1. Ni musoko ki uli mu lileembo lya Bafilipi 2:3, kabili kine twaukoonka kunti twanoonkelamo siani?

TULI twanakila mafunde akue Yehova twaikefiizie, twainikile nangue lyonse, Yehova amanine kintu kikilile kuwaama kuli fwefue. (Baef. 4:22-24) Kwikeefia kuli kwatukinkizia kubiika pa ntaanzi kutona kwakue Yehova ni kumona nangue bange ni ba mana kukila fwefue. Kine twakita evio, tuli kusaansamukila bukibuza buweeme pamo ni Yehova ni bazumizi neetu.​—Soma Bafilipi 2:3.

2. Mutumua Paulo waamanine ki, kabili tuli kulondoluela ki mu leeli lyasi?

² Kine te tukengeele kunti twatwamininua na mibeele ya bantu ba mu kyalo kyakue Sataana bali ni kibuli kabili betonene saana. * Paange bobo i bwali buavia ku bantu kampanda ba mu miaka mia ya ku ntendeko ya Bakristu, paantu mutumua Paulo waaleembele eevi ku Baroma: “Namwana kila muntu pakati keenu te kunti aye waitontonkaniizia saana ye muine kukila vikipalile, inzi aye watontonkania eevi aaluke ni maano ateekameene.” (Bar. 12:3) Paulo waamanine nangue tukabiile kuya twaimweme kuya twali bamana. Inzi, kwikeefia kuli kutukwasia kwimona kuya twali ba mana mu nzila ilingiliile. Leeli lyasi lili kulondoluela kwikeefia vikuli kutukwasia mu nkeende itatu mutupalile kutiina kwimona kuya twaweeme saana. Ezio nkeende ni eezi, (1) kyupo kyetu (2) bifulo byetu, ni (3) vituli twabombia bitente bya Enternete.

3. Juu ya ki kunti kyakitika kukankabula mu kyupo, kabili bange bali bapingula kukita ki?

³ Yehova waakitile kyupo kiye kyaleeta nsaansa ku ba mulume ni mukazi. Inzi, te kuli muntu apuililikile, pakaako kunti kyakitika bamulume ni mukazi bakankabula. I kyalengele Paulo aleembe nangue baalia bopeene kunti basaanga lyemo mu nzila kampanda. (1 Bakor. 7:28) Bange bali bafikiila kukankabula musita onse na bakazi ao balume babo ni kwimona nangue te baali bapalile kuupana. Kine bakoonka malanga a kyalo, kunti bapingula nangue eevi milandu ipue, ni kutionasie kyupo. Kunti batontonkania nangue kintu kya mana ni kuya baitonene saana, kabili nangue bakaba kwaluka ni nsaansa kine bakaanana.

4. Tupalile kutiina kukita ki?

⁴ Tupalile kutiina kutontonkania nangue kyupo kyetu kyandile. Tumanine nangue nsaambu imosie ilandile Maleembo atakatiifu palua kutiona kyupo ni bukende. (Mat. 5:32) Musita utuli twaaluka mu lyemo nga leelia lyalandile Paulo, te tupalile kulekelela kibuli kitulengie kutontonkania eevi: ‘Wa kwane teezi kungemena. Tantonene nga vinkebele. Paange nakaba kwaluka ni nsaansa kine naupa ao naupua na unge.’ Kine tuli twatontonkania evio, twitonenesie fwe beene bila kutontonkania palua mulume ao mukazi. Mulangue wa kyalo kunti wakukinkizia ukoonke malanga obe ni kukita keelia kyumwene nangue kili kukuleetela weewe nsaansa, anzia kine keekio kili kulengia kyupo kyobe kitioke. Bibilia ili yalanda nangue “byonse bimuli mwakita, biye byawamiine bantu bonse, te byakuya byamiwamiine sie mwemue bunke.” (Baf. 2:4) Yehova atonene musuunge buino kyupo kyenu, apana kukaanana. (Mat. 19:6) Atonene umubiike mulume ao mukazi obe pa ntaanzi apana witangizie.

