1-2. Apa niwerang sěngkatau měmamohẹ, kụ apa sarung ěndungang i kitẹ su pěngangěndungang ini?

ORASẸ̌ ini, jutane taumata naul᷊ị i sire mangimang si Yesus, katewe i sire tawe timuhụ apa nitěntirone. (2 Tim. 4:3, 4) Faktane, sěngkatau měmamohẹ nẹ̌bera, ”Mạeng orasẹ̌ ini su taloarang i kitẹ piạ esẹ kere i Yesus kụ měbẹ̌bera manga hal᷊ẹ̌ kere niwerang i Yesus . . . , apa i kitẹ tawe měnarimạ esẹ ene orasẹ̌ ini kere i sire apang tawe něnarimạ si Yesus dua hiwu taung tamai? . . . Sasimbahe, iya, i kitẹ tawe měnarimạ esẹ ene.”

² Su abad humotong lawọ nakaringihẹ̌ těntirong i Yesus dingangu nakasilo i sie někoạ mukjizat, katewe i sire madiri mangimang si sie. Kawe nụe? Su pěngangěndungang kal᷊imona, i kitẹ seng něngěndung ěpạ alasang kawe nụe taumata nasangkong ual᷊ingu apa niwera dingangu nikoạ i Yesus. Mahịe i kitẹ měngěndung ěpạ alasang wal᷊inẹ. I kitẹ lai sarung měmanda kawe nụe taumata orasẹ̌ ini madiri měnarimạ manga tumatol᷊eng i Yesus dingangu kerea tadeạu i kitẹ tawe masangkong.

3. Apa nikoạ i Yesus sarang pirang katau madiri měnarimạ si sie?

³ Su tempong su dunia, i Yesus nědal᷊ahapị dingangu haghing taumata. I sie kimaěng dingangu taumata kalạ lai makawasa, katewe i sie lai něpakẹ lawọ tempo dingangu taumata masusah lai sẹ̌sigěsạkeng. Bọu ene lai, i sie něnodẹ tatal᷊ěntụ su taumata apang pẹ̌pandang ”marosa”. Pirang katau taumata maobotẹ̌ nasangkong ual᷊ingu apa nikoạ i Yesus. I sire nẹ̌kiwal᷊o su manga murite, ”Kawe i kamene kimaěng  lai něnginung sěngkasio měnanagi pajakẹ̌ dingangu taumata marosa?” Kụ i Yesus simimbahẹ̌, ”Taumata masehatẹ̌ tawe perlu tahaundang, katewe taumata masakị perlu. Iạ diměnta bal᷊inẹ gunang mẹ̌kui taumata matul᷊idẹ̌, katewe taumata marosa, tadeạu i sire mẹ̌tobatẹ̌.”​—Luk. 5:29-32.

4. Tumuhụ Nabi Yesaya, tau Yahudi sěběnarẹ̌e seng harusẹ̌ masingkạ apa soal i Mesias?

⁴ Apa niul᷊ịu Hengetangu Mawu? Marěngụ těntal᷊ang i Mesias bědang tawe diměnta, Nabi Yesaya seng něněbal᷊ẹ̌, i Mesias sarung tawe tarimakeng su dunia. Yesaya něněbal᷊ẹ̌, ”I sie nihinakaneng, kụ taumata mẹ̌těngkarau bọu i sie . . . Gatine kere nịbawuni bọu i kami. I sie nihinakaneng, kụ si kami i sie tawẹ gunane.” (Yes. 53:3) ”Taumata” sarung mẹ̌těngkarau bọu i Mesias, hakị u ene tau Yahudi su abad humotong sěběnarẹ̌e seng harusẹ̌ masingkạ i Mesias sarung tawe tarimakeng.

