Leeza liina lyakue ni Yehova, mana yakue “Ali walengia kwaluke.” Yehova ni Leeza wamaka onse, kabili waabumbile kila kintu. Ali ni maka a kukita kila kintu kyapingula kukita.

Mu Kiebrania, liina lyakue Leeza lyali lyaleembua na alfabeti ina. Mu Kitaabua alfabeti ezio ni YHWH ao YHVH. Liina lyakue Leeza lili lyasaangua mara 7 000 eevi mu maleembo a Bibilia a ntendeko a mu Kiebrania. Mu kyalo kyonse, bantu bali balileemba liina lyakue Yehova mu nzila ipusene-puseene ni kulizimbula kukoonkana ni lulimi lwabo.

▸ Lyasi lya 1, lifungu lya 15

Leeza i waatungile Bibilia, inzi waabombiizie bantu eevi baleembe. Kunti twapalania na babu wamulanda mwinzikulu wakue amuleembele mukanda. Mukanda ozo ulikuba walimo malanga akue babu. Leeza waabombiizie mupasi utakatiifu eevi kutungulula bakaleemba ba Bibilia, baleembe malanga akue. Mupasi wakue Leeza waabatunguluile mu nzila paleepale, nsita inge waabakwasiizie kumona bimonua ao bilooto. Kupuako, baleemba bintu bibaali bamona.

▸ Lyasi lya 2, lifungu lya 5

Ni masambilizio a Bibilia ali alondolola palua kisinka kya musinzi. Kwa mufuano, lifunde lilandile nangue “bibuza bibiipile bili byainoona mibeele iweeme”, lili lyatusambilizia nangue bantu batuli twapisia nsita pamo naabo kunti batulengia tukite kintu kiweeme ao kibiipile. (1 Bakorinto 15:33) Kabili lifunde lilandile nangue “kubalua muntu wakazombolasie kyenka kelia kyabiele”, lili lyatusambilizia nangue tetuviinda kulezia byakufuminamo mu bikitua byetu.​—Bagalatia 6:7.

▸ Lyasi lya 2, lifungu lya 12

Ni mpunda kufuma kuli Leeza. Kunti yaba yaali bulondolozi palua kutona kwakue Leeza, lisambilizio palua lwendo luweeme, mulao ao bupinguzi. Kabili, kunti yaba mpunda palua kintu kampanda kyakakitika musita uli mukuiza. Mu Bibilia muli bukabika buingi busiafikiliziiziwe.

▸ Lyasi lya 2, lifungu lya 13

Yesu i wafikiliziizie bukabika buingi bwa mu Bibilia bulandiile Masia. Mona kisanduku “ Bukabika Palwakue Masia.”

▸ Lyasi lya 2, lifungu lya 17, bulondolozi bwa pensina

Yehova waabumbile kyalo eevi kibe paradiso ya kwikalapo bantu bamutonene. Mupaango wakue teunaaluluke. Leenu sie, Leeza wakaba kupuisia bubiifi bonse ni kubapeela bantu bakue bukose bwa loonse.

▸ Lyasi lya 3, lifungu lya 1

Sataana i malaika olia waatendekeziizie bukisanguka kuli Leeza. Ali wakuutua Sataana, mana yakue “Kisanguka,” paantu ali wamuluisia Yehova. Kabili, ali wakuutua Kibanda, mana yakue “Kasongelezia.” Waainikilue liina leelio paantu ali wamubepela Leeza, kabili ali wabapotenkania bantu.

▸ Lyasi lya 3, lifungu lya 4

Yehova waabumbile ba malaika miaka ingi ntaanzi ya kubumba kyalo. Baabumbilue eevi beekale ku muulu. Kuli bamalaika bengi bakilile pa milioni mia imo. (Danieli 7:10) Bali ni meena ni bumuntu bupuseene, kabili ba malaika bakisinka  bekefiizie, bali bakaana kupupua na bantu. Bali ni bifulo bipusene-puseene, kabili bapeelue miilo paleepale ya kukita. Pakati ka miilo ezio pali kubombela ntaanzi ya kitebe kya Bukolo kyakue Yehova, kutwala mpunda, kusuunga ni kutungulula babombi bakue Leeza bali pa kyalo, kufikilizia bupinguzi bwakue Leeza ni kukwasia miilo ya kusimikila. (Malumbo 34:7; Nfyulo 14:6; 22:8, 9) Mu musita uli mukuiza, bakamukwasia Yesu ku bului bwa Armagedoni.​—Nfyulo 16:14, 16; 19:14, 15.

