1-2. (a) Paulo abanga wali mu aali ki musita lwaabalembeele Baefeso mukanda? (b) Ni biipuzio ki bituli kwasuka?

 MUSITA lwabanga wakakilue ku Roma, mutumua Paulo waali watonene kubakoselezia balupua ni bankazi bakue. Taali na buviinde bwa kuya kumonana nabo menso kwa menso. Pakaako, waabalembeele mikanda. Umo pakati ka ezio mikanda waauleembele mu muaka wa 60 ao 61 eevi Yesu wasyavielue, ni kubatumina Bakristu Baefeso.—Baef. 1:1; 4:1.

² Miaka likumi eevi lwa ntanzi, Paulo waapisiizie musita uniini mu Efeso, waali mukusimikila ni kusambilizia mpunda iweeme. (Miil Bat. 19:1, 8-10; 20:20, 21) Waali wabatonene saana balupua ni bankazi, kabili waali watonene kubakwasia basiale bali ba kisinka kuli Yehova. Ale juu ya ki waabalembeele Bakristu babiikilue mafuta palua nfinzi ni mwangaza? Kabili Bakristu bonse kunti basambilila ki kupitila ezio milandu? Tumone byasuko bya bebio biipuzio.

BAAFUMINE MU NFINZI NI KWINGILA MU MWANGAZA

3. Ni milandu ki yaabombiizie Paulo musita lwaabalembeele mukanda Bakristu ba mu Efeso?

³ Paulo waabalembeele eevi Bakristu ba ku Efeso: “Mwemue mubanga mwalinke nfinzi, inzi loonu muli mwangaza.” (Baef. 5:8) Paapa, Paulo waabombiizie milandu nfinzi ni mwangaza eevi kulondoluela Bakristu ba ku Efeso vibaalulukile saana. Ale tumone juu ya ki Paulo waalandile nangue Baefeso babanga ‘balinke nfinzi.’

4. Bakristu ba mu Efeso babanga bali mu nfinzi ya kidiini mu mana ki?

⁴ Nfinzi ya kidiini. Ntanzi tebanasambilile kisinka ni kwaluka Bakristu, Baefeso baalia baleembeelue mukanda kuli Paulo babanga  bazumiine masambilizio a ma diini a bufi. Kabili babanga bazumiine bintu bya ma mazi. Mu muzi wa Efeso mubanga mwali ekalu yakue Artemi elia yaali yamanikile saana. Mu ozo musita, bantu bengi babanga baimwene ezio ekalu kuya yali pakati ka bikuulua saba bya kupapia saana beelia byaakuulilue na bantu. Bantu baali baya ku ezio ekalu eevi kupupa mikisi. Baalia babanga batengenezia ni kusisia mikisi yakue leeza mwanakazi Artemi, babanga bapata nfalanga ingi. (Miil Bat. 19:23-27) Kabili, bantu bengi ba mu muzi wa Efeso babanga bakita bintu bya mazi.—Miil Bat. 19:19.

5. Bakristu ba mu Efeso babanga bali mu mibeele ya nfinzi mu mana ki?

⁵ Mibeele ya nfinzi. Baefeso babanga bakita saana bukambue, kabili te babanga baunvua busoni palua mibeele yabo ibiipile. Mu misaapo yabo ni mu nsikunkulu ya diini ibabanga bakita, lingi babanga balandila sie palua bukambue. (Baef. 5:3) Baefeso bengi babanga ‘bafumine mu lwendo loonse luweeme,’ i kulanda “te babanga baunvua misa” kabili, palua bikitua byabo. (Baef. 4:17-19, NWT) Ntanzi tebanasambilile mafunde akue Yehova palua kiweeme ni kibiipile, zamiri yabo te ibanga yabakyuzia kine bakita bintu bibiipile. Kabili baali bakita bebio bintu bila kutontonkania Yehova vyaali waiunvua palua bikitua byabo. Keekio i kyaalengiizie Paulo alande nangue “maano abo ali mu nfinzi, kabili bali kule ni bukose buli bwafuma kuli Leeza.”

6. Juu yaki Paulo waabalembeele Baefeso nangue “loonu muli mwangaza”?

⁶ Inzi Baefeso bange te baasialiliile mu nfinzi. Keekio, i kyaalengiizie Paulo abaleembele eevi: “Loonu muli mwangaza palwakue Mulopue.” (Baef. 5:8, NWT) Baatendekele kutungululua na Mulandu wakue Yehova olia ubanga wali nga mwangaza. (Malum. 119:105) Babo Baefeso baalekeele bikitua byabo bya mu diini ya bufi pamo ni mibeele yabo ibiipile. ‘Baaluke bantu bali bamupala Leeza,’ kabili baatendekele kumupupa Weene ni kumusaansamusia.—Baef. 5:1.

