Baviazi bane baamanine kisinka mu miaka ya 1920 eevi, ntaanzi tebanaupane. Naavyelue ku ntendeko ya muaka wa 1939. Lunaali nakili mwanike muniini mu kyalo kya Uingereza, naali naya pamo ni baviazi bane ku kulonghaana kwa Kikristu, kabili naali natona Masomo a Miilo ya Kiteokrasi. Nalanguluka busiku bunaakitile lyasi lyane lya mambo. Eevi ndeepeleko ni kuviinda kumona bantu bali ku ntaanzi ya kinara, naapilukile pa muulu kisanduku. Naali ni miaka sita, kabili kumona bakatuilizia bonse bakulu ntaanzi yane kwaandeteele muenzo saana.

Palua miilo ya kusimikila, baba wane waali waleemba pa karte milandu ileengele ya kunti mbombie mu miilo ya kusimikila. Mbanga nali na miaka munane musita unaile kusimikila lya kuanza ku nsesi imo eevi, nali ne bunke. Naaunvuile nsaansa ikata musita muine wa nsesi lwaasomene karte yane ni penka paalia kwitabila kitabu “Que Dieu soit reconnu pour vrai”! (Leke Leeza Amanike Kuya Wali Wakisinka!) Naakundukile lubilo mu musebo naya kumubuila baba wane. Miilo ya kusimikila ni kuya kulonghaana yaali yandeetela nsaansa, kabili yaankwasiizie kukuzia nkulu yane ya kumubombela Yehova mu miilo ya nsita yonse.

Kisinka kya Bibilia kyaatendekele kukumia saana mutima wane musita baba wane lwaaileembesiizie, eevi ni neene ngie napata Lupungu Lwakue Kamwenenena. Kila Lupungu lwaali lwafika, naali nalusoma bila kukokola nali ni nkulu ikata. Naakilile kumuswapila Yehova ni keekio kyaandengiizie ngipeele mu lipepo kuli weene.

Lupua lwetu lwaakupilue ku kulonghaana kukata kwaali ni mutue ulandile ‘Buyantanzi bwa Teokrasi,’ kwaakitikile mu muzi wa New York, mu muaka wa 1950. Ya Ine, pa nsiku 3, Muezi wa 08, mutue wa bobo busiku waali walanda nangue “Busiku Bwakue Misionere.” Bobo busiku, Lupua Carey Barber, i waalandile  lyasi lya lubatizio. Ozo lupua waafikiile kubombela ni mu Kabungue Kali Katungulula. Ku mpela ya lyasi lyakue, kisia kubeepuzia ba kubatiziiwa biipuzio bibili, naaimeene ni kwasuka, “Een!” Naali ni miaka 11, inzi naainikile nangue nakwata bupinguzi bwa mana. Anzia evio, naaunvuile muenzo wa kwingila mu menda paantu nsyali namanine kuma bungoi. Baba wane mwanike waantwele ku kisima ni kunsininkiziizia nangue bintu bili kupitasie buino. Kakiine, bintu byaakitikile lubilo saana kabili maulu ane te aatikile ata pansi pa kisima. Lupua umo waampokeleele ni kuntwala kuli lupua unge, umo waambatiziizie ni unge waanfumiizie mu kisima. Kutendekela bobo busiku mpaka loonu, Yehova atwaliliile kulungika tuila twane.

Lunapuile masomo, naali natonene kwaluka painia, inzi balimu bane baankinkiziizie kuya kusoma ku iniversite. Naapatikiziiziwe mpaka naitabilasie kuya kusoma ku iniversite. Inzi, kisia musita uniini, naainikile nangue nsiviinda kutwalilila buino mu kisinka ni kooku natontele maano ku masomo. Pakaako, naapinguile kulekela masomo. Naamubuilile Yehova bupinguzi bwane mu lipepo, ni kubaleembela balimu mukanda kabili naababuilile mu mukinzi nangue neene napingula kulekela masomo ku mpela ya muaka wa mambo. Paantu naamuswapiile saana Yehova, naatendekele bila kukokola miilo ya bupainia.

Naatendekele miilo ya nsita yonse mu Muezi wa 07, 1957 mu muzi wa Wellingborough. Naaloombele balupua ba ku Beteli ya ku Londres eevi basaakule lupua umo painia ali ni kibeelezio wa kubomba pamo ni neene. Lupua Bert Vaisey i waate- ndekele kumbeelezia. Kukinkimana kwakue kwaankwasiizie ngibiikile ntantiko iweeme ya miilo ya kusimikila. Kilonghaano kyetu kibanga kyalimo neene, Lupua Vaisey ni bankazi sita bakotele. Kuteania kulonghaana konse, kwasukapo ni kupisia biputulua, kwaali kwampeela fuasi ingi ya kukila kumuswapila Yehova ni kulangilila kiketekelo kyane.

