Naavyaliilue mu muzi wa Amioûn mu kyalo kya Lebanoni pa nsiku 19, Muezi wa 05, 1940. Miaka iniini kisia paapo, lupua lwetu lwaakuukiile mu muzi wa Tripoli. Kooko i kunaakuliile nasuungilue mu lupua lwali lwamumanine, kabili lwali lwamutonene Yehova Leeza. Mu baana basano, neene i waali mukala, batatu banakazi ni babili balalume. Kukeba saana nfalanga, te kyaali kintu kya mana saana mu buikazi bwa baviazi bane. Bintu bya mana saana mu buikazi bwetu bibanga byaali, kusambilila Bibilia, kulonghaana kwa Kikristu ni kukwasia bange bafikiile kumumana Leeza.

Mu kilonghaano kyetu, mubanga mwali Bakristu bengi babiikilue mafuta. Umo pakati kaabo waali wakuutua Michel Aboud, waali watungulula lisambililo lya kitabu. Weene, waasambiliile kisinka ku New York, ni kuiza kutendekezia miilo ya kusimikila mu kyalo kya Lebanoni mu 1921. Nalanguluka buino ozo lupua vyaali wabakindikile ni kubakwasia ba Anne ni Gwen Beavor, bankazi babili bakaziana baali basomene Masomo a Gileadi. Baalukile babibuza betu ba kisinka. Kisia miaka ingi kupita, naaunvuile nsaansa saana ya kusaakaana ni Anne mu États-Unis. Musita umo kisia paapo, naamumwene ni Gwen, abanga wasyaupilue na Wilfred Gooch, kabili baali basyabombela ku musambo wa ku Beteli ya Londres, mu kyalo kya Uingereza.

Lumbanga nakili mwanike, mu kyalo kya Lebanoni mubanga mwalisie Bakasininkizia baniini. Inzi, twaali twabasambilizia bange kwa mute bintu bitwali twamanine mu Bibilia. Twaali twasimikila anzia kine twaali twapingua na bantunguluzi ba ma diini. Nkilangulukilesie bintu binge bitwaaimweneene.

Busiku bumo tubanga twali ni Sana nkazyamuine, twali mukusimikila pa kikulua kimo. Padri umo waazile paalia patubanga twali mukulanda ni bekazi ba paapo. Kipalile kubanga kwali ni muntu waamukuutile. Ozo padri waatendekele kumutuka nkazyamuine. Waaleetele kinvulunghania, waamusemekeele pansi nkazyamwine ni kumukisia. Muntu umo waakuutile biro ya polisi, kisia polisi waaizile ni kumukitila nkazyamuine Sana mu buwaame, ni kumusininkiziizia nangue kuli ni muntu ali kumukwasia. Baamutweme ozo padri ni kumutwala ku kitente kya bapolisi. Kooko i kubaavumbuile nangue ozo padri waali wakwete ni kabunduki. Mukulu wa bapolisi waamwipuziizie eevi: “Nga eevi weewe uli ni? Eba, uli ntunguluzi wa diini ao uli ntunguluzi wa ba bipookapooka?”

Kintu kinge kinalanguluka saana ni keeki: Busiku bumo, kilonghaano kyetu kyaalipiile bis eevi itutwale mu muzi wa kule tuye tusimikile mpunda iweeme. Kooko, twaapisiizie musita waweeme saana, mpaka padri umo wa kooko lwaaunvuile bintu bitwaali twakita. Kisia waakolonghanizie bantu bengi eevi beze batuvulunghanie. Baatwemiizie, kutuuma mabue, ni kumukisia baba. Nalanguluka ku menso kwakue baba vikwaatikeene milopa. Waabuelele ku motaka pamo ni mama ni fwe bange twaakoonkelemo twalisie ni muenzo muenzo. Inzi, nsiviinda kulaba ata kaniini milandu yaalandile mama musita lwaali wamupukusa baba. Waalandile eevi: “Yehova, napapaata, beleeleko. Te bamanine bintu bibali mukukita.”

