1. Juu ya ki ni kintu kya mana kwiteania palua masaanzo?

 KWITEANIA kuli kwapususia bukose. Kwa mufuano, musita lukuli kwaaluka masaanzo, lingi, baalia beteaniizie bali bafikiila kupusuka ni kuviinda kukwasia bange. Kuteania kumo kwa mu Bulaya, koolia kuli kwaikwinda kukwasia bantu, kuli kwalanda eevi: “Kwiteania buino kunti kwapususia bukose.”

2. Juu ya ki tupalile kwiteania palua lyemo likata? (Mateo 24:44)

² “Lyemo likata” lyakaba kutendeka mukusitukilasie. (Mat. 24:21, NWT) Inzi, lyemo likata lyakaba kuya lyapuseene ni masaanzo ange engi ali akitika, paantu tumanine nangue leelio lyemo lyakaba kuiza. Miaka elufu ibili (2 000) eevi yaapitile, Yesu waabasokele basambi bakue eevi baye baiteaniizie palua bobo busiku. (Soma Mateo 24:44.) Kine twiteaniizie, kyakaba kuya kyaleengele kuli fwefue kupita pa lyemo likata, ni kuviinda kukwasia bange bakite enka evio.​—Luk. 21:36.

3. Mibeele ya kusipikizia, ya nkumbu, ni ya ntono yakaba kutukwasia siani eevi tuye twaiteaniizie palua lyemo likata?

³ Mona mibeele itatu ili kuviinda kutukwasia eevi tuye twaiteaniizie palua lyemo likata. Twakaba kukita siani kine batulanda kusimikila mpunda ifinine ya bupinguzi, kisia bantu basizumiine batupinga? (Nfy. 16:21) Twakaba kuya twakabiile mibeele ya kusipikizia eevi tukabe kuviinda kumunakila Yehova twaswapiile nangue wakaba kutusuunga. Twakaba kukita siani kine balupua betu bazeezia bintu binge ao bintu byonse bya kimubili? (Hab. 3:17, 18) Twakaba kuya twakabiile mibeele ya nkumbu eevi ikabe kutukinkizia kubapeela bintu bibakaba kuya bakabiile. Twakaba kukita siani kine pa musita umo kyaloomba kuya twaikeele pamo ni balupua ni bankazi lutwakaba kusaukilua na bikundi bya ntundu? (Ezek. 38:10-12) Kyakaba kuloomba kuya twabatonene saana eevi tukabe kuviinda kupita pa ozo musita ukolele.

4. Bibilia ilangiliile siani nangue tupalile kutwalilila kukuzia mibeele ya kusipikizia, ya nkumbu, ni ya ntono?

⁴ Mulandu Wakue Leeza uli watukinkizia kutwalilila kukuzia mibeele ya kusipikizia, ya nkumbu, ni ya ntono. Luka 21:19 yalanda  eevi: “Kine mwasipikizia, mwakapususia bukose bwenu.” Bakolosai 3:12 yalanda eevi: “Vuale nkumbu.” Ni 1 Batesalonika 4:9, 10 yalanda eevi: ‘Leeza waamisambiliziizie kale vimupalile kutonana. . . . Ni pakaako mwe bakwetu, kile kutonana.’ Azo maleembo onse aaleembeelue basambi, baalia baali balangilila mbeela mibeele ya kusipikizia, ya nkumbu, ni ya ntono. Inzi, baali bapalile kutwalilila kukuzia ezio mibeele. Ni fwefue tupalile kukita enka evio. Eevi tumane vya kukita evio, tuli kumona Bakristu ba ku ntendeko vibaalangiliile ezio mibeele. Kisia, tuli kumona vya kubapala babo basambi, ni kulangilila nangue twiteaniizie palua lyemo likata.