5. Nga vilandile Baefeso 5:33, ba mulume ni mukazi bapalile kukitilana siani?

⁵ Ba mulume ni mukazi bapalile kukitilana  bintu mu ntono ni mukinzi. (Soma Baefeso 5:33.) Bibilia ili yatusambilizia kupooza maano ku kupeelana kukila kupooza maano ku kupokelela. (Miil Bat. 20:35) Ni mibeele ki ili kuviinda kubakwasia ba mulume ni mukazi batonane ni kukindikana? Kwikeefia. Balume ao bakazi bekefiizie tebeezi kukeba kwiwamiizia, inzi ‘bali bakebasie kuwaamiizia bange.’​—1 Bakor. 10:24.

6. Weewe pa lobe, wasambilila ki mu bulanzi bwakue Steven ni Stephanie?

⁶ Kwikeefia kuli kwakwasia byupo bingi bya Bakristu byaluke ni nsaansa saana. Kyakumuenako ni keeki, mulume umo ali wakuutua Steven, walanda eevi: “Kine muli mu kimo, muli kuya mwabomba pamo, i nkile musita umuli mwasaanga maavia. Kuliko kwiipuzia eevi ‘ni kiki kiwaamiisie kuli neene?’ upalile kwiipuzia eevi ‘ni kiki kiwaamiisie kuli fwefue?’” Stephanie, mukazi wakue, ni weene walanda eevi: “Te kuli muntu ali watona kwikala pamo ni muntu ali watona kukankabula. Kine twaandua kunvuana, tuli twakeba kyalengianga twandue kunvuana. Kisia, tuli twapepa, kukebulula ni kulondolola vya kupuisia bobo buavia. Tuli twaikwinda kupuisia buavia inzi apana kukankabula.” Kakiine, balume ni bakazi bali banoonkelamo kine te bemwene kuya baali ba mana saana kukila vikipalile.

7. Kine lupua wapeelua kifulo, tapalile kwimona siani?

⁷ Tuli twamona kuya lyali lisyuko kumubombela Yehova mu nzila yonse ituli kuviinda. (Malum. 27:4; 84:10) Kili buino kine lupua atonene kwipeela saana mu kuteania kwakue Yehova. Pakaako, Bibilia ili yalanda eevi: “Kine muntu watona kuya wali mulombozi [kangalila, NWT] wa kilonghaano, watona muilo uweeme.” (1 Tim. 3:1) Anzia evio, musita lwali wapeelua miilo, tapalile kwimona kuya wali muntu wamana saana. (Luk. 17:7-10) Kintu kyapalile kuya wakabiile ni kubombela bange waikefiizie.​—2 Bakor. 12:15.

8. Twasambilila ki kupitila mufuano wakue Diotrefe, Uzia ni Absalomu?

⁸ Mu Bibilia muli mifuano ya kutusoka ya bantu baali baimwene kuya baali ba mana saana. Diotrefe taali wateekameene. Waali watona “kuya wali mukulu wabo” mu kilonghaano. (3 Yoan. 9) Uzia nawe waalangiliile kibuli kupitila kubomba miilo ibasyamwanine kukita kuli Yehova. (2 Mil Nsi. 26:16-21) Absalomu waatonene kwaluka likolo, pakaako waailangiliile nangue abatonene saana bantu eevi ni beene bamukwasie. (2 Sam. 15:2-6) Ezio mifuano ili mu Bibilia, yalangilila nangue Yehova teezi kutona bantu bali baikebela bulumba. (Tus Maf. 25:27) Kakiine, bantu ba kibuli kabili bali baikebela bintu bikata bali basaanga maavia.​—Tus Maf. 16:18.

9. Yesu waatusiliile mufuano ki?

⁹ Kupusana ni ezio mifuano ili yatusoka, tontonkania palwakue Yesu, “anzia kine weene abanga wapaleene ni Leeza, taatontonkaniizie kupoka kifulo, i kulanda nangue, aye walingheene ni Leeza.” (Baf. 2:6, NWT) Mu buviinde, Yesu i wa bubili pali Yehova. Inzi, teemwene kuya wali muntu wa mana kukila vikipalile. Wabalandile eevi basambi bakue: “Olia akeepeesie pakati keenu, i akuliisie.” (Luk. 9:48) Kakiine tuli ni mpaalo ikata ya kubomba pamo ni bapainia, babombi bali babombela, bakote, ni bakangalila ba muputule bali bamupala Yesu kupitila kulangilila mibeele ya kwikeefia! Babombi beekefiizie bakue Yehova, bali bakwasia kuleeta ntono mu kuteania kwakue Leeza.​—Yoan. 13:35.

