1. Lileembo lya Kasimika 3:1, 7 lyatusambilizia ki?

PAKATI keetu, bamo bali batona kulanda bingi ni bange bali batona kwikala bataleele. Nga vilandile lileembo liimaniine leeli lyasi, kuli musita wa kulanda ni musita wa kutalala. (Soma Kasimika 3:1, 7.) Anzia evio, kunti twatona bange balupua ni bankazi beneetu balande bingi. Kabili kunti twatona bange te kunti baye balanda saana.

2. Naani ali ni nsaambu ya kutubiikila mafunde palua musita wa kulanda ni vitupalile kulanda?

² Kulanda ni bupe bufumine kuli Yehova. (Kuf. 4:10, 11; Nfy. 4:11) Mu Mulandu wakue, ali watukwasia kumana vya kubombia buino bobo bupe. Mu leeli lyasi, tuli kumona mifuano ili mu Bibilia ili kuviinda kutukwasia kumana musita wa kulanda ni musita wa kutalala. Kabili tuli kumona Yehova vyali waiunvua palua bintu bituli twabalandila bange. Tutendekenke kumona musita utupalile kulanda.

3. Nga vilandile lileembo lya Baroma 10:14, ni musita ki utupalile kulanda?

³ Lyonse, tupalile kuya twaleengele kulanda palwakue Yehova ni Bukolo bwakue. (Mat. 24:14; soma Baroma 10:14.) Kine twakita evio, twamupala Yesu. Nsaambu imo pakati ka nsaambu ikata yamulengiizie Yesu eze pa kyalo, yaali ni kubabuila bange kisinka palwakue Baba wakue. (Yoane 18:37) Inzi, tupalile kulanguluka nangue ndandilo yeetu ni yeene ni ya mana. Kansi, musita utuli twalanda na bange palwakue Yehova, tupalile kukita evio mu “bufuuke kabili ni mukinzi ukata,” kabili tupalile kukindika vili vyaiunvua bange ni buzumino bwabo. (1 Pet. 3:15) Kine twakita evio, tetuya twalandasie, inzi tuli kuya twabasambilizia bantu, kabili kunti twakumia ku mitima yabo.

4. Kukoonkana ni lileembo lya Tuswalo ni Mafunde 9:9, bulanzi bwetu kunti bwakwasia siani bange?

 ⁴ Bakote te bapalile kutiina kulanda kine bamona nangue lupua ao nkazi apalile kusokua. Kakiine, bapalile kusaakula musita upalile wa kumulanda eevi te kunti bamukoosiizie mukinzi. Kunti bapembelela musita ubali kuya baali pa bunke. Lyonse bakote bali baikwinda kulanda bamukindikile olia ubali mukulanda nakue. Inzi, te beezi kutiina kubombia mafunde a Bibilia ali kukwasia bange bakite bintu na mulangue. (Soma Tuswalo ni Mafunde 9:9.) Juu ya ki ni kintu kya mana saana kulanda bila kutiina kine kyapala? Mona eezi mifuano ibili ipuseene: Mu mufuano wa kuanza, mwalalume umo apalile kusasilila baana bakue, ni mu mufuano unge mwanakazi umo apalile aye amulande muntu wakaba kwaluka likolo nangue, wakikwata bupinguzi bwabiipile.

5. Koani Mukulu Eli waandilue kulanda musita ki?

⁵ Koani Mukulu Eli waali ni baana babili baali watonene saana. Anzia evio, babo baana te baali bamukindikile Yehova. Baali ni bifulo bikata bya kubombela baali ba makoani mu liema lya kupupilamo. Inzi, baabombiizie ovio buviinde bwabo, te baakindikile kakiine bupe bwaali bwapeelua Yehova, kabili bakitile bukambue bila busoni. (1 Sam. 2:12-17, 22) Nga vyaali vyalandile Muzilo wakue Musa, baana bakue Eli baali bapalile kwipaiwa, inzi Eli wabasasiliile bila wafiniizie ni kubalekelela batwalilile kubombela mu liema lya kupupilamo. (Mal Miz. 21:18-21) Yehova waamwene siani vyakitile Eli mu ezio aali? Wamulandile eevi Eli: “Juu ya ki utwaliliile kukindika saana baana bobe kukila neene?” Kupuako, Yehova wapinguile kwipaya babo balalume babili babiifi.​—1 Sam. 2:29, 34.

