1. Kawe nụe i kitẹ tumuhụ si Yehuwa?

I KITẸ tumuhụ * si Yehuwa ual᷊ingu i Sie kai Měndariadi. Hakị u ene, i Sie piạ hakẹ̌e měngatorẹ̌ manga diadikang’E. (Why. 4:11) Katewe, alasang wal᷊inẹ i kitẹ tumuhụ si Yehuwa ute ual᷊ingu cara-Ne mẹ̌parenta kai kapaelange. Su kanandụu sejarah, lawọ taumata seng měngẹ̌ngawasa taumata wal᷊inẹ. Katewe, mạeng isul᷊ung dingangi sire, Yehuwa kai Měngangawasa limembong mapelesa, makěndagẹ̌, dingangu matal᷊ěntụ.​—Kel. 34:6; Rm. 16:27; 1 Yoh. 4:8.

2. Tumuhụ Ibrani 12:9-11, kawe nụe i kitẹ tumuhụ si Yehuwa?

² Yehuwa mapulu i kitẹ tumuhụ si Sie, bal᷊inẹ kětạeng ual᷊ingu i kitẹ matakụ si Sie, katewe ual᷊ingu i Sie kai i Amang i kitẹ kụ makěndagẹ̌ si kitẹ. Su surate gunang tau Ibrani, Paulus nělahẹ i kitẹ harusẹ̌ ”tumuhụ si Amang” ual᷊ingu i Sie něněntiro si kitẹ ”gunang kapiang i kitẹ”.​—Basa Ibrani 12:9-11.

3. (a) Kerea měnodẹ i kitẹ matuhụ si Yehuwa? (b) Apa kakiwal᷊o sarung simbaheng i kitẹ?

³ I kitẹ matuhụ si Yehuwa mạeng mẹ̌tawakal᷊i tumuhụ si Sie su kěbị situasi dingangu tawe mangimang su watangeng hala. (Amsal 3:5) Mạeng i kitẹ makasingkạ mal᷊awọ soal u manga sipati Yehuwa, i kitẹ limembong tumuhụ si Sie. Kawe nụe? Ual᷊ingu manga sipatẹ̌ ene nal᷊ahẹ su kěbị apa nikoạ’E. (Mz. 145:9) Kakạl᷊awọe i kitẹ měngěndung soal i Yehuwa,  kakạguwạe kakěndagi kitẹ si Sie. Kụ, mạeng makěndagẹ̌ si Yehuwa, i kitẹ tawe harusẹ̌ piạ lawọ daftaru atorang soal u apa wotonge dingangu tawe wotonge koateng. I kitẹ mẹ̌tawakal᷊i piạ tiněna dingangu pěndang kere i Yehuwa soal u barang mapia dingangu dal᷊akị. (Mz. 97:10) Katewe pẹ̌sěngsul᷊ẹ, i kitẹ masigěsạ tumuhụ si Yehuwa. Kawe nụe kerene? Kụ apa wotonge kaěndungangu penatua, matimadẹ̌ esẹ, dingangu matimadẹ̌ wawine bọu i Gubernur Nehemia, Datu Daud, dingangi Maria, mamạ i Yesus? Pěngangěndungang ini sarung sumimbahẹ̌ manga kakiwal᷊o ene.

4-5. Tumuhụ Roma 7:21-23, kawe nụe masigěsạ tumuhụ si Yehuwa?

⁴ Sěmbaụ alasang i kitẹ masigěsạ tumuhụ si Yehuwa ene kai ual᷊ingu i kitẹ marosa dingangu tawe nasukụ. Hakị u ene, i kitẹ piạ kapulu lumawang atorangu Mawu. Su tempong i Adam dingangi Hawa tawe timuhụ, kụ kimaěng buang kalu nisědingu Mawu, i sire němutusẹ̌ hala sude mapia dingangu ral᷊akị. (Kej. 3:22) Orasẹ̌ ini, lawọ taumata tawe rimaringihẹ̌ si Yehuwa dingangu němutusẹ̌ hala sude mapia dingangu ral᷊akị.