Kisia kukakua musita uniini juu ya kukaana miilo ya bulukale, naasaakeene ni nkazi Barbara, painia ebeleele. Twaaupeene mu 1959, kabili tubanga twaiteaniiziesie kubombela konse kutuli kutumua. Lya mambo, twaabombeele ku Lancashire ili pakati ka nkungua ni kuzika koba (Kaskazini-Mangaribi) ya kyalo kya Uingereza. Kisia, mu Muezi wa 01, 1961, naakupilue kuya kusoma Masomo a Miilo ya Bukolo a muezi umo ku Beteli ya ku Londres. Kya kupapia, kisia azo masomo naatuminue mu miilo ya bukangalila. Mu milungu ibili, kangalilila wa muputule ali ni kibeelezio waambeeleziizie mu muzi wa Birmingham, kabili naaitabiziiziwe kuya pamo ni Barbara. Kisia paapo, twaaile mu miilo itwapeelue mu tuzonga twa Lancashire ni Cheshire.

Musita utwali mukutuuzia Muezi wa 08, 1962, twaapokeleele mukanda kufuma ku musambo. Mukati mubanga mwali ma fomu palua Masomo a Gileadi! Kisia kupepa, neene ni Barbara twaaizuziizie ma fomu azo ni kuabuezia ku musambo bila kukokola nga vikyaali kyaloombelue. Kisia miezi isano, twaaile ku Brooklyn, New York, kusoma mu lisomo lya 38 lya Gileadi, masomo a Bibilia a miezi likumi.

Ku masomo a Gileadi te twaasambiliilesie palua Mulandu Wakue Leeza ni kuteania kwakue, inzi,  twaasambiliile ni palua lupua lwetu lwa kyalo kyonse. Tubanga twalisie ni miaka ili pakati ka 20 ni 30, musita utwaasambiliile bingi kufuma ku basambi bange ba mu lisomo lyetu. Naali ni lisyuko lya kupisia kiputulua kila busiku pamo ni umo wa bakasambilizia betu, Lupua Fred Rusk. Lisomo limo lya mana lyaafumiizie ozo lupua lyaakonkomeene palua kufumia musoko mu nzila ya nsaambu, i kulanda, lyonse kine tukebele kusoka, musoko weetu upalile kuswapila Maleembo. Pakati ka baalia baali balanda maasi musita wa masomo etu, kwaali balupua baali ni kibeleezio nga evelia lupua Nathan Knorr, Frederick Franz, ni Karl Klein. Kabili, kupitila lyasi lyakue A. H. Macmillan, Lupua waali waikefiizie, twaasambiliziiziwe bintu bingi saana palua butunguluzi bwakue Yehova bubaakoonkele mu musita wa buezio bwaatendekele mu muaka wa 1914 mpaka ku ntendeko ya muaka wa 1919!

Peepi ni ku mpela ya masomo, Lupua Knorr waambuilile neene ni Barbara nangue twatumua ku Afrika mu kyalo kya Burundi. Twaaile lubilo mu Biblioteke ya ku Beteli eevi kumona mu Kitabu cha Mwaka kine mu ozo musita mu Burundi mwaali bakasimika banga. Inzi, twaapapile kumona nangue te kwaali ata fuasi mu kitabu paali paleembelue palua bakasimika ba mu Burundi! Twaali ba kuya ku kazonga kasinabombeluemo, kaali mu Afrika, nkeende itwali twamaninesie kakaniini. Emue, twaaemene saana mu maano! Kupepa saana kwaatukwasiizie tuteekamane.

Mu miilo yeetu ya leenu, kubalua kintu kyaali kyapuseene saana ni bintu bitwali twabeeleziizie​—ibe aali ya ewa, mibeele ya kazonga, ni lulimi. Ozo musita, twaali twapalile kusambilila Kifaransa. Kabili twaali twapalile kupata nkeende pa kwikala. Nsiku ibili kisia kufika, lupua Harry Arnott, umo pakati ka basambi neetu ba ku Gileadi, waatwendeele musita lwabanga wali mukubuela ku Zambia kwaali wabombela. Waatukwasiizie kupata nsesi, ezio yaalukile nsesi ya kuanza ya Bamisionere. Inzi, bila kukokola, twaatendekele kukanzua na bakulu ba buteeko basiali babamanine ata kaniini Bakasininkizia Bakue Yehova. Lutwaali twakitendekasie kusekelela miilo yeetu, bakulu ba buteeko baatwanine nangue te kiviindikana twikale bila mukanda witabiilue wa kubomba miilo yeetu. Kya bulanda, twaafuminesie mu Burundi ni kukuukila mu kyalo kinge kya leenu, kyalo kya Uganda.

