Naasekele paantu nsyaali namanine nangue kibuza wane ni muntu wa diini. Naamwipuziizie eevi: “Umanine ki palua Bibilia?” Taaleengele kwasuka. Kupuako, waambuilile nangue mama wakue waali Kasininkizia Wakue Yehova. Weene waasambiliile bintu paleepale kupitila mama wakue. Paantu naatonene saana kumana, naamulandile ambuileko bingi.

Bulondolozi bwetu bwaatweme kipindi kyaleepele mu nsita ya busiku. Kibuza wane waambuilile nangue Bibilia ili yalanda nangue Sataana i ali watungulula keenu kyalo. (Yoan. 14:30) Paange, weewe waamanine evio kubambila ku bwanike bobe. Inzi kuli neene, azo malanga abanga ali a leenu, kabili a kusonsezia. Lyonse mbanga naunvua balanda nangue Leeza, olia ali buino kabili apalile, i ali watungulula kyalo. Inzi keekio te kyaali kyapateene ni bintu binaaimweneene mu buikazi. Anzia kine mbanga nalisie na miaka 26, naamwene bintu bingi byaali byanghemia mu maano.

Baba wane abanga waenzia avio mu kisepe kya mu muulu kya ba soda ba mu États-Unis. Pakaako, musita unaali nakili mwanike naali namwene nangue kunti kwaaluka vita ya nyukilia. Kisepe kya ba soda kyaali kyaiteaniiziesie musita onse eevi kutendeka kulasa ma bomba a nyukilia. Vita mu Vietnamu yaatendekele mu miaka imbanga nasoma ku masomo akata mu California. Naaingiile mu kikundi kya banafunzi ba kupinga. Bapolisi baatukumbiziizie batweme ni bwayo, ao nfimbo ya bapolisi, kabili twaabutukile, twaunvuile mpuki kabili bila twali na buviinde bwa kumona buino juu ya ma bomba ali afumia mensozi. Keekio kibanga kyali kipindi kya kinvulunghania ni kya bukisanguka. Bantunguluzi ba politike baali balasua, kabili kubanga kwali bantu baali bapinga, ni kukita mandamano aviizie. Kila muntu abanga wali ni malanga akue apuseene palua bintu bipalile kukitua. Bintu byonse bibanga byavulungheene saana.

Mu 1970, naapatile miilo ku Nkungua [Nord] mu mbali ya kyalo kya Alaska, kabili naapatile nfalanga ingi. Kisia naaile ku Londres. Kooko naasitile kitukutuuku ni kuya ku seemu ya ku Nkungulua (Sud), bila napaangile ku ndi mukuya. Kisia miezi, naafikile ku Afrika. Musita unaali naya, naali nasaakaana ni bantu baali batonene kubutuka maavia abo onse nga neene.

Pakaako, juu ya bintu binaamwene ni kunvua, lisambilizio lya Bibilia lilandile nangue, kuli kibumbua  kimo kya kimupasi kili kyatungulula bintu bili mukukitika pa kyalo lili ni mana. Inzi, kine Leeza tali mukutungulula kyalo, weene ali mukukita ki mu bebio byonse? Naali natonene kumana palua kaako.

Mu miezi yakoonkelepo, naapatile kyasuko. Kabili mu bipindi bingi naafikiile kubamana ni kubatona balalume ni banakazi bengi, baalia babanga bali ni kiketekelo kuli Leeza umo wakisinka, mu aali yonse.

Musita unaabuelele ku Londres, naasaakeene ni kibuza wakue kwa mama wane, kabili waampeele Bibilia. Kisia, musita lunaaile ku Amsterdam, mu Uholanzi, Kasininkizia umo waamwene naali mukusoma Bibilia naimeene munsina lampi ya mu musebo, kabili waankwasiizie kusambilila bingi. Kisia, naaile ku Dublin, mu Irelandi. Kooko, i kunasaangile biro ya musambo ya Bakasininkizia Bakue Yehova. Naaile kukookola ku muliango. Kooko i kunaasaakeene ni Arthur Matthews, lupua wa mulangue kabili ali ni kibeelezio. Naamulandile palua kunsambilizia Bibilia, ni weene waaitabiile.

Naatendekele kutona saana kusambilila, kusoma bitabu ni ma kazeeti abanga afumiiwa na Bakasininkizia Bakue Yehova. Kabili kakiine, naali nasoma ni Bibilia yeenesie bunke. Keekio kibanga kyansonsezia saana! Ku kulonghaana naamwene nangue atasie banike baali bamanine kwasuka biipuzio beelia bili byaipuziiwa mu ma mia a miaka na bantu basomene. Baali baasuka biipuzio nga beebi: ‘Juu ya ki kuli bintu bibiipile? Leeza naani? Ni kiki kili kyakitika kine muntu wafua?’ Babibuza bane bonse babanga bali Bakasininkizia. Kibanga kyaleengele kukita evio paantu, mu keekio kyalo kyonse nsibanga namaninemo muntu unge. Baankwasiizie nfikiile kumutona Yehova ni kukita beelia byatonene.

