1-2. Apa nariadi těntal᷊ang i Yesus bědang tawe nẹ̌bera bawera pěngěngsuenge?

INI seng tanggalẹ̌ 14 Nisan, taung 33 M. Su apang i sie nitoke kụ niputusẹ̌ nẹ̌sal᷊a maning tawe někoạ barang dal᷊akị, i sie nihinakaneng, nirarihang, bọu ene limane dingangu laede nipaku su rihi. Sabang i sie sumindạ dingangu mẹ̌bera ene sěbạe matědụ-tědụ. I sie nẹ̌bisara ual᷊ingu piạ hal᷊ẹ̌ penting harusẹ̌ ul᷊ịkang.

² Mahịe i kitẹ měngěndung bawerang i Yesus su tempong i sie maraning mate kạgaghantong su rihi lai tatěntiro apa botonge kaěndungang i kitẹ. Botonge lai ikawera, mahịe i kitẹ ’dumaringihẹ̌ si sie’.​—Mat. 17:5.

3. I sai bẹ̌bisarang i Yesus su tempong i sie nẹ̌bera ”Amang, ampungeko i sire”?

³ Apa niwerang i Yesus? Su tempong mapapaku su rihi, Yesus nẹ̌doa, ”Amang, ampungeko i sire.” Měngampung si sai? I kitẹ mědeạ petunjuk bọu bawera ini: ”I sire běga apa nikoạ i sire.” (Luk. 23:33, 34) Kakělaěng daroang i Yesus ene gunang prajurit Roma němaku lima dingangu laede. I sire běga i sai sěběnarẹ̌e i sie. Yesus lai ěndịu nẹ̌tiněna soal u taumata apang něngoro i sie pakipate kụ samurine mangimang si sie. (Kis. 2:36-38) Yesus tawe němala hal᷊ẹ̌ tawẹ adilẹ̌ makakoạ si sie mẹ̌pědu dingangu mawěngsing. (1 Ptr. 2:23) Katewe, i Yesus nẹ̌dorong si Yehuwa tadeạu měgělị ampung si sire apang němate si sie.

4. Apa kaěndungang i kitẹ bọu i Yesus puluang měgělị ampung su manga sědụe?

⁴ Apa kaěndungang i kitẹ bọu bawerang i Yesus? Kere i Yesus, i kitẹ harusẹ̌ puluang měgělị ampung su taumata  wal᷊inẹ. (Kol. 3:13) Pirang katau, sarang lai keluarga, ěndịu mawěngsing si kitẹ ual᷊ingu i sire tawe nakaěna apa pẹ̌pangimangeng i kitẹ dingangu dal᷊engu pěbawiahi kitẹ. I sire ěndịu mẹ̌bisara konti soal i kitẹ, mapakamea si kitẹ su těngong taumata wal᷊inẹ, měndusa kěbị publikasi, arau mengancam sarang měndariha si kitẹ. Sul᷊ungu turusẹ̌ mẹ̌pědu, i kitẹ botonge mẹ̌dorong si Yehuwa mẹ̌tul᷊ung si sire apang mawěngsing si kitẹ tadeạu měnarimạ katěngadẹ̌. (Mat. 5:44, 45) Pẹ̌sěngsul᷊ẹ, i kitẹ ěndịu masigěsạ měgělị ampung, limembong lai mạeng i sire měkoạ barang tawẹ adilẹ̌ si kitẹ. Katewe, mạeng i kitẹ turusẹ̌ mẹ̌pědu kụ tawe měgělị ampung ene makarugi si kitẹ hala. Sěngkatau saudari nẹ̌bera, ”Iạ nasadarẹ̌ měgělị ampung su taumata wal᷊inẹ bal᷊inẹ mangal᷊ene apa nikoạ i sire ene kahěngang arau iạ měmala i sire měkoạ dal᷊akị si siạ. Katewe ene mangal᷊ene iạ němile gunang tawe turusẹ̌ mẹ̌pědu si sire.” (Mz. 37:8) Su tempong němutusẹ̌ gunang měgělị ampung, i kitẹ tawe němala manga hal᷊ẹ̌ dal᷊akị nikahombangeng makakoạ si kitẹ turusẹ̌ mẹ̌pědu.​—Ef. 4:31, 32.