5. Bakristu ba ku ntendeko baasipikiziizie siani maavia abaapatile?

⁵ Bakristu ba ku ntendeko baali bakabiile kusipikizia. (Baeb. 10:36) Kukila pa maavia aali apata bantu bonse, beene, baapatile ni maavia ange. Bengi pakati kaabo, baakyuziiziwe, apanasie na bantunguluzi ba diini ya Bayuda ni bakulu ba politike Baroma, inzi kabili baakyuziiziwe na benka bantu ba mu lupua lwabo. (Mat. 10:21) Kabili baali bapalile kusininkizia nangue te baali batwamininua na masambilizio a bufi a babisanguka baalia baali baezia kulengia kilonghaano kikasanike. (Miil Bat. 20:29, 30) Anzia evio, babo Bakristu baasipikiziizie. (Nfy. 2:3) Baaviindile siani kusipikizia? Baatontonkaniizie saana palua mifuano ya bantu ili mu Maleembo, baalia baalangiliile mibeele ya kusipikizia, nga evelia Yobu. (Yak. 5:10, 11) Baali bapepa eevi bapate maka. (Miil Bat. 4:29-31) Kabili, baatwaliliile kuya balangulukile nangue kine basipikizia, Yehova wakaba kubapaala.​—Miil Bat. 5:41.

6. Weewe, wasambilila ki kufuma mu beelia byaakitile Merita eevi asipikizie kupingua?

⁶ Ni fwefue kunti twaviinda kusipikizia, kine lingi tuli twasambilila palua bantu baalangiliile mifuano ya kusipikizia elia ili mu Mulandu Wakue Leeza ni mu mpapulo yeetu, kabili ni kutontonkania palua ezio mifuano. Kupitila kukita evio, nkazi Merita, olia ali waikala mu kyalo kya Albania, waaviindile kusipikizia kupingua mu nzila ibiipile saana, na bantu ba mu lupua lwakue. Walanda eevi: “Naasonseziiziwe saana musita unaasambiliile mpunda ili mu Bibilia palwakue Yobu. Yobu waaemene saana, kabili taali wamanine muntu waali wamuleetela mezio. Inzi, waalandile eevi: ‘Mpaka kufua kwane, neene nsikaba kulekela bukisinka bwane!’ (Yob. 27:5) Naafikiile kwinika nangue maavia ane ni aniini saana kine apalaniiwa na alia akue Yobu. Kupusana ni Yobu, neene naali namanine olia alengele maavia ane.”

7. Atasie kine loonu te uli na maavia akolele, kunti wasambilila kukita ki?

⁷ Kabili kunti twakosia mibeele yeetu ya kusipikizia kupitila kupepa kuli Yehova lingi, ni kumubuila bintu bili byatwemia. (Baf. 4:6; 1 Bat. 5:17) Paange loonu, te uli na maavia akolele. Anzia evio, eba uli wapepa kuli Yehova ni kumuloomba akukwasie musita onse luuli waiunvua bila wali na nsaansa, wavulungheene ao bila wamwene kya kukita? Kine lingi uli wamuloomba Leeza akukwasie mu maavia aniini-aniini auli wapata loonu, teukaba kusiita kukita evio pa musita wa maavia akata saana a mu musita uli mukuiza. Kisia, weewe wakaba kusininkizia nangue weene amanine buino musita upalile wa kukukwasia, ni keelia kyapalile kukita.​—Malum. 27:1, 3.

8. Mufuano wakue Mira walangilila siani nangue kusipikizia maavia loonu kunti kwatukwasia kusipikizia maavia a mu musita uli mukuiza? (Yakobo 1:2-4) (Mona ni foto.)

⁸ Kine loonu tuli mukusipikizia maavia, kunti kyakitika tukabe kuviinda kusipikizia maavia pa lyemo likata. (Bar. 5:3) Juu ya ki kunti twalanda evio? Paantu balupua bengi baakifikiila kumona nangue kila buezio bwa kiketekelo bubaasipikiziizie mu musita waapitile, bwaabakwasiizie kusipikizia buezio bunge bubaapatile kisia paapo. Musita Yehova lwaabakwasiizie kusipikizia buavia, baafikiile kuketekela saana nangue weene atonene kubakwasia. Kiketekelo kyaabakwasiizie kusipikizia maavia ange abaapatile kisia  paapo. (Soma Yakobo 1:2-4.) Nkazi Mira, painia wa mu Albania, waakimona nangue maavia aasipikiziizie mu musita waapitiile, ali amukwasia kutwalilila kusipikizia maavia ali nao loonu. Walanda nangue nsita inge ali watontonkania nangue weenesie i ali ni maavia engi saana. Inzi kisia, ali walanguluka Yehova vyaakimukwasia mu miaka 20 yaakipita, ni kwilanda eevi: ‘Twalilila kuya wali wa kisinka. Te kulekelela ezio miaka yonse, ni kuluisia konse kuwaakikita kupitila kukwasiiwa na Yehova, bifuesie bule.’ Ni weewe kunti waikwinda kulanguluka Yehova vyaakukwasiizie kale kusipikizia maavia. Kabili, uye wasininkiziizie nangue musita onse luuli wapata maavia, weene ali wamona, kabili wakaba kukupaala. (Mat. 5:10-12) Kisia, lyemo likata lulyakaba kutendeka, weewe wakaba kumana vya kusipikizia, ni kupingula kutwalilila kusipikizia.

