1. Tusininkiziizie ki?

 FWEFUE tuli bantu bakue Yehova, pakaako tumanine nangue weene atutonene fwefue, kabili nangue atonene tuye twali ni buikazi buweeme saana. (Bar. 8:35-39) Kabili, tusininkiziizie nangue lyonse mafunde a Bibilia, ali atukwasia tunoonkelemo musita utuli twabombia mafunde azo. (Is. 48:17, 18) Inzi, tupalile kukita siani kine twasaakaana ni maavia atusyakiba twaswapiile?

2. Ni maavia ki paange atuli kuviinda kusaakaana nao, kabili kunti atulengia twiipuzie biipuzio ki?

² Babombi bonse bakue Yehova bali basaakaana ni maavia. Kwa mufuano, muntu wa mu lupua lwetu kunti watutiona mutima mu nzila paleepale. Paange kunti twapatua na buluele bukolele, bolia buli kutulengia twandue kumubombela Yehova nga vitutonene. Paange kunti twapata maavia ali aleetua na maka a kyalo ali ainoona bintu. Ao paange kunti twakyuziiwa juu ya buzumino bwetu. Kine twasaakaana ni maavia a evio, paange kunti twaiipuzia eevi: ‘Juu ya ki beebi bintu byanfikiila? Eba, naakikita ni kintu kibiipile? Eba, keekio kilangiliile nangue Yehova tali mukumpaala?’ Eba, weewe waaiunvuilepo kale evio? Kine i evio, te kutioka mutima. Babombi bengi ba kisinka bakue Yehova, baaiunvuilepo kale evio.​—Malum. 22:1, 2; Hab. 1:2, 3.

3. Kunti twasambilila ki kupitila Malumbo 34:19?

³ Soma Malumbo 34:19. Mona bintu bibili bya mana bili mu azo malumbo: (1) Bantu ba nsaambu bali bapata maavia. (2) Yehova ali watupususia kufuma mu maavia etu. Yehova ali watupususia siani? Nzila imo ni eezi: ali watukwasia tuye twali ni malanga apalile palua buikazi mu keenu kyalo. Yehova atulaile nangue twakaba kuya twali ni nsaansa musita utuli twamubombela  weene. Anzia evio, keekio te kilangiliile nangue weene ali kutupeela buikazi busili na maavia loonu. (Is. 66:14) Weene ali watusoka tuye twapoozele maano ku musita uli mu kuiza, musita utwakaba twali ni buikazi bolia bwatonene tuye twasekelela loonse. (2 Bakor. 4:16-18) Loonu, ali mukutukwasia eevi tutwalilile kumubombela kila busiku.​—Lwi Mal. 3:22-24.

4. Tuli kulondoluela ki mu leeli lyasi?

⁴ Kansi tulondoluele beelia bituli kuviinda kusambilila kupitila mifuano ya bantu ba kisinka baali bamupupa Yehova bazimbuilue mu Bibilia, ni ba mu nsiku yeetu. Nga vituli kumona, kunti twasaakaana ni maavia atusiketekeele. Inzi, kine twamuswapila Yehova, takaba kwandua ata kaniini kutukwasia. (Malum. 55:22) Musita utuli kuya twamona ezio mifuano, uye waiipuzia eevi: ‘Neene nga naakitile siani mu aali nga ezio? Eezi mifuano, yakosia siani kiswapilo kyane kuli Yehova? Ni masomo ki anapatapo andi kuviinda kubombia mu buikazi bwane?’

5. Ni maavia ki aapatile Yakobo kufuma kuli Labani? (Mona foto ili ku ntendeko ya kazeeti.)

⁵ Babombi bakue Yehova ba mu nsita ya kale, baasaakeene ni maavia aabasyali baketekeele. Tontonkania mufuano wakue Yakobo. Baba wakue waamulandile aye ope mu baana bakue Labani, muntu wa mu lupua waali wamupupa Leeza. Kabili, baba wakue waamusininkiziizie nangue Yehova wakaba kumupaala saana. (Kut. 28:1-4) Pakaako, Yakobo waakitile kintu kiweeme. Waasiile kyalo kyakue kya Kanaani ni kuya ku fuasi kwaali kwaikala Labani olia abanga wali ni baana babili banakazi, ba Lea ni Raheli. Yakobo waamutonene Raheli, muana mwanakazi mwina Labani olia abanga walipo mwanike. Kabili waaitabiile kukita miaka saba wamubombela baba wakue kwa Raheli ntaanzi ya kumuupa Raheli. (Kut. 29:18) Inzi, bintu te byaakitikile nga vyaali vyaswapiile Yakobo. Labani waamukitiile Yakobo mu nzila ya bukengezi, ni kumutoozia Lea muana mwanakazi waali walipo mukulu. Kisia mulungu umo, Labani waamwitabiziizie Yakobo amuupe Raheli kinesie waitabila kubomba miaka inge saba. (Kut. 29:25-27) Kabili Labani tabanga wali wa kisinka mu bintu bya busulu byaakitile pamo ni Yakobo. Labani waamukitiile Yakobo mu nzila isipalile mu miaka 20!​—Kut. 31:41, 42.

