷊e dal᷊engu wiahi sire’. (1 Ptr. 4:4) I sire mělẹ̌heghesẹ̌ dal᷊engu wiahi kitẹ kụ nẹ̌bera dal᷊engu wiahi sire limembong mapaelẹ̌. I sire naul᷊ị dal᷊engu wiahi sire makakoạ si sire běbasẹ̌. Katewe, ene kai nẹ̌sal᷊a!​—2 Ptr. 2:19.

6. Apa nikaěndungangu bọu pengalaman i Brian?

6 Mạeng sěngkatau tumol᷊e dal᷊engu wiahu taumata apang timol᷊e tiněnang Setang, i sie sarung masadarẹ̌ dal᷊engu wiahẹ̌ ene tawe makakoạ si sie bebasẹ̌. I sie nakoạ ělangu Setang dingangu kapulune hala. (Rm. 6:16) Kěnang pẹ̌tiněna pengalaman i Brian. Matimade něněntiro si sie tadeạu tumol᷊e dal᷊engu wiahẹ̌ nitodẹ i Yesus. Katewe, su tempong i sie seng natělang, i sie ragu apa dal᷊engu wiahẹ̌ ene makakoạ si sie mal᷊uasẹ̌ arau tala. Hakị u ene, i Brian němutusẹ̌ gunang tumol᷊e taumata apang měbẹ̌biahẹ̌ timol᷊e standaru Setang. Katewe, Brian nẹ̌bera i sie tawe sadarẹ̌ kawawebasẹ̌ ikẹ̌kapuluange ene nakakoạ si sie kecanduan manga barang dal᷊akị. I sie nẹ̌běke, ”Iạ něpakẹ narkoba, nẹ̌bukang, dingangu něbiahẹ̌ amoral. Pira taung tuhụe, iạ něnal᷊ukạ něpakẹ haghing narkoba limembong makawahaya, kụ iạ sauneng kecanduan. . . . Iạ něnětạ nẹ̌bal᷊ụ narkoba tadeạu botonge tatapẹ̌ měbiahẹ̌ kerene.” Samurine, Brian němutusẹ̌ gunang měbiahẹ̌ tuhụ standar i Yehuwa. I sie němal᷊ui dal᷊engu pěbawiahe kụ nibaptisẹ̌ su taung 2001. Orasẹ̌ ini, i sie kahěngang-hěngang mal᷊uasẹ̌ ual᷊ingu timol᷊e dal᷊engu wiahẹ̌ seng nitodẹ i Yesus. *

7. Tumuhụ Matius 7:13, 14, darua dal᷊eng apa ene su těngong i kitẹ?

7 Měmile dal᷊eng nihino ene sěbạe penting! Setang mapulu i kitẹ kěbị měngědo tumal᷊ang su ral᷊eng masěsẹ ”timonane pěbawiahẹ̌” kụ mělenga sarang dal᷊eng mal᷊oahẹ̌ nitol᷊engu lawọ taumata su dunia ini. Dal᷊eng ene limembong ikẹ̌kapuluangu taumata kụ limembong gampang dumal᷊eng sene. Katewe, dal᷊eng ene ”timonane kawawinasa”. (Basa Matius 7:13, 14.) Tadeạu tatapẹ̌ su ral᷊eng nihino kụ tawe mělenga, i kitẹ harusẹ̌ mangimang si Yehuwa dingangu dumaringihẹ̌ si Sie.

TATAPẸ̌E FOKUS SU TEMPONG TUMAL᷊ANG

I kitẹ harusẹ̌ tatapẹ̌ fokus kụ tawe makasangkong taumata wal᷊inẹ (Pěmanda paragraf 8-12) *

8. Mạeng sěngkatau tumatal᷊ang nasangkong, apa sarung koatenge?

8 Tadeạu tawe masangkong, manga tumatal᷊ang biasane mětẹ̌tarukira dal᷊eng ene. Maning kerene, i sire aramanung mang masangkong ual᷊ingu tumatal᷊ang wal᷊inẹ arau ual᷊ingu piạ lohang su ral᷊eng. Katewe, maning nasangkong kụ nanawo, i sire botonge dumarisị kụ saụ tumal᷊ang. I sire tawe kětạeng fokus su barang nakasangkong si sire, katewe i sire fokus su garis finis dingangu hadiah lẹ̌harapeng i sire.

