Gulungan Tempong Tamai Seng Botonge ”Mawuka”
Dongkeng nikaěbạ su taung 1970, fragmen Ein Gedi nahěngisẹ̌, seng tawe ikawasa. Su apang ni-scan dingangu scanner 3-D, lohong gulungan ene ute sěmbahageang bukẹ̌ Imamat kụ arengu Mawu mạbawohẹ sene
SU TAUNG 1970, manga arkeolog nakaěbạ sěmbaụ gulungan seng nahěngisẹ̌ su Ein Gedi, Israel, maraning pesisir bageang bahẹ Laudẹ̌ Nate. Gulungan ene nikaěbạ su tempong i sire němangka sěmbaụ sinagoga seng natutung su tempong kampong ene niwinasa, aramanung su abad kaěnunge Masehi. Kondisi gulungan ene nakakoạ gulungan ene tawe ikawasa, kụ ene lai tawe wotonge bukaěng ual᷊ingu sarung marusa. Katewe, buhu ini, gulungan ene seng botonge ”mawuka”. Lohong gulungan ene botonge kasilong měpakẹ scanner 3-D. Kụ, ual᷊ingu piạ software pengolahan citra digital buhu, lohong gulungan ene botonge ikawasa.
Hasilu scan ene něnodẹ gulungan seng natutung ene lohone kai manga ayatẹ̌ su Alkitapẹ̌. Bageang seng nal᷊ěmbe bọu gulungan ene lohone bageang humotong bọu bukẹ̌ Imamat. Su manga ayatẹ̌ ene, piạ Tetragramaton, ene kai arengu Mawu su werang Ibrani. Gulungan ene ěndịu bọu tal᷊oarang abad humotong Masehi dingangu abad kaěpạe Masehi. Hakị u ene, gulungan ini kai gulungan Alkitapẹ̌ karěngụtange bọu nikaěbạu taumata. Gulungan ini limembong marěngụ bọu Gulungan Laut Mati (Qumran). Gil Sohar němohẹ su Jerusalem Post, ”Těntal᷊ang fragmen bukẹ̌ Imamat bọu Ein Gedi bědang tawe mawuka secara digital, piạ jarak ěndịu 1.000 taung su tal᷊oarang Gulungan Laut Mati dingangu Kodeks Aleppo. Gulungan Laut Mati umure ěndịu 2.000 taung, kụ asal᷊e bọu periode Bait Karuane [ěndịu 100 SM], katewe Kodeks Aleppo niwohẹ su abad 10 M.” Tumuhụ manga ahli, gulungan Ein Gedi seng niwuka secara digital ini, něnodẹ lohong Toratẹ̌ tawe nẹ̌bal᷊ui karěngụe hiwune su taunge, kụ pẹ̌sasal᷊ang manga penyalin tawe nakawal᷊ui lohone.