5. Orasẹ̌ ini, apa pẹ̌pikirangu taumata kal᷊awokange soal u tumatol᷊eng i Yesus?

⁵ Apa i kitẹ nakasilo masalah mẹ̌sul᷊ung orasẹ̌ ini? Iya. Lawọ těmbonangu agama mal᷊uasẹ̌ měnarimạ taumata kalạ, taumata penting, dingangu taumata matahuěna tumuhụ dunia gunang makoạ anggotang i sire. I sire němala taumata kerene makoạ anggota su gaheda maning i sire měkẹ̌koạ manga hal᷊ẹ̌ ikẹ̌kawěngsingu Mawu. Katewe, manga těmbonangu agama mẹ̌pandang enteng su ělang i Yehuwa masěmangatẹ̌ lai burěsi secara moral ual᷊ingu lawọ taumata su dunia měmanda i sire tawe penting. Paulus naul᷊ị, Mawu němile i sire apang ”tawẹ gunane”. (1 Kor. 1:26-29) Katewe, si Yehuwa, kěbị ělang’E masatia ene maarěga.

6. Apa niwerang i Yesus su Matius 11:25, 26, kụ kerea i kitẹ botonge mẹ̌těno si sie?

⁶ Kerea tadeạu i kitẹ tawe masangkong? (Basa Matius 11:25, 26.) Abe mapěngaruh su apa tẹ̌tiněnangu taumata su dunia soal u ělangu Mawu. Pẹ̌tahěndung Yehuwa kětạeng měpakẹ taumata masanạ naung gunang měkoạ apa ikẹ̌kapulu-Ne. (Mz. 138:6) Pẹ̌tiněna lai manga hal᷊ẹ̌ seng nikoạ’E kụ něpakẹ i sire apang tumuhụ dunia wodokẹ̌ arau tawe matahuěna.

7. Kawe nụe i Yesus nẹ̌sěbạ tau Farisi ene munafik, kụ kerea reaksing i sire?

⁷ Yesus dingangu bahani něngutukẹ̌ manga těmbonangu agama su tempo ene ual᷊ingu i sire tawe něněntiro taumata měngibadah si Yehuwa dingangu cara nihino. Contone, i sie něnodẹ tau Farisi ene munafik ual᷊ingu i sire limembong mapadul᷊i su cara měnguhasẹ̌ lima sul᷊ungu kerea měngurusẹ̌ matimadẹ̌. (Mat. 15:1-11) Manga muriti Yesus ěndịu himěkosẹ̌ ual᷊ingu apa niwerane. Hakị u ene, i sire nẹ̌kiwal᷊o si sie, ”Apa i kau masingkạ tau Farisi nasangkong nakaringihẹ̌ apa niweranu?” Yesus simimbahẹ̌, ”Apang sasuang tawe nisuang i Amangku su sorga sarung ěbụkang. Balạe i sire. I sire kai měngangahạ buta. Mạeng taumata wuta měngahạ taumata wuta, i rẹ̌dua sarung manawo su lohang.” (Mat. 15:12-14) Maning manga těmbonangu agama nẹ̌pědu si Yesus ual᷊ingu apa niwerane, i Yesus tawe něngědo něhabaru katěngadẹ̌.

8. Kerea i Yesus něnodẹ tawe kěbị agama ene tarimakengu Mawu?

⁸ Yesus lai napakal᷊ahẹ piram baụ těntiro nẹ̌sal᷊a bọu agama. I sie tawe naul᷊ị kěbị agama ene tarimakengu Mawu. Katewe, i Yesus nẹ̌bera sarung piạ lawọ taumata dumal᷊eng su ral᷊eng mal᷊oahẹ̌ mětẹ̌timona kawawinasa, kụ kětạeng mahal᷊i taumata dumal᷊eng su ral᷊eng mahepọ mětẹ̌timona pěbawiahẹ̌. (Mat. 7:13, 14) Yesus napakal᷊ahẹ pirang katau sarung mẹ̌bera i sire mětẹ̌tahamawu su Mawu, katewe sěběnarẹ̌e i sire tawe mětẹ̌tahamawu si Sie.  I Yesus něgělị laingatẹ̌, ”Pakaingatẹ̌ su manga nabi palsu apang dụděnta sarang i kamene, bọu likude pandaěng kere domba, katewe sěběnarẹ̌e i sire kai serigala kombangeng. I kamene makasingkạ si sire bọu buane.”​—Mat. 7:15-20.