7. Elia aali ibanga yali na Bakristu bengi ba mu Efeso ya kale ipaleeneko siani ni aali yeetu loonu?

⁷ Enka evio ni fwefue, paange ntanzi ya kusambilila kisinka, tubanga twali mu nfinzi ya kidiini ni mu mibeele ya nfinzi. Bamo pakati  keetu, babanga bakita nsikunkulu ya ma diini a bufi; ni bange pakati keetu babanga bakita bukambue. Inzi kisia kusambilila mafunde akue Yehova palua kiweeme ni kibiipile, baakitile bupilibuko. Baatendekele kwikala kukoonkana ni kutona kwakue Yehova. Loonu, Yehova ali mukubapaala paantu baakitile evio. (Is. 48:17) Inzi, loonu kuli maavia ange atutwaliliile kusaakaana nao. Te tupalile kubuela mu nfinzi elia itwaasiile, kabili tupalile ‘kutwalilila kwenda nga baana ba mwangaza.’ Kunti twakita siani evio?

TE KUSIALA MU NFINZI

8. Nga vilandile lileembo lya Baefeso 5:3-5, Baefeso te baali bapalile kukita ki?

⁸ Soma Baefeso 5:3-5. Eevi te kunti babuele kabili mu mibeele ya nfinzi, Bakristu Baefeso baali bapalile kutiina kukita bintu beelia byaali byamulengia Yehova afipue. Bebio bintu bibiikile mukati bukambue pamo ni kulanda bintu bisifwene. Paulo waabalangulusiizie Baefeso nangue kine batonene “kupokelela Bukolo bwakue Kristu ni bwakue Leeza” te bapalile kukita bebio bintu.

9. Juu ya ki te tupalile kulandila palua bintu bya bukambue?

⁹ Ni fwefue tupalile kuya twailabukiile saana eevi te kunti tukite “bikitua bya mu nfinzi bisiizi kuleeta mazabo.” (Baef. 5:11, NWT) Kisinka ni keeki, kine muntu ali wakenta, kutuilizia, ao kulanda lingi palua bintu bibiipile, kili kyasaangua kyaleengele kukita bintu bibiipile. (Kut. 3:6; Yak. 1:14, 15) Mu kyalo kimo balupua bengi, baakitile kikundi kya “burafiki” ku kitente kya Enternete kya kubuilana mpunda eevi baye balanziana. Ku muanzo, bengi pakati kaabo, baali balanziana palua bintu bya kimupasi. Inzi mukuya kwa nsiku, baatendekele kulanziana palua bintu bisyali byamusaansamusia Yehova. Lingi, baabambile kulanziana sie palua bukambue. Bengi pakati kaabo baamwene nangue kulanziana palua bebio bintu bisifwene i kwaalengiizie bakite bukambue.

10. Sataana ali waezia siani kutubeepa? (Baefeso 5:6)

¹⁰ Bantu ba mu keenu kyalo kyakue Sataana bali baezia kutubeepa. Bali batulengia tuzumine nangue bintu beelia bili byalanda Yehova nangue bibiipile, te bibiipile ata kaniini. (2 Pet. 2:19) Keekio te kipalile kutupapia! Juu ya ki? Paantu kutendekela mu nsita ya kale mpaka loonu, Sataana atwaliliile kwezia kukaka maano a bantu, eevi te kunti benike kiweeme ni kibiipile. (Is. 5:20; 2 Bakor. 4:4) Keekio i kili kyalengia mu ma viideo engi, ni ku televizio, pamo ni ku bitente bya Enternete bya kubuilana mpunda muye mwalandua milandu ipuseene ni mafunde akue Yehova a nsaambu! Sataana ali waezia kutulengia ni fwefue tutontonkanie nangue beelia bintu bibiipile bili byakitua na bantu mu keenu kyalo, biweeme kabili bitabiilue.—Soma Baefeso 5:6.

11. Mufuano wakue Angela walangilila siani nangue ni kintu kya mana kukoonka masoke a mulangue ali mu Baefeso 5:7? (Mona ni foto.)