9. Balupua ni bankazi ba mu kilonghaano kya Antiokia ya Siria baalangiliile siani nkumbu?

⁹ Mona vyaakitile balupua ni bankazi mu kilonghaano kya Antiokia ya Siria musita Bakristu ba mu Yudea lubaalukile mu nzala ikata. Kisia balupua ni bankazi ba mu kilonghaano kya mu Antiokia ya Siria kupata ezio mpunda, baaunvuile nkumbu palua balupua ba mu Yudea. Inzi, ezio nkumbu yaabasonseziizie bakitepo kintu kimo kya kubakwasia babo balupua ni bankazi. “Baapinguile, kila umo kukoonkana ni buviinde bwakue, kutuma bintu bya kukwasia balupua baali baikeele mu Yudea.” (Miil Bat. 11:27-30, NWT) Atasie kine balupua baalia babanga bali mu nzala baali baikeele kule, Bakristu ba mu Antiokia baali bapinguile kubakwasia.​—1 Yoan. 3:17, 18.

10. Fwefue kunti twalangilila nkumbu mu nzila ki musita balupua ni bankazi neetu lubali bapatua na masaanzo? (Mona ni foto.)

¹⁰ Ni fwefue kunti twalangilila nkumbu kine twapata mpunda nangue balupua ni bankazi neetu baakipatua na masaanzo. Kunti twakita lubilo eevi kwipeela palua kukwasia, paange kupitila kubeepuzia bakote kine ni fwefue kunti twabombako miilo ya kukwasia. Kabili kunti twakita evio kupitila kufumia bulongio palua miilo ya kyalo kyonse, ao kupitila kupepa palua balupua ni bankazi baakipatua na masaanzo. b (Tus Maf. 17:17) Kwa mufuano, mu 2020, tubungue twakukwasia basaanzilue tukilile pa mia kenda ni makumi asano (950), twaasaakwilue mu kyalo kyonse eevi kwemena baalia bakiba bapatua na buluele bwa korona (COVID-19). Tuli mukubatasia saana balupua ni bankazi bali mukwipeela mu ezio miilo ya kukwasia basaanzilue. Kupitila kusonseziiwa na nkumbu palua balupua ni bankazi babo, bali mukukasania bintu bya kimubili ni kubakwasia balupua ni bankazi batwalilile kumubombela Yehova. Kabili mu aali inge, bali mukukwasia kuwaamia ao kukuula kupia masesi pamo ni fuasi ya kumupupilamo Yehova.​—Palania ni 2 Bakorinto 8:1-4.

11. Fwefue tuli twamukindika siani Baba weetu wa ku muulu musita utuli twalangilila nkumbu?

¹¹ Musita utuli twalangilila nkumbu kine kwakitika masaanzo, bange bali bamona vituli twaipeela. Kwa mufuano, mu 2019, mulula ukata uli wakuutua Hurricane Dorian, waainoonene Nsesi ya Bukolo mu Bahamas. Musita balupua betu lubaali bakuula Nsesi ya Bukolo, baamwipuziizie muntu umo asili Kasininkizia, olia waali wabomba pamo naabo eevi alande depanse palua miilo yaali waloombelue kukita. Waabalandile eevi: “Neene natona kulongia kupitila kufumia . . . biombo, kubomba miilo ni kupitila kufumia bintu bya kukuulilako. . . . Natonasie kukita evio palua kuteania kwenu. Nasonseziiwa kupitila mwemue vimwiunvuile palua babibuza beenu.” Bantu bengi mu keenu kyalo te bamumanine Yehova. Inzi, bengi bali bamona bintu bili byakita Bakasininkizia Bakue Yehova juu ya kukwasia bange. Tuli ni  nsaansa saana ya kumana nangue kine twabalangilila bange nkumbu, keekio kunti kyakwasia bantu batone kumana bingi palwakue Yehova, Olia “ali ni nkumbu ikata”!​—Baef. 2:4.