Mu lwendo lunge, twaaile kwendela ku muzi utwaavyalilueko. Kooko twaasaangileko ntunguluzi umo wa diini akindikilue, askofu, wali ku nsesi yakue babu wane. Ozo askofu, waamanine nangue baviazi bane, ni Bakasininkizia Bakue Yehova. Waankuutiile panze pa bunke, inzi mbanga naalisie na miaka sita. Waangipuziizie eevi: “Juu ya ki weewe teunabatiziiwe?” Naamwasukile nangue neene nkilisie mwanike, kabili pa kufikiila kubatiziiwa mpalile kusambilila bingi palua Bibilia ni kwaluka ni kiketekelo kyalumine. Taatonene kyasuko kinaamupeele, pakaako waamubuilile babu wane nangue nsili na mukinzi.

Anzia evio, bintu bibiipile bitwaasaakeene nabio, bibanga byalisie biniini. Bekazi ba ku Lebanoni bali basaangua batonene bukibuza, kabili bali bapokelelana buino. Twaaviindile kulondolola ni bantu bengi palua Bibilia, kabili twaapatile bantu bengi bakusambilila naabo.

Lunaali nakisomasie, lupua umo mulumendo kufuma ku Venezuela waaizile kwendela ku Lebanoni. Waatendekele kulonghaana mu kilonghaano kyetu, kabili baatendekele kutonana ni nkazyamuine Wafa. Kisia musita, baaupeene ni kuya kwikala ku Venezuela. Wafa waaleembele mikanda ni kumukinkizia baba wane, akuukile ku Venezuela pamo ni  lupua lonse. Nkazyamuine waakitile evio, paantu waali watonene saana kuya wali pamo ni fwefue. Kisia, twaamunvuile ni kukuuka!

Twaafikile ku Venezuela mu muaka wa 1953, ni kwikala mu muzi wa Caracas, mu fuasi ibanga yaikalamo kateeka wa kyalo keekio. Paantu mbanga nali mwanike, mbanga naunvua buino saana musita kateeka lwaali wapita wali ku motoka waweeme saana. Inzi, baba wane waamwene kyakolele kwizibila kyalo kya leenu, lulimi lwa leenu, mibeele ya kooko, byakulia ni aali ya ewa. Musita baviazi lubaali basyaizibila buikazi bwa leenu, kwaakitikile kintu kimo kibiipile.

Baba wane waaluele. Twaamwene bobo buluele kuya kyali kyeni saana, paantu abanga walumine kabili wakoselesie. Te twalangulukile busiku bunge bwaaluele ntaanzi ya paapo. Kisia baamukwete buluele bwa kapoopo ku kansongua. Kya bulanda, kisia mulungu umo waafuile.

Kikolele saana kulondolola misa itwaaunvuile musita baba lwaafuile. Mbanga nalisie na miaka 13. Twaakisikile saana ni kwimona nangue tetukaalukapo na nsaansa kabili. Musita umo, mama wane waali waandua kwitabila nangue mulume wakue waakifua. Anzia evio, twaamwene nangue buikazi bwetu bupalile kutwalilila, kabili kunti twasipikizia kupitila kukwasiiwa na Yehova. Lunaafikiizie miaka 16, naapuile masomo a pa muulu mu Caracas, kabili naatonene saana kukwasia lupua lwane.

Mu ozo wenka musita, nkazi wane Sana waaupilue na lupua Rubén Araujo. Ozo lupua waasomene masomo a Gileadi ni kwiza ku Venezuela. Kisia baapinguile kuya kwikala ku New York. Lupua lwane lwaapinguile nangue mpalile kuya kusoma ku iniversite, pakaako naaile ku New York kwikala pamo ni nkazyamuine ni bukue bwane musita unaali nasoma. Nkazyamuine pamo ni bukue bwane baankwasiizie saana kukita bukibuza bwa peepi ni Yehova. Kukila pakaako, kilonghaano kya Kihispania kitubanga twalonghaanamo ku Brooklyn, mubanga mwali balupua bengi bakosele kimupasi. Balupua babili baanasekeleele kumana ni lupua Milton Henschel ni lupua Frederick Franz; bonse baali babombela ku Beteli ya Brooklyn.