Naabatiziiziwe mu 1972. Kisia kukita muaka umo, naalukile painia, kabili naaiungile mu kilonghaano kiniini, ku Newry, mu Irelandi ya ku Nkungua. Naatendekele kwikala mu nsesi ya kulipila ibanga yali kwa bunke mu mbali ya lupili. Mu kisonso kya mu peepi, mubanga mwali ba nghombe, kabili mbanga naibeelezia kulanda maasi ane ntaanzi yabo. Babanga bamoneka nga evelia batuiliziizie bapoozeleko maano ni kooku bali mukutakina. Te baali na buviinde bwa kumpeela musoko, inzi baankwasiizie kusambilila vya kubakenta bakatuilizia musita unaali nalanda maasi. Mu 1974, naasaakwilue kwaluka painia ebeleele ni kwiunga pamo ni Nigel Pitt, olia waalukile kibuza mu buikazi bwane.

Pa ozo musita kwaalukile saana bungipaani mu Irelandi ya ku Nkungua. Pakaako, bantu bange baali bakuuta kyalo kya Irelandi ya ku Nkungua nangue “kyalo kya bomba ni lisaase.” Kuluana mu misebo, bantu kulasua masaase, ni kupuusia ma bomba mu myotoka, i bintu byaalukileko saana. Lingi maavia azo abanga ali a kipolitike ni a kidiini. Anzia evio, Baprotestanti ni Bakatolika, baainikile nangue Bakasininkizia te  baali baiingizia mu politike. Pakaako, twaaviindile kusimikila twali ni uru, kabili bila kukitua ovio. Lingi, beene nsesi baali bamana musita, ni ku fuasi kwaali kwakitika bungipaani, kabili baali batusoka eevi tutiine buavia.

Inzi ali yaviizie yaatwaliliile. Busiku bumo, neene ni Denis Carrigan, ni weene wali painia, twaaile kusimikila mu muzi umo ukata wa mu peepi, kabili kooko te kubanga kwali Kasininkizia ata umo. Kooko, tubanga twailekosie limo lwa ntaanzi. Mwanakazi umo waatubepeele fwefue nangue tuli basoda ba Uingereza befikiliile. Paange waalandile evio paantu fwe bonse te twaali twalanda nga vili vyalanda ba mu Irelandi. Kusongeleziiwa evio, kwaatuleeteele muenzo. Kuya walisie kibuza wa basoda kwali kwalengia muntu epaiwe ao kulasua mu makufi. Musita utubanga twaimeene panze twaunvuile mupepo kabili twali pa bunke, ni kooku twapembeele motoka wa bis, twaamwene motoka umo waiza kwimana pa fuasi pali pamininua kafe, paalia baatwasongeelue na mwanakazi umo. Ozo mwanakazi waafumine ni kulanda na balalume babili baali mu motoka, ni kooku watusinikile kabili wasaansamukile. Kisia, babo balalume baaizile bukebuke lwa motoka mpaka pali fwefue, ni kutwipuzia biipuzio paleepale palua ntantiko ya motoka wa bis. Musita bis luyaafikile babo bantu baalondoluele ni shofere. Te twaaunvuile bibaali balanda. Te kubanga kwali bantu bange ba kupita, pakaako twaamwene nangue bali mukukwata mipaango eevi batukite ovio panze pa muzi. Inzi te kyaakitikile evio. Lunaakookele ku bis, naamwipuziizie eevi shofere: “Baalia bantu bafuma balandila palwetu?” Waasukile eevi: “Neene manine kine muli baani, kabili nababuilanga. Tekunvue muenzo. Tekuli buavia buli kumipata.”

Mu 1976, ku kulonghaana kwa wilaya kwaakitikile a mu Dublin, naasaakeene ni Pauline Lomax, olia waaizile kufuma mu Uingereza, wali painia ebeleele. Abanga wali nkazi wa kimupasi, ekefiizie, kabili ali ni ntono. Weene pamo ni mwalawakue, olia waali wakuutua Ray, baamanine kisinka kutendekela ku bwanike bwabo. Kisia muaka umo, neene pamo ni Pauline twaaupeene ni kutwalilila mu miilo ya bupainia bwibeleele mu Ballymena, ku Irelandi ya ku Nkungua (ao ku Nord).

Nsita imo, twaabombele mu miilo ya muputule, twali mukubombela balupua betu ku Belfast, mu Londonderry, ni mu fuasi inge yaviizie. Twaakinkiziiziwe na kiketekelo kya balupua ni bankazi baalia balekeele masambilizio a ma diini abanga aingiile saana mukati kaabo. Kabili baalekeele kupingulana ovio, kusuulana, ni kutendeka kumubombela Yehova. Kakiine Yehova waabapaalile ni kubasuunga!