9. Tatěntiro nẹ̌sal᷊a apa bọu agama nipakal᷊ahẹ i Yesus?

⁹ Apa niul᷊ịu Hengetangu Mawu? Těbal᷊u Alkitapẹ̌ nělahẹ i Mesias sarung sěbạe masěmangatẹ̌ gunang wal᷊eng i Yehuwa. (Mz. 69:9; Yoh. 2:14-17) Sěmangate nakakoạ i Yesus nělahẹ těntiro dingangu kakanoạ nẹ̌sal᷊a bọu agama. Contone, tau Farisi mangimang taumata nate ene piạ himukude. Katewe, i Yesus něněntiro taumata nate ene mětẹ̌tikị. (Yoh. 11:11) Tau Saduki tawe mangimang taumata nate sarung saụ ipěbiahẹ̌, katewe i Yesus napakawiahẹ̌ su hapịe i Lazarus. (Yoh. 11:43, 44; Kis. 23:8) Tau Farisi něněntiro kěbị apang nariadi dingangu sarung mariadi ene seng nitantung Mawu. Katewe, i Yesus něněntiro taumata botonge měmile mẹ̌tahamawu su Mawu arau tala.​—Mat. 11:28.

10. Kawe nụe lawọ nasangkong ual᷊ingu apa nitěntirong i kitẹ?

¹⁰ Apa i kitẹ nakasilo masalah mẹ̌sul᷊ung orasẹ̌ ini? Iya. Lawọ nasangkong ual᷊ingu apa nitěntirong i kitẹ bọu Alkitapẹ̌ ene napakal᷊ahẹ těntiro nẹ̌sal᷊a bọu haghing agama. Těmbonangu agama něněntiro su anggotang i sire Mawu měhukung taumata dal᷊akị su naraka. I sire něpakẹ těntiro nẹ̌sal᷊a ene gunang měngul᷊ing taumata. Ual᷊ingu i kitẹ ělang i Yehuwa, mětẹ̌tahamawu su Mawu makěndagẹ̌, i kitẹ napakal᷊ahẹ těntiro ene kai nẹ̌sal᷊a. Těmbonangu agama lai něněntiro taumata nate piạ himukude. Mạeng těntiro ene nihino, tawẹ perlu taumata nate saụ ipěbiahẹ̌. I kitẹ něnodẹ bukti těntiro ene tawẹ apa su Alkitapẹ̌. Kụ maning lawọ agama něněntiro apa nikoạ i kitẹ ene seng nitantung Mawu, i kitẹ něněntiro su taumata i sire piạ hakẹ̌ gunang měmile. I sire botonge měmile gunang mẹ̌tahamawu su Mawu. Kerea reaksing těmbonangu agama? Pẹ̌sěngsul᷊ẹ, i sire měnděndariha!

11. Kere niwerang i Yesus su Yohanes 8:45-47, Mawu mapulu manga ělang’E měkoạ apa?

¹¹ Kerea tadeạu i kitẹ tawe masangkong?  Mạeng i kitẹ makěndagẹ̌ su katěngadẹ̌, i kitẹ harusẹ̌ mangimang dingangu tumuhụ apa niwerang Mawu. (Basa Yohanes 8:45-47.) Nẹ̌tatěntang dingangi Setang, i kitẹ měněngal᷊ẹ̌ matoghasẹ̌ katěngadẹ̌. I kitẹ tawe měkoạ barang tawe nẹ̌tatahino dingangu apa pẹ̌pangimangeng i kitẹ. (Yoh. 8:44) Mawu nẹ̌parenta su manga ělang’E, i sire harusẹ̌ ”mawěngsing su barang dal᷊akị dingangu mapulu su barang mapia” kere i Yesus.​—Rm. 12:9; Ibr. 1:9.