5. Apa nirianding i Yesus su sěngkatau taumata dal᷊akị, kụ kawe nụe i sie někoạ diandi ene?

⁵ Apa niwerang i Yesus? Piạ duang katau taumata ral᷊akị kạgaghantong su rihi su sěndihang i Yesus. Humotong, duang katau ene lai mělẹ̌hinakang si sie. (Mat. 27:44) Katewe bọu ene, piạ sěngkatau bọu i sire něngědo něhinakang. I sie nasadarẹ̌ i Yesus ”tawẹ sal᷊ane”. (Luk. 23:40, 41) I sie lai něnodẹ i sie mangimang i Yesus sarung mapakawiahẹ̌ si sie bọu papate kụ sarung mẹ̌parenta makoạ datu. I sie nẹ̌bera si Yesus, ”Yesus, tahěndunge wue iạ su tempong i kau sumuẹ̌ su Kararatuangu.” (Luk. 23:42) Esẹ ene něnodẹ pangangimang gěguwạ. Kụ i Yesus simimbahẹ̌ si sie, ”Kahěngang-hěngang iạ maul᷊ị si kau sahěllo ini, i kau sarung dingangku [bal᷊inẹ su Kararatuang, katewe] su Firdaus.” (Luk. 23:43) Bawerang i Yesus něnodẹ i sie hala něgělị diandi su tau dal᷊akị ene. Yesus něgělị pělaharapẹ̌ su taumata dal᷊akị seng mal᷊ighạ mate ual᷊ingu i sie masingkạ i Amange kai matal᷊ěntụ.​—Mz. 103:8.

6. Apa nikaěndungang i kitẹ bọu bawerang i Yesus su sěngkatau taumata dal᷊akị?

⁶ Apa kaěndungang i kitẹ bọu bawerang i Yesus? Yesus kere i Amange. (Ibr. 1:3) Yehuwa mapulu měgělị ampung si kitẹ dingangu měnodẹ tatal᷊ěntụ’E. Katewe, i Sie měkoạ ene mạeng i kitẹ kahěngang-hěngang nẹ̌sasěsilẹ̌ ual᷊ingu pẹ̌sasal᷊a nikoạ i kitẹ su tempong tamai dingangu mạeng i kitẹ mangimang su tatěbusi Yesus Kristus. (1 Yoh. 1:7) Pirang katau ěndịu masigěsạ mangimang i Yehuwa botonge měgělị ampung su pẹ̌sasal᷊a seng nikoạ i sire. Mạeng i kau pẹ̌sěngsul᷊ẹ makapěndang kerene, pẹ̌tiněna ini: Maraning papatene, i Yesus něnodẹ tatal᷊ěntụ su sěngkatau taumata dal᷊akị buhudeng něnodẹ pangangimang. Apa lai i Yehuwa, i Sie měnodẹ tatal᷊ěntụ su manga ělang’E masatia apang mětẹ̌tawakal᷊i tumuhụ manga parenta-Ne.​—Mz. 51:1; 1 Yoh. 2:1, 2.

7. Kere niwohẹ su Yohanes 19:26, 27, apa niul᷊ị i Yesus si Maria dingangi Yohanes, kụ kawe nụe i sie nẹ̌bera kerene?

⁷ Apa niwerang i Yesus? (Basa Yohanes 19:26, 27.) Yesus gụgěnggang soal i mamạe ěndịu seng nakoạ wawine wal᷊u. Anạu sěngkataung i Yesus ěndịu botonge měnukụ kebutuhan materine. Katewe, i sai sarung měngurusẹ̌ kebutuhan rohanine? Tawẹ apa běke anạu sěngkataune seng nakoạ  muritẹ̌. Katewe, i Yohanes kai sěngkatau rasul masatia lai sěngkatau hapị karaniange dingangi Yesus. Yesus němanda i sire apang měnẹ̌němbah si Yehuwa ene kai keluarga rohanine. (Mat. 12:46-50) Hakị u ene, ual᷊ingu makěndagẹ̌ dingangu matal᷊ěntụ si Maria, Yesus něnarakang i mamạe si Yohanes ual᷊ingu Yesus masingkạ i Yohanes sarung měngurusẹ̌ kebutuhan rohaning i mamạe. I sie nẹ̌bera si mamạe, ”Mamạ, i sie anạ i Mamạ!” Bọu ene, i sie nẹ̌bera si Yohanes, ”I sie mamạu!” Dongkeng tempo ene, i Yohanes nakoạ kere anạ i Maria, kụ i sie něngurusẹ̌ si Maria kere mamạe. Yesus něnodẹ kakěndagẹ̌ su wawine maarěga seng mapia něngurusẹ̌ si sie, dongkeng i sie nalahirẹ̌, kụ dụdarisị su rěduhe su tempong papatene.

