1. Yehova ali watukwasia siani paantu tuli mu kuteania kwakue?

 TULI ni lisyuko likata kakiine lya kuya twali mu kuteania kwakue Yehova, mu enu nsiku ya mpeleezio yaviizie. Paantu mu keenu kyalo buikazi buli mukuya bwakila kukola, Yehova ali mukutukwasia kupitila balupua ni bankazi betu. (Malum. 133:1) Ali mukutukwasia eevi twaluke lupua luli ni nsaansa. (Baef. 5:33–6:1) Kabili, ali watupeela buviinde bwa kwinika ni mulangue utukabiile eevi tuye twali ni mutende wa mukati kabili wa kisinka.

2. Ni kiki kitupalile kukita, kabili juu ya ki?

² Kulanda kisinka, tupalile kwikwinda saana eevi tuviinde kutwalilila kumubombela Yehova twali ba kisinka. Juu ya ki? Paantu nsita inge bilubo bya bange kunti byatutiona mutima. Kabili, paange bilubo byetu fwe beene kunti byatutiona mutima, asa kine tuli mukubuela sie kukita bilubo bimonke. Tupalile kutwalilila kumubombela Yehova (1)  kine lupua ao nkazi watuluvia, (2) kine mukazi ao mulume watutiona mutima, kabili (3) kine bilubo byetu fwe beene byatulengia tutioke mutima. Mu leeli lyasi, tuli kulondoluela ezio aali yonse itwazimbula. Kabili tuli kumona beelia bituli kusambilila kupitila bantu ba kisinka bazimbuilue mu Bibilia.

SIPIKIZIA KINE LUPUA AO NKAZI WAKULUVIA

3. Bantu bakue Yehova bali bapata maavia ki?

³ Buavia. Mibeele ya balupua ni bankazi bamo, kunti yalengia tufipue. Bange kunti batutiona mutima ao kutukitila bintu mu nzila isipalile. Balupua baalia bali batungulula kunti bakita bilubo. Bebio bintu kunti byalengia bange batendeke kutontonkania nangue paange kooku te kuteania kwakue Yehova. Kuliko kutwalilila kumubombela Leeza “kikoope kwa kikoope” pamo ni balupua ni bankazi babo, kunti balekela kulanziana ni baalia bakibaluvia ao kulekela kulonghaana. (Zef. 3:9) Eba, kili buino kukita  evio? Tumone bintu bituli kusambilila kupitila bantu bazimbuilue mu Bibilia, baalia baasaakeene ni maavia a evio.

4. Mutumua Paulo waapatile maavia ki?

⁴ Muntu azimbuilue mu Bibilia. Mutumua Paulo wali wamanine nangue balupua ni bankazi bakue Bakristu te baali bapuililikile. Kwa mufuano, balupua ni bankazi bamo mu kilonghaano kya mu Yerusalemu lubaamumwene, te baazumiine nangue weene waalukile musambi. (Miil Bat. 9:26) Kisia musita, bange baatendekele kumwamba eevi kumwinoonena sifa. (2 Bakor. 10:10) Paulo waaimweneene mukote umo wakwata bupinguzi bubiipile bwa kukwaza bange. (Bag. 2:11, 12) Kabili Marko umo pakati ka barafiki bakue ba peepi, waamutionene saana mutima. (Miil Bat. 15:37, 38) Paange Paulo nga waalekeleele bebio bintu bimulengie alekele kupisia musita pamo ni bantu baamuluviizie. Kuliko kukita evio, waatwaliliile kuya wali ni mawazo aweeme palua babo balupua ni bankazi, kabili taalekeele kumubombela Yehova. Ni kiki kyaamukwasiizie Paulo kusipikizia?

5. Ni kiki kyaamukwasiizie Paulo atwalilile kuya wali ni burafiki pamo ni balupua ni bankazi bakue? (Bakolosai 3:13, 14) (Mona ni foto.)