6. Ni maavia ki ange aasaakeene ni Yakobo?

⁶ Yakobo waasaakeene ni maavia ange. Abanga waali ni lupua lukata, inzi baana bakue te baali baunvuana lyonse. Kabili baafikiile kumusisia ni Yosefu, wenka mwalawabo beene ku buzia. Baana babili bakue Yakobo, ba Simeoni ni Lawi, baazeziizie mukinzi wa lupua lwabo, ni mukinzi wa liina lyakue Yehova. Kukila pakaako, Raheli, mukazi waali watonenue saana na Yakobo, waafuile pa kuvyala muana wabo wa bubili. Kabili juu ya nzala ikata yaalukileko, kyaaloombelesie Yakobo akuukile ku Misri wasyali mukote.​—Kut. 34:30; 35:16-19; 37:28; 45:9-11, 28.

7. Yehova waalangiliile siani nangue waali waamwitabiile Yakobo?

⁷ Anzia azo maavia onse, Yakobo taalekeele ata kaniini kumuketekela Yehova ni bulayo Bwakue. Kabili Yehova waalangiliile nangue waali wamwitabiile Yakobo. Kwa mufuano, anzia kine Labani waamukitiile mu nzila isipalile, Yehova waamupeele Yakobo bintu bingi bya kimubili. Kabili, ezia kutontonkania Yakobo vyaali wapalile kumutasia Yehova musita lwaasaakeene kabili ni Yosefu, muana waali watontonkania Yakobo musita waleepele nangue waaipailue! Paantu Yakobo abanga wali ni bukibuza bwa peepi pamo ni Yehova, waaviindile kusipikizia maavia. (Kut. 30:43; 32:9, 10; 46:28-30) Kine tusuungile bukibuza bwa peepi pamo ni Yehova, ni fwefue kunti twaviinda kusipikizia maavia atusiketekeele.

8. Likolo Daudi waali watonene kukita ki?

 ⁸ Likolo Daudi taaviindile kukita kila kintu kyaali watonene kukita mu miilo yakue Yehova. Kwa mufuano, Daudi waali watonene saana kukuula ekalu yakue Leeza. Waamubuilile kabika Natani keelia kyaali waatonene kukita. Natani waamwasukile eevi: “Kita kintu kyonse kili ku mutima obe, paantu Leeza wakisinka ali pamo ni weewe.” (1 Mil Nsi. 17:1, 2) Kunti twaezia kutontonkania ezio milandu viyaali yapalile kumukinkizia Daudi. Paange waatendekele kupaanga mipaango palua ezio miilo ikata bila kukokola.

9. Daudi waakitile siani musita lwaapatile mpunda ya kutiona mutima?

⁹ Inzi kisia musita uniini, kabika wakue Yehova waabuelele kumumona Daudi wali ni mpunda ya kutiona mutima. “Mu wenka ozo musita wa busiku,” Yehova waamulandile Natani nangue Daudi takaba kukuula ekalu, inzi umo pakati ka baana bakue i wakaba kukuula. (1 Mil Nsi. 17:3, 4, 11, 12) Daudi waakitile siani musita lwaapatile ezio mpunda? Waaluluile mupaango wakue. Waapoozele maano ku kukolonghania nfalanga, ni bintu byakaba byakabiile Sulemani muana wakue, eevi kubomba ezio miilo.​—1 Mil Nsi. 29:1-5.

10. Yehova waamupaalile siani Daudi?

¹⁰ Bila kukokola, kisia kumubuila Daudi nangue te weene apalile kukuula ekalu, Yehova waakitile mapatano pamo nakue. Yehova waamulaile Daudi nangue muntu umo wa mu luvyalo lwakue, wakateeka loonse. (2 Sam. 7:16) Ezia kutontonkania Daudi vyali wakonvua nsaansa mu kyalo kya leenu, lwali wakamana nangue ali mukusekelela buikazi mu Buteeko bwa Miaka Elufu bwakue Yesu, Likolo afumine mu luvyalo lwakue! Eezi mpunda yatukwasia kumana nangue anzia kine kunti twaandua kufikilizia bintu byonse bitwakiba twatonene kukita mu miilo yakue Yehova, Leeza weetu kunti watupeela bintu binge biweeme bitusyakiba twaswapiile ata kaniini.