¹¹ Sataana atonene ni fwefue tukite burafiki pamo ni bantu baalia bali kulengia tumone kyakolele kukoonka mafunde akue Yehova. Pakaako, Paulo waabasokele eevi Baefeso: “Tekukite bintu pamo nabo,” i kulanda, kukita burafiki na baalia bali bakita bintu bibiipile pa menso akue Leeza. (Baef. 5:7, NWT) Inzi tupalile kuya twailabukiile saana kupita ni Baefeso ba kale, paantu paange loonu tuli twapisia musita pamo ni bantu apanasie twamoneene menso kwa menso, inzi kabili ni kupitila bitente bya Enternete bya kubuilana mpunda. Angela, a olia ali waikala mu Asia, waamwene nangue kubombia bitente bya kubuilana mpunda, kunti kwaleeta buavia. Walanda eevi: “Mawazo ane aatendekele kwaluluka bukebuke bila kukokola. Naatendekele kumona nangue, kili sie buino kuya nali ni ‘barafiki’  baalia basibanga bakoonka mafunde a mu Bibilia. Ku muisio, naatendekele kumona nangue kili sie buino kukoonka mibeele isiizi kumusaansamusia Yehova.” Inzi, bakote ba mu kilonghaano bali ni ntono baamukwasiizie Angela eevi akite bupilibuko. Walanda eevi: “Loonu, mu maano ane mwizuile bintu bya kimupasi, apana bintu bili mu bitente bya Enternete bya kubuilana mpunda.”

12. Ni kiki kili kutukwasia kubombia mafunde akue Yehova palua kiweeme ni kibiipile?

¹² Tupalile kuluisia saana mawazo a bantu bengi ba mu keenu kyalo a kulanda nangue kili sie buino muntu kuya wali ni mibeele ibiipile. Tumanine nangue mawazo abo te aweeme. (Baef. 4:19, 20) Kili buino kwiipuzia eevi: ‘Eba, ndi natiina kukita burafiki busili bwa mana pamo ni babombi nane, banafunzi nane, ao bantu bange basiizi kukoonka mafunde a nsaambu akue Yehova? Eba, ndi nasakila mafunde akue Yehova bila kutiina, ata sie kine keekio kunti kyalengia bange bangane nangue nsiizi kutona kwaluluka?’ Nga vilandile 2 Timoteo 2:20-22, ni fwefue tupalile kuya twakengeele ata sie musita utuli twasaakula barafiki mu kilonghaano kyetu. Tumanine nangue paange bange tebaviinda kutukwasia kutwalilila mu miilo yakue Yehova.

UYE WAENDA “NGA BAANA BA MWANGAZA”

13. ‘Kutwalilila kwenda nga baana ba mwangaza’ kuli na mana ki? (Baefeso 5:7-9)

¹³ Paulo waabasonseziizie Bakristu Baefeso nangue te kunti baye baenda mu nfinzi. Kabili waabalandile ‘batwalilile kwenda nga baana ba mwangaza.’ (Soma Baefeso 5:7-9.) Keekio kili na mana ki? Mu kifupi, kili na mana ya kuya twali ni mibeele ya Bakristu ba kisinka nsita yonse. Kusoma ni kusambilila Bibilia kwa mute pamo ni mpapulo inge iswapiile Bibilia, kuli pakati ka nzila imo ili yatukwasia kukita evio. Kili buino saana kupooza maano etu ku mufuano wakue Yesu Kristu ni ku masambilizio akue, paantu weene i “musaniko wa kyalo.”—Yoan. 8:12; Tus Maf. 6:23.

14. Mupasi utakatiifu kunti watukwasia siani?

¹⁴ Kabili, tupalile kumuloomba Leeza mupasi wakue utakatiifu eevi tutwalilile kwenda “nga baana ba mwangaza.” Juu ya ki? Paantu te kileengele kutwalilila kuya twali ni mibeele  iweeme mu keenu kyalo kibiipile. (1 Bat. 4:3-5, 7, 8) Mupasi utakatiifu kunti watukwasia kuluisia mawazo a bantu ba mu keenu kyalo, kubiika mukati ni filozofia ibali nayo, pamo ni mawazo abo alia apuseene ni mawazo akue Leeza. Kabili kunti watukwasia eevi tulangilile “buwaame bwa kila musango ni nsaambu.”—Baef. 5:9.

