1, 2. Yehova atonene bantu ba mu lupua babe ni buikazi bwa siani?

 YEHOVA LEEZA i waatendekeziizie kyupo kya kuanza. Bibilia ili yatubuila nangue waabumbile mwanakazi wa kuanza ni “kumuleeta kuli mwalalume.” Adamu waasaansamukile saana ni pakaako waalandile eevi: “Kupuako, ozu ni kikuza kya bikuza byane ni nama ya nama yaane.” (Kutendeka 2:22, 23) Milandu ezio yatubuila nangue Yehova atonene bantu bopeene baye baali ni nsaansa.

² Kya bulanda ni keeki, bantu bengi te banaalukepo ata kaniini na buikazi bwa mu lupua buli ni nsaansa. Inzi, Bibilia, ili ni mafunde engi ali kuviinda kukwasia bantu ba mu lupua, bafikiile kuwaamia lupua lwabo. (Luka 11:28) Kabili ili yatusambilizia palua mibeele iweeme yakue Yehova ni Yesu, ni kine bantu bonse ba mu lupua baabapala, bali kusekelela kuba baali pamo.​—Baefeso 5:1, 2.

3, 4. (a) Mulume apalile kumukitila siani mukazi wakue? (b) Juu ya ki ni kintu kya mana ba mulume ni mukazi baye baeleelana?

³ Bibilia ili yalanda nangue mulume aweeme apalile kumukitila mukazi wakue mu nzila ya ntono ni mukinzi. Twapapaata Soma Baefeso 5:25-29. Mulume apalile lyonse kumukitila mukazi wakue mu nzila ya ntono. Apalile kumusuunga ni kumuemena. Tapalile kubombia milandu ya kumukisia ao kumuuma.

⁴ Inzi, mulume apalile kukita siani musita mukazi wakue lwakita bilubo? Balume balandua eevi: “Twalilile kutona bakazi benu kabili te kube mwabafipilua  bubi-bubi.” (Bakolosai 3:19, NWT) Mwe balume, languluke nangue ni mwemue muli mwakita bilubo. Kabili, kine mutonene Leeza amyeleele, mupalile kweleela bakazi benu. (Mateo 6:12, 14, 15) Kine ba mulume ni mukazi beteaniiziesie bonse kweleelana, keekio kili kubakwasia babe ni kyupo kili ni nsaansa.

5. Juu ya ki mulume apalile kumukindika mukazi wakue?

⁵ Yehova akebele mulume amukindike mukazi wakue. Mulume apalile kumona beelia byapalile kukita eevi kumukwasia mukazi wakue. Apalile kumukebela mukazi wakue kyakulia ni kya kuvuala. Mulume apalile kupisia musita wakulanda nakue ni kwikwinda kwinika vyali waiunvua. Keekio ni kintu kya kukwata wafiniizie. Kine mulume teezi kumukitila mukazi mu nzila iweeme, Yehova ali kukaana kutuilizia mapepo akue. (1 Petro 3:7) Kumutona Yehova i kuli kwalengia bantu babe bakindeeme pa menso akue. Teezi kumona mwalalume kuba wakindeeme kukila mwanakazi.

6. Ili na mana ki ba mulume ni mukazi kuba mubili “umo”?

⁶ Yesu waalandile nangue mulume ni mukazi “te babili kabili, inzi bali umo.” (Mateo 19:6) Ba mulume ni mukazi te bapalile kubula bukisinka pakati kaabo. (Tuswalo ni Mafunde 5:15-21; Baebrania 13:4) Balume ni bakazi bapalile kila umo kwemena mwinakue bila kutanana nsaambu ya mu kyupo ya bumulume ni mukazi. (1 Bakorinto 7:3-5) Mulume apalile kulanguluka nangue ‘tekuli muntu asuulile mubili wakue muine, kubalua muntu ali wailiisia ni kwilabukila.’ Pakaako, mulume apalile kumutona ni kumulabukila mukazi wakue. Kukila kintu kyonse, mukazi atonene mulume wakue amuwamiizie ni kumutona.​—Baefeso 5:29.