Musita umbanga nasyapua muaka wane wa kuanza ku iniversite ku New York, naatendekele kutontonkania palua bintu binaali nakita mu buikazi bwane. Naasomene ni kutontonkania saana maasi ali mu Lupungu Lwakue Kamwenenena, abanga alandiile palua bantu baaibiikiile mipaango ya kumubombela Yehova. Naamwene bapainia, balupua ni bankazi baali babombela ku Beteli vibaali ni nsaansa, kabili naali natonene kwaluka nga beene. Anzia evio, mbanga nalisie nsinabatiziiwe. Naainikile nangue mpalile kwipeela kuli Yehova. Naakitile evio ni kufikiila kubatiziiwa pa nsiku 30, Muezi wa 03, 1957.

Kisia kubatiziiwa, naatendekele kutontonkania palua kwaluka painia. Naali natonene saana kwaluka painia, inzi naali namwene nangue kunti kyakola. Naali naiipuzia eevi: kunti naviinda siani miilo ya bupainia ni kooku naali mukusoma ku iniversite? Twaali twaleembelana mikanda ingi ni bantu ba mu lupua lwane palua bupinguzi bwane bwa kulekela masomo ku iniversite, ni kubuela ku Venezuela eevi ntendeke bupainia.

 Naabuelele ku Caracas mu muezi wa 06, 1957. Anzia evio, naamwene nangue aali ya buikazi bwa bantu ba mu lupua lwane te yaali buino. Baali bakabiile muntu wa kubakwasia kupata nfalanga. Naali napalile kubakwasia siani? Naapatile miilo ya kubombela ku banki, inzi naali natonene saana kwaluka painia. Kabili keekio i kyaalengele mbuele. Naapinguile kubomba miilo yonse ibili. Mu miaka ingi naali nabomba ku banki ni kooku nabomba miilo ya bupainia. Nsibanga nali na bintu bingi saana byakukita, kabili mbanga nali ni nsaansa yalingiliile!

Naalukile ni nsaansa saana musita unaamuupile Sylvia nkazi wa fwaniine wa mu kyalo kya Ujerumani waali wamutonene saana Yehova. Baali bakukiile ku Venezuela pamo ni baviazi bakue. Kisia twaaviele baana babili, mwalalume Michel (Mike), ni mwanakazi Samira. Kabili naalukile ni miilo ya kumusuunga mama wane. Waaizile kwikala kwetu. Anzia kine naalekeele miilo ya bupainia juu ya kusuunga lupua lwane, naatwaliliile kuya nali ni mute mu miilo ya kusimikila. Kine kyakitika, neene pamo ni Sylvia twaali twakita miilo ya bupainia bwa kukwasia, kine twaaluka mu mafungo ku miilo.

Baana betu baali bakisomasie musita unaasaakeene ni bintu binalondololanga ku ntendeko ya leeli lyasi. Naamwene nangue buikazi bwetu bwaafikiile kuwaama saana, kabili ni bantu banaali nabomba naabo baali bankindikile. Inzi, naali natonene saana bantu baye bamwene kuya nali mubombi wakue Yehova. Naatwaliliile kutontonkania palua kintu kimpalile kukita eevi bantu batendeke kuumona kuya nali mubombi wakue Yehova. Pakaako neene ni mukazi wane twaaikeele pamo, ni kulondolola palua nfalanga itwaali nayo. Kine nalekela miilo ya ku banki, naali napalile kupeelua nfalangi ingi. Paantu te tubanga na madeni, twaamwene nangue kine twaleengia buikazi, tuli kusyalasie ni nfalanga ya kutukwasia musita waleepele.

Te kyaali kyaleengele kukwata bobo bupinguzi, inzi mukazi wane mutonua pamo ni mama wane baankwasiizie saana nviinde kukita evio. Twaamwene nangue mpalile kwaluka painia kabili. Kakiine, naaunvuile nsaansa saana! Naali naiteaniizie kutendeka bupainia, inzi twaapatile mpunda itusyali twaswapiile.