15. Tupalile kukita ki eevi tupate mupasi utakatiifu? (Baefeso 5:​19, 20)

¹⁵ Kunti twapata mupasi wakue Yehova kine twamuloomba. Yesu waalandile nangue Yehova wakaba “kubapeela mupasi utakatiifu baalia bali bamuloomba.” (Luk. 11:13, NWT) Kabili tuli twapata mupasi utakatiifu musita utuli twamutasia Yehova pamo ni balupua ni bankazi ku kulonghaana kwa Kikristu. (Soma Baefeso 5:19, 20.) Mupasi wakue Leeza i uli watukwasia tuviinde kukita bintu bili byamusaansamusia weene.

16. Ni kiki kili kutukwasia kukwata bupinguzi? (Baefeso 5:​10, 17)

¹⁶ Kine tuli ni bupinguzi bukata bwa kukwata, tupalilenke kumana keelia ‘kitonene Mulopue [Yehova]’ kisia ni kukita kukoonkana ni vyatonene. (Soma Baefeso 5:10, 17.) Kine twainika mafunde ali mu Bibilia a kubombia mu aali yeetu, keekio kili kulangilila nangue kakiine tuli mukukeba mawazo akue Leeza palua ezio aali. Kisia, kine twabombia azo mafunde, kulanda kisinka tuli kuviinda kukwata bupinguzi buweeme mu buikazi bwetu.

17. Kubombia buino musita weetu kubiikile mukati kiki? (Baefeso 5:​15, 16) (Mona ni foto.)

¹⁷ Kabili Paulo waabasokele Bakristu ba mu Efeso eevi babombie buino musita ubaali nao. (Soma Baefeso 5:15, 16.) “Olia mubi,” kabili muluani weetu Sataana, atonene tuye twapisia musita mu kukeba bintu bya mu keenu kyalo eevi te kunti tuye twapata musita wa kumubombela Leeza weetu. (1 Yoan. 5:19) Kuliko kukeba nzila paleepale ya kumubombelamo Yehova, Mukristu kunti wapooza maano mu nzila ipitiliile, ku kukeba nfalanga, ku masomo a mu keenu kyalo, ao kupooza saana maano ku miilo  yakue. Kine Mukristu wakita evio, keekio kili kulangilila nangue ali mukutontonkania nga bantu ba mu keenu kyalo. Kulanda kisinka, bebio bintu te bibiipile. Inzi te tupalile ata kaniini kubibiika pa ntanzi mu buikazi bwetu. Eevi tuviinde kwenda “nga baana ba mwangaza,” tupalile ‘kubombia buino musita [weetu],’ i kulanda kupooza maano ku bintu bya mana saana.

18. Donald waakitile siani eevi aviinde kubombia buino musita waali nao?

¹⁸ Uye wakeba nzila paleepale elia ili kukukwasia umubombele Yehova saana. Evio i vyaakitile Donald, olia ali waikala mu Afrique du Sud. Walanda eevi: “Naatontonkaniizie palua aali yane. Ni kumupapaata Yehova ankwasie eevi nviinde kumubombela saana. Naamuloombele eevi ankwasie mpate miilo elia ili kuya yansiila musita wiingi wa kusimikila. Yehova waankwasiizie kupata miilo ifuaniine. Neene pamo ni mukazi wane twaatendekele kumubombela Yehova mu miilo ya sinta yonse.”

19. Kunti twakita siani eevi tutwalilile kuenda “nga baana ba mwangaza”?

¹⁹ Kulanda kisinka mukanda olia waalembeelue Baefeso kuli Paulo waabakwasiizie batwalilile kuya bali ba kisinka kuli Yehova. Kabili ozo mukanda kunti watukwasia ni fwefue. Nga vitwamona, kunti watukwasia tuviinde kusaakula buino bintu bya kukita mu buikazi bwetu, ni kusaakula buino barafiki. Kabili kunti watusonsezia tutwalilile kusoma Bibilia lyonse, eevi mwangaza wa kisinka utwalilile kututungulula mu byonse bituli twakita. Kabili, ozo mukanda walangilila nangue mupasi utakatiifu ni wa mana, paantu kunti watukwasia tutwalilile kuya twali ni mibeele iweeme. Kine twabombia azo masoke aaleembele Paulo mu mukanda wakue, kunti twaviinda kukwata bupinguzi buweeme, i kulanda bupinguzi bupateene ni mawazo akue Yehova. Kine twakita bebio bintu tetukaba kuenda mu nfinzi ya keenu kyalo kabili twakaba kutwalilila kwenda mu mwangaza!