⁵ Paulo waali wabatonene balupua ni bankazi bakue. Paantu waali wabatonene, wapoozele maano ku mibeele yabo iweeme kuliko kupooza maano ku bilubo byabo. Kabili paantu waali wabatonene, weene waakitile kukoonkana ni milandu elia yaaleembele mu Bakolosai 3:13, 14. (Soma.) Mona vyaamukitiile Marko. Mu lwendo lwa kuanza lwa bumisionere lwakue Paulo, Marko waamusiile. Anzia evio, Paulo taatwaliliile kuya wamufipiilue. Kisia, Paulo lwaaleembeele kilonghaano kya ku Kolosai mukanda wa kukoselezia, waamutasiizie Marko ni kumumona kuya wali mubombi nakue wa mana. Kabili waalandile nangue Marko ‘waamukwasiizie saana.’ (Bakol. 4:10, 11) Musita lwaali wakakilue mu Roma, Paulo waaloombele Marko aye amukwasie. (2 Tim. 4:11) Bebio byonse byalangilila nangue, Paulo waabeleele balupua bakue, kabili watwaliliile kuya wali ni burafiki buweeme pamo nabo. Mufuano wakue Paulo kunti watusambilizia ki?

6-7. Kunti twatwalilila siani kubalangilila ntono balupua ni bankazi neetu ata sie kine bali bakita bilubo? (1 Yoane 4:7)

⁶ Twapatapo lisomo ki? Yehova atonene tutwalilile kubalangilila ntono balupua ni bankazi betu. (Soma 1 Yoane 4:7.) Kine lupua ao nkazi waandua kulangilila mibeele ya Kikristu, te tupalile kutontonkania nangue tatonene kukoonka mafunde a Bibilia, ao nangue waakitanga sie na bufue. (Tus Maf. 12:18) Yehova abatonene babombi bakue ba kisinka ata sie kine  bali bakita bilubo. Teezi kutusuula musita utuli twakita bilubo, kabili teezi kutwalilila kuya watubikiliile. (Malum. 103:9) Kansi, tupalile kuya twaeleela bange nga evelia Baba weetu vyali waeleela!—Baef. 4:32–5:1.

⁷ Kabili, languluka nangue tupalile kutwalilila kuya twali ni burafiki pamo ni balupua ni bankazi neetu paantu mpela ili mukuya yakila kupalama. Tumanine nangue twakaba kukyuziiwa, kabili paange kunti twapoozua mu buloko juu ya kiketekelo kyetu. Kine keekio kyakitika, twakaba kuya twakabiile saana balupua ni bankazi kuliko loonu. (Tus Maf. 17:17) Tumone kintu kyaamupatile Josep, a mukote umo wa mu kyalo kya Uhispania. Waakakilue pamo ni balupua bange paantu wakeene kwaluka soda. Walanda eevi: “Mu buloko, nsita inge tubanga twakosana paantu tubanga twaikeele sie fuasi imo. Inzi, twaali twasipikiziana ni kweleelana mu kwitonena. Keekio kyaatukwasiizie tusiale twakwateene, kabili twakingiliilue. Tubanga twaikeele ni bantu basyali bamubombela Yehova. Busiku bumo, naatiokele kuboko. Pakaako, nsyali naviinda kabili kwikitila bintu ne muine. Lupua umo, waali wanfulila maubo ni kungemena mu nzila inge. Naalangiliilue ntono ya kisinka musita umbanga naikabiile saana.” Kansi, kubambila loonu, kine twakosana ni balupua ao bankazi, tupalile kwikwinda saana kweleelana!

