1. Paange weewe, waapapiiziwe na ki musita luwaababuilile bange lya kuanza mpunda ili mu Bibilia?

EBA, walanguluka musita luwainikile lya kuanza nangue wakipata kisinka? Kyaali kyaleengele saana kunvua kila kintu kiwaasambiliziiziwe mu Bibilia! Weewe, waaiunvuile nangue kubalua muntu ali kwitabila bintu biwakizumina. Waasininkiziizie nangue mpunda ili mu Bibilia yakaba kubapeela bantu buikazi bwa nsaansa loonu ni kwaluka ni kiswapilo kiweeme saana palua musita uli waiza. (Malum. 119:105) Pakaako, weewe waasaansamukiile kubabuila babibuza bobe bonse ni bantu ba mu lupua lobe bisinka biwaapatile. Inzi, kyaalukile siani? Kyaakupapiizie ni keeki, bengi baakeene beelia biwaababuilile.

2-3. Mu nsiku yakue Yesu, bantu bengi baamumwene siani weene pamo ni mpunda yakue?

² Te tupalile kupapa musita bantu bange lubali bakaana mpunda ituli twasimikila. Mu nsiku yakue Yesu, bengi baakeene kumukoonka anzia kine waakitile bimpezia maano byaasininkiziizie nangue waali wakwasiiziwe na Leeza. Kwa mufuano, waamutuntumuine Lazaro. Keekio kyaali kimpezia maano kisyali kyapalile kukaana baalia baali bamupiinga Yesu. Anzia evio, bantunguluzi ba Bayuda baakeene kwitabila nangue Yesu i Masia. Kabili, baatonene kumwipaya Yesu pamo ni Lazaro!​—Yoan. 11:47, 48, 53; 12:9-11.

³ Yesu waali wamanine nangue bantu bengi bakakaana kuzumina nangue weene i Masia. (Yoan. 5:39-44) Waabalandile eevi basambi ba mu kikundi kyakue Yoane mubatizi: “Ali ni nsaansa ni olia asimwene muli neene kintu ata kimo kya kumulengia epuutale.” (Mat. 11:2, 3, 6, NWT) Juu ya ki bantu bengi baamukeene Yesu?

4. Tuli kulondoluela ki mu leeli lyasi?

 ⁴ Mu leeli lyasi, tuli kusambilila bintu byaalengele bantu bengi ba mu miaka mia ya ku ntendeko te kunti bamuketekele Yesu. Kabili, binge byaalengele bamukaane, twakabilondoluela mu lyasi likoonkelepo. Kabili, tuli kumona juu ya ki loonu bengi bali mukukaana mpunda yeetu. Kikilile pa bebio, tuli kumona juu ya ki ni kintu kya mana kukosia kiketekelo kyetu eevi tekuti tulekele kumukoonka Yesu.

5. Juu ya ki paange, bange baandilue kuzumina nangue Yesu i Masia waalailue?

⁵ Bengi baandilue kumukoonka Yesu, paantu baali bamanine fuasi kwaakuliile. Baali bamanine nangue waali fundi saana wa kusambilizia, kabili waali wakita ni bimpezia maano. Inzi, beene baali bamumwenesie kuya waali mwina mupabi ali watengenezia biombo bya mbao. Kabili waali muntu wa ku Nazareti, muzi waali wamwenue paange nangue te wa mana saana. Atasie Natanaeli, olia waaizile kwaluka musambi wakue Yesu, lya mambo waalandile eevi: “Kubako ni kiine ku Nazareti kuti kwafuma ni kiweeme?” (Yoan. 1:46) Paange Natanaeli taatonene muzi waaikeelemo Yesu. Paange waali walangulukile bukabika buli mu Mika 5:2, bwaalandile ntaanzi nangue Masia wakavyalilua ku Betlehemu, apana ku Nazareti.