10. Upalile kukita siani kine wamona nangue buavia kampanda buli mu kilonghaano te buli mukukoonkeziiwa buino?

¹⁰ Ale kine mu kilonghaano muli maavia, kisia wamona nangue te ali mukukoonkeziiwa buino, uli kukita siani? Kuliko kwitendooka, kunti walangilila mibeele ya kwikeefia kupitila kubakwasia  baalia bali batungulula. (Baeb. 13:17) Eevi uviinde kukita evio, iipuzie eevi: ‘Aza maavia amwene, eba, ni akata saana apalile kuwaamiiwa? Eba, ozu i musita upalile koolola azo maavia? Eba, eezi ni miilo yane? Kulanda kisinka, eba ndi mukwikwinda kakiine kukita buumo, ao ndi mukwilangilila nangue neene i wa mana saana?’

11. Nga vilandile Baefeso 4:2, 3, ni mazabo ki ali kufumamo kine twamubombela Yehova twaikefiizie?

¹¹ Yehova ali wamona saana mibeele ya kwikeefia kupita bufundi, ni buumo kupita buviinde bwa kubomba tuntu. Pakaako kita maka obe onse eevi umubombele Yehova waikefiizie. Kine wakita evio, wakaba kukwasia kuleeta buumo mu kilonghaano. (Soma Baefeso 4:2, 3. *) Uye wakinkimeene mu miilo ya kusimikila. Keba vya kubakwasia bange kupitila kubakitila bintu biweeme. Uye wakupasie bonse ata baalia basili na bifulo mu kilonghaano. (Mat. 6:1-4; Luk. 14:12-14) Kine wabomba pamo ni balupua ni bankazi waikefiizie, te bamonasie bufundi bobe, inzi bali kumona ni mibeele yobe ya kwikeefia.

12. Eba, Bibilia ili yatukinkizia kukeba babibuza? Londolola.

¹² Yehova waatubumbile eevi tuye twasekelela bukibuza pamo ni beneetu ao bantu ba mu lupua lwetu. (Malum. 133:1) Yesu waali ni babibuza baweeme. (Yoan. 15:15) Bibilia ili yalanda vituli twanoonkelamo mu kuya twali ni babibuza bakisinka. (Tus Maf. 17:17; 18:24) Kabili ili yatusoka nangue te kili buino kwitenga ni bange. (Tus Maf. 18:1) Bantu bengi bali bamona nangue  bitente bya Enternete bya kubuilana mpunda i nzila iweeme ya kupata babibuza bengi eevi muntu te kunti esaange nangue ali bunke. Inzi, tupalile kuya twakengeele saana musita utuli twabombia ezio nzila ya kulanziana.

13. Juu ya ki baalia bali babombia bitente bya Enternete byakubuilana mpunda bali baisaanga kuya baali bunke kabili batiokele mutima?

¹³ Kutoosia kwa bantu kampanda basambiliile, kwakilangilila nangue baalia bali bapisia musita wingi baali mukusoma mpunda ni kumona ma foto ku bitente bya Enternete, kakiine kunti baisaanga kuya baali bunke ni kufikiila kutioka mutima. Juu ya ki? Nsaambu imo ni eezi, lingi bantu bali babiika mu kitente kya Enternete ma foto alia alangiliilesie buikazi bwabo buweeme, ao ma foto abo ni a babibuza babo alia aweeme saana, ni alia alangiliile fuasi iweeme ya koolia kubaendeele. Olia ali kumona azo ma foto, kine wapalania ni buikazi bwakue, kunti wailanda nangue weene ni wapansi saana​—ao ni kapwampuani saana. Nkazi umo Mukristu ali ni miaka 19 walanda eevi: “Naatendekele kubulua nsaansa musita unamwene bange bali mukwisaansamusia mu mpeleezio ya milungu inzi neene naalisie ku nsesi nazyelekeene.”

