1. Ni kiki kilangiliile nangue Yesu abanga wamwene Maleembo kuya ali a mana?

 EZIA kutontonkania vikibanga kyali kumutuilizia Yesu wali mukusambilizia. Lingi waali wazimbula Maleembo atakatiifu aali wabiikiliile! Kakiine mu milandu yakue ya kuanza ileembelue, elia yaalandile kisia kubatiziiwa, ni mu milandu yakue inge ya kupeleezia elia yaalandile ntaanzi ya kufua kwakue, Yesu waazimbuile Maleembo. b (Mal Miz. 8:3; Malum. 31:5; Luk. 4:4; 23:46) Kabili, mu miaka itatu ni nusu, i kulanda mu kipindi kya kutendekela pa kubatiziiwa kwakue mpaka kufua kwakue, lingi Yesu waali wasoma ni kuzimbula Maleembo, ni kualondolola.​—Mat. 5:17, 18, 21, 22, 27, 28; Luk. 4:16-20.

2. Ni kiki kyaamukwasiizie Yesu kufikiila kumana buino Maleembo lwaali waya wakula? (Mona foto ili ku ntendeko ya kazeeti.)

² Miaka ingi ntaanzi ya kutendeka miilo yakue ya kusimikila, Yesu waali wasoma ni kutuilizia Mulandu Wakue Leeza lingi. Bila kutwisika, ku nsesi waali wabonvua ba Maria ni Yosefu bazimbula Maleembo mu bulondolozi bubaali bakita kila busiku. c (Mal Miz. 6:6, 7) Kunti twasininkizia nangue Yesu abanga waya ku sinagogi kila Sabata pamo ni lupua lwakue. (Luk. 4:16) Lwaali wafika kooko, kipalile waali watuilizia wapoozeleko maano musita Maleembo luaali asomua. Kisia musita, Yesu waasambiliile kusoma azo Maleembo Atakatiifu ye muine. Keekio kyaalengiizie Yesu afikiile kumana buino Maleembo ni kuatona. Kabili keekio kyaalengiizie Maleembo aye amutungulula mu bintu byaali wakita. Kwa mufuano, languluka kintu kyaakitikile mu ekalu musita Yesu lwabanga walisie  na miaka 12. Bakasambilizia baalia babanga bamanine buino Muzilo wakue Musa, “baapapile kukoonkana ni ngasukilo ya milangue yakue [Yesu].”​—Luk. 2:46, 47, 52.

3. Tuli kulondoluela ki mu leeli lyasi?

³ Ni fwefue benka kunti twafikiila kumana ni kutona Mulandu Wakue Leeza kine tuli twasoma Maleembo lingi. Inzi kunti twakita siani eevi tunoonkelemo saana mu beelia bituli twasoma? Kunti twasambilila kupitila beelia byaalandile Yesu ku baalia baali bamanine Muzilo, kubiika mukati bakaleemba, Bamafarisayo ni Bamasadukayo. Babo bantunguluzi ba ma diini, baali basoma Maleembo lingi inzi te baali banoonkelamo mu beelia bibaali basoma. Yesu waalangiliile bintu bitatu byaali byapalile kukita babo bantu eevi banoonkelemo saana mu Maleembo. Milandu yaalandile Yesu ku babo bantu ili kutukwasia kuwaamia buviinde bwetu (1) bwa kunvua mana ya beelia bituli mukusoma, (2) bwa kupata bisinka bya mana, ni (3) bwa kulekelela Mulandu Wakue Leeza utwalulule.

4. Lileembo lya Luka 10:25-29, lyatusambilizia ki palua kusoma Mulandu Wakue Leeza?

⁴ Tutonene kunvua mana ya beelia bituli twasoma mu Mulandu Wakue Leeza. Kine tetwizi kunvua mana, kunti twaandua kunoonkelamo saana mu beelia bituli twasoma. Kwa mufuano, tontonkania bulondolozi bwakue Yesu pamo ni ‘muntu waali wamanine saana Muzilo.’ (Soma Luka 10:25-29. d) Musita ozo muntu lwaaipuziizie palua beelia byapalile kukita eevi akapate bukose bwa loonse, Yesu waamutunguluile ku Mulandu Wakue Leeza kupitila kumwipuzia eevi: “Eba, ni biki bileembelue mu Muzilo? Weewe uli wasoma siani?” Ozo muntu, waaviindile kuleeta kyasuko kiweeme kupitila kuzimbula maleembo alandiile palua kumutona Leeza ni kutona mwikazi neetu. (Bal. 19:18; Mal Miz. 6:5) Inzi, mona bintu byaalandile ozo muntu kisia paapo. Waalandile eevi: “Ale mwikazi nane, naani kakiine?” Ozo mwalalume waalangiliile nangue taali waunvua mana iine ya beelia byaali wasoma. Keekio kyaalengiizie te kunti aye wamanine vya kubombia buino azo maleembo mu buikazi bwakue.

