1. Buviinde bwetu bwa kulanda bwaafumine pi?

 BUVIINDE bwetu bwa kulanda ni bupe kufuma kuli Leeza weetu wantono. Adamu, muntu wa kuanza, abanga wali ni buviinde bwa kubombia milandu eevi kulanda ni Baba wakue wa ku muulu, kisiasie kubumbua kwakue. Kabili abanga wali ni buviinde bwa kutunga milandu ya leenu. Adamu waabombiizie bobo buviinde eevi afikilizie miilo yakue ya kwinika tunama tonse meena. (Kut. 2:19) Kabili, abanga wali ni nsaansa ikata musita lwaalandile lya kuanza ni muntu unge, i kulanda mukazi wakue afuaniine saana, Eva!​—Kut. 2:22, 23.

2. Bulanzi bwaainoonenue siani mu nsita yaapitile, kabili bwinoonenue siani loonu?

² Kisia musita uniini, buviinde bwa kulanda bwaabombiiziwe mu nzila isipalile. Sataana Kibanda waamubepele Eva, keekio kyaalengiizie muntu akite lizaambi ni kwaluka muntu asipuililikile. (Kut. 3:1-4) Adamu waabombiizie bobo bupe bwakue bwa kulanda mu nzila isipalile, musita lwaalangiliile nangue Eva ni Yehova i baalengiizie weene akite kilubo. (Kut. 3:12) Kaini waamubepele Yehova kisia kumwipaya mwalawakue Abeli. (Kut. 4:9) Kisia, Lameki muntu wa mu luvyalo lwakue Kaini, waatungile milandu ilangiliile nangue bantu ba mu nsita yakue babanga bali bangipaani. (Kut. 4:23, 24) Ale loonu, bantu bali siani? Tuli mukumona bantunguluzi ba politike bali mukubombia bila kutiina bulanzi busipalile ntaanzi ya bantu. Loonu, ma viideo engi ali asaangua alimo bulanzi bubiipile. Banafunzi bali baunvua bulanzi busipalile ku masomo, ni bakulu bali baunvua bulanzi bwa evio ku fuasi kubali babombela. Loonu, bulanzi bubiipile bukumeene fuasi yonse. Keekio kilangiliile kyalo vikyakifikiila kwinooneka.

3. Tupalile kuya twakengeele palua buavia ki, kabili ni kiki kituli kulondoluela mu leeli lyasi?

³ Kine te tukengeele, kunti twatendeka kubeelezia kutuilizia bulanzi  bubiipile ni kubamba kububombia fwe beene benka. Kakiine tutonene kumusaansamusia Yehova paantu tuli Bakristu. Pakaako, te tupalile kubombia ata kaniini bulanzi bubiipile. Inzi kabili, tupalile kubombia bupe bwetu bwa kulanda mu nzila iweeme, i kulanda mu nzila ili yamusaansamusia Leeza weetu. Mu leeli lyasi, tuli kumona vya kubombia bulanzi bwetu mu nzila iweeme (1) mu miilo ya kusimikila, (2) mu kulonghaana ni (3) mu bulanzi bwetu bwa kila busiku. Inzi ntaanzi ya byonse, tumonenke juu ya ki Yehova ali wapooza maano ku bulanzi bwetu.

4. Nga vilandile Malaki 3:16, juu ya ki Yehova ali wapooza maano ku bulanzi bwetu?

⁴ Soma Malaki 3:16. Eba, kunti watontonkania kintu kili kyalengia Yehova aleembe mu “kitabu kya kulanguluka” meena a baalia bali balangilila kupitila bulanzi bwabo nangue bali bamutiina weene ni kutontonkania palua liina lyakue? Bulanzi bwetu buli bwalangilila bintu bili mu mutima weetu. Yesu waalandile eevi: “Kanua kali kalanda biizuzi mu mutima.” (Mat. 12:34) Beelia bituli twalanda bili byalangilila vitumutonene Yehova. Kabili, Yehova akebele baalia bamutonene bakasekelele buikazi loonse mu kyalo kya leenu.

5. (a) Lupupo lwetu lupateene siani ni beelia bituli twalanda? (b) Nga vikilangiliilue pa foto, ni kiki kitupalile kuya twamanine palua bulanzi bwetu?

⁵ Nzila yeetu ya kulanda kunti yapingula kine Yehova kunti waitabila lupupo lwetu ao abe. (Yak. 1:26) Bantu bange basimutonene Leeza bali balanda bulanzi bwasasile, bwa kukisia, kabili mu nzila ya kwileendula. (2 Tim. 3:1-5) Kakiine te tutonene kwaluka nga babo bantu. Tutonene saana kumusaansamusia Yehova kupitila bulanzi bwetu. Inzi, eba Yehova kunti watona kine tuli twalanda mu nzila iweeme mu kulonghaana ni mu kusimikila, inzi kuya twalanda ni bantu ba mu lupua lwetu mu nzila ya kukisia, kabili isili ya ntono kine bantu bange te batumwene ao te bonvuile?​—1 Pet. 3:7.