9. Mạeng i kitẹ nasangkong, apa harusẹ̌ koateng i kitẹ?

9 Su tandingu pěbawiahẹ̌, i kitẹ aramanung pirang sul᷊ẹ nasangkong. Ěndịu i kitẹ někoạ pẹ̌sasal᷊a su bawera arau kakanoạ. Arau lai, aramanung piạ anạu sěmbaụ někoạ pẹ̌sasal᷊a kụ nakatědụ naung i kitẹ. I kitẹ sěběnarẹ̌e tawe huměkosẹ̌ mạeng ene nariadi. I kitẹ kěbị tawe nasukụ, dingangu tụtal᷊ang su ral᷊eng masěsẹ mětẹ̌timona pěbawiahẹ̌. Hakị u ene, pẹ̌sěngsul᷊ẹ i kitẹ makatangga anạu sěmbaụ. Paulus naul᷊ị pẹ̌sěngsul᷊ẹ aramanung i kitẹ piạ ”alasang gunang mẹ̌pědu” sěmbaụ su wal᷊inẹ. (Kol. 3:13) Katewe, sul᷊ungu fokus su barang nakakoạ si kitẹ nasangkong, kapaelange i kitẹ fokus su hadiah sarung kaěbakeng i kitẹ. Kụ mạeng nasangkong, i kitẹ harusẹ̌ dumarisị kụ saụ tumal᷊ang. Mạeng i kitẹ turusẹ̌ mẹ̌pědu kụ madiri saụ mẹ̌tahamawu si Yehuwa, i kitẹ tawe makahumpạ garis finis dingangu tawe makaěbạ hadiah. Bọu ene lai, i kitẹ sarung makoạ kasasangkonang su taumata wal᷊inẹ apang mětẹ̌tawakal᷊i turusẹ̌ tumal᷊ang.

10. Apa harusẹ̌ koateng i kitẹ tadeạu tawe makoạ ”batu makasangkong” anạu sěmbaụ?

10 Cara wal᷊inẹ tadeạu i kitẹ tawe makoạ ”batu makasangkong” ene kai měmala anạu sěmbaụ měkoạ manga hal᷊ẹ̌ tuhụ carang i sire mạeng ene botonge, sul᷊ungu měnihasa si sire tumol᷊e carang i kitẹ. (Rm. 14:13, 19-21; 1 Kor. 8:9, 13) Mạeng měkoạ ene, i kitẹ nẹ̌tatěntang dingangu manga tumatal᷊ang su tanding sěběnarẹ̌e. Manga tumatal᷊ang ene kětạeng mětẹ̌tawakal᷊i makaěbạ hadiah gunang watangeng i sire hala. Hal᷊ẹ̌ humotong tẹ̌tiněnang i sire ene kai kerea tadeạu makauntung. Hakị u ene, aramanung i sire měnuhudẹ̌ tumatal᷊ang wal᷊inẹ tadeạu i sire makoạ kal᷊imona. Katewe i kitẹ tawe kerene. I kitẹ tawe bersaing dingangu anaụ sěmbaụ i kitẹ. (Gal. 5:26; 6:4) I kitẹ mapulu mẹ̌tul᷊ung kěbị taumata makahumpạ garis finis sěngkasio dingangi kitẹ tadeạu makaěbạ hadiah pěbawiahẹ̌ kěkalẹ̌. Hakị u ene, i kitẹ mapulu mẹ̌tawakal᷊i tumol᷊e sasasang i Paulus gunang ’mẹ̌pandung kapulung taumata wal᷊inẹ, bal᷊inẹ kětạeng kapulung i kitẹ hala’.​—Flp. 2:4.

