1. Yehuwa něgělị tanggung jawab apa su matatimadẹ̌?

SU TEMPONG Yehuwa něndiadi sěngkawingang kahumotongange, i Sie něgělị si sire kapulu gunang piạ anạ. Hakị u ene Alkitapẹ̌ naul᷊ị, ”Manga anạ kai pusakạ [bọu] i Yehuwa.” (Mz. 127:3, catatan kaki) Apa mangal᷊ene bawera ene? Pělọe hapịu nẹ̌dorong si kau gunang měndiagạ doite sěbạe mal᷊awọ. Kerea pěndangu? I kau tantu nẹ̌pěndang lẹ̌arěgang ual᷊ingu i sie mangimang si kau. Katewe, i kau lai tantu gụgěnggang tawe makariagạ arětạ ene. Yehuwa, Hapị i kitẹ karěduhange, něgělị su matatimadẹ̌ sěmbaụ hal᷊ẹ̌ gunang pakiriagạ, kụ ene limembong maarěgạ bọu doitẹ̌. I Sie něgělị su matatimadẹ̌ tanggung jawab gunang měngurusẹ̌ anạ dingangu měkoạ si sire mal᷊uasẹ̌.

2. Manga kakiwal᷊o apa sarung ěndungang i kitẹ?

² I sai měmutusẹ̌ sěngkawingang harusẹ̌ piạ anạ arau tala? Kụ apa wotonge koatengu matatimadẹ̌ tadeạu anạ i sire měbiahẹ̌ mal᷊uasẹ̌? Pẹ̌tiněna piram baụ prinsip bọu Hengetangu Mawu kụ botonge makatul᷊ung sěngkawingang měkoạ putusang matahuěna.

3. (a) I sai měmutusẹ̌ sěngkawingang harusẹ̌ piạ anạ arau tala? (b) Manga prinsip apa harusẹ̌ tahěndungangu kěluarga dingangu hapịu sěngkawingang ene?

³ Su piram baụ budaya, sěngkawingang buhudeng nẹ̌kawing lẹ̌harapeng lighạ makaěbạ anạ. Keluarga arau hapị i sire aramanung měnẹ̌nihasa tadeạu i sire tumol᷊e kebiasaan ene. I Jethro *, sěngkatau saudara su Asia, naul᷊ị, ”Su sidang, pirang katau apang piạ anạ měnẹ̌nihasa sěngkawingang apang tawẹ apa anạ tadeạu lighạ mědeạ anạ.” I Jefri, sěngkatau saudara wal᷊inẹ su Asia, nẹ̌bera, ”Piạ u nẹ̌bera su sěngkawingang  tawẹ apa anạ, ’Mạeng i kamene tawẹ apa anạ, i sai měngurusẹ̌ si kamene su tempong seng maghurang?’” Katewe, sěngkawingang harusẹ̌ měmutusẹ̌ hala apa i sire sarung mědeạ anạ arau tala. Ene kai putusang dingangu tanggung jawab i sire hala. (Gal. 6:5, catatan kaki) Tantu, hapị dingangu keluarga mapulu sěngkawingang buhudeng nẹ̌kawing ene mal᷊uasẹ̌. Katewe, i sire harusẹ̌ mẹ̌tahěndung kětạeng sěngkawingang ene piạ hakẹ̌ gunang měmutusẹ̌ apa i sire sarung mědeạ anạ arau tala.​—1 Tes. 4:11.

4-5. Darua hal᷊ẹ̌ apa harusẹ̌ bisarang i sire apang sarung mẹ̌kawing, kụ kange kapaelange i sire mẹ̌bisara hal᷊ẹ̌ ene? Lahẹko.

⁴ Sěngkawingang apang měmutusẹ̌ gunang mědeạ anạ harusẹ̌ mẹ̌bisara soal u darua kakiwal᷊o penting ini: Humotong, kange i sire sarung mědeạ anạ? Karuane, harusẹ̌ pira kal᷊awọe anạ i sire? Kange tempo kapaelange mẹ̌bisara hal᷊ẹ̌ ene? Kụ kawe nụe darua hal᷊ẹ̌ ene sěbạe penting?

