LISOMO LYA 03
Eba, Kunti Waswapila Bibilia?
Mu Bibilia muli bintu bingi bilailue kabili muli masoke engi saana. Paange kunti watona kumana beelia bili byasambilizia Bibilia, inzi mu wenka ozo musita kunti wamona kyakolele kuswapila Bibilia. Eba, upalile kuswapila bintu bilailue pamo ni masoke ali mu keekio kitabu kya kale? Eba, beelia bili byalanda Bibilia palua kusekelela buikazi, kunti byatukwasia leenu ni musita uli mukuiza? Bantu bengi bamwene nangue kunti yatukwasia. Ale tumone kine kunti ya kukwasia ni weewe ao abe.
1. Eba, Bibilia ni kitabu kilimo maasi a kisinka ao a bufi?
Bibilia ili yalanda nangue ili ni “milandu ya kisinka isili na kilubo.” (Kasimika 12:10) Bibilia ili yalanda kisinka palua bintu byaakitikile, yazimbula ni bantu baaliko. (Soma Luka 1:3; 3:1, 2.) Musita Bibilia luili yatubuila palua bintu byaakitikile pa kale, ili yalanda beelia byaakitikile, byaakitikile ku baani, waali musita ki, kabili ku fuasi ki. Mu ezio nzila, ileengele saana kumana beelia byaakitikile.
2. Juu ya ki kunti twalanda nangue Bibilia kunti yatukwasia anzia kine ni ya kale?
Lingi, Bibilia ili yazimbula bintu bingi bisyaamanikile musita ubyaali byaleembua. Kwa mufuano, musita unge ili yalanda palua kyalo ni muulu. Bintu bingi bili byalanda Bibilia palua kyalo ni muulu, te byaali byaunvuika musita ubyaali byaleembua. Inzi, bintu bili mukuvumbulua leenu bili mukusininkizia nangue bintu bili byalanda Bibilia ni bya kisinka. Bibilia ‘lyonse iswapikikile, leenu ni muyayaya.’—Malumbo 111:8.
3. Juu ya ki kunti twaswapila beelia bilandile Bibilia palua musita uli waiza?
Mu Bibilia muli bukabika ao bunabi buli bwalanda ntaanzi “bintu beelia bisinakitue.” (Isaya 46:10) Bibilia yaalandile ntaanzi bila kubeepa palua bintu bingi miaka ingi ntaanzi tebinakitue. Kabili ili yalondolola kila kantu palua aali ili mu kyalo leenu. Mu leeli lisomo tuli kutoosia bukabika paleepale buli mu Bibilia. Bobo bukabika bwafikiliziiziwe mu nzila ya kupapia!
TUKEBE SAANA
Tumone bintu bili byavumbula bantu basambiliile sayansi vibipateene ni Bibilia, kabili tutoosie bukabika bwa kupapia buli mu Bibilia.
4. Sayansi ipateene ni Bibilia
Mu musita wa kale, bantu bengi baazumiine nangue kyalo kikeele pa kintu kimo eevi. Mone VIIDEO.
Tumone bintu bili mu kitabu kya Yobu byaalandilue kale tepasyapitile miaka elufu itatu ni mia isaano (3 500) eevi. Some Yobu 26:7, kisia, londoluele keeki kiipuzio:
-
Juu ya ki eezi milandu ilandile nangue kyalo kisaamikilue “pasili kantu” ni ya kupapia?
Tepasyapitile miaka mia ibili (200) eevi ntangia bantu bamane buino kine menda alia ali aaluka nvula, ali afuma pi. Inzi, mona byaalandile Bibilia tepasyapitile miaka elufu itatu ni mia isaano (3 500). Some Yobu 36:27, 28, kisia, londoluele beebi biipuzio:
-
Ni kiki kya kupapia mu bobu bulondolozi bufupi?
-
Eezi milongo iwasoma, yakukinkizia ukile kuswapila Bibilia?
5. Bibilia yaalandile ntaanzi palua bintu bya kukitika
Some Isaya 44:27–45:2, kisia, londoluele keeki kiipuzio:
-
Ntaanzi miaka mia ibili (200) Babiloni ipone, Bibilia yaalandile ki?
Istoria ao lyasi lilandiile bintu byaakitikile kale lili lyasininkizia nangue Likolo Sirise wa ku Perse pamo ni balukale ao basoda bakue, baakwete muzi wa Babiloni mu muaka wa mia isaano ni makumi atatu na kenda (539) Yesu tanavyalue. Baapunguziizie menda aali mu mwenzi ao mutooni waali wakingiliile muzi. Baingiile mu muzi bapita mu miliango yaali yasiele yaizukile, ni kabili, baakwete muzi bila kuluana. Loonu, tepasyapitile miaka elufu ibili ni mia isaano (2 500), Babiloni ni kibolia. Tumone bintu byaalandilue ntaanzi na Bibilia.
Some Isaya 13:19, 20, kisia, londoluele keeki kiipuzio:
-
Bobu bukabika bwafikiliziiziwe siani?
Leenu, kibolia kya muzi wa Babiloni kili mu kyalo kya Irak
6. Bibilia yaalandile ntaanzi bintu bituli twamona leenu
Bibilia ili yalanda nangue onu musita ni “nsiku ya mpeleezio.” (2 Timoteo 3:1) Mona vyaalandile Bibilia ntaanzi palua enu nsiku.
Some Mateo 24:6, 7, kisia, londoluele keeki kiipuzio:
-
Bibilia yaalandile bintu ki bya kukitika mu nsiku ya mpeleezio?
Some 2 Timoteo 3:1-5, kisia, londoluele beebi biipuzio:
-
Bibilia yaazimbuile mibeele ki ili na bantu ba mu nsiku ya mpeleezio?
-
Ni mibeele ki iuli waimwena leenu?
BANGE BALI BALANDA: “Bibilia ni kitabu kya bisimo kabili kilimo maasi a bufi.”
-
Weewe pa loobe, ni kiki kili kyakusininkiziizia saana nangue tupalile kuswapila Bibilia?
MU KIFUPI
Istoria, sayansi, ni bukabika ao bunabi, byonse byasininkizia nangue kunti waswapila Bibilia.
Kunti waasuka siani?
-
Eba, Bibilia ni kitabu kya kisinka ao kya bufi?
-
Ni bintu ki bilangiliile nangue sayansi ipateene ni Bibilia?
-
Eba, uli watontonkania nangue Bibilia ili yalanda ni palua bintu byakaba kukitika musita uli waiza? Juu ya ki walanda evio?
MANAKO NI BINGE
Kine Bibilia yatendeka kulandila bintu bya sayansi, eba, ili yabeepa?
“Eba, Sayansi Ipateene ni Bibilia?” (Lyasi lili mu Kitente kya Enternete)
Ni bintu ki bili mukukitika mu “nsiku ya mpeleezio?”
Mona bukabika buli mu Bibilia bwaalandile palua buteeko bwa Ugiriki vibwafikiliziiziwe.
Mona bukabika buli mu Bibilia vibwakwasiizie muntu umo aalulule maano akue kukoonkana ni vyaali waimwene Bibilia.
“Neene Naali Namwene Nangue Leeza Taliiko” (Lupungu Lwakue Kamwenenena Nim. 5, 2017 lwa Kiswahili)