8. Apa kaěndungang i kitẹ bọu bawerang i Yesus si Maria dingangi Yohanes?

 ⁸ Apa kaěndungang i kitẹ bọu bawerang i Yesus? Hubungan i kitẹ dingangu anạu sěmbaụ botonge limembong matoghasẹ̌ bọu hubungan dingangu anạu sěngkatau. Kěluargang i kitẹ ěndịu mawěngsing arau měněntang si kitẹ, katewe kere nirianding i Yesus, mạeng i kitẹ tatapẹ̌ marani dingangi Yehuwa dingangu organisasi-Ne, i kitẹ sarung ”makaěbạ 100 su sul᷊ẹe limembong mal᷊awọ” sul᷊ungu apa nailang. Lawọ nakoạ kere anạ esẹ, anạ wawine, mamạ, arau papạ makěndagẹ̌ si kitẹ. (Mrk. 10:29, 30) Kerea pěndangu nakoạ bageang bọu keluarga rohani nasěmbaụ ual᷊ingu pangangimang dingangu kakěndagẹ̌ sěmbaụ su wal᷊inẹ?​—Kol. 3:14; 1 Ptr. 2:17.

9. Apa kaěndungang i kitẹ bọu bawerang i Yesus su Matius 27:46?

⁹ Apa niwerang i Yesus? Su tempong maraning mate, i Yesus nẹ̌bera dingangu tingihẹ̌ maihạ, ”Mawuku, Mawuku, kawe nụe i Kau něněntang si siạ?” (Mat. 27:46) Alkitapẹ̌ tawe nělahẹ kawe nụe Yesus nẹ̌bera kerene. Katewe, pẹ̌tiněna apa wotonge kaěndungang i kitẹ bọu bawerane. Sěmbaụ hal᷊ẹ̌ nikaěndungang i kitẹ ene kai bawerang i Yesus ene nakakoạ těbal᷊ẹ̌ su Mazmur 22:1 naghanapẹ̌. * Bọu ene lai, bawera ene něnodẹ Yehuwa tawe ”něndiagạ” su Ahus’E. (Ayb. 1:10) Yesus masingkạ i Amange seng němala taumata mawengsing si sie gunang menguji pangangimange sarang i sie mate. Tawẹ apa taumata diuji kere i Yesus. Bọu ene lai, bawera ene něnodẹ Yesus tawe někoạ barang dal᷊akị kụ makakoạ i sie harusẹ̌ pateng.

10. Apa kaěndungang i kitẹ bọu bawerang i Yesus si Amange?

¹⁰ Apa kaěndungang i kitẹ bọu bawerang i Yesus? Sěmbaụ tatěntiro botonge kaěndungang i kitẹ ene kai i kitẹ tawe měharapẹ̌ Yehuwa měndiagạ si kitẹ bọu haghing sasal᷊ukạ makasal᷊ukạ pangangimang i kitẹ. Kere i Yesus diuji sarang nate, i kitẹ lai harusẹ̌ mẹ̌sasadia tadeạu satia sarang mate mạeng perlu. (Mat. 16:24, 25) Maning kerene, i kitẹ mangimang Mawu tawe měmala i kitẹ tumatěngo sasal᷊ukạ limembong mawěhạ bọu katatoghasi kitẹ. (1 Kor. 10:13) Tatěntiro wal᷊inẹ kaěndungang i kitẹ ute, kere i Yesus, i kitẹ ěndịu sẹ̌sigěsạkeng maning tawe někoạ pẹ̌sasal᷊a. (1 Ptr. 2:19, 20) I sire mawěngsing si kitẹ bal᷊inẹ ual᷊ingu i kitẹ někoạ pẹ̌sasal᷊a. Katewe, ual᷊ingu i kitẹ bal᷊inẹ bageang bọu dunia, kụ i kitẹ mělẹ̌habarẹ̌ soal u katěngadẹ̌. (Yoh. 17:14; 1 Ptr. 4:15, 16) Yesus nakaěna kawe nụe Yehuwa němala i sie nasigěsạ. Katewe, piạ ělangu Mawu masatia apang nasigěsạ pẹ̌sěngsul᷊ẹ mětẹ̌tiněna kawe nụe Yehuwa němala piram baụ hal᷊ẹ̌ nariadi. (Hab. 1:3) Mawung i kitẹ matal᷊ěntụ dingangu masabarẹ̌ masingkạ ene bal᷊inẹ mangal᷊ene pangangimang i sire lome. I sire membutuhkan pělahiborẹ̌ asal᷊e kětạeng bọu i Sie.​—2 Kor. 1:3, 4.