⁵ Kal᷊awokange, i sire apang mẹ̌kawing perlu mẹ̌bisara soal u hal᷊ẹ̌ ene těntal᷊ang bědang tawe nẹ̌kawing. Kawe nụe? Sěmbaụ alasange ute ual᷊ingu i rẹ̌dua harusẹ̌ piạ tiněna mẹ̌sul᷊ung soal u hal᷊ẹ̌ ene. I rẹ̌dua lai harusẹ̌ mẹ̌tiněna apa i rẹ̌dua seng sadia měkoạ tanggung jawab ene. Pirang katau apang seng nẹ̌kawing němutusẹ̌ gunang měngampal᷊ẹ̌ mẹ̌těngkahal᷊i sěntaung arau dua taung buhudeng mědeạ ana, ual᷊ingu mạeng seng piạ anạ, lawọ tempo dingangu katatoghasẹ̌ sarung mapakẹ gunang měngurusẹ̌ anạ. Alasang i sire měngampal᷊ẹ̌ ene kai tadeạu i rẹ̌dua mawiasa mẹ̌biahẹ̌ sěngkasio těntal᷊ang bědang tawẹ apa anạ dingangu limembong marani sěmbaụ su wal᷊inẹ.​—Ef. 5:33.

6. Ual᷊ingu měbẹ̌biahẹ̌ su tempo masigěsạ, putusang apa nikoạ u pirang katau apang seng bọu nẹ̌kawing?

⁶ Tau Kristen wal᷊inẹ apang seng bọu nẹ̌kawing němutusẹ̌ gunang mẹ̌těno su tělung katau anạ i Noakẹ̌ dingangu kawing i sire. Tatělu pasangan ene tawe lighạ nědeạ anạ su apang bọu nẹ̌kawing. (Kej. 6:18; 9:18, 19; 10:1; 2 Ptr. 2:5) Yesus napẹ̌sul᷊ung zaman i kitẹ ini dingangu ”zaman i Noakẹ̌”, kụ i kitẹ seng nakasilo mal᷊ahẹ i kitẹ měbẹ̌biahẹ̌ su tempo ”masigěsạ tatěngong”. (Mat. 24:37; 2 Tim. 3:1) Ual᷊ingu alasang ene, pirang katau němutusẹ̌ bědang tawe mědeạ anạ tadeạu botonge měpakẹ tempong i sire gunang pelayanan.

7. Kerea manga prinsip su Lukas 14:28, 29 dingangu Amsal 21:5 makatul᷊ung sěngkawingang?

⁷ Těntal᷊ang bědang tawe němutusẹ̌  gunang mědeạ anạ dingangu pira kal᷊awọe anạ, sěngkawingang matahuěna sarung ”měndekeng biayane” kal᷊imona. (Basa Lukas 14:28, 29.) Matatimadẹ̌ apang piạ pengalaman seng masingkạ měhiking anạ ene bal᷊inẹ kětạeng makapakẹ lawọ doitẹ̌, katewe lai makapakẹ lawọ tempo dingangu katatoghasẹ̌. Hakị u ene, penting su sěngkawingang mẹ̌tiněna manga kakiwal᷊o ini: ’Apa i kami harusẹ̌ měhal᷊ẹ̌ gunang měnukụ kebutuhan pokok keluarga? Apa tiněnang i kami seng mẹ̌sul᷊ung soal u manga hal᷊ẹ̌ sude nakoạ ”kebutuhan pokok” i kami? Mạeng i kami harusẹ̌ měhal᷊ẹ̌, i sai měhapa anạ i kami? I kami mapulu anạ i kami matol᷊e kakanoạ dingangu tiněnang i sai?’ Mạeng sěngkawingang mẹ̌bisara mapia soal u manga kakiwal᷊o ini, i sire timol᷊e sasasa su Amsal 21:5.​—Basa.

8. Situasi masigěsạ apa aramanung tẹ̌tatěngong pasangan Kristen, kụ kerea kawing esẹ makěndagẹ̌ botonge mẹ̌tul᷊ung?

⁸ Matatimadẹ̌ měpakẹ lawọ tempo dingangu katatoghasẹ̌ gunang anạ i sire. Kawe nụe? Ual᷊ingu anạ membutuhkan dingangu layak makaěba perhatian bọu matimade. Hakị u ene, mạeng sěngkawingang piạ pirang katau anạ kụ umure mararani, i sire aramanung masigěsạ měgělị perhatian su kěbị anạ. Pirang katau pasangan apang piạ pirang katau anạ bědang kadodọ něngakui i sire seng běga měngsang mẹ̌bera arau měkoạ apa. Matimadẹ̌ wawine aramanung turusẹ̌ nakapěndang stres dingangu sěbạe nal᷊owe sarang tawẹ apa katatoghasẹ̌ gunang měngěndung, mẹ̌doa, dingangu měnginjilẹ̌. I sie lai aramanung masigěsạ tatapẹ̌ fokus su tempong měngibadah, kụ tawe makaěbạ gunane mal᷊awọ bọu pěngangibadang. Tantu, kawing esẹ makěndagẹ̌ sarung mẹ̌tawakal᷊i gunang mẹ̌tul᷊ung kawinge měngurusẹ̌ anạ su pěngangibadang lai su wal᷊e. Contone, kawing esẹ botonge mẹ̌tul᷊ung kawinge měkoạ manga hal᷊ẹ̌ su wal᷊e. I sie lai sarung mẹ̌tawakal᷊i měkoạ Ibadah Keluarga. Kụ, matimadẹ̌ esẹ Kristen sarung marading měnginjilẹ̌ dingangu kěluargane.