6. Ni kiki kyaali kyapalile kubakwasia bantu ba mu nsiku yakue Yesu kwinika nangue weene i Masia?

⁶ Maleembo ali alanda siani? Kabika Isaya waalandile ntaanzi nangue, baluani bakue Yesu te bakapooza maano abo “ku tuntu tunini-tuniini palua luvyalo lwakue [Masia].” (Is. 53:8) Bulondolozi buingi palua tooto tuntu bwaalandilue ntaanzi mu bukabika. Kabenge babo bantu baatosiizie kila kantu, nga baafikiile kwinika nangue Yesu waavyaliilue ku Betlehemu kabili nangue afumine mu luvyalo lwakue Likolo Daudi. (Luk. 2:4-7) Kansi, nkeende yaavyalilueko Yesu i elia yenka izimbuilue mu bukabika buli mu Mika 5:2. Ale, ni kiki kyaaleetele buavia? Bantu baakwete bupinguzi lubilo-lubilo. Te baamanine mpunda yonse. Keekio, kyaalengele bamukaana Yesu.

7. Juu ya ki loonu bantu bengi bali mukwandua kwaluka Bakasininkizia Bakue Yehova?

⁷ Eba, ni loonu tumwene bwenka bobo buavia? Een. Paantu Bakasininkizia bengi bakue Yehova te bali na buikazi bwa kupapia, bali basaangua bamwenue kuya bali bantu ‘basisomene, kabili bali bantu basili ba kupapia.’ (Miil Bat. 4:13, NWT) Bange bali batontonkania nangue bantu bakue Yehova, te bapalile kusambilizia Bibilia paantu te basomene masomo a diini a pa muulu. Bange bali balanda nangue Bakasininkizia Bakue Yehova ni “diini ya ku Amerika,” inzi kisinka ni keeki, Bakasininkizia bengi te beezi kwikala ku Amerika. Kabili, bange bali balanda nangue Bakasininkizia te bamuzumiine Yesu. Kabili mu miaka ingi bantu bali babakuuta bantu bakue Yehova nangue, “Bakomunisti,” “batifu-tiifu ba ku Amerika” kabili nangue “bantu ba malanga akolele kabili apuseene ni a bange.” Kansi, bantu bengi bali mukwandua kwaluka Bakasininkizia Bakue Yehova, paantu bali baunvua azo maasi, kabili te bamanine kisinka palua bantu bakue Yehova.

8. Nga vilandile lileembo lya Miilo 17:11, bantu bapalile kukita ki eevi babamane buino bantu bakue Leeza leenu?

⁸ Ni kiki kili kuviinda kukwasia bantu basambilile kisinka palua babombi bakue Yehova? Bapalile kutoosia mpunda yonse. Keekio i kyaapinguile kukita kaleemba umo wa Bibilia ali wakuutua Luka. Waakitile maka “kutoosia buino buino bintu byonse byaakitikile.” Waatonene bantu bakusoma ‘basininkizie nangue beelia bibaasambiliziiziwe ni bya kisinka’ palwakue Yesu. (Luk. 1:1-4) Bayuda ba ku Beroya ya kale baali bakita nga Luka. Lubaaunvuile mpunda iweeme palwakue Yesu lya kuanza, baatoosiizie Maleembo a Kiebrania  eevi basininkizie bintu bibaabuililue. (Soma Miilo 17:11.) Evio vyenka ni loonu, bantu bapalile kutoosia mpunda yonse. Bapalile kupalania beelia bibali basambiliziiwa na bantu bakue Leeza ni beelia bilandile Maleembo. Kabili bapalile kusambilila mpunda palua bantu bakue Yehova ba mu nsita yeetu. Kine batoosia buino kisinka kiine, te baviinda kulekelela mpunda ya bufi ao ya kunvuasie ibaalule bampofu.