▸ Lyasi lya 3, lifungu lya 5; lyasi lya 10, lifungu lya 1

Lizaambi ni kutontonkania ao kukita keelia kipingeene ni Yehova ao kutona kwakue. Paantu lizaambi lili lyainoona bukibuza bwetu pamo ni Leeza, waatupeele mizilo ni mafunde akutukwasia twitiinie kukita lizaambi. Ku ntendeko, Yehova waabumbile kila kintu kyapuililikile, inzi musita Adamu ni Eva lubasaakuile kusimunakila Yehova, baakitile lizaambi kabili tebatwaliliile kuba bapuililikile. Baakotele ni kufua, kabili paantu twaapyene lizaambi kufuma kuli Adamu, tuli twakota ni kufua.

▸ Lyasi lya 3, lifungu lya 7; Lyasi lya 5, lifungu lya 3

Ni vita yakue Leeza ya kwinoona kyalo kyakue Sataana pamo ni bubiifi bonse.

▸ Lyasi lya 3, lifungu lya 13; Lyasi lya 8, lifungu lya 18

Bukolo Bwakue Leeza ni buteeko bwaimikililue na Yehova ku muulu. Yesu ali mukuteeka wali Likolo wa bobo Bukolo. Mu musita uli mukuiza Yehova wakaba kubombia bobo Bukolo eevi kupuisia bubiifi bonse. Bukolo Bwakue Leeza bwakaba kuteeka kyalo kyonse.

▸ Lyasi lya 3, lifungu lya 14

Leeza waamubumbile Yesu ntaanzi ya kubumba kintu kili kyonse. Yehova waamutumine Yesu pa kyalo eevi afuile bantu bonse. Kisia Yesu kwipaiwa, Yehova waamutuntumuine. Loonu, Yesu ali mukuteeka ku muulu wali Likolo wa Bukolo Bwakue Leeza.

▸ Lyasi lya 4, lifungu lya 2

Bibilia yaalandile ntaanzi palua musita wa kulapuka kwakue Masia. Keekio kyali kyakukitika ku mpela ya kipindi kya nsita kili na milungu 69, keekio kyaatendekele mu muaka wa 455 Yesu Tanavyalue (Y.T.) ni kupua mu muaka wa 29 Yesu Wasyavyelue (Y.W.).

Twamana siani nangue yaali ya kupua mu muaka wa 29 Yesu wasyavyelue? Milungu 69 yaatendekele mu muaka wa 455 Yesu tanavyalue, musita Nehemia lwafikile ku Yerusalemu ni kutendeka kukuula kabili muzi. (Danieli 9:25; Nehemia 2:1, 5-8) Musita utuli twaunvua mulandu “mulungu” tuli twatontonkania palua Nsiku 7. Milungu ilandiilue mu bobu bukabika, te ya nsiku saba, inzi, ni milungu ya miaka saba, ipateene ni butunguluzi bwa bukabika palua “busiku bumo buli na muaka umo.” (Mpendua 14:34; Ezekieli 4:6) Keekio kilangiliile nangue kila mulungu uli na kipindi kya miaka saba, pakaako milungu 69 ili na miaka 483 (69 x 7). Kine twapeenda miaka 483 kutendekela pa muaka wa 455 Yesu tanavyalue, ili kutufikia mu muaka wa 29 Yesu wasyavyelue. Keekio ni kya kisinka paantu Yesu waabatiziiziwe ni kwaluka Masia mu muaka wenka ozo!​—Luka 3:1, 2, 21, 22.