Naakitile miaka likumi naikeele mu Irelandi. Mu muaka wa 1981, twaakupilue kuya kusoma mu lisomo lya 72 lya Gileadi. Kisia kupua masomo, twaatuminue ku Sierra Leone, mu Afrika ya Kuzika-koba.

Twaaikeele mu nsesi ya bamisionere pamo ni bantu 11, babanga bali ni mibeele yaweeme saana. Fwe bonse, twaali twabombiasie mafika amo, tubine tutatu, nsasa ibili, telefone imo, masini amosie a kufulilamo ni a kuumiiziamo. Kura ibanga yaya lingi, kabili mukusitukilasie. Batumbu babanga bapintooka mu mutenge. Ni ba fuile babanga bapita mu kiumba kya pansi.

Anzia kine aali ya buikazi te ibanga yaweeme, twaasekeleele saana miilo ya kusimikila. Bantu baali bakindikile Bibilia ni kutuilizia bapoozeleko maano. Bengi baasambiliile Bibilia ni kufikiila kwaluka Bakasininkizia. Bekazi ba kooko, baali bankuuta nangue “Mukulu Robert.” Pauline baali bamukuuta nangue “Mama Robert.” Inzi kisia musita, paantu miilo ya ku biro ya musambo yaantwamiine musita wingi, nsyali nakimoneka kabili saana mu miilo ya kusimikila. Keekio kyaalengele bantu batendeke kumukuuta Pauline nangue  “Mama Pauline.” Neene baatendekele kunkuuta nangue “Mukulu Pauline.” Pauline waali waunvua buino!

Balupua bengi babanga bali bapabi, inzi lyonse Yehova waali waemena bintu bibaali bakabiile, ni lunge mu nzila ya kupapia. (Mat. 6:33) Nalanguluka nkazi umo. Abanga walisie ni nfalanga itoosiizie kusita kyakulia kya bolia bwenka busiku, kya kulia weene pamo ni baana bakue. Inzi waamupeele ezio nfalanga yonse, lupua umo abanga waluele asibanga wakwete nfalanga ya kusitilako miti ya malaria. Kisia, nsita inge mu bobo bwenka busiku, mwanakazi umo waaile kuli ozo nkazi mukusitukilasie ni kumulipila nfalanga eevi awaamie misisi yakue. Kwaakitikile ni bintu binge nga bebio.

Twaakitile miaka kenda twali mu Sierra Leone. Kisia, twaatuminue ku Beteli ya mu Nigeria. Loolo, twaalukile mu biro ikata ya musambo. Naatendekele kubomba miilo elia yenka inaali nabomba ku biro ya musambo ya Sierra Leone. Inzi kuli Pauline, bobo bubanga bwali bupilibuko bukata kabili bwakolele. Ku Sierra Leone, waali wakita nsa mia ni makumi atatu (130) kila muezi mu miilo ya kusimikila, kabili abanga wali ni masambililo a Bibilia ali akita buyantanzi. Mu Nigeria waatuminue kubombela mu kiumba kya kusonena maubo. Moomo, i mwaali waapisia nsiku yakue wali mukusona maubo azabukile. Paapitile musita waleepele pa kunti afikiile kwipatanisia ni aali. Inzi, waafikiile kwinika nangue bange baali batasia saana miilo yaali wakita, kabili waapoozele saana maano akue ku kukoselezia babombi nakue ba ku Beteli.

Tubeelela twa mu Nigeria tubanga twa leenu kuli fwefue, kabili fwefue tubanga twali ni bingi bya kusambilila. Busiku bumo lupua umo waaizile mu biro yane eevi andangilile nkazi umo abanga waitabiziiziwe buleenu kubombela ku Beteli. Musita unaafumiizie kuboko eevi mupozie, weene waafwineeme ku maulu ane. Naapapile! Penka paapo naalangulukile maleembo abili: Miilo ya Batumua 10:25, 26 ni Nfyulo 19:10. Naaiipuziizie eevi, ‘Eba, mpalile kumukaania te kunti aye wakita eevi?’ Mu wenka ozo musita naalangulukile nangue waakitabiziiwa kubombela ku Beteli, amanine beelia bili byasambilizia Bibilia.