12. Kawe nụe cara i Yesus nate nakoạ kasasangkonang su lawọ tau Yahudi?

¹² Apa alasang wal᷊inẹ tau Yahudi madiri si Yesus? Paulus nẹ̌bera, ”I kitẹ něhabarẹ̌ soal i Kristus seng nipate su rihi. Kụ habarẹ̌ ene nakoạ kasasangkonang su tau Yahudi.” (1 Kor. 1:23) Bọu cara i Yesus nate, kawe nụe lawọ tau Yahudi nasangkong? Si sire, i Yesus nate su rihi kakělaěng kere taumata dal᷊akị dingangu marosa, hakị u ene i sire tawe mangimang i Yesus kai Mesias.​—Ul. 21:22, 23.

13. I sire apang nasangkong ual᷊ingu Yesus tawe nasadarẹ̌ soal u apa?

¹³ Tau Yahudi apang nasangkong ual᷊ingu Yesus tawe sadarẹ̌ i Yesus sěběnarẹ̌e tawẹ nẹ̌sal᷊a, i sie nitoke někoạ sal᷊a, kụ nakahombang hal᷊ẹ̌ tawẹ adile. I sire apang něngadili si Yesus tawe padul᷊i soal u kal᷊aadilẹ̌. Mahkamah Agung Yahudi masahawụ nẹ̌komol᷊ẹ̌, kụ cara ene tawe kere wiasa. (Luk. 22:54; Yoh. 18:24) Manga hakim tawẹ adile kětạeng dimaringihẹ̌ si sire apang něnoke lai něgělị bukti limawang si Yesus. Kụ i sire lai nẹ̌tawakal᷊i mědeạ ”habarẹ̌ konti gunang měnoke si Yesus, tadeạu i sire botonge měhukungu papate si sie”. Bọu ene, su apang cara ene nagagalẹ̌, imang mawantugẹ̌ měnal᷊ukạ mědẹ̌deạ pẹ̌sasal᷊ang i Yesus. Ini limawang hukung. (Mat. 26:59; Mrk. 14:55-64) Kụ, su apang i Yesus saụ nipěbiahẹ̌ bọu papate, manga hakim tawe adilẹ̌ ene saụ němaehẹ̌ prajurit Roma apang něndiagạ kubul᷊e ”diọ mal᷊awọ doitẹ̌ perak” gunang měhabarẹ̌ habarẹ̌ konti soal u kawe nụe kubul᷊ẹ̌ ene seng tawẹ lohone.​—Mat. 28:11-15.

14. Apa nitěbal᷊u Alkitapẹ̌ soal u papateng i Mesias?

 ¹⁴ Apa niul᷊ịu Hengetangu Mawu? Maning lawọ tau Yahudi su zaman i Yesus tawe napikirẹ̌ i Mesias harusẹ̌ mate, pěmanda těbal᷊ẹ̌ ini: ”I sie seng něgělị pěbawiahe sarang nate kụ nianggapẹ̌ mẹ̌sul᷊ung dingangu taumata dal᷊akị; i sie němikul᷊ẹ̌ dosang lawọ taumata kụ nakoạ měnanal᷊oara gunang taumata marosa.” (Yes. 53:12) Hakị u ene, su tempong i Yesus nitoke někoạ barang sěbạe dal᷊akị kụ nipate ene bal᷊inẹ alasang nihino su tau Yahudi gunang tawe měnarimạ si sie.