9. Musita Yesu lwaakeene kubalangilila kalangi kufuma ku muulu bantu baakitile siani?

⁹ Anzia kine masambilizio akue Yesu aali a kupapia, bantu bange ba mu nsiku yakue te baasekeleele saana. Baali batonene bakitilue bintu binge. Baamuloombele abalangilile “kalangi kufuma ku muulu” eevi kusininkizia nangue weene ni Masia. (Mat. 16:1, NWT) Paange baamuloombele akite evio paantu baaunvuiliile munge lileembo lya Danieli 7:13, 14. Anzia evio, musita wakue Yehova waali teunafike eevi bobo bukabika bufikiliziiwe. Bintu byaali byasambilizia Yesu, byaali byakumeene eevi kubasininkiziizia nangue weene i Masia. Inzi, musita Yesu lwaakeene kubapeela kalangi kabaali bakebele, baamukeene.​—Mat. 16:4.

10. Yesu waafikiliziizie siani bintu byaalandilue ntaanzi na kabika Isaya palwakue Masia?

¹⁰ Maleembo ali alanda siani? Kabika Isaya waalandile eevi palwakue Masia: “Takasamuna, kabili takalendula lizui lyakue, kabili takalengia lizui lyakue likonvuike mu musebo.” (Is. 42:1, 2) Yesu waakitile miilo yakue wateekameene kabili waikoosiizie. Taakuulile ma ekalu, kabili taali wavuala maubo ebeleele a kidiini ao kubalanda bantu baye bamukuuta mu meena a mukinzi a kidiini. Anzia kine bukose bwakue bubanga bwali mu buavia, Yesu waakeene kumukitila Likolo Herode kimpezia maano eevi amusaansamusie. (Luk. 23:8-11) Yesu waakitile bimpezia maano paleepale, inzi waapoozele saana maano akue ku miilo ya kusimikila mpunda iweeme. Waababuilile basambi bakue nangue ‘i kyaaiziile.’​—Mark. 1:38.

11. Bantu bange bali ni malanga ki asiweeme leenu?

¹¹ Eba, ni loonu tumwene bwenka bobo buavia? Een. Bantu bengi leenu bali batona saana makanisa akuulilue ni kupambua mu nzila ya kupapia. Kabili bali batona bantunguluzi  ba ma diini bali ni meena a mukinzi amwenue kuya ali a pa muulu, ni kutona saana tuswalo tusimanikile kabili mana yakue ku bengi, kabili tusimanikile ni kutwaatendekeele. Inzi, bantu bali baya kulonghaana ku tooto tunisa, te beezi kusambililako tuntu twingi palwakue Leeza ni mipaango yakue. Baalia bali baya ku kulonghaana kwa Kikristu, bali basambilila bintu bitonene Yehova bantu bakite ni vya kukita kukoonkana ni kutona kwakue. Masesi etu a Bukolo ali asaangua aswetele kabili ali abomba, inzi te a kupapia. Baalia bali batungulula, te beezi kuvuala maubo ebeleele, ao kukuutua mu meena a mukinzi amwenue nangue ni a pa muulu. Masambilizio etu ni bintu bituzumiine biswapiile Mulandu Wakue Leeza. Anzia evio, bantu bengi bali bakaana mpunda ituli twababuila, paantu bamwene nangue bintu bituli twakita mu lupupo lwetu te bya kupapia. Kabili, beelia bituli twasambilizia te bipaleene ni beelia bibali batona kunvua.

12. Kukoonkana ni lileembo lya Baebrania 11:1, 6, tupalile kukosia kiketekelo kyetu kyaswapiile ki?

¹² Ni kiki kili kuviinda kukwasia bantu basambilile kisinka palua babombi bakue Yehova? Mutumua Paulo waabalandile eevi Bakristu ba ku Roma: “Kiketekelo kili kyabamba na twebo tubali baunvua. Ni tootu twebo tubali baunvua i keebo kakua Kristu.” (Bar. 10:17) Kansi, tuli twakosia kiketekelo kyetu kupitila kusambilila Maleembo, inzi apana kupitila kukita tuswalo twa ma diini tusipateene na Maleembo anzia kine tuswalo tooto tumwenue kuya twasaansamusiizie. Tupalile kukosia kiketekelo kilumine kiswapiile kumana kusili na kilubo paantu “pasili kiketekelo, tekuli muntu wa kumuwaamiizia Leeza.” (Soma Baebrania 11:1, 6.) Inzi, te tukabiile kumona tulangi kufuma ku muulu twa kusininkizia nangue twakipata kisinka. Kusambilila twapoozeleko maano masambilizio a Bibilia ali akosia kiketekelo, kukumeene eevi kusininkizia bila kutwisika nangue tumanine kisinka.