Busiku bumo, doktere weetu waatubuilile nangue Sylvia emisi. Kakiine fwe bonse twaapapile saana! Keekio kyaali kintu kya nsaansa saana, inzi, naatendekele kutontonkania palua bupinguzi bunaali nasyakwete bwa kwaluka painia. Naatendekele kwiipuzia kine kunti naaluka painia. Bila kukokola, twaatendekele kwiteania juu ya kupokelela muntu  unge mu lupua lwetu. Inzi, naatwaaliliilesie kutontonkania kine kunti kyakitika kwaluka painia.

Kisia kulondoluela mupaango weetu, twaapinguile nangue kunti naalukasie painia. Muana weetu Gabriel waavyelue Muezi wa 04, 1985. Anzia evio, naalekeele miilo ku banki ni kutendeka miilo ya bupainia mu Muezi 06, 1985. Kisia paapo, naapatile lisyuko lya kubomba pamo ni Kabungue ka ku Musambo. Inzi musambo te ubanga wali ku Caracas, i kulanda nangue naali nakita nsiku ibili ao itatu mu mulungu nakita kilometre 80 naya ku musambo.

Biro ya musambo ibanga yali mu muzi wa La Victoria, pakaako fwe bonse mu lupua, twaapinguile kukuukila ku La Victoria eevi tuye twali peepi ni Beteli. Bobo bubanga bwali bupilibuko bukata ku fwe bonse. Mbatonene saana bantu ba mu lupua lwane kabili ndi nabatasia saana. Aali yabo yaankwasiizie saana. Nkazyamuine Baha waaitabiile mu kwitonena kumusuunga mama weetu. Mike waali wasyaupile, inzi ba Samira ni Gabriel twaali twakilisie naabo ku nsesi. Kisia kukuukila ku La Victoria, baana betu baasiile babibuza babo ku Caracas. Kabili mukazi wane mutonua Sylvia waali wapalile kwipatanisia ni buikazi bwa mu muzi uniini, bupuseene ni boolia bwa mu muzi ukata ulimo ni bintu bingi bya kukita. Kabili fwe bonse, twaali twapalile kwizibila kwikala mu ka nsesi kaniini. Kakiine, kufuma ku Caracas ni kukuukila ku La Victoria, kwaali kwabiikile mukati bintu bingi.

Anzia evio, bintu byaalulukile kabili. Gabriel waaupile, kabili ni Samira waalukile ni buviinde bwa kufuma ku nsesi ni kuya kwikala kwa bunke. Mu 2007, neene ni wakwane Sylvia twaakupilue mu lupua lwa Beteli, i mutuli mukubombela mpaka loonu. Mike, muana weetu libeli ali mukubomba wali mukote mu kilonghaano, kabili bali mukubomba bali bapainia pamo ni mukazi wakue Monica. Gabriel ni weene ali mukubomba wali mukote mu kilonghaano, kabili bali mukubombela mu kyalo kya Italia pamo ni mukazi wakue, Ambra. Samira weene ali mukubomba wali painia, kabili ali wakwasia miilo ya ku Beteli wali kule.

Kakiine naakitile bupinguzi buingi mu buikazi bwane. Inzi, nsimwene ata kaniini nangue naakitile ovio. Nakapingula kukita evio vyenka ni lunge. Kakiine, ndi mukutasia saana palua miilo ya kimupasi ni bifulo binapeelue mu miilo yakue Yehova. Mu ezio miaka yonse, nakifikiila kwimwena nangue kusuunga bukibuza bulumine pamo ni Yehova ni kintu kya mana saana. Anzia kine bupinguzi butwakeba kukwata ni bukata ao ni buniini, Yehova kunti watupeela mutende “upitile maano onse.” (Baf. 4:6, 7) Neene pamo ni Sylvia tutonene kubombela ku Beteli, kabili tumwene nangue Yehova waakipaala bupinguzi bwetu paantu lyonse twakimubiika pa ntaanzi mu buikazi bwetu.