Kumuswapila Yehova kwaakefiizie muenzo weetu wa kwingila mu kyalo kya Uganda bila mukanda. Lupua umo wa ku Kanada waali wabombela mu kazonga ka mu Uganda kakabiiluemo bakasimika,  waaile kulondolola ni mukulu wa biro ili yafumia nsaambu ya kwingila mu kyalo. Ozo mukulu waalandile nangue kunti twaikala mu kyalo miezi kampanda, ni kooku twali mukukita maka eevi kupata nsaambu iine ya kwikalamo. Keekio kyasuko kyaatusininkiziizie nangue Yehova abanga wali mukutukwasia.

Aali mu kyalo kya Uganda yaali yaibeleele saana ni elia ya mu Burundi. Miilo ya kusimikila yaali yasyatendekeziiziwe anzia kine mu kyalo kyonse mwaalisie Bakasininkizia 28. Twaasaangile bantu bengi mu kazonga baali bamanine kulanda Kingereza. Bila kukokola, twaainikile nangue, eevi tuviinde kukwasia bantu bengi baali batonene mpunda iweeme bakite buyantanzi, twali twapalile kusambilila atasie lulimi lumo lwa bekala muzi. Twaatendekele kusimikila mu Kampala ni mu mizi ya mumbali mwaali mwalandua saana lulimi lwa Luganda, pakaako twaapinguile kusambilila loolo lulimi twapoozeleko maano. Twaakitile miaka ingi ntaanzi ya kufikiila kumana kulanda buino lolo lulimi, inzi kulumana kwaatukwasiizie kupata mazabo aweeme mu miilo yeetu ya kusimikila! Twaatendekele kwinika buino bintu byaali byakabiile basambi betu ba Bibilia. Ni beene, baatendekele kulanda bintu byaali ku mitima yabo ni kulanda vibaali baiunvua palua bintu bibaali basambilila.

Twaasaangile nsaansa ingi musita utwakwasiizie bantu kumana kisinka. Kabili ezio nsaansa yaakilile kuvula musita ubaatulandile tutendeke miilo ya bulendo mu kyalo kyonse kya Uganda. Kupitila butunguluzi bwa musambo wa ku Kenya, twaatendekele bulendo bwa kukeba nkeende ipalile mwaali mwakabiilue saana bapainia bebeleele. Lingi twaali twapokelelua buino saana na bantu basyali bamoneenepo ata limo na Bakasininkizia. Baalengele twiunvue kuya twafikile, kabili baali batwelekela ni byakulia.

Kisia paapo, naakitile lwendo lunge lwibeleele. Naakitile bulendo bwa nsiku ibili na tre kufuma ku Kampala naya ku Mombasa, poro ya ku Kenya, ni kisia paapo naapilukile mu bato naya ku Seychelles, bilila bili byasaangua mu Lyezi lya India. Kisia, kutendekela mu muaka wa 1965 mpaka 1972, naatendekele kwendela lingi ku Seychelles, ni mu ozo musita twaali twaya bonse ni Barbara. Mu ozo musita bakasimika babili baali baikala kooko, baalukile kikundi. Kabili kisia paapo, keekio kikundi kyaalukile kilonghaano kili ni buyantanzi. Naakitile “lwendo” lunge eevi kuya kumona balupua mu Eritrea, Etiopia, ni ku Sudan.

Mu Uganda, bintu byaalulukile lubilo musita balukale lubaasangukiile buteeko ni kutendeka kutungulula kyalo. Miaka yaakoonkelepo yaali yaaviizie saana, kabili yaandangulusiizie nangue kili buino kukoonka malaizio a Bibilia alandile palua kunakila buteeko. (Mark. 12:17) Musita kampanda, bekazi baeni bonse baalandilue kwileembesia ku kitente kya bapolisi kili peepi ni pabo. Twaaileembesiizie bila kukokola. Nsiku iniini kisia paapo, musita utwali mukwenda mu Kampala lwa motoka, neene ni misionere unge twaapalamiinue na bakulu bamo ba bapolisi. Mitima yeetu yaali yasyatuntasie! Baatulandile nangue tuli batifu-tiifu, kisia baatutwele ku kitente kikata kya bapolisi, lutwafikiiziwe kooko twaababuilile nangue fwefue tulisie bamisionere bateekameene. Twaababuilile nangue twaaileembesiizie kale ku kitente kya bapolisi, inzi te baunvuile. Polisi abanga ni bunduki waatutweme ni kututwala ku kitente kya bapolisi kyaali peepi ni nsesi ya bamisionere. Kakiine twaaunvuile buino saana musita utwamwene mu biro polisi waali wabombela ku meza, waali wamanine nangue twaali twasyaileembesiizie ntaanzi, waatwinikile ni kumuana olia abanga watutweme atulekele!