11. Bakristu ba mu miaka mia ya ku ntendeko baapaalilue siani anzia kine Bukolo te bwaafikile pa musita ubaali baswapiile? (Miilo 6:7)

¹¹ Bakristu ba mu miaka mia ya ku ntendeko baasaakeene ni maavia aabasyali baketekeele. Kwa mufuano, baali bapembeele kwa nkulu saana Bukolo Bwakue Leeza bufike, inzi te baali bamanine musita wa kwizilapo bobo Bukolo. (Miil Bat. 1:6, 7) Pakaako, baakitile siani? Baatwaliliile kuya bali ni bingi bya kukita mu miilo ya kusimikila. Musita ubaali basimikila mu fuasi ingi, baaimweneene Yehova vyaali wabakwasia.​—Soma miilo 6:7.

12. Bakristu ba mu miaka mia ya ku ntendeko baakitile siani musita lukwaalukile nzala?

¹² Pa musita umo, kwaalukile nzala ikata “ku kyalo kyonse kikeelue.” (Miil Bat. 11:28) Ezio nzala, yaabapatile ni Bakristu ba mu miaka mia ya ku ntendeko. Ezia kutontonkania vibaaemene juu ya ezio nzala ikata. Kakiine baviazi baaemene baiipuzia vya kupata byakulia palua bantu ba mu lupua lwabo. Ale palua balumendo baali bapaangile kutania miilo yabo ya kusimikila? Paange, baatendekele kwiipuzia kine bapalile kupembelela mpaka nzala ikapue mane bafikilizie mipaango yabo. Anzia ezio aali ibabanga balimo, Bakristu baaipatanisiizie. Baatwaliliile kusimikila mu nzila yonse ibaaviindile, kabili baabakwasiizieko ba lupua ba mu Yudea bintu byabo bya kimubili mu kwitonena.​—Miil Bat. 11:29, 30.

13. Ni mpaalo ki yaapatile Bakristu musita wa nzala ikata?

¹³ Ni mpaalo ki yaapatile Bakristu musita wa nzala ikata? Baalia baapokeleele bintu bibaakwasiiziwe, baamwene nangue Yehova waali wabakwasia. (Mat. 6:31-33) Kipalile baaiunvuile kuya bali peepi saana ni Bakristu benaabo baalia baabakwasiizie. Kabili baalia baafumiizie bulongio bwa kukwasia, ao baalia baakwasiizieko mu nzila inge, baapatile nsaansa ili yafuma mu kupeelana. (Miil Bat. 20:35) Yehova  waabapaalile bonse paantu baaipatanisiizie mu aali yaalulukile.

14. Ni kiki kyaabapatile ba Barnaba ni mutumua Paulo, kabili keekio kyaaleetele ki? (Miilo 14:21, 22)

¹⁴ Lingi, Bakristu ba mu miaka mia ya ku ntendeko baali bakyuziiwa, kabili lunge kyaali kyakitika evio bila baketekeele saana nangue kunti kyaaluka evio. Mona kintu kyaabapatile ba Barnaba ni mutumua Paulo musita ubaali basimikila mu fuasi ya mu Listra. Ku ntendeko, baapokeleelue buino na bantu baabatuiliziizie. Inzi kisia musita kupita, bantu bali bapinga ‘baababembele bantu,’ kabili ni bamo pakati ka benka babo bantu, baamuumine Paulo mabue ni kumusia wali kikama. (Miil Bat. 14:19) Inzi ba Barnaba ni Paulo, baatwaliliile kusimikila ku fuasi inge. Keekio kyaaleetele ki? Baakwasiizie ‘bantu bengi bazumine,’ kabili milandu yabo ni mufuano wabo, byaabakoseleziizie Bakristu benaabo. (Soma Miilo 14:21, 22.) Bantu bengi baanoonkeelemo paantu ba Paulo ni Barnaba te baalekeele kusimikila anzia kine baakyuziiziwe. Ni fwefue kine te tulekeele kubomba miilo itupeelue na Yehova tukite, twakaba kupaalua.