11. Tumatal᷊ang harusẹ̌ fokus su apa, kụ kawe nụe?

11 Tumatal᷊ang tawe kětạeng měmanda ral᷊eng su těngong i sire, katewe lai harusẹ̌ fokus su garis finis. Maning i sire tawe kahěngang-hěngang nakasilo garis finis, i sire botonge mẹ̌tiněna i sire seng nahumpạ su garis finis kụ nakaěbạ hadiah. Mạeng turusẹ̌ mẹ̌tiněna hadiah, i sire sarung masěmangatẹ̌ tumal᷊ang.

12. Apa nirianding Yehuwa si kitẹ?

12 Apa sarung kaěbakeng mạeng i kitẹ tumal᷊ang sarang garis finis su tandingu pěbawiahẹ̌? Yehuwa dingangu mapia naung nẹ̌diandi gunang měgělị si kitẹ hadiah pěbawiahẹ̌ kěkalẹ̌, su sorga arau lai firdaus su dunia. Alkitapẹ̌ naul᷊ị apa sarung kaěbakeng i kitẹ su ěllo mahi. Ual᷊ingu ene, i kitẹ botonge mẹ̌tiněna pěbawiahi kitẹ su ěllo mahi sěbạe mapaelẹ̌. Mạeng i kitẹ turusẹ̌ mẹ̌tiněna pělaharapẹ̌ nirianding Yehuwa, i kitẹ sarung turusẹ̌ masatia tumal᷊ang kụ tawe měngědo.

TURUSẸ̌E TAL᷊ANG MANING PIẠ SASAL᷊UKẠ

I kitẹ mapulu turusẹ̌ tumal᷊ang su tandingu pěbawiahẹ̌ maning nakahombang masalah (Pěmanda paragraf 13-20) *

13. Kawe nụe i kitẹ limembong mapaelẹ̌ mạeng isul᷊ung dingangu tumatal᷊ang su tanding sěběnarẹ̌e?

13 Su Yunani tempong kangerẹ, tumatal᷊ang su tanding harusẹ̌ tumatěngo haghing sasal᷊ukạ, kere sakị dingangu pěndang nal᷊owe. Katewe, i sire kětạeng měngẹ̌ngumbala su pelatihan nitarimạ i sire dingangu su katatoghasi sire hala. Mạeng ipẹ̌sul᷊ung dingangi sire, i kitẹ limembong mapaelẹ̌. I kitẹ bal᷊inẹ kětạeng něnarimạ pelatihan tadeạu botonge turusẹ̌ tumal᷊ang. I kitẹ lai nakaěbạ katatoghasẹ̌ bọu i Yehuwa, kụ katatoghasẹ̌ ene tawẹ apa kětạkenge. Mạeng i kitẹ měngumbala si Yehuwa, i Sie nẹ̌diandi sarung melatih dingangu měnoghasẹ̌ si kitẹ.​—1 Ptr. 5:10.

14. Kerea 2 Korintus 12:9, 10, makatul᷊ung si kitẹ tumatěngo sasal᷊ukạ?

14 Paulus harusẹ̌ mẹ̌tawakal᷊i tumatěngo lawọ sasal᷊ukạ. Contone, i sie lẹ̌heghesang dingangu dẹ̌darihangu taumata. Pẹ̌sěngsul᷊ẹ i Paulus nẹ̌pěndang i sie lome dingangu harusẹ̌ tumatěngo ”tune su ral᷊ungu gěsi”. (2 Kor. 12:7) Katewe, maning harusẹ̌ tumatěngo kěbị sasal᷊ukạ ene, i sie tawe něngědo někoạ kapulung Yehuwa. (Basa 2 Korintus 12:9, 10.) Ual᷊ingu i Paulus mapia, Yehuwa nẹ̌tul᷊ung si sie nakal᷊iu sasal᷊ukạ ene.