SIPIKIZIA KINE MULUME AO MUKAZI OBE WAKUTIONA MUTIMA

8. Baalia bopeene bali bapata maavia ki?

⁸ Buavia. Baalia bonse bopeene bali basaakaana ni maavia. Bibilia ili yalanda bila kufiika nangue kine bantu baupana, bakaba ni “maavia mu buikazi bwabo.” (1 Bakor. 7:28) Juu ya ki? Ba mulume ni mukazi te bapuililikile. Kila muntu ali ni mibeele yakue, kabili ali ni bintu byali watona, ni beelia byasiizi kutona. Nsita inge, mulume ao mukazi kunti watendeka kulangilila mibeele elia ibanga yafieme ntanzi tebanaupane. Paange kunti baandua kwinika nangue kila umo pakati kaabo ali wachangia kuleeta buavia. Kabili paange kunti baandua kutontonkania vya kunti bakite eevi bapuisie buavia bwabo, ao kutendeka sie kubisiana mu kyupo. Kukila pakaako, kunti batendeka kutontonkania nangue kyawaama sie batengane ao bakaanane. Inzi eba, kukita evio, kunti kwapuisia maavia abo? b Kansi, tumone bintu bituli kusambilila kupitila muntu umo azimbuilue mu Bibilia, olia waasipikiziizie buavia bukata saana mu kyupo kyakue.

9. Abigaili waapatile buavia ki?

⁹ Muntu azimbuilue mu Bibilia. Abigaili waali waupilue na Nabali. Bibilia ili yalanda nangue Nabali abanga wali ni mutima wabiipile. (1 Sam. 25:3) Kipalile kyaali kyakolele saana kuli Abigaili kwikala na ozo mwalalume. Eba, ezio ibanga yali fuasi ya kunti Abigaili apuisie kyupo? Een, waapatile fuasi ya kukita evio musita Daudi, olia abanga wali wakwaluka likolo wa Israeli lwaaile eevi kumwipaya mulume wakue, paantu waamutukile weene pamo ni bantu bakue. (1 Sam. 25:9-13) Abigaili nga waabutukile ni kumulekelela Daudi afikilizie mupaango wakue. Inzi taakitile evio, weene waamuloombele Daudi te kunti amwipaye Nabali. (1 Sam. 25:23-27) Ni kiki kyaamusonseziizie Abigaili akite evio?

10. Paange ni kiki kyaamusonseziizie Abigaili atwalilile kusiala mu kyupo kyaviizie?

¹⁰ Abigaili waali wamutonene Yehova, kabili waali wakindika malaizio akue palua kyupo. Kulanda kisinka, waali wamanine Leeza vyaabalandile ba Adamu ni Eva musita lwaatendekeziizie  kyupo kya kuanza. (Kut. 2:24) Abigaili waali wamanine nangue Yehova waali wamwene kyupo kuya kyali kitakatiifu. Waali watonene kumusaansamusia Leeza. Kabili keekio i kyaamusonseziizie abapususie bantu ba mu lupua lwakue, kubiika pamo ni mulume wakue. Waaile lubilo kumukaania Daudi te kunti amwipaye Nabali, kabili waamuloombele Daudi amweleele kilubo keelia kyaasyakitile. Kulanda kisinka, Yehova waamutonene ozo mwanakazi, paantu waali wasipile kabili waali wakeba faida ya bange. Ba mulume ni mukazi kunti basambilila ki kupitila mufuano wakue Abigaili?

11. (a) Yehova atonene ba mulume ni mukazi baye bakita siani? (Baefeso 5:33) (b) Carmen waakitile maka eevi kyupo kyakue te kunti kiinooneke, keekio kyakusambilizia ki? (Mona ni foto.)