15. Weewe, wasambilila ki kupitila mufuano wakue Lupua A. H. Macmillan?

¹⁵ Ntaanzi ya muaka wa 1914, bantu bakue Yehova baali baketekeele bintu paleepale bikitike. Tontonkania mufuano wakue Lupua A. H. Macmillan. Nga balupua bengi ba mu ozo musita, Lupua Macmillan waali watontonkania nangue waali wa kuya ku muulu bila kukokola. Mu lyasi lyakue lyaafumiizie mu Muezi wa 09, 1914, waalandile eevi: “Kipalile leeli i lyasi lyane lya kupeleezia.” Kulanda kisinka leelio te libanga lyali lyasi lyakue lya kupeleezia. Kisia musita kupita, Lupua Macmillan waaleembele eevi: “Paange fwe bange pakati keetu tubanga twaliko lubilo saana, kupitila kutontonkania nangue twaali ba kuya ku muulu bila kukokola.” Waaongeziizie eevi: “Kuya twali ni bingi bya kukita mu miilo yakue Mulopue, i kintu kitwaali twapalile kukita.” Lupua Macmillan waatwaliliile kuya wali ni bingi bya kukita. Waali ni mute mu miilo ya kusimikila. Waapatile lisyuko lya kukoselezia balupua bengi baali bakakilue paantu baakeene kwiingizia mu busoda. Kabili waalangiliile kiketekelo kupitila kuya waya ku kulonghaana atasie musita lwaali wasyakotele. Lupua Macmillan waanoonkeelemo siani kupitila kuya wali ni bingi bya kukita mu miilo yakue Yehova musita lwaali wapembeele kuya ku muulu? Musita uniini ntaanzi ya kufua kwakue mu 1966, waaleembele eevi: “Kiketekelo kyane tekinatope ata kaniini.” Kakiine ezio ni aali yaweeme saana itupalile fwe bonse kupala asa kine twasipikizia maavia musita waleepele kupusana ni vitwakiba twaketekeele!​—Baeb. 13:7.

16. Herbert Jennings pamo ni mukazi wakue baasaakeene ni maavia ki aabasyali baketekeele? (Yakobo 4:14)

¹⁶ Bengi pakati ka bantu bakue Yehova bali mukusaakaana ni maluele bila baketekeele. Kwa mufuano, mu mpunda yakue palua buikazi bwa bantu, Lupua Herbert Jennings b waalondoluele weene pamo ni mukazi wakue vibaasekeleele miilo ya bumisionere mu kyalo kya Ghana. Anzia evio, pa musita umo waapiiminue ni kukwatua buluele bwaviizie saana buli bwalengia aali yakwiunvua kwa mubili iye yaaluluka-aluluka. Lupua Jennings waazimbuile milandu ili mu Yakobo 4:14, ni kukuuta aali yakue ya leenu nangue “‘Lukeele’ lutusyali twaketekeele.” (Soma.) Waaleembele eevi: “Twaamwene bintu mu nzila ipalile, ni kupaanga kufuma mu kyalo kya Ghana, kusia babibuza betu ba peepi ni kubuela ku Kanada [juu ya matunzo].” Yehova waamukwasiizie Lupua Jennings pamo ni mukazi wakue eevi batwalilile kumubombela bali ba kisinka anzia maavia ababanga basaakaana nao.

17. Mufuano wakue Lupua Jennings waakwasiizie siani Bakristu nakue?

 ¹⁷ Bulondolozi bwa kisinka bwakue Jennings bwaakwasiizie saana bange. Nkazi umo waaleembele eevi: “Lwa ntaanzi naali nsinakinkiziiwepo saana nga vinaakinkiziiziwe musita unaasomene leeli lyasi. . . . Kusoma mpunda ilangiliile Lupua Jennings vyaali wapalile kulekela miilo juu ya matunzo palua buluele bwakue, kwaankwasiizie ngie nali ni malanga ateekameene palua aali yane.” Ni lupua umo waaleembele eevi: “Kisia kukita miaka likumi nali mukote mu kilonghaano, kyaaloombele ndekele miilo ezio paantu naalukile ni buluele mu maano. Lingi, aali ya kwiunvua nangue naandua, yaali yantiona saana mutima wa kusoma maasi alandiile mpunda palua buikazi bwa bantu. . . . Inzi kusipikizia kwakue Lupua Jennings kwaankinkiziizie.” Keekio kyatulangulusia nangue kine twasipikizia maavia atusiketekeele, kunti twabakinkizia ni bange. Atasie kine bintu byakitika mu nzila ya kulengia buikazi bwetu bwaluluke kupusana ni vitwakiba twaswapiile, kunti twatwalilila kulangilila mufuano uweeme mu buikazi, kupitila kuya twali ni kiketekelo ni mibeele ya kusipikizia.​—1 Pet. 5:9.