15. Maeng mẹ̌těno si Paulus, apa kapěndangeng i kitẹ?

15 I kitẹ aramanung lẹ̌heghesang arau dẹ̌darihang ual᷊ingu pangangimang i kitẹ. I kitẹ lai aramanung masakị arau nal᷊owe. Katewe mạeng mẹ̌těno si Paulus, kěbị sasal᷊ukạ ene makoạ kesempatan gunang makapěndang tul᷊umang i Yehuwa.

16. Apa wotonge koatengu maning badangu mahungsakị?

16 Apa i kau rụdal᷊oka su ral᷊okang arau kụkaiang su kursi roda? Apa bukunu seng lome arau matanu seng marěndung? Mạeng nakapěndang kěbị ene, apa i kau botonge tumal᷊ang sěngkasio dingangu anạu sěmbaụ mangudạ lai masehatẹ̌? Tantu botonge! Lawọ anạu sěmbaụ tatapẹ̌ tụtal᷊ang su ral᷊eng mětẹ̌timona pěbawiahẹ̌ maning seng maghurang arau mahungsakị. I sire tawe makakoạ ene mạeng měngumbala su katatoghasi sire hala. I sire nakaěbạ katatoghasẹ̌ bọu i Yehuwa su tempong dimaringihẹ̌ ibadah bọu telepon arau nẹ̌biala rekaman bọu sambungan internet. I sire lai nẹ̌tawakal᷊i něnginjilẹ̌ su dokterẹ̌, suster, dingangu anạu sěngkatau apang nẹ̌tiwo.

17. Kerea pěndang i Yehuwa su anạu sěmbaụ apang mahungsakị?

17 Maning i kau seng tawe makakoạ mal᷊awọ gunang i Yehuwa, abe makadodọ naung kụ měpikirẹ̌ i kau seng tawe makatahang tumal᷊ang sarang pěngěngsuenge. Yehuwa makěndagẹ̌ si kau ual᷊ingu i kau mangimang si Sie dingangu seng taunge nẹ̌tatahang někoạ kapulu-Ne. I kau membutuhkan tul᷊umang’E něngělembo bọu kal᷊imona, kụ i Sie tawe měněntang si kau. (Mz. 9:10) Yehuwa sěběnarẹ̌e mapulu turusẹ̌ mẹ̌těngkarani si kau. Kěnang pěmanda apa niwerang sěngkatau saudari mahungsakị: ”Ual᷊ingu wadangku mahungsakị, tempoku gunang měnginjilẹ̌ seng mahal᷊i. Katewe iạ masingkạ apa seng nikoạku nakal᷊uasẹ̌ si Yehuwa maning ene kětạeng kadodọ. Ene nakakoạ si siạ mal᷊uasẹ̌.” Mạeng i kau nakadodọ naung, pẹ̌tahěndung Yehuwa turusẹ̌ dụděndingang si kau. Kěnang pẹ̌tiněna apa nikoạ i Paulus, kụ pẹ̌tahěndung bawera makatoghasẹ̌ ini: ”Su tempong iạ lome, . . . iạ mal᷊uasẹ̌. Su tempong iạ lome, iạ napenẹu katatoghasẹ̌.”​—2 Kor. 12:10.