⁵ Taumata apang masingkạ dingangu makěndagẹ̌ si Yehuwa lai nakapěndang masigěsạ tumuhụ si Sie. Contone Rasul Paulus. (Basa Roma 7:21-23.) Kere i Paulus, i kitẹ mapulu měkoạ barang mapia su těngong Yehuwa. Katewe, i kitẹ harusẹ̌ turusẹ̌ lumawang kapulu měkoạ barang nẹ̌sal᷊a.

6-7. Apa lai alasang i kitẹ masigěsạ tumuhụ si Yehuwa? Gělịko contone.

⁶ Alasang wal᷊inẹ masigěsạ tumuhụ si Yehuwa ene kai ual᷊ingu pengaruh kebiasaan dingangu tiněnang taumata su tampạ i kitẹ nihiking. Lawọ tiněnang taumata nẹ̌tatěntang dingangu kapulung Yehuwa, kụ ene gěguwạ pěngarune si kitẹ. Pẹ̌tiněna sěmbaụ contone.

⁷ Su piram baụ tampạ, mangangudạ lẹ̌orong gunang mědeạ lawọ doitẹ̌. Sěngkatau saudari arenge Mary * nakahombang hal᷊ẹ̌ ene. Těntal᷊ang bědang tawe něngěndung soal i Yehuwa, i sie nẹ̌kuliah su universitas mapaelẹ̌ su něgěrine. Kěluargane něngoro si sie gunang pědeạ hal᷊ẹ̌ mapaelẹ̌ dingangu gajine marangẹ. I sie lai mapulu ene. Katewe, su apang bọu něngěndung soal i Yehuwa dingangu kiměndagẹ̌ si Yehuwa, i sie němal᷊ui cita-citane. Katewe, ene tawe gampang. I sie naul᷊ị, ”Pẹ̌sěngsul᷊ẹ piạ kesempatan gunang makaěbạ lawọ doitẹ̌, katewe ene makasahaghe kegiatan rohaniku. Ual᷊ingu cara iạ nihiking, iạ masigěsạ maul᷊ị tala. Iạ nakitul᷊ung si Yehuwa tadeạu tawe měnarimạ hal᷊ẹ̌ makasahaghe si siạ měkoạ hal᷊ẹ̌’E.”​—Mat. 6:24.

8. Apa sarung ěndungang i kitẹ?

⁸ Su tempong i kitẹ tumuhụ si Yehuwa, i kitẹ hala makaěbạ gunane. Katewe, su tempong i sire apang piạ kawasa, kere penatua, matimadẹ̌ esẹ, dingangu matimadẹ̌ wawine, tumuhụ su Mawu, ene piạ gunane su taumata wal᷊inẹ. Mahịe měngěndung piram baụ contoh bọu Alkitapẹ̌ soal u kerea měpakẹ kawasa tadeạu makal᷊uasẹ̌ si Yehuwa.

9. Situasi masigěsạ apa nikahombangeng i Nehemia?

⁹ Yehuwa seng něgělị tanggung jawab penting su manga penatua gunang měngahạ manga ělang’E. (1 Ptr. 5:2) Manga penatua botonge makaěndung mal᷊awọ bọu cara Nehemia měkoạ manga ělang  i Yehuwa. Ual᷊ingu i Nehemia kai gubernur Yehuda, i sie piạ kawasane gěguwạ. (Neh. 1:11; 2:7, 8; 5:14) Pẹ̌tiněna piram baụ situasi masigěsạ nikahombangenge. I sie nakasingkạ tau Yahudi nakal᷊amuhụ bait dingangu tawe něgělị sumbangan gunang tau Lewi kere niul᷊ị u Hukung. I sire lai tawe timuhụ parentang i Yehuwa soal u Sabatẹ̌, kụ pirang katau esẹ Yahudi nẹ̌kawing dingangu manga wawine bọu bangsa wal᷊inẹ. Gubernur Nehemia harusẹ̌ tumatěngo situasi masigěsạ ini.​—Neh. 13:4-30.

10. Kerea i Nehemia timatěngo situasi masigěsạ ene?

¹⁰ Nehemia tawe něpakẹ kawasane gunang měnihasa taumata tumol᷊e kapulune. Katewe, i sie nẹ̌doa si Yehuwa dingangu kaguwạu naunge, nẹ̌dorong tul᷊umang i Yehuwa, lai něněntiro Hukung i Yehuwa su taumata. (Neh. 1:4-10; 13:1-3) Nehemia lai masanạ naung kụ něhal᷊ẹ̌ sěngkasio dingangu anạu sěmbaụe. I sie lai nẹ̌tul᷊ung si sire saụ měmangung těndạu Yerusalem.​—Neh. 4:15.