 Mu ezio nsiku, twali twasaanga misebo yakakilue na balukale, kabili twaali twaimikua na balukale baali bakolelue saana. Inzi, kila musita twaali twapepa ni kuteekamana kabili twaali twapisiiwa bila kukyuziiwa. Kya bulanda, mu muaka wa 1973 bamisionere bonse baeni baalandilue kufuma mu kyalo kya Uganda.

Twaatuminue kabili kuya kubombela ku nkeende inge, mu Côte d’Ivoire, kyalo kili mu Afrika ya Kuzika-koba. Bobo bwaali bupilibuko bukata: twaali twapalile kwipatanisia ni aali ya leenu ya mu kazonga, kulanda kabili Kifaransa nsita yonse, ni kwipatanisia ni aali ya bamisionere bafumine mu byalo paleepale! Twaamwene kabili nangue Yehova i waatunguluile, paantu bantu bekefiizie bali ni mitima iweeme, baaitabiile mpunda iweeme bila kukokola. Twaamwene nangue kumuswapila Yehova kwaalungikile ao koolola tuila twetu.

Inzi, mu kusitukilasie, Barbara waakwetue na buluele bwa kapopo. Anzia kine twaali twabuela lingi ku Bulaya ku kundapua, mu 1983 yaamwenekele nangue tetuviinda kubombela kabili mu Afrika. Kakiine twaatiokele mutima saana!

Musita utwaali twabombela ku Beteli ya Londres, buluele bwa kapopo bwakue Barbara bwaatwaliliile mpaka waafikiile kufua. Lupua lwa Beteli lwaankwasiizie saana. Ba mulume ni mukazi bamo baankwasiizie saana ngiunvue buino ni kutwalilila kumuswapila Yehova. Kisia, naasakeene ni nkazi umo waali waiza kubombela ku Beteli. Abanga wali painia ebeleele ali ni kibeelezio, kabili ntono yakue kuli Yehova yaalangiliile nangue waali muntu wa kimupasi. Mu 1989 twaaupeene ni Ann, ni kutendekela paapo mpaka loonu tuli mukubombela ku Beteli ya ku Londres.

Kutendekela muaka wa 1995 mpaka 2018, naasekeleele lisyuko lya kubomba nali mukenzi atuminue na kitente kikata kya Bakasininkizia Bakue Yehova (mukenzi waali wakuutua lwa kale nangue kangalila wa kazonga), naaendeele byalo 60 eevi. Mu kila kyalo naaimweneene busininkizio bulangiliile nangue Yehova ali wapaala babombi bakue mu aali ipuseene-puseene.

Mu 2017, naaile kabili mu Afrika. Naasekeleele kumufikia lya kuanza Ann ku Burundi, kabili fwe bonse twaapapile kumona buyantanzi bwa kimupasi mu keekio kyalo! Kya kupapia, mu musebo olia wenka unaali nasimikilamo mu 1964, i muli Beteli yaweeme, kabili mu kyalo kya Burundi muli bakasimika 15500.

Naakilile kunvua makola musita unaapeelue ntantiko ya byalo bya kwendela mu 2018. Lunakentele ku ntantiko ezio, naamwene ni kyalo kya Côte d’Ivoire. Lutwafikile ku Abidjan, muzi ukata wa kyalo keekio, kyaalukilesie nga nene wafika kwetu. Lunaali nakenta ku ma nimero a ma telefone eevi kumona muntu waali wapalile kuya waali peepi ni kiumba kyetu kya baeni kya ku Beteli, naamwene liina lya lupua umo unaali namanine, waali wakuutua Sossou. Naalangulukile nangue musita unaali mu Abidjan, ozo lupua waali wabomba wali kangalila wa muzi. Kansi tabanga weene. Kansi waali Sossou unge​—muana wakue.

Yehova ali mukufikilizia bulayo bwakue. Anzia kine naasakeene ni aali ingi ikolele, nakifikiila kwinika nangue kine twamuswapila Yehova, kakiine ali walungika tuila twetu. Loonu ntonene saana kutwalilila kukoonka kaila kasili na mpela kali kakaba kukila kufumia lubuuto mu kyalo kipia.​—Tus Maf. 4:18.