6. Twasambilila ki kupitila Eli?

⁶ Twasambilila lisomo lya mana kufuma kuli Eli. Kine twamana nangue kibuza weetu ao muntu wa mu lupua lwetu wakitiona muzilo wakue Leeza, tupalile kuya kulanda nakue ni kumulangulusia vili mafunde akue Yehova. Kisia, tupalile kusininkizia nangue wakikwasiiwa na bantu basaakwilue kuli Yehova nga vikikabiilue. (Yak. 5:14) Te tutonene ata kaniini kumupala Eli kupitila kumukindika saana kibuza ao muntu wa mu lupua lwetu kukila vituli twamukindika Yehova. Iloombele kuya twali ni mutima wasipile eevi tuviinde kuya kumumona muntu akabiile koololua, inzi i kintu kitupalile kukita. Mona vipuseene mufuano wakue Eli ni wakue mwanakazi Mwisraeli wakuutua Abigaili.

7. Juu ya ki Abigaili waiile kulanda ni Daudi?

 ⁷ Abigaili waali mukazi wakue kwa Nabali, mwine kazoonga, waali wakwete bunoonsi. Musita Daudi ni bantu bakue lubaali bamubutukile Likolo Sauli, baapisiizie musita kampanda pamo ni basuungi bakue Nabali, kabili basuungile nama yakue eevi te kunti iibue na kikundi kya babipondo. Eba, Nabali wabatasiizie baalia bamukwasiizie? Bila. Musita Daudi lwaamuloombele abakwasieko bantu bakue byakulia biniini ni menda, Nabali waafiitilue ni kutendeka kubatuka wapundile. (1 Sam. 25:5-8, 10-12, 14) Ni pakaako, Daudi waapinguile kwipaya kila mwalalume wa mu nsesi yakue Nabali. (1 Sam. 25:13, 22) Ozo mupaango wakue Daudi wa kwipaana waanziiwa siani? Abigaili waainikile nangue ozo, waali musita wa kulanda. Pakaako, bila kutiina, waiile kusaakaana pamo ni balalume mia ina (400) baali baunvuile nzala, bafiitilue, bali ni biluilo, kisia walandile ni Daudi.

8. Twasambilila ki kupitila mufuano wakue Abigaili?

⁸ Musita Abigaili lwaasaakeene ni Daudi, waalandile bila kutiina, walangiliile mukinzi kabili mu nzila ya kumunvuisia. Anzia kine te Abigaili waali wakitile keekio kilubo, wamupapaatile Daudi. Waalandile nangue amanine Daudi ni muntu aweeme, ali kukita bintu biweeme. Kabili, Abigaili waali waswapiile Yehova amukwasie. (1 Sam. 25:24, 26, 28, 33, 34) Nga Abigaili, te tupalile kutiina kulanda kine twamona muntu kampanda takeba kuponena mu nzila ibiipile. (Malum. 141:5) Tupalile kuya twali ni mukinzi, inzi tupalile kuya twasipile. Kine twamupeela muntu musoko upalile mu nzila ya ntono, twailangilila nangue tuli babibuza ba kisinka.​—Tus Maf. 27:17.

9-10. Bakote ba mu kilonghaano bapalile kulanguluka ki musita ubali babasoka bange?

⁹ I nkile bakote ba mu kilonghaano; beene, te bapalile kutiina kubalanda baalia bali ni lwendo  lubiipile mu kilonghaano. (Bag. 6:1) Bakote bali bainika mu bufuuke nangue ni beene te bapuililikile, ni beene busiku bumo, kunti basokua. Inzi, keekio tekipalile kubalengia bandue kubalapizia baalia bapalile kulapiziiwa. (2 Tim. 4:2; Tito 1:9) Musita ubali bamusoka muntu, bali baikwinda kubombia bupe bwabo bwa kulanda, eevi kusambilizia mu bufundi kabili bateekaniizie. Bamutonene lupua wabo, kabili ezio ntono ili yabakinkizia kumukwasia. (Tus Maf. 13:24) Inzi, kintu kibali baemena saana ni kumukindika Yehova kupitila mafunde akue ni kusuunga kilonghaano te kunti kiinoonue.​—Miilo 20:28.

¹⁰ Kufikiila paanu, twamona musita utupalile kulanda. Anzia evio, kuli ni musita uloombele kutalalasie. Kunti twasaanga maavia ki mu ozo musita?