¹¹ Twapatapo lisomo ki? Yehova atonene ba mulume ni mukazi basiale bali pamo loonse, ata sie kine mulume ao mukazi ali ni mibeele ilengele kiye kwakolele kusiala pamo. Yehova ali waunvua makola saana musita lwali wamona baalia bopeene bakita maka eevi kupuisia maavia abali nao ni kulangililana ntono ni mukinzi. (Soma Baefeso 5:33.) Tumone mufuano wakue mwanakazi umo ali wakuutua Carmen. Miaka sita eevi kisia kuupua, waatendekele kusambilila Bibilia pamo ni Bakasininkizia Bakue Yehova ni kufikiila kubatiziiwa. Walanda eevi: “Mulume wane taaunvuile buino, waafipilue paantu naali napisia musita wingi mu miilo yakue Yehova. Waali wantuka ni kuntiinia nangue wakaba kunkaana.” Anzia evio, Carmen waatwaliliile kusipikizia mu kyupo kyabo. Mu kipindi kya miaka 50, waaikwindile saana kumutona ni kumukindika mulume wakue. Walanda kabili eevi. “Mu kuya kwa miaka, naainikile vyaali vyainvua mulume wane, kabili naakilile kwikwinda kulanda nakue mu nzila ya mukinzi. Paantu mbanga namanine nangue Yehova ali wamona kyupo kuya kyali kitakatiifu, naakitile maka ane onse eevi te kunti kiinooneke. Nsyatonene ata kaniini kumukaana mulume wane paantu mutonene Yehova.” c Kine weewe wasaakaana ni maavia mu kyupo kyobe, uye waswapiile nangue Yehova takaba kukulekelela, kabili nangue wakaba kukukwasia eevi utwalilile kusipikizia.

SIPIKIZIA KINE WAKITA BILUBO BYA KUKUTIOANA MUTIMA

12. Kine twakita lizaambi likata kunti twaiunvua siani?

¹² Buavia. Kunti twatioka saana mutima fwe beene kine twakita lizaambi likata. Bibilia ili yalanda nangue mazaambi etu kunti alengia tunvue nangue mutima weetu “utiokele ni kusansika.” (Malum. 51:17) Pa kufikiila kwaluka mubombi ali wabombela, lupua Robert waaikwindile saana mu miaka ingi. Kya bulanda,  waakitile lizaambi likata leelia lyaalengele enike nangue waamutionene Yehova mutima. Walanda eevi: “Zamiri yane yatendekele kungemia saana. Kisia, maka ni maano aapuile. Naatendekele kulila ni kupepa kuli Yehova. Naatontonkaniizie nangue Leeza takaba kuntuilizia kabili ata kaniini. Juu ya ki? Paantu naamutionene mutima.” Kine twakita lizaambi likata kunti twatioka saana mutima ni kutendeka kutontonkania nangue Yehova wakitupooza. (Malum. 38:4) Kine weewe uli waiunvua evio, tontonkania palua mufuano wa muntu umo wa kisinka alondolwelue mu Bibilia olia waatwaliliile kumubombela Yehova ata sie kine waakitile lizaambi likata.

13. Ni lizaambi ki likata lyaakitile Petro, kabili ni bilubo ki binge byaakitile ntanzi ya kukita leelio lizaambi?

¹³ Muntu azimbuilue mu Bibilia. Busiku, ntanzi Yesu tanaipaiwe mutumua Petro waakitile bilubo bingi. Kilubo kya kuanza, Petro waali waiswapiile saana. Waalandile nangue ata sie kine batumua bange bamusia Yesu, weene wakatwalilila kumukoonka. (Mark. 14:27-29) Kilubo kya bubili, lubaali mu busitani bwa Getsemane Petro waandilue lingi kutwalilila kukeesia. (Mark. 14:32, 37-41) Kilubo kya butatu, musita bantu bengi saana lubaaizile ni bipanga eevi bamukwate Yesu, Petro waamusiile. (Mark. 14:50) Kya bulanda, Petro waafikiile kukita lizaambi likata. Waakeene mara itatu nangue taali wamumanine Yesu, kabili kikililepo kubiipa, waali walanda bobo bufi wali mukulapa. (Mark. 14:66-71) Petro waakitile ki lwaainikile nangue waaponeene mu lizaambi likata? Waakolosiizie mensozi ni kulila saana. Paange zamiri yakue yaamwemiizie saana ni kumulengia alile. (Mark. 14:72) Ezia kutontonkania mutima wakue viwaakisile musita mwinakue Yesu, lwaaipailue kisia nsa iniini. Kipalile Petro waaimwene kuya wali wa bulebule saana!