7. Juu ya ki lupua lukabiile mutue wa nsesi?

⁷ Kubalua lupua lukabiile kuba ni mutue wa nsesi, i kulanda muntu wa kutungulula lupua eevi babombe bonse  lwa pamo. Bibilia ili yalanda eevi mu 1 Bakorinto 11:3: “Kristu i mutue wa balalume bonse. Mulume i mukulu [ao, mutue] pa mukazi wakue, ni Leeza i mukulu [ao, mutue] pali Kristu.”

8. Mukazi ali kumulangilila siani mulume wakue mukinzi ukata?

⁸ Kubalua mulume ali wakita bilubo. Inzi, kine mukazi waitabizia bupinguzi bwa mulume wakue ni kumukwasia mu kwitonena, lupua loonse luli kunoonkelamo. (1 Petro 3:1-6) Bibilia ili yalanda eevi: “Mukazi apalile kuba ni mukinzi ukata ku mulume wakue.” (Baefeso 5:33, NWT) Mukazi ali kukita siani kine mulume wakue tazumiine? Apalilesie kuba ni mukinzi ukata saana kuli weene. Bibilia ili yalanda nangue: “Mwe bakazi, be mwanakila balume benu, eevi kine kuli ni umo asiizi kunakila mulandu, boobolue pasili kulanda kantu kupitila lwendo lwa bakazi baabo, paantu bemweneene lwendo lwenu luweeme pamo ni mukinzi ukata.” (1 Petro 3:1, 2, NWT) Lwendo luweeme lwakue mukazi, kunti lwakwasia mulume enike nangue buzumino bwakue mukazi wakue ni bwa mana, kabili ali kubukindika.

9. (a) Mukazi apalile kukita ki kine waandua kunvuana ni mulume wakue? (b) Bakazi basokelue siani mu lileembo lya Tito 2:4, 5?

 ⁹ Mukazi ali kukita siani kine waandua kunvuana ni mulume wakue? Apalile kulanda malanga akue mu nzila ya mukinzi. Kya kumuenako, Sara waalandile kantu kasyali kaatonenue na Abrahamu, inzi, Yehova waamulandile Abrahamu eevi: “Mutuilizie.” (Kutendeka 21:9-12) Kine mulume wakuata bupinguzi busikaniiziwe na Bibilia, mukazi wakue apalile kwitabizia. (Miilo 5:29; Baefeso 5:24) Mukazi aweeme ali waemena lupua lwakue. (Soma Tito 2:4, 5.) Musita mulume ni baana bakue lubali kumona wabomba saana juu yaabo, bali kukila kumutona ni kumukindika.​—Tuswalo ni Mafunde 31:10, 28.

10. Bibilia ili yalanda ki palua kulekana ni kukaanana?

¹⁰ Nsita inge bantu bali mu kyupo bali bapingula lubilo-lubilo kulekana ao kukaanana. Inzi, Bibilia ili yalanda nangue “mukazi tapalile kulekana ni mulume wakue” kabili “mulume tapalile kumusia mukazi wakue.” (1 Bakorinto 7:10, 11, NWT) Kuli aali ikolele saana ili yalengia paange ba mulume ni mukazi balekane, inzi, bobo ni bupinguzi bwa kukwata wafiniizie. a Ale palua kukaanana? Bibilia ili yalanda nangue nsaambu imo sie itabiziizie kukaanana ni musita mulume ao mukazi lwakita bukeende.​—Mateo 19:9.

11. Baana bakabiile ki kukila kintu kinge kyonse?

¹¹ Mwe baviazi, kite maka enu onse eevi kupisia nsita pamo ni baana benu. Baana benu bamikabiile, kabili kukila kintu kinge kyonse, bakabiile mubasambilizie palwakue Yehova.​—Malanguluzi a Mizilo 6:4-9.