18. Sasal᷊ukạ apa tẹ̌tatěngongu pirang katau anạu sěmbaụ?

18 Piạ sasal᷊ukạ wal᷊inẹ tẹ̌tatěngong pirang katau anạu sěmbaụ apang tụtal᷊ang su ral᷊eng mětẹ̌timona pěbawiahẹ̌. I sire piạ masalah kụ tawe nikasilongu taumata wal᷊inẹ. Contone, i sire harusẹ̌ mẹ̌tawakal᷊i lumawang sakị mental arau emosi, kere depresi arau tumanịu guměnggang. Kawe nụe situasi kerene mawěhạ tatěngongu manga ělang i Yehuwa? Ual᷊ingu su tempong sěngkatau napeho arau kụkaiang su kursi roda, taumata wal᷊inẹ makasilo ene kụ mapulu mẹ̌tul᷊ung. Katewe, taumata apang nakaěbạ sakị mental arau emosi aramanung kakělaěng tawe masakị. Maning kerene, i sire sěběnarẹ̌e natědụ-tědụ kere taumata napeho. Ual᷊ingu taumata wal᷊inẹ běga hal᷊ẹ̌ ene, i sire aramanung tawe nakaěbạ tul᷊umang dingangu kakěndagẹ̌ tuhụ kebutuhan i sire.

19. Apa wotonge kaěndungang i kitẹ bọu contoh i Mefibosyet?

19 Aramanung i kau nakahombang masalah nakakoạ si kau masigěsạ mẹ̌tahamawu si Yehuwa. Kụ i kau aramanung nẹ̌pěndang taumata wal᷊inẹ tawe nakaěna situasinu. Mạeng kerene, contoh Mefibosyet botonge makatoghasẹ̌ si kau. (2 Sam. 4:4) Badange piạ kurange, kụ Datu Daud lai tawe adilẹ̌ někoạ si sie. Sěběnarẹ̌e, apa nikahombangeng i Mefibosyet ene bal᷊inẹ ual᷊ingu pẹ̌sasal᷊ane. Maning kerene, i sie tawe nẹ̌pědu. I sie měngẹ̌ngarěga manga hal᷊ẹ̌ mapia seng nikaěbạe. I sie lai nakitarimakasẹ ual᷊ingu i Daud bọu něnodẹ kapiane si sie. (2 Sam. 9:6-10) Hakị u ene, su tempong i Daud tawe nakaěna situasine, i Mefibosyet němutusẹ̌ tawe mẹ̌pědu arau mawěngsing si Daud. I sie tawe němala pẹ̌sasal᷊ang i Daud makakoạ si sie mẹ̌pědu. Kụ i sie lai tawe napẹ̌sal᷊ang Yehuwa ual᷊ingu apa seng nikoạ i Daud. Mefibosyet nẹ̌tiněna soal u kerea i sie botonge mendukung datu seng nipileng Yehuwa. (2 Sam. 16:1-4; 19:24-30) Yehuwa něngatorẹ̌ běkeng pěbawiahi Mefibosyet pakiwohẹ su Alkitapẹ̌ tadeạu i kitẹ botonge měngěndung bọu i sie.​—Rm. 15:4.

20. Apa pengaruh kaghaghěnggang su pirang katau anạu sěmbaụ? Katewe, i sire botonge mangimang apa?

20 Ual᷊ingu piạ lawọ kaghaghěnggang, pirang katau anạu sěmbaụ nakapěndang sěbạe matakụ arau tawe percaya diri su tempong mẹ̌sombang dingangu taumata wal᷊inẹ. I sire aramanung nakapěndang masigěsạ su tempong ene su tal᷊oarang taumata l᷊awọ. Katewe, i sire tatapẹ̌ diměnta su pěngangibadang dingangu kebaktian. I sire masigěsạ mẹ̌bisara su taumata wuhu, katewe i sire tatapẹ̌ nẹ̌bisara su taumata wal᷊inẹ su tempong měnginjilẹ̌. Mạeng i kau nakapěndang kerene, i kau tawe sẹ̌sanu. Lawọ lai nakahombang sigěsạ kerene. Pẹ̌tahěndung, Yehuwa mal᷊uasẹ̌ i kau seng nẹ̌tawakal᷊i dingangu kaguwạu naung. Sarang orasẹ̌ ini, i kau tawe něngědo. Ene bukti Yehuwa něngal᷊amatẹ̌ si kau dingangu něgělị si kau katatoghasẹ̌. * (Flp. 4:6, 7; 1 Ptr. 5:7) Mạeng i kau turusẹ̌ mẹ̌tahamawu si Yehuwa maning nakaěbạ sakị su wadang dingangu emosi, pangimangke i kau nakal᷊uasẹ̌ si Yehuwa.