12. Kukuzia mibeele ya nkumbu kutendekela loonu kunti kwatuteania siani palua lyemo likata? (Nfyulo 13:16, 17)

¹² Juu ya ki twakaba kuya twakabiile kulangilila mibeele ya nkumbu musita wa lyemo likata? Bibilia ili yalanda nangue baalia basiizi kukwasia buteeko bwa keenu kyalo, bakaba kupata maavia mu onu musita, ni mu musita wa lyemo likata. (Soma Nfyulo 13:16, 17.) Paange balupua ni bankazi betu kunti baya bakabiile kukwasiiwa eevi bapate bintu bibakabiile. Kansi musita Likolo weetu, Kristu Yesu lwali wakaba kuiza kukita bupinguzi, akabe kutusaanga twalangilila mibeele ya nkumbu ni kutulanda ‘tupyane Bukolo.’​—Mat. 25:34-40.

13. Nga vilandile Baroma 15:7, Bakristu ba ku ntendeko baakosiizie siani ntono yabo pakati kaabo?

¹³ Kila muntu waali wamanine nangue Bakristu bonse ba ku ntendeko baali batoneene. Inzi eba, baamwene kyaleengele kulangilila ntono? Tontonkania mu kilonghaano kya mu Roma vimubanga mwali bantu bapusene-puseene. Mu keekio kilonghaano te mubanga mwalisie Bayuda baalia babanga banakila Muzilo Wakue Musa, inzi kabili mubanga mwali ni Bazima ao basili Bayuda, baalia baakuliile mu aali iibeleele saana. Kipalile Bakristu bange babanga bali bazia, ni bange bali uuru. Kabili paange, pakati ka baalia babanga bali uuru, bangepo baali bakwete ni bazia. Babo Bakristu baatwaliliile siani kulangililana ntono atasie kine babanga bali mu aali ipuseene? Mutumua Paulo waabasokele baye ‘bapokelelana.’ (Soma Baroma 15:7.) Waali wakeba kulanda ki? Mulandu upilibuilue na ‘kupokelela,’ uli na mana ya kupokelela mu nzila ya buwaame, nga evelia kumupokelela muntu ku nghanda ao mu kikundi kya babibuza. Kwa mufuano, Paulo waamulandile Filemoni vya kumupokelela Onesimo, muzia abanga wabutukile. Waamulandile eevi: “Mupokelele mu buwaame.” (Fil. 17, NWT) Kabili ni ba Prisila ni Akila baamupokeleele Apolo, olia abanga wamaninesie kaniini palua Bukristu, kupusana ni vibaali bamanine. Baakitile evio kupitila ‘kumutwama ni kuya nakue kwabo.’ (Miil Bat. 18:26) Babo Bakristu te baalekeleele kooko kupusana kwa aali yabo kubaleetele maavia pakati kaabo, kabili baalangiliile mibeele ya kupokelelana.

14. Ba Anna ni mulume wakue baalangiliile siani ntono?

¹⁴ Ni fwefue kunti twabalangilila ntono balupua ni bankazi betu, kupitila kukita bukibuza ni kupisia musita pamo naabo. Keekio kyakaba kubakinkizia lingi baye batulangilila ntono. (2 Bakor. 6:11-13) Mona bintu byaaimweneene Anna pamo ni mulume wakue. Musita uniini kisia kutumua mu Afrika ya Kuzika-koba, mu miilo ya leenu ya bumisionere, buluele bwa korona (COVID-19) bwaatendekele. Juu ya bobo buluele, te kwaali namuna ya kulonghaana bamoneene mu kilonghaano kyabo. Te kyaali kyaleengele kubamana balupua ni bankazi mu kilonghaano. Babo ba mulume ni mukazi baakitile siani eevi bafikiile kulangilila ntono? Baabombiizie nzila ya kukuutana ku viideo eevi kulondolola pamo ni balupua ni bankazi ba kooko. Kabili babo ba mulume ni mukazi baabalandile nangue batonene saana kubamana buino. Balupua ni bankazi baakumiiziwe na ntono ibaalangiliilue na babo bamisionere. Kabili lingi baatendekele kubakuuta ni kubatumina mpunda ku telefone. Juu ya ki babo ba mulume ni mukazi baaikwindile kubamana balupua ni bankazi mu kilonghaano kyabo kya leenu? Anna walanda eevi: “Ntono inaalangiliilue neene pamo ni lupua lwane mu nsita iweeme ni mu nsita ibiipile, isiele yazyeme mu mutima ni mu maano ane. Kabili keekio kili kyankinkizia kubalangilila bange ntono.”