Musita ubaali bandondoluela bulondolozi bwaali bwasieleko, naaiunvuile ovio. Kabili kisia paapo, naakebuluile mpunda. Naafikiile kwinika nangue ozo nkazi waakitile kukoonkana ni tubeelela twa kale, toolia tubanga twakikituasie mu ozo musita mu seemu paleepale ya keekio kyalo. Bantu baali bafwinama enka evio. Ezio ibanga yali nzila ya kulangilila mukinzi. Te lubanga lwali lupupo. Ni mu Bibilia muli ni mifuano ya evio. (1 Sam. 24:8) Anzia kine nsyaali namanine mana ya tooto tubeelela, naaunvuile nsaansa paantu nsyaalandile kantu ka kumulengia ozo nkazi azielekane.

 Twaasaakeene ni bekazi bengi ba mu Nigeria, baalia balangiliile kiketekelo kikata mu miaka ingi. Mona mufuano wakue Isaiah Adagbona. b Waasambiliile kisinka wakili mulumendo, inzi kisia, waapiiminue ni kukwatua buluele bwa bukoma. Waatwelue ku fuasi ya baluele bange ba bukoma. Kooko, abanga walikosie bunke Kasininkizia. Anzia kupingua, waakwasiizie bantu ba bukoma bakilile pa 30 eevi bafikiile kwitabila kisinka. Kabili kwaalukile kilonghaano mu ezio fuasi ya ba bukoma.

Mu 1996, twaatuminue kuya kubombela ku musambo wa Kenya. Ezio ibanga yali mara yane ya kuanza ya kubuelela mu kyalo, moolia munaendeele limo, nga vinalandanga lwa ntaanzi. Twaaikeele ku Beteli. Mu ezio fuasi mubanga mwali tupenge twingi. Tooto tupenge, tubanga twabeelukila bankazi babanga batwama mazabo. Busiku bumo, nkazi umo ku Beteli waasiile dirisia ya mu kiumba kyakue yaizukile. Lwaabuelele, waasaangile lupua lwa tupenge lwali mukusekelela kyakulia kyaasaangile tupenge tooto mu kiumba kyakue. Nkazi waasamuine ni kubutukila panze. Tupenge twaabozele ni kufumina pa dirisia.

Neene pamo ni Pauline twaabambile kulonghaana mu kilonghaano kya Kiswahili. Kisia musita uniini, naapeelue miilo ya kutungulula Kulonghaana kwa Lisambililo lya Kitabu (loonu, kooko kulonghaana kuli kwakuutua nangue Lisambililo lya Bibilia lya Kilonghaano). Anzia evio, mbanga nali ni buavia bwa kulanda buino loolo lulimi. Naali nateania lisambililo ntaanzi ya nsita eevi nviinde kuya nasoma biipuzio. Inzi, kine byasuko bya bakatuilizia byapusanakosie kaniini ni beelia bileembelue, nsyali nabonvua. Keekio kyaali kyakolele saana. Naaiunvuile ovio palua balupua ni bankazi. Naaimwene nangue baakingitabila kutungulula kulonghaana paantusie bali ni mibeele ya kupembelela ni ya kwikeefia.

Mu kyalo kya Kenya, te twaakumaniizie muaka umo. Mu 1997, twaakupilue kuya kubombela ku Beteli ya Brooklyn, mu New York. Loolo, twaalukile mu kyalo kilimo bantu bakwete bintu bingi bya kimubili. Kabili keekio kunti kyamuleetela muntu maavia. (Tus Maf. 30:8, 9) Inzi balupua ni bankazi betu bali balangilila kiketekelo kikata. Balupua betu bali babombia musita ni bintu byabo, apana juu ya kwinoonsia bo beene, inzi juu ya kukwasia miilo iweeme mu kuteania kwakue Yehova.

Mu miaka ingi, twaakiimwena Bakasininkizia beneetu balangilila kiketekelo mu aali ipusene-puseene. Mu Irelandi twaaimweneene kiketekelo kya balupua betu anzia kine mubanga mwali bungipaani. Mu Afrika, twaaimweneene kiketekelo kya balupua anzia kine babanga bali bapabi kabili anzia kine babanga baikeele mu fuasi musili Bakasininkizia. Mu États-Unis, balupua babanga bali ni kiketekelo anzia kine babanga bali ni bintu bingi bya kimubili. Yehova apalile kuya wasekelela saana musita lwali wamona bantu balangilila mu aali yonse nangue bamutonene!

Miaka yaakipita lubilo​—‘yaakipita lubilo saana kuliko kiombo kya kusukilako kya musuki wa ngubo.’ (Yob. 7:6) Loonu tuli mukubomba pamo ni bange ku kitente kikata kya Bakasininkizia bakue Yehova mu Warwick, ku New York. Kabili tuli ni nsaansa ya kutwalilila kubomba pamo ni bantu batoneene kakiine. Fwefue tuteekameene kabili tuli ni nsaansa ya kukita beelia bituli kuviinda eevi kumukwasia Likolo weetu Kristu Yesu, olia wakaba kubapeela mpaalo bantu bakue bengi ba kisinka.​—Mat. 25:34.