11. Tumuhụ 1 Tesalonika 2:7, 8, kerea manga penatua harusẹ̌ měkoạ si sire apang su sidang?

¹¹ Manga penatua aramanung tawe nakahombang masalah kere si Nehemia, katewe i sire botonge mẹ̌těno piram baụ hal᷊ẹ̌ bọu i sie. Contone, i sire měhal᷊ẹ̌ masěghadẹ̌ gunang kapiang anạu sěmbaụ i sire. Kụ, i sire tawe nẹ̌pěndang limembong kapaelange bọu taumata wal᷊inẹ ual᷊ingu piạ kawasa. Katewe, i sire mapia měkoạ taumata wal᷊inẹ. (Basa 1 Tesalonika 2:7, 8.) Kakěndagẹ̌ dingangu kasasanạu naung nakatul᷊ung si sire mahimumu mẹ̌bisara su taumata wal᷊inẹ. Andrew, sěngkatau penatua piạ lawọ pengalaman, naul᷊ị, ”Iạ nakasilo anạu sěmbaụ mal᷊uasẹ̌ mạeng penatua mapia dingangu mahimumu. Manga sipatẹ̌ ene nakakoạ anạu sěmbaụ mapulu měhal᷊ẹ̌ sěngkasio dingangu manga penatua.” I Tony, sěngkatau saudara seng marěngụ nakoạ penatua, nẹ̌bera, ”Iạ nẹ̌tawakal᷊i timol᷊e sasasa su Filipi 2:3 dingangu turusẹ̌ měmanda taumata wal᷊inẹ limembong  kapaelange wọu iạ. Ini nakatul᷊ung si siạ tawe měnihasa si sire gunang tumol᷊e kapuluku.”

12. Kawe nụe kasasanạu naung penting su manga penatua?

¹² Manga penatua harusẹ̌ masanạ naung kere i Yehuwa. Maning Yehuwa kai Měngangawasa Karangetange su alam semesta, i Sie ”kimakurung” gunang měhengkẹ ”taumata masusah bọu awul᷊ẹ̌”. (Mz. 18:35; 113:6, 7) Sěběnarẹ̌e, Yehuwa mạděnting su taumata apang maobotẹ̌.​—Amsal 16:5.

13. Kawe nụe penatua harusẹ̌ ’měnahang lilane’?

¹³ Manga penatua apang matuhụ si Yehuwa harusẹ̌ ’měnahang lilane’. Mạeng i sie tawe měkoạ ene, i sie aramanung sarung mẹ̌bisara kasarẹ̌ su anạu sěmbaụ apang tawe měngẹ̌ngarěga si sie. (Yak. 1:26; Gal. 5:14, 15) Andrew, seng nisěbạ kanini, nẹ̌bera, ”Pẹ̌sěngsul᷊ẹ, iạ piạ kapulu mẹ̌bisara kasarẹ̌ su anạu sěmbaụ apang tawe měngẹ̌ngarěga si siạ. Katewe, iạ nẹ̌tiněna contoh taumata masatia su Alkitapẹ̌, kụ ene nakatul᷊ung si siạ masanạ naung dingangu masikome naung.” Manga penatua měnodẹ i sire matuhụ si Yehuwa mạeng mapia mẹ̌bisara su anạu sěmbaụ su sidang, sarang lai su penatua wal᷊inẹ.​—Kol. 4:6.

14. Apa tugasẹ̌ nighělị i Yehuwa su matimadẹ̌ esẹ, kụ apa dẹ̌dorongang’E bọu i sire?

¹⁴ Yehuwa seng něgělị tugasẹ̌ su matimadẹ̌ esẹ gunang makoạ těmbonangu keluarga, kụ lai mapulu i sie měněntiro manga anạe. (1 Kor. 11:3; Ef. 6:4) Katewe, kawasang matimadẹ̌ esẹ piạ kětạkenge. Yehuwa kai měndariadi keluarga, hakị u ene matimadẹ̌ esẹ harusẹ̌ měgělị pertanggung jawaban si Yehuwa soal u cara i sie měkoa kěluargane. (Ef. 3:14, 15) Matatimadẹ̌ esẹ měnodẹ i sire matuhụ si Yehuwa mạeng měpakẹ kawasang i sire dingangu cara makal᷊uasẹ̌ Mawu. I sire botonge makaěndung mal᷊awọ bọu pěbawiahi Datu Daud.