Bukabika bwenka bobo, bwaalandile kabili palua mulungu unge uli na miaka saba. Mu kipindi keekio kyenka kya nsita, mu muaka wa 33 Yesu wasyavyelue, Masia waali wa kwipaiwa, ni kufikiila ku ntendeko ya muaka wa 36 Yesu wasyavyelue, mpunda iweeme ya Bukolo Bwakue Leeza yaali  yakusimikilua ku bantu ba ntundu yonse, tekubasie ku bayuda.​—Danieli 9:24-27.

▸ Lyasi lya 4, lifungu lya 7

Bibilia ili yasambilizia nangue Yehova Leeza ni Kabumba, kabili waamubumbile Yesu ntaanzi ya kubumba bintu binge byonse. (Bakolosai 1:15, 16) Yesu te Leeza Wamaka  Onse. Taalandile ata limo nangue waali walingheene ni Leeza. Inzi, waalandile eevi: “Tawe [ao, Baba] ni mukulu kunkila.” (Yoane 14:28; 1 Bakorinto 15:28) Inzi, ma diini ange ali asambilizia lisambilizio lya Batatu, i kulanda nangue mu Leeza umo, muli bantu batatu: Baba, Muana, ni mupasi utakatiifu. Mulandu wa “Batatu” teuliimo mu Bibilia. Leelio ni lisambilizio lya bufi.

Mupasi utakatiifu ni maka ali abomba akue Leeza, maka akue asiizi kumoneka ali wabombia eevi kukita kutona kwakue. Mupasi ozo te muntu. Kyakumuenako, Bakristu ba ku ntendeko “Baizuziiziwe mupasi utakatiifu,” kabili Yehova waalandile eevi: “Nakamiina seemu ya mupasi wane pa kubalua musango wa mubili.”​—Miilo 2:1-4, 17, NWT.

▸ Lyasi lya 4, lifungu lya 12; Lyasi lya 15, lifungu lya 17

Bakristu bakisinka tebeezi kubombia musalaba mu lupupo. Juu ya ki?

1.  Ntangia kale, musalaba waali wabombiiwa mu ma diini a bufi. Mu nsita ya kale, musalaba waali wabombiiwa mukupupa bibumbua ni mu tuswalo twa kipagani twa kulaalana. Mu miaka 300 ya ntendeko kisia lufu lwakue Yesu, Bakristu te baali babombia musalaba mu lupupo lwabo. Kisia paapo, Constantin Kateeka Muroma waakitile musalaba kuba kalangi ka Bukristu. Kalangi kaako kaali kabombiiwa eevi kukula bantu bavule. Inzi, musalaba te waali na mana kuli Yesu. Kitabu kimo (The New Catholic Encyclopedia) kili kyalondolola eevi: “Musalaba uli wasaangua mu tuswalo twali ntaanzi ya Bukristu, kabili ni mu tuswalo tusili twa Bukristu.”

2.  Yesu taafwiliile pa musalaba. Mulandu wa Kigiriki upilibuile “musalaba” ulangiliile “kimuti kyolokele,” “lubao,” ao “lipumpu.” Kitabu kimo (The Companion Bible) kili kyalondolola eevi: “Mu maleembo a Kigiriki [Kipingo Kya Leenu]  te muli ata nkeende izimbuile bipande bibili bya mbao.” Yesu waafwiliile pa kimuti kyolokele.

3.  Yehova teezi kutona tubombie mikisi ao tulangi mu lupupo lwetu.​—Kufuma 20: 4, 5; 1 Bakorinto 10:14.

▸ Lyasi lya 5, lifungu lya 12

Yesu waabanine basambi bakue baye bakita Kibukisio kya lufu lwakue. Bali bakita evio kila muaka mu muezi wa Nisani 14, mu nsiku ipaleene ni elia yaali yakitilapo Baisraeli Pasaka. Mukate ni divai, bilangiliile mubili ni milopa yakue Yesu, bili byapisiiwa pa kila Kibukisio. Baalia bakateeka pamo ni Yesu ku muulu, bali baalia mukate ni kumina divai. Baalia bali ni kiswapilo kya kwikala loonse pa kyalo, bali basaangua ku Kibukisio balangiliile mukinzi, inzi, te beezi kulia mukate ni kumina divai.