15. Weewe wasambilila ki kupitila mufuano wakue Vanessa palua kubalangilila ntono balupua ni bankazi betu bonse? (Mona ni foto.)

¹⁵ Bengi pakati keetu, bali basaangua mu bilonghaano  muli balupua ni bankazi baalia baakuliile mu aali ipusene-puseene, kabili bali ni bumuntu bupusene-puseene. Kunti twakila kubatona bonse, kine twapooza maano ku mibeele yabo iweeme. Nkazi Vanessa, olia ali wabombela mu kyalo kya Nouvelle-Zélande, waali wamwene kyakolele kubapalama bantu bange mu kilonghaano kyakue. Inzi kisia paapo, kuliko kwiseeluka ku bantu bali ni bumuntu bwasiizi kutona, waatendekele kupisia musita waleepele pamo naabo. Kukita evio, kwaamukwasiizie amone keelia kili kyalengia Yehova abatone babo bantu. Walanda eevi: “Tangia mulume wane aaluke kangalila wa muputule, tuli twapisia musita pamo ni balupua ni bankazi bengi bali ni bumuntu bupusene-puseene, kabili ndi namonasie kyaleengele kunvuana naabo. Loonu ndi natona kooko kupusana-pusana kwa aali ya bantu. Kabili ni Yehova ali watona paantu waatwingiziizie mu keekio kikundi kilimo balupua ni bankazi bali ni aali ipusene-puseene.” Musita utuli twasambilila kubamona bange nga Yehova vyali wabamona, tuli twalangilila nangue tubatonene.​—2 Bakor. 8:24.

16. Juu ya ki ntono yakaba kuya yali ya mana pa musita wa lyemo likata? (Mona ni foto.)

¹⁶ Kubalangilila ntono balupua ni bankazi pa musita wa lyemo likata kwakaba kuya kwali kwa mana saana. Musita lyemo likata lulyakaba kutendeka Yehova wakaba kutusuunga siani? Mona bintu byaalandile Yehova eevi bantu bakue bakite, musita Babiloni ya kale luyaaingiliilue. Waabalandile eevi: “Endo mwaye, mwe bantu bane, ingile mu biumba byenu bya mukati, kabili izale miliango yeenu ku nyuma yeenu. Fyame mu musita uniini mpaka kipuki kipite.” (Is. 26:20) Kimonekele nangue ezio milandu kunti yabomba ni kuli fwefue bakaba kusaakaana ni lyemo likata. “Biumba . . . bya mukati” kunti byaya byali na mana ya bilonghaano byetu. Pa musita wa lyemo likata twakaba kusuungua nga vilaile Yehova, kupitila kusiala twakwateene pamo ni balupua ni bankazi betu. Pakaako, loonu tupalile kukita maka eevi kubatona saana balupua ni bankazi betu. Paange kupusuka kwetu kunti kwaswapila kubatona balupua ni bankazi!

17. Kine twaiteania kubambila loonu twakaba kuviinda kukita ki pa musita wa lyemo likata?

¹⁷ “Busiku bukata bwakue Yehova” bwakaba kuya bwaaviizie saana ku bantu bonse. (Zef. 1:14, 15) Ni bantu bakue Yehova bakaba kupatua na maavia. Inzi, kine twaiteania kubambila loonu, twakaba kuviinda kusiala twateekameene ni kukwasia bange. Twakaba kuviinda kusipikizia buavia bonse butwakaba kusaakaana naabo. Musita balupua ni bankazi lubakaba kuya bali mu buavia, twakaba kukita maka etu onse eevi kubakwasia kupitila kubalangilila nkumbu ni kubapeela bintu bibakabiile. Kabili twakaba kusiala twali ni balupua ni bankazi betu, baalia baatwatendekele kale kulangilila ntono. Kisia, Yehova wakaba kutupeela bukose bwa loonse twali mu kyalo, moolia mutwakalaba masaanzo ni lyemo lyonse.​—Is. 65:17.