15. Apa nitoke su Sahiding Yehuwa kụ nakakoạ pirang katau nasangkong?

¹⁵ Apa i kitẹ nakasilo masalah mẹ̌sul᷊ung orasẹ̌ ini? Iya. Yesus nitoke lai niputusẹ̌ nẹ̌sal᷊a dingangu tawẹ adile, kụ Sahiding Yehuwa orasẹ̌ ini lai nakahombang hal᷊ẹ̌ kerene. Pěmanda piram baụ contoh. Su tal᷊oarang taung 1930 dingangu 1950, su Amerika Serikat piạ lawọ kasus pengadilan nariadi gunang měndiagạ kawawebasẹ̌ měngibadah su Mawu. Pirang katau hakim piạ tiněna dal᷊akị soal i kitẹ. Su Quebec, Kanada, Gaheda dingangu pěměrentah něhal᷊ẹ̌ sěngkasio gunang mẹ̌sěding hal᷊ẹ̌ i kitẹ. Lawọ penyiar nipěnjara kětạeng ual᷊ingu něhabarẹ̌ Kararatuangu Mawu su lampung. Su Jerman pěměrentang Nazi něhukungu papate lawọ anạu sěmbaụ mangudạ masatia. Pira taung ini, anạu sěmbaụ su Rusia niputusẹ̌ nẹ̌sal᷊a dingangu nipěnjara ual᷊ingu něnginjilẹ̌, kụ manga pejabat nẹ̌sěbạ ene ”hal᷊ẹ̌ ekstremis”. Sarang lai Kitab Suci Terjemahan Dunia Baru su werang Rusia nisěding kụ nisěbạ ”bahan ekstremis” ual᷊ingu su ral᷊unge piạ areng i Yehuwa.

16. Kere nilahẹ su 1 Yohanes 4:1, kawe nụe i kitẹ tawe měnarimạ běke konti soal u ělang i Yehuwa?

¹⁶ Kerea tadeạu i kitẹ tawe masangkong? Pěngěndung manga faktane. Su ral᷊ungu Nasẹ̌e su Wul᷊udẹ̌, i Yesus něgělị laingatẹ̌ si sire apang dimaringihẹ̌ piạ u sarung ”maul᷊ị haghing konti dal᷊akị” soal i sire. (Mat. 5:11) Asal᷊u manga konti ene kai Setang. I sie něngakal᷊ẹ̌ taumata apang mawěngsing gunang měnawuhẹ̌ konti soal i sire apang makěndagẹ̌ su katěngadẹ̌. (Why. 12:9, 10) I kitẹ tawe měnarimạ konti nisawuhu taumata apang mawěngsing si kitẹ. I kitẹ tawe měmala manga konti ene makakoạ i kitẹ matakụ mẹ̌tahamawu si Yehuwa arau makal᷊ome pangangimang i kitẹ.​—Basa 1 Yohanes 4:1.

17. Manga peristiwa apa maraning papateng i Yesus kụ ěndịu makakoạ pirang katau masangkong?

¹⁷ Maraning papatene, i Yesus dikhianati sěngkatau bọu 12 rasule. Rasulẹ̌ wal᷊inẹ tawe něngaku masingkạ si Yesus sarang tělung sul᷊ẹ, kụ kěbị rasule něněntang si sie su hěbi maraning papatene. (Mat. 26:14-16, 47, 56, 75) I Yesus tawe naherang. I sie seng něněbal᷊ẹ̌ hal᷊ẹ̌ ene sarung mariadi. (Yoh. 6:64; 13:21, 26, 38; 16:32) Su tempong ene nariadi pirang katau ěndịu nasangkong, i sire ěndịu nẹ̌pikirẹ̌, ’Mạeng ene nikoạu manga rasul i Yesus, iạ madiri makoạ bageang bọu i sire!’