▸ Lyasi lya 5, lifungu lya 21

Mu Bibilia Tafsiri ya Ulimwengu Mupya (Mpilibulo ya Kyalo kya Leenu), mulandu “mweo” ubombiiziwe eevi kulangilila (1) muntu, (2) nama, ni (3) bukose bwa muntu ao bwa nama. Mona mifuano ili paapa pensina:

• Muntu. “Mu nsiku yakue Noa . . . bantu baniinisie, ni kulanda, myeo munaane, baatuemue na menda basungilue.” (1 Petro 3:20, NWT) Ozu mulandu “mweo” ulandiilue paapa ulangiliile bantu​—Noa pamo ni mukazi wakue, baana bakue batatu pamo ni bakazi babo.

• Nama. “Leeza waalandile eevi: ‘Leka menda ezulemo bibumbua bili ni bukose [“myeo,” bulondolozi bwa pensina], ni bibumbua bili ni mapaapi, bipupuke mu lweleele pa muulu kyalo.’ Kabili Leeza waalandile eevi: ‘Leka kyalo kifumie bibumbua bili ni bukose [“mweo,” bulondolozi bwa pensina] kukoonkana ni misango yabo, nama yakuteekua ni nama ili yakalaba kabili ni nama ya mu kisoonso kukoonkana  ni misango yabo.’ Kabili i vikyaalukile evio vyenka.”​—Kutendeka 1:20, 24.

• Bukose bwa muntu ao bwa nama. Yehova waamuanine Musa eevi: “Bantu bonse baali bakeba kukwipaya [“bakeba mweo obe,” bulondolozi bwa pensina] baakifua.” (Kufuma 4:19) Musita Yesu lwaali pa kyalo, waalandile eevi: “Nene i musungi aweeme; musungi aweeme ali wafumia bukose bwakue [“mweo,” bulondolozi bwa pensina] palua mikooko yakue.”​—Yoane 10:11, NWT.

  Kangeko, musita muntu lwali wakita kantu kampanda na “mweo wakue onse,” keekio kyalangilila nangue wakita kintu keekio mu kwitonena, kabili na buviinde bwakue bonse. (Mateo 22:37, NWT; Malanguluzi a Mizilo 6:5) Mulandu “mweo” kunti wabombiiwa kabili eevi kulangilila lunkumbua ao nkulu ya kibumbua kikosele. Muntu ao mubili ufuile kunti walondololua kuba mweo ufuile.​—Mpendua 6:6; Tuswalo ni Mafunde 23:2; Isaya 56:11; Hagai 2:13.

▸ Lyasi lya 6, lifungu lya 5; Lyasi lya 15, lifungu lya 17

Milandu ya Kiebrania ni ya Kigiriki ipilibuile “mupasi”, mu Tafsiri ya Ulimwengu Mupya (Mpilibulo ya Kyalo kya Leenu) kunti yalangilila bintu paleepale. Lunge ili yalangilila kintu kampanda kisimwenekele, nga evelia mwela ao mpumuzi ya muntu ao ya nama. Milandu ezio kunti yalangilila kabili bantu ba kimupasi, kabili ni mupasi utakatiifu, i kulanda nangue maka akue Leeza ali abomba. Bibilia teizi kusambilizia nangue kuli ni kantu kali kafuma ku muntu ni kutwalilila kuya kakosele kisia muntu ozo kufua.​—Kufuma 35:21; Malumbo 104:29; Mateo 12:43.

▸ Lyasi lya 6, lifungu lya 5; Lyasi lya 15, lifungu lya 17

Gehena ni liina lya lulambe lwaali peepi ni Yerusalemu, kooko kwali kwainoonua ni kuziziiwa butiafu ao bituukilizi.  Tekuli busininkizio bulangiliile nangue mu nsita yakue Yesu, ba nama ao bantu baali bakyuziiwa ao kuziziiwa bakosele mu loolu lulambe. Kansi, Gehena te ilangiliile nkeende isili yamoneka ili ya kyuziziiwako ao yaziziziiwako loonse bantu baafuile. Musita Yesu lwaalandile palua baalia ba kupoozua mu Gehena, waali walandila palua buinooni bwa loonse.​—Mateo 5:22; 10:28.