9-10. Hal᷊ẹ̌ penting apa harusẹ̌ koatengu matatimadẹ̌ gunang mẹ̌tul᷊ung anạ i sire?

⁹ Apa piram baụ hal᷊ẹ botonge koatengu matatimadẹ̌ gunang mẹ̌tul᷊ung anạ i sire kuměndagẹ̌ si Yehuwa? Kerea i sire botonge měndiagạ anạ bọu bahaya moral? Pěmanda piram baụ cara ini.

¹⁰ Pẹ̌doa mẹ̌dorong tul᷊ung si Yehuwa. Manoah dingangu kawinge kai matimadi Simson, kụ i sire nakoạ pẹ̌tatěnoěng mapaelẹ̌. Su tempong Manoah nakasingkạ i sie dingangu kawinge sarung makaěbạ anạ esẹ, i sie  nẹ̌dorong tadeạu Yehuwa měněntiro si sire carane měhiking anạ ene.

11. Kerea matatimadẹ̌ botonge mẹ̌těno si Manoah, kere nilahẹ su Hakim-Hakim 13:8?

¹¹ Nihad dingangi Alma, bọu Bosnia dingangu Herzegovina, něngěndung bọu i Manoah. I sire nẹ̌běke, ”Kere i Manoah, i kami nakitul᷊ung si Yehuwa gunang měněntiro si kami carane makoạ matimadẹ̌ mapia. Kụ Yehuwa něpakẹ haghing cara gunang sumimbahẹ̌ daroang i kami, contone bọu Alkitapẹ̌, publikasi, pěngangibadang, dingangu kebaktian.”​—Basa Hakim-Hakim 13:8.

12. Contoh apa nighělị i Yusuf dingangi Maria su manga anạ i sire?

¹² Pěgěli contoh su anạ. Apa niwerang i kamene ene penting. Katewe apa nikoạ i kamene limembong gěguwạ pěngarune su anạ. I kitẹ botonge mangimang i Yusuf dingangi Maria něgělị contoh mapaelẹ̌ su manga anạ i sire, sarang lai si Yesus. Yusuf něhal᷊ẹ̌ masěghadẹ̌ gunang měnukụ kebutuhan kěluargane. Bọu ene lai, Yusuf němahangsang kěluargane gunang měngarěga hal᷊ẹ̌ rohani. (Ul. 4:9, 10) Tumuhụ Toratẹ̌, Yusuf sěběnarẹ̌e tawe harusẹ̌ mẹ̌bawa kěluargane sarang Yerusalem gunang tumol᷊e Paskah sabang taung. Katewe, i sie tatapẹ̌ někoạ ene. (Luk. 2:41, 42) Pirang katau matimadẹ̌ esẹ su zaman i Yusuf aramanung nẹ̌pěndang hal᷊ẹ̌ ene makasahaghe, makasue tempo, dingangu makasue roitẹ̌. Katewe Yusuf tawe kerene. I sie měngẹ̌ngarěga manga hal᷊ẹ̌ rohani, kụ i sie něněntiro manga anạe tadeạu piạ sipatẹ̌ mẹ̌sul᷊ung. I Maria lai sebạe masingkạ lohong Binohẹ Susi. Bọu bawera dingangu kakanoạe, i sie tantu něněntiro manga anạe gunang kuměndagẹ̌ Hengetangu Mawu.

13. Kerea sěngkawingang nẹ̌těno si Yusuf dingangi Maria?

¹³ Nihad dingangi Alma, seng nisěbạ humotong, nẹ̌těno si Yusuf dingangi Maria. Kerea i sire nẹ̌tul᷊ung anạ i sire esẹ gunang kuměndagẹ̌ dingangu mẹ̌tahamawu su Mawu? I sire naul᷊ị, ”Bọu dal᷊engu pěbawiahi kami, i kami něnodẹ su anạ i kami kerea kapaele mạeng měbiahẹ̌ tuhu prinsip i Yehuwa.” Nihad lai naul᷊ị, ”Mạeng i kitẹ mapulu anạ makoạ taumata rohani, i kitẹ kal᷊imona harusẹ̌ makoạ taumata rohani.”