18. Nga vili kilangililo kya ma foto, weewe wasambilila ki kupitila mufuano wakue mukanfwilua umo wa mu Nigeria?

¹⁸ Masaanzo, nga evelia buluele bwa korona (COVID-19) ali akumia bengi pakati ka bantu bakue Yehova. Kwa mufuano, nkazi umo mukanfwilua ali waikala mu kyalo kya Nigeria waasiele na byakulia biniini saana ni nfalanga iniini saana. Lukele-keele lumo, muana wakue mwanakazi waamwipuziizie kine bakaba kulia ki lubakaba kupuililila kweleka likopo lya kupeleezia lya muchele. Ozo nkazi weetu waamubuilile muana wakue mwanakazi nangue tebakikwete nfalanga ao byakulia bisielepo inzi bapalile kumupalasie mwanakazi mukanfwilua wa ku Sarefati, i kulanda, beleke kyakulia kyabo kya kupeleezia ni kusiala bamuswapiile saana Yehova. (1 Mak. 17:8-16) Ntaanzi ya kunti batendeke kutontonkania palua keelia kibaali bapalile kulia pa midi bobo busiku, baapokeleele  kifunda kilimo bintu bya kubakwasia kufuma ku Bakristu benaabo. Keekio kifunda kibanga kyalimo byakulia bikumeene kulia mu milungu ikilile pa ibili. Ozo nkazi waalandile nangue weene taainikile nangue Yehova waali watuiliziizie buino saana beelia byaamulandile muana wakue mwanakazi. Kakiine musita utuli twamuswapila Yehova, maavia atusiketekeele atuli twapata mu buikazi, kunti atulengia tukile kumupalama weene.​—1 Pet. 5:6, 7.

19. Aleksey Yershov waasaakeene ni buavia ki?

¹⁹ Mu miaka ya buleenu, bengi pakati ka balupua ni bankazi betu, bali mukusaakaana ni maavia a kukyuziiwa paange alia abasiketekeele. Mona mufuano wakue Lupua Aleksey Yershov, olia ali waikala mu Urusi. Musita Lupua Yershov lwaabatiziiziwe mu 1994, bantu bakue Yehova ba mu ezio fuasi babanga basekelela uru mu nzila ilingiliile. Anzia evio, mu miaka ya buleenu aali te ikili evio mu Urusi. Mu 2020, nsesi yakue Lupua Yershov yaazyungulukiilue ni kusopua, kabili bintu byakue bingi byaapokelue. Kisia miezi ingi kupita, buteeko bwaamusitaakile nangue weene ni ngipaani. Kabili kikilile paapo, azo masitaaka abanga aimaniine pa ma viideo aafumiizie muntu umo waali wailanda mu kipindi kikilile pa muaka umo nangue waasambiliile Bibilia. Kakiine lupua Yershov waakitiilue ovio saana!

20. Lupua Yershov waakosiizie siani bukibuza bwakue pamo ni Yehova?

²⁰ Eba, kukyuziiwa kwakue Lupua Yershov kwaakimuleetelako ni kintu kiweeme? Een. Bukibuza bwakue pamo ni Yehova bwaakikila kukosa. Walanda eevi: “Neene pamo ni mukazi wane tuli twapepa pamo lingi saana. Nginikile nangue nsiviinda kusipikizia eezi aali bila kukwasiiwa na Yehova.” Waongezia eevi: “Lisambililo lya bunke lili lyankwasia kuluisia aali ya kutioka mutima. Ndi natontonkania mifuano ya babombi ba kisinka ba mu nsita ya kale. Mu Bibilia muli mpunda ingi ilangiliile saana nangue ni kintu kya mana kusiala twateekameene ni kumuswapila Yehova.”

21. Twasambilila ki mu leeli lyasi?

²¹ Eba, twasambilila ki mu leeli lyasi? Nsita inge tuli twasaakaana ni maavia atusiketekeele mu keenu kyalo. Anzia evio, lyonse Yehova ali wabakwasia babombi bakue musita ubali bamuswapila weene. Nga vilandile lileembo lyetu liimaniine mutue, “muntu wa nsaambu ali ni maavia engi, inzi Yehova ali wamupususia mu azo onse.” (Malum. 34:19) Kansi tutwalilile kupooza saana maano ku buviinde bwakue Yehova bwa kutukwasia, kuliko kupooza maano ku maavia etu. Kisia, nga vyaalandile mutumua Paulo, ni fwefue kunti twalanda nangue, “Mu bintu byonse ndi ni maka kupitila olia ali wampeela maka.”​—Baf. 4:13, NWT.