11. Kere nilahẹ su Yohanes 19:28, kawe nụe i Yesus nẹ̌bera ”Iạ narou”?

¹¹ Apa niwerang i Yesus? (Basa Yohanes 19:28.) Kawe nụe i Yesus nẹ̌bera, ”Iạ narou”? I sie někoạ ene tadeạu těbal᷊ẹ̌ su Mazmur 22:15 ’maghanapẹ̌’. Ayatẹ̌ ene nẹ̌bera, ”Katatoghasẹ̌ku namara kere kodọu ěntana; Lilaku diměkạ su langitang.” Bọu ene, kěbị apa nikahombangeng i Yesus, sarang lai sěbạe natědụ kạgaghantong su rihi ene lai tantu nakakoạ i sie  sěbạe narou. I sie membutuhkan tul᷊umang gunang měnginung.

12. Apa kaěndungang i kitẹ bọu bawerang i Yesus ”Iạ narou”?

¹² Apa kaěndungang i kitẹ bọu bawerang i Yesus? Yesus tawe nẹ̌tiněna mẹ̌běke apa nikapěndangenge ene nẹ̌sal᷊a, kụ i kitẹ lai perlu mẹ̌běke apa nikapěndangeng i kitẹ. Pirang katau bọu i kitẹ madiri mẹ̌dorong tul᷊ung su taumata wal᷊inẹ. Katewe, su tempong i kitẹ membutuhkan tul᷊umang, i kitẹ sěběnarẹ̌e tawe harusẹ̌ ragu mẹ̌dorong tul᷊ung su taumata wal᷊inẹ. Contone, mạeng i kitẹ seng maghurang arau mahungsakị, i kitẹ ěndịu botonge mẹ̌dorong tul᷊ung su hapị gunang měngěntudẹ̌ si kitẹ sarang pasarẹ̌ arau sarang dokterẹ̌. Mạeng i kitẹ nakadodọ naung, i kitẹ ěndịu perlu mẹ̌dorong tul᷊ung su penatua arau taumata matělang su rohani gunang dumaringihẹ̌ si kitẹ arau měmahiạ ”bawera mapia” tadeạu saụ mal᷊uasẹ̌. (Amsal 12:25) Pẹ̌tahěndung anạu sěmbaụ makěndagẹ̌ si kitẹ, kụ i sire sarung mẹ̌tul᷊ung si kitẹ ”su tempong piạ kasasusah”. (Amsal 17:17) Katewe, i sire běga pěndang dingangu apa tẹ̌tiněnang i kitẹ. I sire ěndịu běga mạeng i kitẹ membutuhkan tul᷊umang, hakị u ene i kitẹ perlu maul᷊ị si sire.

13. Ual᷊ingu tatapẹ̌ satia sarang nate, i Yesus napakasue piram baụ hal᷊ẹ̌ apa?

¹³ Apa niwerang i Yesus? Ěndịu pukul᷊ẹ̌ tatělu bawělo su tanggalẹ̌ 14 Nisan, i Yesus nẹ̌bera dingangu tingihẹ̌ maihạ, ”Seng naghanapẹ̌!” (Yoh. 19:30) Bawerang i Yesus něněntiro si kitẹ su tempong maraning mate, i Yesus masingkạ i sie seng někoạ kěbị apang ikẹ̌kapulung i Yehuwa gunang koatenge. Ual᷊ingu i Yesus tatapẹ̌ satia sarang nate, i sie napakasueng piram baụ hal᷊ẹ̌. Humotong, i sie něnodẹ i Setang kai tahakontiang. Yesus něnodẹ sěngkatau taumata nasukụ botonge tatapẹ̌ satia maning apa koatengu Setang. Karuane, Yesus něgělị pěbawiahe nakoạ tatěbusẹ̌. Ual᷊ingu tatěbusẹ̌, taumata tawe nasukụ botonge mědal᷊ahapị dingangu Mawu, kụ piạ pělaharapẹ̌ měbiahẹ̌ kěkalẹ̌. Katělune, i Yesus něnodẹ i Yehuwa měngangawasa maadilẹ̌ dingangu i sie napakasusing areng i Amange bọu lahinakang.