6. Kimberly waapatile mazabo ki aweeme kupitila kubombia bulanzi buweeme?

⁶ Musita utuli twabombia bulanzi bwetu mu nzila iweeme tuli twalangilila nangue tuli babombi bakue Yehova. Tuli twakwasia baalia batuzyungulukiile benike buino nangue kuli  bupusano “pakati ka muntu ali wamubombela Leeza ni olia asiizi kumubombela weene.” (Mal. 3:18) Keekio, i kintu kyaaimweneene nkazi umo ali wakuutua Kimberly. * Weene pamo ni mwanafunzi unge, baapeelue miilo imo ya ku masomo. Kisia kubomba pamo, ozo mwanafunzi waafikiile kwinika nangue Kimberly waali wapuseene ni banafunzi bange. Tabanga waambana, abanga walanda mu nzila iweeme, kabili taali wabombia bulanzi bubiipile. Ozo mwanafunzi waapapile, kisia waaitabiile kusambilila Bibilia pamo ni Kimberly. Kakiine Yehova ali watona saana musita utuli twalanda mu nzila ili yakwasia bantu batone kusambilila kisinka palwakue!

7. Weewe, wakinkiziiwa kubombia siani bupe bobe bwa kulanda buwapeelue na Leeza?

⁷ Fwe bonse tutonene kuya twalanda mu nzila ya kumuleetela Yehova mukinzi ni ya kutukwasia kubapalama balupua betu. Kansi, tumone fuasi paleepale ili yakwasia, mutupalile kutwalilila kuya ‘twali kilangililo . . . mu bulanzi.’

8. Yesu waatusiliile mufuano ki palua bulanzi bwa kubombia mu miilo ya kusimikila?

⁸ Landa mu nzila iweeme kabili ya mukinzi kine bakusokozia. Musita lwaali mu miilo yakue ya kusimikila, Yesu waabepeelue nangue abanga wali mumini wa bwalua, kazule, muntu wakue Kibanda, ali wationa Sabata kabili nangue muntu ali wamuponta Leeza. (Mat. 11:19; 26:65; Luk. 11:15; Yoan. 9:16) Yesu taasukile mu milandu ilangiliile nangue afipilue. Kine bange batulanzia mu nzila isipalile, tupalile kumupala Yesu ni kutiina kubaasuka mu nzila ibiipile. (1 Pet. 2:21-23) Kakiine, te kileengele kulanda mu nzila iweeme kine bange batulanda mu nzila ibiipile. (Yak. 3:2) Ni kiki kili kutukwasia?

9. Ni kiki kili kutukwasia kutungulula buino bulanzi bwetu musita utuli mu miilo ya kusimikila?

⁹ Kine muntu walanda bulanzi bubiipile musita luuli mukusimikila, kita maka eevi te kunti ufipue. Lupua umo ali wakuutua Sam, walanda eevi: “Ndi naikwinda kutontonkania muntu vyakabiile kusambilila kisinka palwakue Leeza kabili ndi nalanguluka nangue kunti waaluluka.” Nsita inge muine nsesi kunti wasasa paantusie twayanga pa musita ubiipile. Kine twasaakaana ni muntu afipilue, kunti twakita nga evelia vili vyakita nkazi Lucia. Kunti twapepa mu kifupi eevi Yehova atukwasie tusiale twateekameene, ni kwitiinia eevi te kunti tulande mu nzila ibiipile kabili isili ya mukinzi.

10. Nga vilandile 1 Timoteo 4:13, ni mupaango ki utupalile kuya twali nao?

¹⁰ Kila kwaluka kasambilizia ali ni bufundi. Timoteo abanga wali Mukristu ali ni kibeelezio mu miilo ya kusimikila, inzi abanga wakabiile kukila kuwaamia bufundi bwakue bwa kusambilizia. (Soma 1 Timoteo 4:13.) Kunti twakila siani kwaluka bakasambilizia bali ni bufundi mu miilo ya kusimikila? Tupalile kwiteania buino. Tuli  mukutasia saana paantu tuli ni biombo paleepale bya kutukwasia kwaluka bakasambilizia baweeme saana. Kunti wapata mpunda ili kukukwasia mu broshua ilandile, Fanya Bidii Katika Kusoma na Kufundisha, ni seemu ilandile “Tujitoe Kabisa mu Kazi ya Kuhubiri” ili yasaangua mu Buku ya Mukutano​—Utumishi na Maisha ya Mukristo. Eba, uli wabombia bebio biombo? Musita utuli twaiteania buino, muenzo uli wapunguka, kabili tuli twalanda twali ni kisinka saana.