15. Kawe nụe i Datu Daud kai pẹ̌tatěnoěng mapaelẹ̌ gunang matimadẹ̌ esẹ?

¹⁵ Yehuwa něhengkẹ si Daud nakoạ těmbonang bal᷊inẹ kětạeng gunang kěluargane, katewe lai gunang kěbị tau Israel. Ual᷊ingu i sie datu, Daud piạ kawasane gěguwạ. Sěngsul᷊ẹ tempo, i sie nẹ̌sal᷊apakẹ kawasane, kụ někoạ dosa gěguwạ. (2 Sam. 11:14, 15) Katewe, i sie něnodẹ katatuhụe si Yehuwa su tempong něnarimạ disiplin. I sie nẹ̌běke kěbị pěndange si Yehuwa bọu daroa. (Mz. 51:1-4) Bọu ene lai, i sie masanạ naung něnarimạ sasasa mapia, bal᷊inẹ kětạeng bọu manga esẹ katewe lai bọu manga wawine. (1 Sam. 19:11, 12; 25:32, 33) Daud něngěndung bọu pẹ̌sasal᷊ane  dingangu někoạ hal᷊ẹ̌ i Yehuwa kahumotongange su pěbawiahe.

16. Apa wotonge kaěndungangu matimadẹ̌ esẹ bọu i Daud?

¹⁶ Pẹ̌tiněna piram baụ hal᷊ẹ̌ botonge kaěndungangu matimadẹ̌ esẹ bọu i Datu Daud: Abe mẹ̌sal᷊apakẹ kawasa nighělị i Yehuwa si kamene. Pěngaku pẹ̌sasal᷊a, dingangu tarimạe sasasa nighělịu taumata wal᷊inẹ bọu Alkitapẹ̌. Mạeng měkoạ ene, keluarga sarung měngadatẹ̌ si kamene ual᷊ingu i kamene masanạ naung. Su tempong mẹ̌doa dingangu keluarga, paul᷊ị kěbị lohong naung i kamene tadeạu i sire makaringihẹ̌ i kamene kahěngang-hěngang mangumbala si Yehuwa. Kụ limembong penting, hal᷊ẹ̌ i Yehuwa koạ kahumotongange su pěbawiahi kamene. (Ul. 6:6-9) Kakanoạ mapia kai sěmbaụ hadiah maarěga botonge gělịkang i kamene su keluarga.

17. Tugasẹ̌ apa nighělị i Yehuwa su matimadẹ̌ wawine?

¹⁷ Su ral᷊ungu keluarga, matimadẹ̌ wawine nighělịkang i Yehuwa kawasa su manga anạe, kụ ene tugasẹ̌ penting. (Amsal 6:20) Sěběnarẹ̌e, apa nikoạ arau niwerang matimadẹ̌ wawine piạ pěngarune su anạ su kanandụu pěbawiahi sire. (Amsal 22:6) Pěmanda apa wotonge kaěndungangu matimadẹ̌ wawine bọu i Maria, mamạ i Yesus.

18-19. Apa wotonge kaěndungangu matimadẹ̌ wawine bọu i Maria?

¹⁸ Maria masingkạ mal᷊awọ lohong Binohẹ Susi. I sie sěbạe měngẹ̌ngadatẹ̌ si Yehuwa dingangu mědẹ̌dal᷊ahapị mapia dingang’E. I sie lai mapulu měkoạ kapulung Yehuwa, maning ene sarung makawal᷊ui pěbawiahe.​—Luk. 1:35-38, 46-55.