▸ Lyasi lya 7, lifungu lya 20

Ni lipepo leelia Yesu lyaababuilile basambi bakue musita lwabasambiliziizie vya kupepa. Lili lyakuutua kabili lipepo lya Baba Weetu ao lipepo lya kipalo. Kwa mufuano, Yesu waatusambiliziizie kupepa eevi:

• “Liina lyobe liswesiiwe”

  Tuli twapepa Yehova afumie bufi bonse busingilue ku liina, ao ku lulumbi lwakue, eevi kubalua muntu pa kyalo alilumbe ni kulikindika liina lyakue Leeza.

• “Bukolo bobe buize”

  Musita utuli twapepa evio, tuli twaloomba buteeko bwakue Leeza buinoone kyalo kibi kyakue Sataana, buteeke kyalo, ni kukyalula paradiso.

• “Kutona kobe kukitike . . . pa kyalo”

  Tuli twaloomba mupaango wakue Leeza palua kyalo ufikiliziiwe eevi bantu bali banakila, kabili bapuililikile baviinde kwikala loonse mu Paradiso, nga eveliasie Yehova vyaali watonene musita lubaabumbilue.

▸ Lyasi lya 8, lifungu lya 2

Yehova waateaniizie kilubula mulandu, eevi kulubula bantu kufuma mu lizaambi ni lufu. Kilubula mulandu waali mutengo waali wakabiilue kulipila bukose bupuililikile bwa bantu bwazeeziiziwe na Adamu mwalalume wa mambo, ni kuwaamia bukibuza bwa bantu pamo ni Yehova bolia bwainoonekele.  Leeza waamutumine Yesu pa kyalo eevi afikiile kufuila bankita tubi bonse. Kupitila lufu lwakue Yesu, bantu bonse bali ni lisyuko lya kwikala loonse ni kupuililika.

▸ Lyasi lya 8, lifungu lya 21; Lyasi lya 9, lifungu lya 13

Bukabika buli mu Danieli katue ka 4 bwatusambilizia nangue Leeza waali wakwimika Bukolo mu muaka wa 1914.

Bukabika: Yehova waamupeele Likolo Nebukadneza kilooto kya bukabika palua kimuti kikata kyaatetelue ni kuponiiwa. Mu kilooto keekio, kizele kya kyuma ni kya mukuba byaavuikilue ku kisiki kya kimuti eevi tekuti kitoombe mpaka “nsita saba ipite.” Kisia paapo, kyali kyakutoomba kabili.​—Danieli 4:1, 10-16.

Bukabika bobo buli na mana ki? Kimuti kilangiliile buteeko bwakue Leeza. Mu miaka ingi, Yehova waabombiizie makolo mu Yerusalemu eevi kuteeka ntundu yonse ya Israeli. (1 Milandu ya Nsiku 29:23) Inzi, ba makolo baabo baalukile basili bakisinka, ni buteeko bwabo bwaafikiliile kupua. Muzi wa Yerusalemu waainoonenue mu muaka wa 607 Y.T. Ni “nsita saba” yaatendekeele paapo. (2 Makolo 25:1, 8-10; Ezekieli 21:25-27) Musita Yesu lwaalandile nangue “Yerusalemu yakaniantua na ntundu mpaka musita ubikiilue ntundu ukakumane,” waali walandila palua “nsita saba.” (Luka 21:24, NWT) Pakaako, “nsita saba” te yaapuile musita Yesu lwaali pa kyalo. Yehova waalaile kumwimika Likolo ku mpela ya “nsita saba.” Buteeko bwakue Likolo wa leenu, Yesu, bwaali bwakuleetela bantu bakue Leeza bali pa kyalo kyonse mpaalo ingi ya loonse.​—Luka 1:30-33.

Kuleepa kwa “nsita saba”: “Nsita saba” yaali na miaka 2520. Kine twapenda miaka 2 520 kutendeka pa 607 Y.T., tuli kufikiila mu muaka wa 1914 (tekuli muaka wa zero). Ozo i muaka waabiikilue Yesu, Masia, kuba Likolo wa Bukolo Bwakue Leeza ku muulu.