14. Kawe nụe matimadẹ̌ harusẹ̌ masingkạ i sai hapị u anạ i sire?

¹⁴ Tul᷊ungko anạ i kamene měmile hapị mapia. Matimadẹ̌ esẹ dingangu wawine harusẹ̌ masingkạ i sai hapị u anạ i sire arau apa kẹ̌koatengu anạ i sire. Ene mangal᷊ene matimadẹ̌ harusẹ̌ masingkạ i sai hapị u anạ i sire su HP dingangu su media sosial. Hapị u anạ sarung makaahạ tiněna dingangu kakanoạu anạ ene.​—1 Kor. 15:33.

15. Apa wotonge kaěndungangu matatimadẹ̌ bọu i Jessie?

¹⁵ Apa wotonge koatengu matatimadẹ̌ mạeng i sire tawe tumanịu masingkạ carane měpakẹ komputer dingangu HP, arau tablet? I Jessie, sěngkatau matimadẹ̌ esẹ su Filipina, nẹ̌bera, ”I kami tawe tumanịu masingkạ teknologi. Katewe, i kami tatapẹ̌ něněntiro manga anạ i kami soal u bahayane perangkat elektonik.” Maning tawe tumanịu nakaěna carane měpakẹ perangkat elektronik, i Jessie tawe nẹ̌sěding manga anạe měpakẹ ene. I sie nẹ̌běke, ”Iạ němahangsang manga anạku měpakẹ perangkat elektronik gunang měngěndung bawera wuhu, gunang měkoạ persiapan pěngangibadang, dingangu gunang mẹ̌basa Alkitapẹ̌ ěllo-ěllo.” Su bageang ”Anak Muda” su jw.org, piạ sasasa mapaelẹ̌ soal u měndingọ pesan dingangu mẹ̌taho foto su Internet. Mạeng piạ anạ, apa i kau seng bọu nẹ̌basa dingangu nẹ̌bisara soal u sasasa ene su anạu? Su situs web i kitẹ, piạ lai video Apakah Kamu Kecanduan Alat Elektronik?  dingangu Gunakan Jejaring Sosial dengan Bijak. Apa i kau bọu nẹ̌biala dingangu nẹ̌bisara soal u manga video ene dingangi sire? * Artikel dingangu manga video ene sěbạe mal᷊awọ gunane gunang měněntiro anạu soal u carane matahuěna měpakẹ perangkat elektronik.​—Amsal 13:20.

16. Apa seng nikoạ u lawọ matatimadẹ̌, kụ apa hasile?

¹⁶ Lawọ matatimadẹ̌ nẹ̌tawakal᷊i někoạ pengaturan tadeạu manga anạ i sire mědal᷊ahapị dingangi sire apang nakoạ pẹ̌tatěnoěng soal u měkoạ kapulung Mawu. Contone, Dani dingangi Bella, sěngkawingang su Pantai Gading, masau měgausẹ̌ pengawas wilayah gunang mẹ̌tikị su wal᷊eng i sire. Dani nẹ̌běke, ”Ini piạ pěngarune mapaelẹ̌ su anạ i kami esẹ. I sie něnětạ nakoạ perintis kụ orasẹ̌ ini nakoạ pengawas wilayah pengganti.” Apa i kau botonge mẹ̌tul᷊ung anạu makapěndang pẹ̌dal᷊ahapị kerene?

17-18. Kange matatimadẹ̌ harusẹ̌ měnětạ melatih manga anạ i sire?

¹⁷ Latih anạ i kamene dongkeng kadodọ. Mạeng matatimadẹ̌ melatih anạ i sire dongkeng kadodọ, hasile sarung limembong mapaelẹ̌. (Amsal 22:6) Contone ute i Timotius. Su tempong naguwạ i sie timol᷊e něnginjilẹ̌ dingangi Paulus. Mamạ i Timotius, i Eunike, dingangi omane, i Lois, nělatih si sie ”dongkeng kadodọ”.​—2 Tim. 1:5; 3:15.

¹⁸ Pasangan wal᷊inẹ bọu Pantai Gading, i John dingangi Paula, nakakoạ nẹ̌tul᷊ung anạ i sire gunang kuměndagẹ̌ dingangu nẹ̌tahamawu si Yehuwa. Apa nakatul᷊ung si sire nakakoạ hal᷊ẹ̌ ene? I sire nẹ̌těno si Eunike dingangi Lois. I sire nẹ̌bera, ”I kami něnětạ nẹ̌suang Hengetangu Mawu su naungu manga anạ i kami dongkeng i sire kadodọ, tawe nararěna bọu nalahirẹ̌.”​—Ul. 6:6, 7.