14. Masoke ali mu lileembo lya 1 Petro 3:8 kunti atukwasia siani palua kubombia buino bitente bya Enternete?

¹⁴ Kakiine bitente bya Enternete bya kubuilana mpunda kunti byabombiiwa mu nzila iweeme​—nga evelia kulondolola ni bantu ba mu lupua ni babibuza betu. Inzi, eba uli wamona nangue bintu bingi bili byabiika bantu mu bitente bya Enternete bili byakebasie kubalangilila nangue beene ni ba mana saana? Ili nga evelia bali bakeba kulanda eevi, “Mona vi ndi.” Pa ma foto abo, ni alia ali abiika bange mu bitente bya Enternete, bali baleembapo bya nkeni ao mpunda isipalile. Ni keekio kipuseene ni mibeele ya kwikeefia ni kwibiika pa nkeende ya bange, mibeele ili yakinkiziiwa Bakristu bailangilile.​—Soma 1 Petro 3:8.

15. Bibilia kunti yatukwasia siani kutiina kwilangilila kuya twali bantu ba mana saana?

¹⁵ Kine wabombia kitente kya Enternete iipuzie eevi: ‘Mpunda, foto ao ma viideo andinabiika mu kitente alangiliile nangue ndi muntu ali waitasia? Eba, kunti nalengia bange bonvue bunkua?’ Bibilia ili yalanda eevi: “Kila kitu kili mu kyalo​—lwinso lwa mubili ni lwinso lwa menso ni kwilangilila bintu mu buikazi​—te kiizi kufuma  kuli Baba, inzi kili kyafuma ku kyalo.” (1 Yoan. 2:16, NWT) Mpilibulo imo ya Bibilia yapilibula milandu “kwilangilila bintu mu buikazi” na milandu “kutona kumoneka waali wa mana.” Bakristu tebeezi kutona bange babamone kuya baali ba mana saana. Bali bakoonka musoko uli mu Bibilia uli walanda eevi: “Tulekele kiitoni ni kusokoziania pamo ni kumwenana bunkua.” (Bag. 5:26) Kwikeefia kwakaba kutukwasia kutiina kukoonka mupasi wa keenu kyalo wa kwimona kuya twaweeme saana.

16. Juu ya ki tupalile kutiina kuya twali ni kibuli?

¹⁶ Tukabiile kuya twaikefiizie paantu baalia betonene te bali na “maano ateekameene.” (Bar. 12:3) Bantu bali ni kibuli bali batona kubisiana ni kwitasia. Lingi kutontonkania kwabo ni bikitua byabo bili byalenga baikisia bo bene ni kukisia bange. Kine te bapilibuile malanga abo, maano abo kunti avulunganiiwa ni kubembua na Sataana. (2 Bakor. 4:4; 11:3) Ku lubali lunge, muntu ekeefiizie waikala wali ni maano ateekameene. Waikala wali ni malanga apalile kabili wali ni mipaka palwakue muine, wainikile nangue mu nzila ingi bange ni ba pa muulu kukila weene. (Baf. 2:3) Kabili amanine nangue “Leeza teezi kuwaaminua na bantu ba kiitoni, inzi bantu bekefiizie ali wabakitila mu buwaame.” (1 Pet. 5:5) Baalia bali ni maano ateekameene tebeezi kutona Yehova aaluke muluani wabo.

17. Eevi tutwalilile kuya twaikefiizie, tupalile kukita ki?

¹⁷ Eevi tutwalilile kuya twali ni mibeele ya kwikeefia, tupalile kubombia musoko wa Bibilia ulandile eevi: “Vuule bumuntu bwa kale ni kuvuala bumuntu bwa leenu.” Te kileengele kukita evio. Tupalile kusambilila mufuano wakue Yesu ni kukita maka etu onse kumupala. (Bakol. 3:9, 10; 1 Pet. 2:21) Kine twakita evio, twakaba kunoonkelamo saana. Kine twalangilila mibele ya kwikeefia, buikazi bwa mu lupua lwetu bwakaba kuwaama, kabili twakaba kuleeta buumo mu kilonghaano. Kabili twakaba kutiina kubombia ovio bitente bya kubuilana mpunda. Kikilile pa byonse ni keeki, twakaba kupaalua ni kulangililua buwaame kuli Yehova.