11. Bakristu bange bakifikiila siani kwaluka Bakasambilizia baweeme?

¹¹ Kabili kunti twaaluka bakasambilizia bali ni bufundi kupitila kutoosia bange mu kilonghaano vibali basambilizia, kisia ni kusambilila kupitila mifuano yabo. Sam, utwazimbulanga ntaanzi ali waiipuzia kintu kili kyabakwasia balupua ni bankazi baye bali bakasambilizia baweeme. Ali watuilizia wapoozeleko maano nzila yabo ya kusambilizia, ni kwikwinda kubapala. Nkazi umo ali wakuutua Talia ali watuilizia wapoozeleko saana maano balanzi bali ni bufundi vibali balanda maasi a bantu bonse. Keekio kyaakimukwasia kusambilila vya kulondolola ni kutontonkania pamo ni bantu palua maasi ali aipuziiwa saana mu miilo ya kusimikila.

12. Bange, bali bamona kyakolele kukita ki?

¹² Fwe bonse kunti twakwasia kulonghaana kupite buino kupitila kwimba pamo ni bange ni kufumia byasuko biteaniiziwe buino. (Malum. 22:22) Bange bali bamona kyakolele kwimba ao kwasuka mu kulonghaana. Eba, ni weewe uli wamona kyakolele? Kine i evio, kusambilila beelia byaabakwasiizie bange eevi te kunti baye batiina kabili kwimba ao kwasuka mu kulonghaana, kunti kwakukwasia ni weewe.

13. Ni kiki kili kuviinda kukukwasia kwimba kwa mutima obe onse ku kulonghaana?

¹³ Imba kwa mutima onse. Kumutasia Yehova i kintu kya kuanza kitupalile kupoozako saana maano musita utuli twaimba nghimbo yeetu ya Bukolo. Nkazi umo ali wakuutua Sara teezi kusaangua waimwene nangue amanine kwimba buino saana. Inzi, ali watona kumutasia Yehova kupitila kwimba. Eevi aviinde kumutasia Yehova, ali wamona kyali buino kuteania nghimbo ntaanzi wakili ku nsesi nga evelia vyali wateania seemu inge ya kulonghaana. Ali waibeelezia kwimba nghimbo ni kwikwinda kumona milandu ili mu nghimbo ezio viipateene ni bintu bili kulondololua mu kulonghaana. Walanda eevi: “Keekio kili kyankwasia kupooza saana maano ku milandu, apana ku buviinde bwane bwa kwimba.”

14. Kine uli waunvua muenzo, ni kiki kili kukukwasia kwasuka mu kulonghaana?

¹⁴ Uye waasukapo lingi. Keekio kili kyasaangua kyakolele ku bantu bange. Talia, utwazimbulanga ntaanzi, walanda eevi: “Ndi naunvua muenzo saana musita undi nalanda ntaanzi ya bantu bange, anzia kine te beezi kwinika paantu lizui lyane lili lyasaangua lyateekameene. Pakaako,  ndi namona kwasuka kwakolele.” Anzia evio, Talia teezi kulekela kwasuka. Musita lwali wateania kulonghaana, ali wasaangua walangulukile nangue kyasuko kya kuanza kipalile kuya kyali kifupi kabili kyaolokele kukoonkana ni kiipuzio kiine kyaipuziwanga. Walanda eevi: “Keekio kilangiliile nangue kine kyasuko kyane ni kifupi, kyaleengele kabili kyalandile kikata kiine, manake kili buino, paantu i kyasuko kili kyakeba olia ali mukutungulula.”

15. Tupalile kulanguluka ki palua byasuko byetu?

¹⁵ Atasie Bakristu basili na busoni ao muenzo, nsita inge kunti batiina kwasuka. Juu ya ki? Nkazi umo ali wakuutua Juliet, walanda eevi: “Nsita inge, ndi natiina kwasuka paantu ndi namona nangue kyasuko kyane kileengele saana kabili bila kyawaamiisie.” Inzi, languluka nangue Yehova atonene tuye twafumia byasuko biweeme saana kukoonkana ni buviinde bwetu. * Anzia kine nsita inge tuli twaunvua muenzo, weene ali wasekelela saana musita utuli twakita maka etu onse eevi kwasukapo.