12. Baviazi bapalile kukita ki eevi kusuunga baana babo?

 ¹² Kyalo kyakue Sataana kili mu kukila kubiipa, kabili kuli bantu bakebele kubakitila baana betu bintu bibiipile, atasie bintu bya bupungue. Baviazi bange bali bamona kuba kyakolele kulondolola ni baana palua bintu bebio. Inzi, baviazi bapalile kubasoka baana babo ntaanzi palua bantu ba musango ozo ni kubasambilizia vya kwitiinia naabo. Mwe baviazi, mupalile kusuunga baana beenu. b​—1 Petro 5:8.

13. Baviazi bapalile kusambilizia siani baana babo?

¹³ Baviazi bali ni miilo ya kusambilizia baana babo baye  baali ni mibeele iweeme. Kunti wabasambilizia siani baana bobe? Baana bobe bapalile kubeeleziiwa, inzi, te upalile kubaolola bila nkumbu ao wasasile. (Yeremia 30:11) Pakaako, tekwezia ata kaniini kulapizia baana bobe waunvuile kipuki. Te utona milandu yobe ibe nga “kutunka kwa kipanga” kabili ya kubakisia. (Tuswalo ni Mafunde 12:18) Basambilizie baana bobe beenike juu ya ki bapalile kuba banakila.​—Baefeso 6:4; Baebrania 12:9-11; mona Bulondolozi Bunge bwa 30 ku lubali lwa 223.

14, 15. Juu ya ki baana bapalile kunakila baviazi babo?

¹⁴ Lyonse, Yesu waali wamunakila Baba wakue, ata mu nsita ikolele. (Luka 22:42; Yoane 8:28, 29) Yehova akebele baana baye baanakila baviazi babo.​—Baefeso 6:1-3.

¹⁵ Mwe baana, anzia kine mwamona nangue kimikoleele kunakila baviazi benu, languluke nangue musita lumuli mwanakila, Yehova pamo ni baviazi benu bali basaansamuka. c​—Tuswalo ni Mafunde 1:8; 6:20; 23:22-25.

16. (a) Sataana ali waezia siani kubemba bamisepuka bakite bintu bibiipile? (b) Juu ya ki ni kintu kya mana kusaakula ba bibuza bamutonene Yehova?

¹⁶ Sataana kunti wabombia babibuza bobe ni bamisepuka bange eevi kukuezia ukite kintu kibiipile. Amanine nangue bwezio buli bwafuma ku bamisepuka kunti bwakola saana kwanzia. Kya kumuenako, Dina, muana mwanakazi wakue Yakobo, waali ni babibuza basyali ba mutonene Yehova. Keekio kyaamuleteele weene maavia engi pamo ni lupua lwakue. (Kutendeka 34:1, 2) Kine babibuza bobe te bamutonene Yehova, kunti bakwezia ukite kintu kampanda kisuulilue na Yehova, ni keekio kunti kyakuleetela misa  ingi, weewe, lupua lobe ni Leeza. (Tuswalo ni Mafunde 17:21, 25) I mana kansi, ni kintu kya mana saana ukebe babibuza bamutonene Yehova.​—1 Bakorinto 15:33.

17. Kubalua muntu ali ni miilo ki mu kati ka lupua?

¹⁷ Musita bantu ba mu lupua lubakoonka malaizio akue Leeza, bali baisuunga ku maavia engi. Pakaako, kine uli mulume, tona mukazi obe kabili mukitile bintu mu ntono. Kine uli mukazi, ube wamukindika ni kumunakila mulume obe, kabili pala kyakumuenako kya mukazi alondolwelue mu Tuswalo ni mafunde 31:10-31. Kine uli muviazi, sambilizia baana bobe bamutone Leeza. (Tuswalo ni Mafunde 22:6) Kine uli baba, suunga ao tungulula lupua lobe “buino.” (1 Timoteo 3:4, 5; 5:8) Ni mwe baana, nakile baviazi benu. (Bakolosai 3:20) Languluka nangue, kubalua umo mukati ka lupua kunti wakita bilubo, pakaako, be mwafuukile ni kuba mwaeleelana. Kakiine, Bibilia ili ni butunguluzi bwakue Yehova palua kila muntu mu lupua.