5. Kupepa ni kusoma twateekameene kunti kwatukwasia siani kunvua buino beelia bituli mukusoma?

⁵ Kunti twaongezia buviinde bwetu bwa kunvua mana ya Mulandu Wakue Leeza kupitila kukuzia mibeele ya kusoma buino. Mona masoke paleepale ali kuviinda kukukwasia. Pepa ntaanzi ya kutendeka kusoma. Eevi tunvue mana ya Maleembo tupalile kukwasiiwa na Yehova. Kansi kunti twamuloomba mupasi utakatiifu eevi utukwasie kupooza saana maano ku beelia bituli mukusoma. Kisia soma wateekameene. Kukita evio, kunti kwakukwasia kunvua mana ya beelia byuli mukusoma. Paange weewe kunti wanoonkelamo kupitila kusoma na lizui ao kusoma wakoonkele busomi bwa mpunda ya Bibilia bukopiiziwe mu lizui. Kine watuilizia milandu ikopiiziwe mu lizui, ni kuya waimwene pa lipapie, keekio kunti kyakukwasia kunvua, kulanguluka, ni kusambilila bingi palua beelia byuli mukusoma mu Mulandu Wakue Leeza. (Yosh. 1:8) Kisia kupua kusoma, pepa kabili kuli Yehova eevi umutasie palua bupe bwa Mulandu wakue, ni kumuloomba akukwasie eevi ubombie beelia biwafuma mukusoma.

6. Kwiipuzia we muine biipuzio ni kuleembako bintu paleepale mu kifupi kunti kwakukwasia musita luuli mukusoma. Juu ya ki? (Mona ni foto.)

 ⁶ Mona masoke ange abili ali kukukwasia kunvuisia buino Bibilia. Iipuzie biipuzio palua beelia byuli mukusoma. Musita luuli mukusoma palua kintu kimo mu Bibilia iipuzie eevi: ‘Ni baani bazimbuiluemo saana? Naani ali mukulanda? Ali mukulanziana ni ni, kabili juu ya ki? Keeki kintu kyaakitikile pi, kabili musita ki?’ Biipuzio bya evio bili kukukwasia kutontonkania ni kukoonka malanga akata palua beelia byuli mukusoma. Kabili uye waleembako bintu paleepale mu kifupi musita luuli mukusoma. Kine waleemba bintu paleepale palua beelia biwafuma wali mukusoma, uli kukila kutontonkania palua bebio bintu, ni keekio kili kukukwasia ukile kunvuisia mpunda. Kabili kuleemba kuli kukukwasia kulanguluka beelia biwafuma wali mukusoma. Kunti waleemba biipuzio, bintu biwapata musita luwafuma wali mukukebulula mpunda, kukeba bintu bikata mu kifupi, kuleemba mpunda ilangiliile vyuli kubombia beelia biwafuma wali mukusoma, ao kunti waleembasie viwaiunvua palua beelia biwafuma wali mukusoma. Kuleemba bintu bya evio kunti kwakukwasia umone Mulandu Wakue Leeza nga mpunda ifumine kuli Leeza muine ileetelue kuli weewe.

7. Ni mibeele ki itupalile kulangilila musita utuli mukusoma, kabili juu ya ki? (Mateo 24:15)

⁷ Yesu waalangiliile mibeele ya mana itupalile kuya twali naayo eevi tunvue mana ya beelia bituli mukusoma mu Mulandu Wakue Leeza. Ezio mibeele i buviinde bwa kwinika. (Soma Mateo 24:15.) Buviinde bwa kwinika i kiki? Bobo, ni buviinde bwa kwinika malanga amo viakwateene ao viapuseene ni malanga ange. Kabili i buviinde bwa kumona keelia kisimonekele buino. Kukila pakaako, nga vyaalangiliile Yesu, tukabiile kuya twali ni buviinde bwa kwinika eevi tuviinde kumana bintu bili mukukitika beelia bili mukufikilizia bukabika bwa Bibilia. Kabili tupalile kuya twali ni mibeele ezio, eevi tunoonkelemo saana mu kila kintu kituli twasoma mu Bibilia.