19. Apa mangal᷊ene bawera ’mẹ̌suang’ Hengetangu Mawu su naungu anạ?

¹⁹ Apa mangal᷊ene ’mẹ̌suang’ Hengetangu Mawu su naungu anạ? ’Mẹ̌suang’ mangal᷊ene ”masau měněntiro dingangu mẹ̌tul᷊ung anạ mẹ̌tahěndung lohong Hengetangu Mawu”. Gunang měkoạ ene, matatimadẹ̌ harusẹ̌ masau měnadia tempo gunang anạ. Pẹ̌sěngsul᷊ẹ, matatimadẹ̌ ěndịu mělẹ̌lusiang ual᷊ingu harusẹ̌ pirang sul᷊ẹ měněntiro hal᷊ẹ̌  mẹ̌sul᷊ung su anạ. Katewe, matatimadẹ̌ botonge měmanda ene kai kesempatan gunang mẹ̌tul᷊ung anạ makaěna Hengetangu Mawu dingangu měkoạ ene.

20. Lahẹko kerea bawera su Mazmur 127:4 botonge tol᷊eng su tempong měněntiro anạ.

²⁰ Ěndunge pakapia sipatu kěbị anạ i kamene. Mazmur 127 napẹ̌sul᷊ung anạ dingangu panah. (Basa Mazmur 127:4.) Panah biasane nikoạ bọu bahan nẹ̌tatěntang, kụ modelẹ̌e lai nẹ̌tatěntang. Kere panah ene, kěbị anạ lai nẹ̌tatěntang. Hakị u ene, matatimadẹ̌ harusẹ̌ měkoạ putusang kerea i sire melatih anạ i sire. Sěngkawingang su Israel zaman modern kụ seng nakakoạ něhiking darua anạ i sire, nẹ̌běke apa nakatul᷊ung si sire, ”I kami nẹ̌papahiạ něněntiro Alkitapẹ̌ su anạ i kami.” Tantu, těmbonangu keluarga sarung měmutusẹ̌ apa pěngangěndungang Alkitapẹ̌ nipahiạ kerene botonge koateng arau apa memang perlu koateng.

21. Tul᷊umang apa sarung gělịkang i Yehuwa su matatimadẹ̌?

²¹ Pẹ̌sěngsul᷊ẹ, matatimadẹ̌ aramanung nakapěndang masigěsạ měněntiro anạ i sire. Katewe, manga anạ ene kai gaghělị i Yehuwa, hakị u ene i Sie mang sěntiniạ sadia mẹ̌tul᷊ung matatimadẹ̌. I Sie mapulu dumaringihẹ̌ daroang matatimadẹ̌. Kụ, i Sie sumimbahẹ̌ daroang i sire ene bọu Alkitapẹ̌, publikasi, lai sasasa dingangu contoh bọu matatimadẹ̌ wal᷊inẹ su sidang apang piạ lawọ pengalaman.

22. Apa piram baụ hal᷊ẹ̌ maarěga botonge gělịkangu matatimadẹ̌?

²² Piạ u nẹ̌bera měhiking anạ ene kai proyek 20 su taunge. Katewe sěběnarẹ̌e, matatimadẹ̌ mang turusẹ̌ makoạ matimadẹ̌. I sire botonge měgělị su anạ piram baụ hal᷊ẹ̌ sěbạe maarěga, kere kakěndagẹ̌, tempo, dingangu pelatihan bọu Alkitapẹ̌. Tanggapan manga anạ su pelatihan ene sarung mẹ̌tatěntang. Katewe, lawọ bọu i sire apang nihikingu matimadẹ̌ makěndagẹ̌ si Yehuwa, piạ pěndang kere i Anna, sěngkatau saudari su Asia. I sie naul᷊ị, ”Mạeng mẹ̌tahěndung pelatihan nikaěbạku bọu matimadẹ̌, iạ sěbạe makitarimakasẹ ual᷊ingu i sire něněntiro si siạ kuměndagẹ̌ si Yehuwa. I sire tawe kětạeng něgělị si siạ pěbawiahẹ̌, katewe i sire něgělị si siạ pěbawiahẹ̌ piạ timonane.” (Amsal 23:24, 25) Jutane anạu sěmbaụ lai setuju dingangu bawera ene.