 Twapata siani mpendua 2520? Bibilia ili yalanda nangue nsita itatu ni nusu ili na nsiku 1260. (Nfyulo 12:6, 14) Pakaako, mpendua ezio ilimo libili mu “nsita saba”, ao nsiku 2520 (1260 x 2). Nsiku 2520 i miaka 2520, paantu butunguluzi bwa bukabika bulandile nangue “busiku bumo buli na muaka umo.”​—Mpendua 14:34; Ezekieli 4:6.

▸ Lyasi lya 8, lifungu lya 23

Mulandu “malaika mukulu” ulangiliile “mukulu wa ba malaika.” Bibilia izimbuile mukulu umo sie wa ba malaika, ni liina lyakue ni Mikaeli.​—Danieli 12:1; Yuda 9.

Mikaeli i ntunguluzi wa libumba lya ba malaika bakisinka bakue Leeza. Nfyulo 12:7 ili yalanda eevi: “Mikaeli ni ba malaika bakue baalwile na nghina nzoka ni ba malaika bakue.” Kitabu kya Nfyulo kili kyalanda nangue Yesu i ntunguluzi wa kisepe kyakue Leeza, pakaako, Mikaeli i liina linge lyakue Yesu.​—Nfyulo 19:14-16.

▸ Lyasi lya 9, lifungu lya 4

Mulandu ozu ulangiliile kipindi kya nsita, kili kyakukitikamo bintu bikata pa kyalo ntaanzi Bukolo Bwakue Leeza bwinoone kyalo kyakue Sataana. Kuli ni milandu inge ipaleene ni ezio, nga evelia “mpeleezio ya mpangilo ya kyalo” ni “kubaapo kwa Muana muina muntu,” ibombiiziwe mu bukabika bwa mu Bibilia eevi kulangilila kipindi kimo sie kya nsita. (Mateo 24:3, 27, 37, NWT) “Nsiku ya mpeleezio” yaatendekele musita Bukolo Bwakue Leeza lubwatendekele kuteeka mu muaka wa 1914, kabili yakafikiila kupua lwakenoonua kyalo kyakue Sataana pa Armagedoni.​—2 Timoteo 3:1; 2 Petro 3:3.

▸ Lyasi lya 9, lifungu lya 5

Kine Leeza wamubuezia ku bukose muntu wakiba wafuile, keekio kili kyakuutua butuntumuko. Mu Bibilia muzimbuilue butuntumuko kenda. Eliya, Elisha, Yesu, Petro ni Paulo baatuntumuine bantu. Bimpezia maano beebio, byaali byakitika kupitilasie maka akue Leeza. Yehova alaile nangue, “bantu bonse balunghami ni basilungheeme bakatuntumunua” bakeekale pa kyalo. (Miilo 24:15) Kabili, Bibilia ili yalondolola ni palua kutuntumuka eevi kuya ku muulu. Keekio kyakakitika musita baalia basaakwilue, ao babiikilue mafuta na Leeza lubakatuntumunua ni kuya kwikala ku muulu pamo ni Yesu.​—Yoane 5:28, 29; 11:25; Bafilipi 3:11; Nfyulo 20:5, 6.

▸ Lyasi lya 9, lifungu lya 13

Kwampana na myela ibi ao mipasi ni tubeelela tubiipile twakuezia kulondolola na mipasi, ibe muntu walondolola ye muine na mipasi ao kupitila muntu unge nga evelia ndozi ao nghanga. Bantu bali ni tubeelela twa kwampana na mipasi, bali bakita evio paantu bazumiine lisambilizio lya bufi lya kulanda nangue mipasi ya bantu teizi kufua, kabili ili yaaluka bizua bili ni maka. Kabili, myela ibi ili yaezia kulengia bantu tekuti bamunakile Leeza. Kutandulula ntanda, kulinga, bunghanga, bulozi, manga, kuloota, ni maka asili a bu muntu, byonse beebio bili pakati ka bintu bya kwampana na myela ibi. Bitabu bingi, ma kazeeti, ma viideo, miziki, misaapo, pamo ni ma foto alangiliile nangue maka a bunghanga ni a bundozi, te bili na buavia ao bili byasaansamusia. Tuswalo tuingi tuli twakitua mu nsita ya malilo, nga evelia bintu bili byakitua musita wa kyoba kya malilo, bintu bili byakitilua ba mukanfwilua, kulanguluka busiku bwa kufua kwa muntu, kutuulila bintu bantu bafuile, ao tuswalo twa kukeesia pa malilo, ni nzila inge ya kwampana na myela  ibi. Lyonse, bantu bali babombia miti musita ubali baezia kubombia maka a myela ibi.​—Bagalatia 5:20; Nfyulo 21:8.