18. Manga těbal᷊ẹ̌ apa naghanapẹ̌ maraning papateng i Yesus?

¹⁸ Apa niul᷊ịu Hengetangu Mawu? Hasụe su taunge kal᷊imona, Yehuwa seng něněbal᷊ẹ̌ su Hengetang’E i Mesias sarung dikhianati dingangu 30 doitẹ̌ perak. (Za. 11:12, 13) Taumata makoạ pengkhianat ene kai sěngkatau hapị i Yesus. (Mz. 41:9) Nabi Zakharia lai němohẹ, ”Dariha měngangahạ ene, kụ balạe manga dombane masal᷊iawuhẹ̌.” (Za. 13:7) Sul᷊ungu masangkong ual᷊ingu manga peristiwa ene, pangangimangu taumata naunge matul᷊idẹ̌ sěběnarẹ̌e botonge makoạ matoghasẹ̌ su tempong nakasilo manga těbal᷊ẹ̌ ene nariadi si Yesus.

19. Taumata naunge matul᷊idẹ̌ masingkạ apa?

 ¹⁹ Apa i kitẹ nakasilo masalah mẹ̌sul᷊ung orasẹ̌ ini? Iya. Orasẹ̌ ini, pirang katau Sahiding Yehuwa apang piạ tanggung jawab su organisasi seng něněntang katěngadẹ̌. I sire nakoạ taumata murtad, kụ nẹ̌tawakal᷊i tadeạu anạu sěmbaụ wal᷊inẹ makoạ kere i sire. I sire něnawuhẹ̌ běke negatif, běke tawe kahěngang-hěngang nihino, dingangu běke konti soal u Sahiding Yehuwa su media berita dingangu Internet. Katewe, i sire apang naunge matul᷊idẹ̌ tawe masangkong. Ual᷊ingu i sire masingkạ Alkitapẹ̌ seng něněbal᷊ẹ̌ manga hal᷊ẹ̌ ene sarung mariadi.​—Mat. 24:24; 2 Ptr. 2:18-22.

20. Kerea tadeạu i kitẹ tawe masangkong ual᷊ingu i sire apang něněntang katěngadẹ̌? (2 Timotius 4:4, 5)

²⁰ Kerea tadeạu i kitẹ tawe masangkong? I kitẹ perlu měndiagạ pangangimang i kitẹ tatapẹ̌ matoghasẹ̌ carane marading měngěndung, turusẹ̌ mẹ̌doa, dingangu tatapẹ̌ sibukẹ̌ měkoạ hal᷊ẹ̌ seng nighělị i Yehuwa si kitẹ. (Basa 2 Timotius 4:4, 5.) Mạeng i kitẹ mangimang, i kitẹ tawe mẹ̌bingọ su tempong nakaringihẹ̌ habarẹ̌ negatif. (Yes. 28:16) Kakěndagi kitẹ si Yehuwa, su Hengetang’E, dingangu su anạu sěmbaụ sarung makatul᷊ung si kitẹ tawe masangkong ual᷊ingu i sire apang něněntang katěngadẹ̌.

21. Maning kal᷊awokange taumata orasẹ̌ ini madiri měnarimạ habarẹ̌ lẹ̌habareng i kitẹ, i kitẹ botonge mangimang apa?

²¹ Su abad humotong, lawọ nasangkong, kụ i sire tawe něnarimạ si Yesus. Katewe lawọ lai něnarimạ si sie. Kere sěngkatau anggota bọu Sanhedrin dingangu lai ”lawọ imang”. (Kis. 6:7; Mat. 27:57-60; Mrk. 15:43) Kerene lai orasẹ̌ ini, jutane tawe nasangkong. Kawe nụe? Ual᷊ingu i sire nakaěna dingangu makěndagẹ̌ su katěngadẹ̌ su ral᷊ungu Alkitapẹ̌. Hengetangu Mawu naul᷊ị, ”Taumata makěndagẹ̌ su hukung’U makapěndang pẹ̌darame sěbạe mědẹ̌dal᷊embo; tawẹ apa makakoạ i sire masangkong.”​—Mz. 119:165.