16. Ni bulanzi ki butupalile kutiina?

¹⁶ Tiina kubombia bulanzi ‘bwa matuka.’ (Baef. 4:31) Nga vitwalandanga ntaanzi, Bakristu te bapalile kubombia ata kaniini bulanzi bubiipile. Kuli bulanzi bunge buli bwasaangua bwamonekele nangue te bubiipile saana, inzi ni bwene te tupalile kububombia. Kwa mufuano, tupalile kuya twakengeele eevi te kunti tuye twalanda bintu bibiipile palua bantu baakuliile mu tubeelela tupuseene ni twetu, ba kabila inge ao ntundu inge. Kukila pakaako, te tutonene ata kaniini kubakisia bange kupitila kulanda bulanzi bwa matuka. Lupua umo walanda eevi: “Nsita inge, naali nalanda milandu inaali namwene nangue ni ya kusekiasie, kabili nangue te ya kukisia, inzi kakiine te yaali yaweeme, kabili ibanga yakisia muntu unge. Mu miaka ingi, mukazi wane wakiba wankwasia saana kupitila kumbuila pa bunke kine nalanda bintu bibiipile byakiba byamulengia weene ao bantu bange bakisike.”

17. Nga vilandile Baefeso 4:29, kunti twabakuula siani bange?

¹⁷ Uye walanda mu nzila ya kukuula bange. Uye waleengele kutasia bange kuliko kuya walanda bintu bibiipile palua bange ni kuya waitendooka. (Soma Baefeso 4:29.) Baisraeli babanga bali ni bintu bingi byaali byapalile kubalengia baye batasia, inzi lingi baali baitendooka. Kine lingi tuli twaitendooka, keekio kunti kyalengia ni bange batendeke kwitendooka. Languluka nangue elia mpunda ibiipile kufuma ku baalia bantu likumi baatuminue kuya kupelelezia, yaaleengiizie ‘Baisraeli bonse . . . betendooke palwakue Musa.’ (Mpen. 13:31–14:4) Inzi, kine tuli twabatasia bange, keekio kunti kyakwasia kila muntu akile  kwaluka ni nsaansa. Kunti twasininkizia nangue olia muana mwanakazi mwina Yefta, waakinkiziiziwe saana kupooza maano ku miilo ibaamupeele paantu waatasiiziwe na babibuza bakue banakazi. (Bap. 11:40) Sara, olia utwazimbulanga lwa ntaanzi, walanda eevi: “Musita utuli twabatasia bange tuli twabakwasia beyunvue nangue Yehova abatonene, kabili nangue batonenue na bantu bange mu kilonghaano.” Kansi, ikwinde kukeba fuasi ya kubatasia bange kufuma ku mutima.

18. Kukoonkana ni lileembo lya Malumbo 15:1, 2, juu ya ki tupalile kulanda kisinka, kabili keekio kibiikile mukati kiki?

¹⁸ Uye walanda kisinka. Kine tuli ba bufi, tetuviinda kumusaansamusia Yehova. Ali wasuula bufi bwa kila musango. (Tus Maf. 6:16, 17) Anzia kine loonu bantu bengi bamwene nangue te kibiipile kulanda bufi, fwefue te twizi kuya twamwene evio, paantu Yehova amwene nangue kulanda bufi kubiipile. (Soma Malumbo 15:1, 2.) Kakiine, tuli twatiina kulanda bufi bunvuikilesie paswetele. Inzi, kabili tuli twatiina kulanda mpunda mu nzila ya kulengia bange bonvuilesie munge.

19. Tupalile kuya twakengeele kabili palua ki?

¹⁹ Uye watiina kwambana. (Tus Maf. 25:23; 2 Bat. 3:11) Juliet, utwazimbulanga lwa ntaanzi, walondolola kwambana vikuli kwamulengia eyunvue. Walanda eevi: “Kutuilizia lwambo kuli kwationana mutima, kabili kuli kwalengia te kunti ngie namuswapiile muntu ali waambana. Paantu, kine ali waamba bange, ali kwandua siani kungamba neene ntaanzi ya bange?” Kine wainika nangue bulanzi buli mukuya ku kwambana, alulula bulanzi bobo eevi bwaluke bwa kukuulana.​—Bakol. 4:6.

20. Weewe, wapingula kubombia siani bulanzi bobe?

²⁰ Paantu tukilisie mu kyalo kilimo bantu bali balanda bulanzi bubiipile, tupalile kwikwinda saana kusininkizia nangue bulanzi bwetu buli bwamusaansamusia Yehova. Languluka nangue kulanda ni bupe bufumine kuli Yehova, kabili ali wamona vituli twabombia bupe bobo. Wakaba kukupaala kine uli waikwinda kulanda mu nzila iweeme mu miilo ya kusimikila, ku kulonghaana ni musita luuli walanda pamo ni bange. Musita Yehova lwali wakaba kwinoona keenu kyalo kibiipile, twakaba kumona kyaleengele saana kumukindika weene kupitila bulanzi bwetu. (Yud. 15) Mu kupembelela ozo musita, pingula kumusaansamusia Yehova kupitila “milandu ya mu kanua [kobe].”​—Malum. 19:14.