▸ Lyasi lya 10, lifungu lya 10; Lyasi lya 16, lifungu lya 4

Yehova ni Leeza Wamaka Onse, kabili waabumbile muulu ni kyalo kyonse. (Nfyulo 15:3) I mana weene i muine wa bintu byonse kabili ni wa buteeko bukata saana, ao bukulu bupelelepo bwakuteeka pa bibumbua byakue. (Malumbo 24:1; Isaya 40:21-23; Nfyulo 4:11) Waabiikile mizilo palua kubalua kintu kyonse kyaabumbile. Yehova ali ni buviinde bwa kubakita bange baaluke bakateeka. Tuli twakwasia ku buteeko bukata saana bwakue Yehova musita utuli twamutona ni kumunakila.​—1 Milandu ya Nsiku 29:11.

▸ Lyasi lya 11, lifungu lya 10

Kupisia liimi kuli kwakitua nabufue eevi kwipaya muana asinavyalue. Te kintu kili kyalengiiwa na aali isiketekelue ao aali ya mumbeela ya mubili wa muntu. Musitasie liimi lulyatendeka, muana ali munda ni muntu wa mana pa menso akue Leeza.

▸ Lyasi lya 13, lifungu lya 5

Eezi ni nzila ya kuundapa ya kumubiika muntu milopa yonse yalingi, ao imo pakati ka seemu ina ikata ya milopa ya muntu unge ao milopa yakiba yasungilue. Ni ezio seemu ina ikata ya milopa ni eezi: Plazima, cembe yakasi ya milopa, cembe yasue ya milopa ni bikantania milopa.

▸ Lyasi lya 13, lifungu lya 13

Mu Bibilia, mulandu “bulapizio” te ulangiliilesie malipizi. Musita utuli twalapiziiwa, tuli twasambiliziiwa, kulungikua ni kuololua. Yehova teezi kubalapizia bantu wasasile ao wabulile nkumbu. (Tuswalo ni Mafunde 4:1, 2) Yehova ababikiile baviazi kyakumuenako kiweeme. Bulapizio bwali waleeta buli bwalungika muntu kakiine, mpaka wafikiila watona bulapizio bobo. (Tuswalo ni Mafunde 12:1) Yehova abatonene bantu, kabili ali wababeelezia. Ali wabapeela malaizio a kubasambilizia eevi bapilibule malanga abiipile, kabili ali wabakwasia kusambilila kutontonkania ni kukita bintu mu nzila ili yamusaansamusia. Ku baviazi, kulapizia kubiikile mukati kubakwasia baana baabo bamane juu ya ki bapalile kuba banakila. Kabili, kulangiliile kubasambilizia bamutone Yehova, ni evelia vyenka kutona Mulandu wakue, Bibilia, ni kunvua mafunde alimo.

▸ Lyasi lya 14, lifungu lya 13

Teizi kumoneka, ni bibumbua bibiipile bya kimupasi bili ni maka apitile a bu muntu. Myela ibi i ba malaika babiipile. Baalukile myela ibi musita lubaisanguile kuli Leeza kupitila kukaana kumunakila. (Kutendeka 6:2; Yuda 6) Baakwasiizie ku bukisanguka bwakue Sataana bwa kumuluisia Yehova.​—Malanguluzi a Mizilo 32:17; Luka 8:30; Miilo 16:16; Yakobo 2:19.

▸ Lyasi lya 16, lifungu lya 4