8. Kunti twasoma siani twali ni buviinde bwa kwinika?

 ⁸ Yehova waabapeele babombi bakue buviinde bwa kwinika. Pakaako, pepa kuli weene, kabili muloombe akukwasie kukuzia ezio mibeele. (Tus Maf. 2:6) Weewe, kunti wakita siani kukoonkana ni lipepo lyobe? Toosia wapoozeleko maano mpunda yuli mukusoma, kabili inika mpunda ezio viipateene ni bintu binge byumanine. Bombia biombo byetu bili byatukwasia kusambilila Bibilia eevi bikukwasie kukita evio. Kwa mufuano, kunti wabombia kitabu, Musaada wa Kutafuta Habari kwa Ajili ya Mashaidi wa Yehova. Bebio biombo bili kukukwasia kwinika mana ya seemu yuli mukusoma mu Bibilia, ni kumana vyuli kuviinda kubombia ezio mpunda mu buikazi bobe. (Baeb. 5:14) Kine uli wasoma wali ni buviinde bwa kwinika, buviinde bobe bwa kunvua Maleembo bwakaba kongezeka.

9. Ni kisinka ki kya mana kili mu Maleembo kyaali kyapuuluile Bamasadukayo?

⁹ Bamasadukayo baali bamanine buino saana bitabu bisano bya Maleembo a Kiebrania, inzi babanga bapuulula bisinka bya mana bili mu bebio bitabu bitungulwilue na mupasi. Kwa mufuano, tontonkania Yesu vyaabasukile Bamasadukayo musita lubaamweziizie palua kutuntumunua. Waabepuziizie eevi: “Te mwaabelengele mu kitabu kyakua Musa muleembelue palua kuleema kwa kinvuule? Leeza waamwanine Musa: ‘Ndi Leeza wakua Abrahamu kabili ndi Leeza wakua Izaaki ni Leeza wakua Yakobo?’” (Mark. 12:18, 26) Anzia kine Bamasadukayo babanga basoma lingi ezio seemu, kiipuzio kyakue Yesu kyaalangiliile nangue babo bantu baali bapuuluile kisinka kya mana kili mu Maleembo, i kulanda, lisambilizio palua kutuntumunua.​—Mark. 12:27; Luk. 20:38. e

10. Musita utuli mukusoma, tupalile kuya twapoozele maano ku ki?

¹⁰ Fwefue twapatapo lisomo ki? Musita utuli mukusoma, tutonene kuya twali menso palua kintu kyonse kituli kusambiliziiwa mu lileembo ao mu mpunda imo ya Bibilia. Te tutonenesie kumana masambilizio a musinzi, inzi kabili tutonene kumana ni bisinka bya mukati ni mafunde afyeme saana.

11. Weewe kunti wabombia siani lileembo lya 2 Timoteo 3:16, 17 eevi kupata bisinka bya mana bili mu Bibilia?

¹¹ Weewe, kunti wapata siani bisinka bya mana musita luuli mukusoma Bibilia? Mona vilandile 2 Timoteo 3:16, 17. (Soma.) Leeli lileembo lyalanda nangue “kila Lileembo lili . . . lyabomba” mu (1) kusambilizia, (2) kusasilila, (3) koolola bintu, ni (4) mu kulapizia. Kunti wapata bebio bintu bina atasie mu bitabu bya Bibilia beelia byusiizi kubombia lingi. Toosia mpunda, eevi umone kine kunti yakusambilizia ki weewe palwakue Yehova, palua mipaango yakue, ao palua mafunde akue Leeza. Tontonkania mpunda ezio viili yakwasia palua kusasilila. Kita evio kupitila kukeba milongo ya maleembo viyakukwasia kwinika ni kukaana mibeele ao aali ibiipile, ni kusiala wali  wa kisinka kuli Yehova. Tontonkania vya kubombia ezio seemu ya Bibilia eevi koolola malanga a bufi, paange alia aakileetua na muntu umo mu miilo ya kusimikila. Kabili keba nzila yonse ya kulapiziiwa ili mu milongo, elia ili kukubeelezia kumona bintu nga evelia Yehova vyali wamona. Kine weewe wasuunga bebio bintu bina mu maano, wakaba kupata bisinka bya mana beelia byakaba kukukwasia kunoonkelamo saana mu busomi bobe bwa Bibilia.

12. Juu ya ki Yesu waabepuziizie Bamafarisayo nangue, “eba te mwaasomene?”

¹² Eevi kulangilila nangue Bamafarisayo babanga bali ni malanga asipalile palua beelia bibabanga basoma mu Maleembo, Yesu waaipuziizie kabili keeki kiipuzio: “Eba te mwaasomene?” (Mat. 12:1-7, NWT) f Mu loolo lwendo, Bamafarisayo baalangiliile nangue basambi bakue Yesu baationene Sabata. Yesu waasukile kupitila kuzimbula mifuano ibili ili mu Maleembo, kabili waazimbuile lileembo limo kufuma mu kitabu kya Hosea eevi kulangilila nangue Bamafarisayo te baali bamanine kikata kyaalengele muzilo wa Sabata ubiikueko, kabili baandilue kulangilila luse. Juu ya ki babo bantu te baalulwilue na bintu bibaali basoma mu Mulandu Wakue Leeza? Paantu baali basoma bali ni mutima wa kukeba bilubo ni kwileendula. Aali yabo yaabalengiizie baye baandua kunvua beelia bibaali basoma.​—Mat. 23:23; Yoan. 5:39, 40.