13. Ni kiki kyaalengele bantu bengi bamukaane Yesu?

¹³ Mu nsiku yakue Yesu, basambi bakue Yoane baapapile paantu basambi bakue Yesu te baali baizilika. Yesu waalandile nangue te baali  na nsaambu ya kwizilika ni weene wakikosele. (Mat. 9:14-17) Anzia evio, Bamafarisayo ni baluani bange bakue Yesu, baamupontele paantu taakoonkele tubeelela ni bisiilano byabo. Baafiitilue paantu Yesu waakosiizie baluele mu busiku bwa Sabata. (Mark. 3:1-6; Yoan. 9:16) Baali baitasia nangue bali bakindika muzilo palua Sabata, inzi kabili kuya basuluziizia mu ekalu. Baafipilue musita Yesu lwaabapontele palua bebio bibaali bakita. (Mat. 21:12, 13, 15) Kabili, bantu baasimikiilue na Yesu mu sinagogi ya ku Nazareti, baafipilue saana musita Yesu lwaabombiizie mufuano wa Baisraeli ba kale, eevi kubalanda babo bantu nangue baali baitonene kabili te baali na kiketekelo. (Luk. 4:16, 25-30) Bantu bengi baamusuulile Yesu paantu taabakitiile bintu bibaali bakebele abakitile.​—Mat. 11:16-19.

14. Juu ya ki Yesu waakeene kukoonka bisiilano ni tubeelela tusyali twapateene na Maleembo?

¹⁴ Maleembo ali alanda siani? Kupitila kabika Isaya Yehova waalandile eevi: “Baba bantu bali bampalama na kanua kabo kabili bali bankindika na milomo yabo, inzi mitima yabo ili kule ni neene; ni kuntiina kwabo kuswapiile malaizio a bantu abasambiliziiziwe.” (Is. 29:13) Yesu waali ni nsaambu ya kukaana kukoonka tubeelela ni bisiilano bisipateene na Maleembo. Baalia baali bamwene nangue ezio mizilo pamo ni bisiilano bya bantu ni bya mana saana kuliko Bibilia, baamukeene Yehova pamo ni Masia waatumine.

15. Juu ya ki leenu bantu bengi te beezi kubatona Bakasininkizia Bakue Yehova?

¹⁵ Eba, ni loonu tumwene bwenka bobo buavia? Een. Bantu bengi bali bafiitua musita ubali bamona Bakasininkizia Bakue Yehova bakaana kukita pamo naabo tubeelela ni bisiilano bisipateene na Maleembo, nga evelia nsiku nkulu ya kuvyalua ni ya Noeli. Bange bali bafipua musita Bakasininkizia Bakue Yehova lubali bakaana kukita pamo naabo nsiku nkulu ya kyalo kyabo ao kukoonka tubeelela tuli twakitua pa lufu. Baalia bali babafiitilua Bakasininkizia Bakue Yehova, kunti baya bamwene nangue bali mukumupupa Leeza mu nzila yaitabiile. Inzi, tebaviinda kumusaansamusia kine batona kukoonka tubeelela twa kyalo kuliko masambilizio a kisinka ali mu Bibilia.​—Mark. 7:7-9.

16. Kukoonkana ni lileembo lya Malumbo 119:97, 113, 163-165, tupalile kukita ki, kabili tupalile kutiina ki?

¹⁶ Ni kiki kili kuviinda kukwasia bantu basambilile kisinka palua babombi bakue Yehova? Tupalile kukila kutona mizilo ni mafunde akue Yehova. (Soma Malumbo 119:97, 113, 163-165.) Kine tumutonene Yehova tuli kusuula bisiilano byonse byasiizi kutona. Tetuviinda kulekelela kantu kange konse kaye kali ka mana saana kuliko ntono yeetu kuli Yehova.