¹⁹ Matatimadẹ̌ wawine, i kamene lai botonge mẹ̌těno si Maria su piram baụ hal᷊ẹ̌ penting. Kerea carane? Humotong, diagạ pẹ̌dal᷊ahapị i kamene dingangi Yehuwa, carane ute měngěndung Alkitapẹ̌ hala dingangu mẹ̌doa. Karuane, sadia měkoạ pẹ̌bawal᷊ui su pěbawiahẹ̌ tadeạu makal᷊uasẹ̌ si Yehuwa. Contone, i kamene aramanung nihikingu matimadẹ̌ masau mẹ̌pědu dingangu měbẹ̌bisara kasarẹ̌ su anạ. Hakị u ene, i kamene ěndịu mẹ̌tiněna ene cara wiasa měhiking anạ. Maning seng něngěndung standar i Yehuwa, i kamene aramanung masigěsạ tatapẹ̌ matěnang dingangu masabarẹ̌ su anạ, něngělembo mạeng i sire tawe rumaringihẹ̌ su tempong i kamene nal᷊owe. (Ef. 4:31) Su tempo kerene, sěbạe penting makitul᷊ung si Yehuwa. Sěngkatau matimadẹ̌ wawine arenge Lydia nẹ̌bera, ”Pẹ̌sěngsul᷊ẹ, iạ harusẹ̌ kahěngang-hěngang mẹ̌doa tadeạu tawe mẹ̌pědu su tempong anạku tawe rumaringihẹ̌. Su tempong kạpẹ̌bisarane, iạ bọu něngědo nẹ̌bisara  gunang mẹ̌doa makitul᷊ung si Yehuwa. Daroa nakakoạ si siạ tatapẹ̌ tenang.”​—Mz. 37:5.

20. Apa lai hal᷊ẹ̌ masigěsạ koatengu matimadẹ̌ wawine, kụ kerea i sie tumatěngo ene?

²⁰ Hal᷊ẹ̌ wal᷊inẹ masigěsạ koatengu matimadẹ̌ wawine ene kai měnodẹ kakěndagi sire su anạ. (Tit. 2:3, 4) Sěmbaụ alasange ute ual᷊ingu i sire naguwạ su keluarga tawe měnẹ̌nodẹ kakěndagẹ̌ su anạ. Mạeng naguwạ su ral᷊ungu keluarga kerene, i kamene tawe harusẹ̌ měkoạ pẹ̌sasal᷊a mẹ̌sul᷊ung kere seng nikoạu matimadi kamene. Matimadẹ̌ wawine apang matuhụ si Yehuwa ěndịu harusẹ̌ měngěndung carane měnodẹ kakěndagẹ̌ su anạ. Aramanung i sie masigěsạ měmal᷊ui tiněna, pěndang, dingangu kakanoạe. Katewe, mạeng i sie mẹ̌tawakal᷊i mẹ̌bal᷊ui, i sie dingangu kěluargane sarung limembong mal᷊uasẹ̌.

21-22. Tumuhụ Yesaya 65:13, 14, su tempong tumuhụ si Yehuwa, al᷊amatẹ̌ apa sarung kaěbạkeng i kitẹ?

²¹ Datu Daud masingkạ apa gunane mạeng tumuhụ si Yehuwa. I sie němohẹ, ”Laahạ bọu i Yehuwa ene nihino, makakoạ naung mal᷊uasẹ̌; parentang i Yehuwa ene burěsi, makakoạ mata mawuka. Ual᷊ingu kěbị ene, ělang’U nakaěbạ laingatẹ̌; mạeng měkoạ ene, piạ al᷊amatẹ̌ gěguwạ.” (Mz. 19:8, 11) Orasẹ̌ ini, i kitẹ botonge makasilo pẹ̌tatěntange taumata tụtuhụ si Yehuwa dingangu taumata apang tawe dụdaringihẹ̌ sasasang i Yehuwa. I sire apang tụtuhụ si Yehuwa sarung ”mahul᷊uasẹ̌ ual᷊ingu naung mal᷊uasẹ̌”.​—Basa Yesaya 65:13, 14.

²² Su tempong penatua, matimadẹ̌ ese, dingangu matimadẹ̌ wawine tumuhụ si Yehuwa, pěbawiahi sire makoạ limembong maluasẹ̌, kěluargang i sire limembong mararame, dingangu sidang limembong masěmbaụ. Kụ limembong penting, i sire makal᷊uasẹ̌ naung i Yehuwa. (Amsal 27:11) Ene kai al᷊amatẹ̌ sěbạe gěguwạ botonge kaěbạkeng i kitẹ!