11. Yakobo waabombiizie mufuano ki, kabili juu ya ki upalile?

¹¹ Kunti kyakola kutungulula bulanzi bwetu. Yakobo, kaleemba umo wa kitabu kya Bibilia waabombiizie mufuano upalile eevi kulondoluela bobo buavia. Waalandile eevi: “Kine muntu teezi kuluvia mu bulanzi bwakue, apuililikile, kabili ali ni buviinde bwa kutungulula ni mubili wakue onse na kapindulwilo.” (Yak. 3:2, 3) Kapindulwilo kali kakakililua ku mutue ni kapaande ka kyuma kali kapantikililua mu kanua ka farasi. Muntu ekeele pa Farasi kunti wamutungulula ozo nama ao kumwimika kupitila kukula nkamba. Kine muntu ekeele pa farasi wakula ovio nkamba, farasi kunti wakunduka ovio ni kwikisia ye muine pamo ni olia ekeelepo. Enka evio, kine twaandua kutungulula buino bulanzi bwetu, kunti twaleeta buavia bukata. Kansi, tumone nsita itupalile “kukula nkamba” ni kutalala.

12. Ni musita ki utupalile “kukula nkamba” ni kutalala?

¹² Uli wakita siani kine lupua ao nkazi ali ni mpunda isipalile kumanako bange? Kwa  mufuano, kine wasaakaana ni muntu ali waikala mu kyalo mukaniiziwe miilo yeetu, eba, uli waezia kumwipuzisia akulondoluele kila kantu eevi umane vili mukutungululua miilo mu keekio kyalo? Kakiine ulisie ni nsaambu iweeme. Tubatonene balupua beneetu kabili tuli twatona kumana bintu bili byabafikiila. Kabili tutonene kumana buino beelia bitutonene kupepa palwabo. Anzia evio, ozo i musita utupalile “kukula nkamba” ni kutalala. Kine twamupatikizia muntu alande mpunda isipalile kubuilako unge, twabula ntono​—ku ozo muntu ni ku balupua ni bankazi baswapiile nangue taviinda kulanda palua miilo yabo. Kakiine, te kuli muntu pakati keetu ali kutona kukizia maavia ali na balupua ni bankazi beneetu bekeele mu byalo mukaniiziwe miilo yeetu. Kabili, te kuli lupua ao nkazi ali wabombela mu kaako kazonga ali kutona kulondolola kila kantu eevi kulangilila Bakasininkizia bali mu ezio nkeende vibali bakita miilo ya kusimikila ao miilo inge ya Kikristu.

13. Nga vilandile Tuswalo ni Mafunde 11:13, bakote bapalile kukita siani, kabili juu ya ki?

¹³ Bakote bapalile saana kubombia lifunde lili mu Tuswalo ni Mafunde 11:13 kupitila kusuunga mpunda isipalile kubuilako bange. (Soma.) Keekio kunti kyaavia, i nkile kine mukote ali ni mukazi. Ba mulume ni mukazi bali bakosia saana bukibuza bwabo kupitila kulanziana lingi ni kupitila kubuilana bintu bisipalile kubuilako bange nga evelia malanga abo, vibali baiunvua ni bintu bili byabeemia. Inzi, mukote amanine nangue tapalile kumubuilako mukazi wakue “milandu isipalile kubuilako bange” palua bantu ba mukilonghaano. Kine wamubuila, kunti walenga te kunti baye bamuswapiile ni kwinoona lulumbi lwakue. Baalia bali ni bifulo mu kilonghaano te bapalile kuya baali ni “ndimi ibili,” ao babufi. (1 Tim. 3:8, bulondolozi buli pensina) I kulanda nangue, te bapalile kubeepela bange ni kutona kwambana. Kine mukote amutonene mukazi wakue taviinda kumutuika mpunda yasikabiile kumana.

14. Muka mukote, kunti wakwasia siani kusuunga lulumbi luweeme lwakue mulume wakue?

¹⁴ Mukazi kunti wamukwasia mulume wakue kusuunga lulumbi luweeme kine watiina kumupatikizia kulanda bintu bisipalile kubuilako bange. Kine mukazi wabombia azo masoke, tamukwasiiziesie mulume wakue inzi kabili, walangilila mukinzi ku baalia bakimubuila mukote bintu bisipalile kubuilako bange. Kabili kintu kya mana saana, ali kumusaansamusia Yehova paantu ali mukukwasia kuleeta mutende ni buumo mu kilonghaano.​—Bar. 14:19.