14. Ni biki byaamukwasiizie Petro eevi atwalilile kumubombela Yehova? (Mona kazeeti.)

¹⁴ Kwaali nsaambu ingi elia yaamulengiizie Petro atwalilile kumubombela Yehova. Taali waitenga na bange. Waali waya ku balupua bakue ba kimupasi. Kabili kulanda kisinka, baali bamuteekia mutima. (Luk. 24:33) Kukila pakaako, kisia Yesu kutuntumunua, waamonekele kuli Petro. Paange waakitile evio eevi amuteekie mutima. (Luk. 24:34; 1 Bakor. 15:5) Kisia, Yesu taamusasiliile mwinakue Petro, inzi, waamwanine nangue wakaba kupeelua miilo ikata saana. (Yoan. 21:15-17) Petro waamanine nangue waakitile lizaambi likata, inzi waatwaliliile kukita bintu biweeme. Juu ya ki? Paantu waali wasininkiziizie nangue Yesu, Mulopue wakue taamusuulile. Kabili, balupua bakue ba kimupasi baatwaliliile kumukwasia. Mufuano wakue Petro kunti waatusambilizia ki?

15. Yehova atonene tuye twasininkiziizie ki? (Malumbo 86:5; Baroma 8:38, 39) (Mona ni foto.)

 ¹⁵ Twapatapo lisomo ki? Yehova atonene fwe bonse tuye twasininkiziizie nangue atutonene, kabili nangue ali watweleela. (Soma Malumbo 86:5; Baroma 8:38, 39.) Kisia kukita lizaambi, mutima uli wakisa. Keekio te kyeni, kabili te kilubo kwiunvua evio. Te tupalile kutontonkania nangue Yehova tatutonene ao nangue taviinda kutweleela. Kuliko kukita evio, tupalile kuloomba kukwasiiwa bila kukokola. Robert, olia utwazimbulanga, walanda eevi: “Naakitile lizaambi paantu naali naswapiile nangue ndi kuviinda kwanzia buezio kupitila maka ane.” Robert waainikile nangue waali wapalile kulanziana na bakote mu kilonghaano. Walanda eevi: “Lunaalandile ni bakote, penka paalia naamwene kuboko kwa ntono kwakue Yehova kupitila beene. Naamwene nangue bakote ni beene baali bantonene. Baankwasiizie nginike nangue Yehova taansiile.” Ni fwefue tuye twasininkiziizie nangue Yehova atutonene saana kabili nangue ali watweleela mazaambi etu kine twalapila, kine twaloomba kukwasiiwa, kabili kine twapingula kusibuela kabili kukita bilubo byetu. (1 Yoan. 1:8, 9) Kine twakita evio, tetukaba kulekela kumubombela Yehova ata sie kine twakita bilubo.

16. Juu ya ki upinguile kutwalilila kumubombela Yehova?

¹⁶ Yehova ali wasekelela paantu tuli twaikwinda kumubombela mu enu nsiku ya mpeleezio yaviizie. Kupitila kukwasiiwa na Yehova, kunti twaviinda kutwalilila kumubombela, ata sie kine bilubo byetu ao bya bange byatutiona mutima. Kunti twatwalilila kubatona balupua ni bankazi betu ni kubeleela ata sie kine batuluvia. Kunti twalangilila nangue tumutonene saana Leeza, kabili nangue tuli twakindika mupaango wakue palua kyupo kupitila kukita maka ,eevi kupuisia maavia mu kyupo kyetu. Kabili kine twakita lizaambi, tupalile kumuloomba Yehova atukwasie eevi tusininkizie nangue atutonene, kabili nangue ali watweleela. Kukila pakaako, tupalile kutwalilila kumubombela. Tuye twasininkiziizie nangue twakaba kuzombola mpaalo ingi kine ‘te tunakile mu kukita biweeme.’—Bag. 6:9.