17. Bantu bengi ba mu nsiku yakue Yesu, baali baswapiile Masia abakitile ki?

¹⁷ Bantu bange ba mu nsiku yakue Yesu baali batonene buteeko bwaluluke penka palia. Baali baswapiile nangue Masia ali kubafumia mu buteeko bwa bakulu ba Baroma baali babatitikiile. Inzi, lubaaeziizie kumukita Yesu aaluke likolo wabo, weene waakeene. (Yoan. 6:14, 15) Bamakoani pamo ni bantu bange baatiinine nangue paange Yesu ali kwalulula buteeko. Kisia, Baroma kunti bafiitua ni kwiza kubapoka bifulo bibaabapeele. Bayuda bengi baakeene kumukoonka Yesu paantu baali babatiina bakulu ba politike.

18. Bantu bengi baali bapuulula bukabika ki palwakue Masia?

¹⁸ Maleembo ali alanda siani? Anzia kine bukabika buingi palwakue Masia bwaalandile ntaanzi nangue wakafikiila kwanzia bului, bukabika bunge bwaalandile nangue wakafuanke palua mazaambi etu. (Is. 53:9, 12) Ale ni kiki  kyaalengele Bayuda baaluke ni kiswapilo kya bufi palwakue Masia? Paantu bantu bengi ba mu nsiku yakue Yesu, te baali bapooza maano ku bukabika bwaali bwalandile nangue Masia wakapuisia maavia abo musita uli waiza.​—Yoan. 6:26, 27.

19. Ni kiki kili kyalengia bantu bengi bakaane mpunda ituli twasimikila loonu?

¹⁹ Eba, ni loonu tumwene bwenka bobo buavia? Een. Bantu bengi bali batusuula paantu te twizi kwiingizia mu bintu bya politike. Bali basaangua batonene ni fwefue tusaakule kateeka musita wa busaakuzi. Inzi, tumanine nangue kine twasaakula muntu eevi aaluke kateeka weetu, twamukaana Yehova. (1 Sam. 8:4-7) Kabili bantu kunti batontonkania nangue tupalile kukuula masomo ni ma opitali ao kukita bintu binge bya mana eevi kukwasia bantu. Bantu bengi bali bakaana kutuilizia mpunda yeetu, paantu tuli twapooza saana maano etu ku kubomba miilo ya kusimikila, apana ku kupuisia maavia ali mu kyalo leenu.

20. Nga vili milandu yakue Yesu ili mu Mateo 7:21-23, ni kiki kitupalile kupoozako saana maano?

²⁰ Ni kiki kili kuviinda kukwasia bantu basambilile kisinka palua babombi bakue Yehova? (Soma Mateo 7:21-23.) Tupalile kupooza saana maano ku kukita miilo itwaalaiziiziwe kuli Yesu tukite. (Mat. 28:19, 20) Te tupalile ata kaniini kupuululua na malanga a kukeba kupuisia maavia a keenu kyalo. Tubatonene bantu, kabili tuli twaemena maavia abo. Inzi tumanine nangue, kubasambilizia bekazi neetu palua Bukolo Bwakue Leeza ni kubakwasia bakite bukibuza bwa peepi pamo ni Yehova, i nzila iweeme ya kubakwasia.

21. Tupalile kupingula kukita ki?

²¹ Mu leeli lyasi, twalondoluela bintu bina byaalengiizie bantu ba mu miaka mia ya ku ntendeko baandue kumukoonka Yesu, kabili bili mukulengia leenu bantu bange babasuule basambi bakue Yesu. Eba, bebiosie i bintu bitupalile kutiina? Ata. Mu lyasi likoonkelepo, twakaba kusambilila kabili bintu binge bina. Kansi, tupingule kutwalilila kukosia kiketekelo kyetu kabili te kunti tumukaane Yesu ata kaniini!