13. Ni aali ki itupalile kulangilila musita utuli mukusoma Bibilia, kabili juu ya ki?

¹³ Milandu yakue Yesu yatusambilizia nangue tupalile kusoma Bibilia twalangiliile aali iweeme. Kupusana ni Bamafarisayo, fwefue tupalile kuya twaikefiizie kabili twatonene kusambiliziiwa. Tupalile ‘kwikeefia ni kupokelela keebo kalimbilue.’ (Yak. 1:21) Kine tuli bantu bafuukile tuli kulekelela Mulandu Wakue Leeza wingizie misila mu mutima weetu. Kinesie twatiina mibeele ya kutoosia-toosia bilubo ni mutima wa kwileendula,  masomo ali mu Bibilia palua luse, nkumbu ni ntono ali kutwalulula.

14. Kunti twamana siani kine tuli mukulekelela Mulandu Wakue Leeza utwalulule? (Mona ni ma foto.)

¹⁴ Nzila ituli twabakitilamo bange kunti yalangilila kine tuli twalekelela Mulandu Wakue Leeza utwalulule. Bamafarisayo baandilue kulekelela Mulandu Wakue Leeza ukumie mitima yabo, kabili keekio kyaalengele batendeke “kutana nsaambu muntu asili na mulandu.” (Mat. 12:7) Enka evio ni fwefue, nzila ituli twabamwenamo bange pamo ni vituli twabakitila, bili yalangilila kine tuli twalekelela Mulandu Wakue Leeza utwalulule. Kwa mufuano, eba tuli twasaangua twaleengele kulanda bintu biweeme bituli twamona ku bange, ao eba tuli twasaangua twalisie ni kasonto ka kulanda tubilubo twabo tuniini-tuniini? Eba, tuli twasaangua twali ni luse kabili twaleengele kweleela, ao tuli bantu bali bakeba-keba bilubo ku bange ni kusiala twafiitilue musita ubali batukisia? Kwitoosia kwa evio kunti kwakwasia kwinika kine tuli twalekelela beelia bituli twasoma byalulule malanga etu, vituli twaiunvua ni bikitua byetu.​—1 Tim. 4:12, 15; Baeb. 4:12.

15. Yesu waaiunvuile siani palua Maleembo atakatiifu?

¹⁵ Yesu waali watona Maleembo atakatiifu. Kabili milandu ili mu Malumbo 40:8, yaalandile Yesu vyaali wakonvua palua Mulandu Wakue Leeza. Ilandile eevi: “Kukita kutona kobe, i nsaansa yane, We Leeza wane, ni muzilo obe wingiile saana mukati mwane.” Keekio kyaalengiizie aye wali ni nsaansa ni kutwalilila kumubombela Yehova. Ni fwefue, kunti twasekelela palua nsaansa ni kufikiila kuviinda kine tuli twasoma Mulandu Wakue Leeza ni kusambilila kuutona.​—Malum. 1:1-3.

16. Weewe wakaba kukita ki eevi ukabe kunoonkelamo saana musita luuli wasoma Mulandu Wakue Leeza? (Mona kisanduku kilandile, “ Milandu Yakue Yesu Kunti Yakukwasia Kunvua Beelia Byuli Mukusoma.”)

¹⁶ Kukoonkana ni milandu pamo ni mufuano waabiikile Yesu, kansi tuwaamie bufundi bwetu musita utuli twasoma Bibilia. Kunti twawaamia buviinde bwetu bwa kunvua seemu ya Bibilia ituli mukusoma kupitila kupepa, kusoma twateekameene, kwiipuzia biipuzio ni kuleembako bintu paleepale mu kifupi. Kunti twabombia buviinde bwa kwinika kupitila kutoosia twapoozeleko maano beelia bituli mukusoma, ni kooku twali mukukwasiiwa na mpapulo iswapiile Bibilia. Kunti twasambilila vya kubombia buino Maleembo, kubiika mukati ni seemu ya Bibilia itusiizi kubombia lingi, kupitila kukeba bisinka bya mana mu ezio mpunda. Kabili kunti twalekelela Mulandu Wakue Leeza utwalulule kupitila kuya twali ni mibeele iweeme musita utuli mukusoma. Kine twaikwinda saana kukita bebio bintu twakaba kunoonkelamo saana mu busomi bwetu bwa Bibilia, kabili twakaba kukila kwaluka peepi ni Yehova.​—Malum. 119:17, 18; Yak. 4:8.