14. Bọu ěllo sarang ěllo i kau mapulu měkoạ apa? Lahẹko.

¹⁴ Apa kaěndungang i kitẹ bọu bawerang i Yesus? Sabang ěllo, i kitẹ harusẹ̌ mẹ̌tawakal᷊i měndiagạ kasasatia. Pẹ̌tiněna apa niwerang i Saudara Maxwell Friend, sěngkatau instruktur su Sekolah Alkitab Gilead Menara Pengawal. Su sěmbaụ pertemuan internasional, Saudara Friend naul᷊ị su sěmbaụ nasẹ̌ soal u kasasatia, ”Abe měhědo sarang dịěllo apa botonge ul᷊ịkangu arau botonge koatengu sahěllo ini. Apa i kau mangimang dịěllo i kau bědang biahẹ̌? Pẹ̌biahe bọu ěllo sarang ěllo, kere ene seng pěngěngsuenge i kau měnodẹ i kau layak měbiahẹ̌ kěkalẹ̌.” Karimạko i kitẹ měbiahẹ̌ bọu ěllo sarang ěllo, kere ene tempo pěngěngsuenge i kitẹ měndiagạ kasasatia. Kụ maning i kitẹ mate, i kitẹ botonge mẹ̌bera, ”Yehuwa, iạ seng někoạ kapaelange gunang měndiagạ kasasatia, měnodẹ Setang kai tahakontiang, mapakasusing areng’U, dingangu mendukung hakẹ̌’U mẹ̌parenta.”

15. Tumuhụ Lukas 23:46, apa pẹ̌pangimangeng i Yesus?

¹⁵ Apa niwerang i Yesus? (Basa Lukas 23:46.) Dingangu sěbạe mangimang, i Yesus nẹ̌bera, ”Amang, sarang lima-Nu iạ měnarakang singongoku.” Yesus masingkạ  pěbawiahe su tempo mahi ene bergantung si Yehuwa, kụ i sie mangimang i Amange sarung mẹ̌tahěndung si sie.

16. Apa nikaěndungangu bọu pengalaman sěngkatau Sahiding Yehuwa umure 15 su taunge?

¹⁶ Apa kaěndungang i kitẹ bọu bawerang i Yesus? Tatapẹ̌e satia si Yehuwa maning pěbawiahu su ral᷊ungu bahaya. Gunang měkoạ ene, i kau harusẹ̌ ’mangimang si Yehuwa dingangu kaguwạu naungu’. (Amsal 3:5) Pěmanda contoh i Joshua, sěngkatau Sahiding Yehuwa umure 15 su taunge, kụ piạ sakị makapate. I sie madiri měnarimạ pengobatan medis tawe nẹ̌tatanino dingangu hukungu Mawu. Su tempong i sie maraning mate, i sie nẹ̌bera si mamạe, ”Mạ, Yehuwa sarung měngurusẹ̌ si siạ. . . . Mạ, iạ dingangu pangangimang botonge maul᷊ị si Mamạ: Iạ masingkạ Yehuwa mang sarung mapakawiahẹ̌ si siạ. I Sie masingkạ pěndang dingangu apa tẹ̌tiněnangku, kụ iạ sěbạe makěndagẹ̌ si Sie.” I kitẹ hala harusẹ̌ mẹ̌kiwal᷊o su watangeng, ’Mạeng pangangimangku nisal᷊ukatengu sěmbaụ hal᷊ẹ̌ kụ makakoạ iạ mate, apa iạ sarung tatapẹ̌ satia si Yehuwa dingangu mangimang i Sie mẹ̌tahěndung si siạ?’

17-18. Manga tatěntiro apa seng niěndungang i kitẹ? (Pěmanda lai kotak ” Apa Kaěndungang i Kitẹ bọu Bawerang i Yesus Pěngěngsuenge”.)

¹⁷ I kitẹ botonge měngěndung manga tatěntiro penting bọu bawerang i Yesus pěngěngsuenge. Ene něgělị laingatẹ̌ si kitẹ gunang měgělị ampung su taumata wal᷊inẹ dingangu mangimang Yehuwa sarung měgělị ampung si kitẹ. I kitẹ piạ lawọ anạu sěmbaụ su sidang kụ sadia mẹ̌tul᷊ung si kitẹ. Katewe, su tempong i kitẹ membutuhkan tul᷊umang, i kitẹ hala harusẹ̌ mẹ̌dorong tul᷊ung si sire. I kitẹ masingkạ Yehuwa sarung mẹ̌tul᷊ung si kitẹ mẹ̌tatahang tumatěngo haghing sasal᷊ukạ. Kụ i kitẹ nakasilo sěbạe penting měbiahẹ̌ bọu ěllo sarang ěllo mẹ̌sul᷊ung ene seng pěngěngsuenge i kitẹ měnodẹ kasasatia. I kitẹ mangimang Yehuwa sarung mapakawiahẹ̌ si kitẹ mạeng i kitẹ mate.

¹⁸ Nal᷊ahẹ, bawerang i Yesus su tempong i sie maraning mate kạgaghantong su rihi ene něněntiro lawo hal᷊ẹ̌ si kitẹ. Mạeng měkoạ apa seng niěndungang, i kitẹ sarung tumuhụ bawerang i Yehuwa soal u Ahus’E: ”Daringihẹ̌ si sie.”​—Mat. 17:5.