15. Yehova waunvuile siani palua babibuza batatu bakue Yobu, kabili juu ya ki?

¹⁵ Kupitila kitabu kya Bibilia kya Yobu, kunti twasambilila bingi palua musita wa kulanda ni vya kulanda. Kisia Yobu kusaanga masaanzo engi akata a kutiona mutima, balalume bana baizile kumuteekia mutima ni kumupeela masoke. Babo balalume, baakitile musita waleepele bataleele. Batatu pakati ka balalume babo baali Elifazi, Bildadi, ni Sofari. Kupitila milandu ibaalandile kisia paapo, kimonekele paswetele nangue te babombiizie musita ozo kutontonkania vibaali bapalile kumukwasia Yobu. Inzi, baali batontonkania vya kunti bamusininkiziizie Yobu nangue akitile kilubo. Bunge bulanzi bubalandile bwali bwa kisinka, inzi bingi bibalandile palwakue Yobu ni Yehova, te byaali byaweeme kabili byaali bya bufi. Baamupinguile Yobu ovio. (Yobu 32:1-3) Yehova waakitile siani? Yehova waabafipiilue saana. Wabaanine nangue ni babipuba, kabili bamulengiizie Yehova abalande baye bamwane Yobu abapepele.​—Yob 42:7-9.

16. Twasambilila ki kufuma ku mifuano ibiipile ya ba Elifazi, Bildadi ni Sofari?

¹⁶ Twasambilila masomo engi kupitila mifuano  ibiipile yaabiikilue na Elifazi, Bildadi, ni Sofari. Kya kuanza, te tupalile kubapingula balupua beneetu. (Mat. 7:1-5) Inzi, ntaanzi ya kulanda, tupalile kubatuilizia twapoozeleko ni maano. Kinesie twakita evio, tuli kuviinda kumana aali yabo. (1 Pet. 3:8) Kya bubili, musita utuli twalanda, tupalile kusininkizia nangue milandu yeetu ilangiliile nkumbu kabili bulanzi bwetu ni bwa kisinka. (Baef. 4:25) Ni kya butatu, Yehova ali wapooza saana maano ku beelia bituli twabalanda bange.

17. Twasambilila ki kupitila mufuano wakue Elihu?

¹⁷ Muntu wa buna waaizile kumumona Yobu ni Elihu, wa mu lupua lwakue Abrahamu. Waali watuiliziizie musita Yobu ni baalia balalume bange batatu lubaali balanda. Waalangiliile paswetele nangue wapoozele saana maano ku beelia byalandilue paantu, waviindile kuleeta masoke alangiliile nkumbu inzi bila kufiika kantu. Keekio kyamukwasiizie Yobu apilibule malanga akue. (Yobu 33:1, 6, 17) Kintu kyaali kya mana kuli Elihu ni kumulumbania Yehova, apana kwilumbania ye muine ao muntu unge onse. (Yobu 32:21, 22; 37:23, 24) Kupitila mufuano wakue Elihu, twasambilila nangue kuli musita wa kusiala twataleele ni kutuilizia. (Yak. 1:19) Kabili, twasambilila nangue musita utuli twafumia musoko, kintu kya mana ni kumuleetela Yehova mukinzi apana kwileetela mukinzi fwe beene.

18. Kunti twalangilila siani nangue tuli mukutasia palua bupe bwa kulanda?

¹⁸ Kunti twalangilila nangue tuli mukutasia palua bupe bwa mana bwa kulanda kupitila kukoonka masoke a Bibilia palua musita wa kulanda ni vya kulanda. Likolo wa mulangue, Sulemani, waatungulwilue kuleemba eevi: ‘Nga mazabo a poomu ya oro ali mu biombo bya nfalanga bifwaniziiziwe, i vili ni mulandu uli walandua pa musita upalile.’ (Tus Maf. 25:11) Kine twatuilizia twapoozeleko ni maano beelia bili byalanda bange ni kutontonkania ntaanzi ya kulanda, milandu yeetu ili kwaluka nga azo mazabo a poomu ya oro​—a muteengo kabili afuaniine. Kupuako, anzia kine tuli kulanda kaniini ao bingi, bulanzi bwetu bule kukuula bange, kabili Yehova ali kutwitoneena. (Tus Maf. 23:15; Baef. 4:29) Ezio i nzila iweeme kakiine ya kutasia palua bupe bobo bufumine kuli Leeza!