21. Ual᷊ingu piạ tul᷊umang i Yehuwa, i kitẹ botonge makakoạ apa?

21 I kitẹ mal᷊uasẹ̌ ual᷊ingu tanding nisěbạ i Paulus sahene nẹ̌tatěntang dingangu tanding sěběnarẹ̌e. Su tanding sěběnarẹ̌e su zaman Alkitapẹ̌, kětạeng piạ sěngkatau makaěbạ hadiane. Katewe, kěbị taumata apang timal᷊ang sarang pěngěngsuenge su tandingu pěbawiahẹ̌, sarung makatarimạ hadiah pěbawiahẹ̌ kěkalẹ̌. (Yoh. 3:16) Bọu ene, su tanding sěběnarẹ̌e, kěbị tumatal᷊ang harusẹ̌ piạ badang matoghasẹ̌. Mạeng tala, i sire tawe makauntung. Katewe, su tanding tẹ̌tol᷊eng i kitẹ, kal᷊awokange bọu i kitẹ nakahombang masalah kasasehatẹ̌. Maning kerene, i kitẹ botonge mẹ̌tatahang tumal᷊ang. (2 Kor. 4:16) Nal᷊ahẹ, ual᷊ingu piạ tul᷊umang i Yehuwa, i kitẹ kěbị botonge mahumpạ su garis finis!

KAKANTARỊ 144 Al᷊amatẹ̌ Tẹ̌tahěndungangku

^ par. 5 Orasẹ̌ ini, lawọ ělang i Yehuwa nasigěsạ ual᷊ingu seng maghurang arau masakị. Kụ, pẹ̌sěngsul᷊ẹ i kitẹ lai nal᷊owe. Hakị u ene, tumal᷊ang su tanding ene karingihang masigěsạ. Su pěngangěndungang ini, i kitẹ sarung měngěndung kerea i kitẹ kěbị botonge mẹ̌tatahang tumal᷊ang dingangu makauntung su tandingu pěbawiahẹ̌ bẹ̌bisarang i Paulus.

^ par. 6 Pěmanda artikel ”Alkitab Mengubah Kehidupan” su Menara Pengawal 1 Januari 2013.

^ par. 20 Gunang makaěbạ těgu wal᷊inẹ soal u cara tumatěngo kaghaghěnggang dingangu měmanda pengalaman i sire apang seng nakakoạ timatěngo ene, pěmanda acara JW Broadcasting® bul᷊ang Mei 2019 su jw.org®. Nisadia su werang Indonesia. Deạ su bageang PERPUSTAKAAN > JW BROADCASTING.

^ par. 63 KETERANGAN GAMBARẸ̌: Tatapẹ̌ sibukẹ̌ su pelayanan nakatul᷊ung saudara maghurang tatapẹ̌ su ral᷊eng pěbawiahẹ̌ nitodẹ i Kristus.

^ par. 65 KETERANGAN GAMBARẸ̌: I kitẹ sarung makasangkong taumata wal᷊inẹ mạeng i kitẹ měnihasa taumata wal᷊inẹ měnginung lawọ alkoholẹ̌ arau i kitẹ hala tawe měngukurẹ̌ kal᷊awọe alkoholẹ̌ inungang i kitẹ.

^ par. 67 KETERANGAN GAMBARẸ̌: Maning dụdal᷊oka su ral᷊okangu rumah sakitẹ̌, sěngkatau saudara tatapẹ̌ tụtal᷊ang su tandingu pěbawiahẹ̌, su tempong i sie něgělị kesaksian su dokterẹ̌ něngundang si sie.