1. Ni kiki kili kukukwasia kusekelela kusambilila bukabika bwa Bibilia?

 LUPUA umo mulumendo ali wakuutua Ben, walanda eevi: “Ndi natona kusambilila bukabika bwa Bibilia.” Ni weewe uli waiunvua evio? Ao eba, uli wamona nangue bukabika bwa Bibilia bukolele saana kunvuika? Kabili paange kunti waiunvua nangue kusambilila bukabika kunti kwaleeta lifulila. Anzia evio, kine weewe wasambilila palua nsaambu yaalengiizie Yehova abiike bukabika mu Mulandu wakue, kunti waalulula maano obe.

2. Tuli kulondoluela ki mu leeli lyasi?

² Mu leeli lyasi, tuli kulondoluela juu ya ki tupalile kusambilila bukabika bwa Bibilia, ni beelia bili kutukwasia kusambilila bukabika. Kisia, tuli kulondoluela bukabika bubili mu kitabu kya Danieli, eevi tumone kunvua mana ya bobo bukabika vikuli kuviinda kutukwasia loonu.

3. Tupalile kukita siani kine tutonene kunvua mana ya bukabika bwa Bibilia?

³ Kine tutonene kunvua mana ya bukabika bwa Bibilia, tupalile kuloomba eevi batukwasie. Mona ozu mufuano. Tulande weewe waya kwendela ku fuasi kuusimanine. Inzi, uli pamo ni kibuza obe amanine buino kaako kazonga. Weene amanine buino paalia pamuli, ni ku fuasi kuile kila musebo. Kulanda kisinka, uli kunvua buino paantu kibuza obe waitabilanga kukutwala! Yehova ali nga ozo kibuza wa mana, amanine buino saana musita weetu uli mukuiza. Eevi tunvue mana ya bukabika bwa Bibilia, tupalile kumuloomba Yehova twaikefiizie eevi atukwasie.​—Dan. 2:28; 2 Pet. 1:19, 20.

4. Juu ya ki Yehova waaleembesiizie bukabika mu Mulandu wakue? (Yeremia 29:11) (Mona ni foto.)

⁴ Nga vili vyasaangua kila muviazi aweeme, Yehova atonene baana bakue baye bali ni nsaansa mu musita uli waiza. (Soma Yeremia 29:11.) Inzi kupusana ni muviazi onse, Yehova kunti watubuila beelia byakaba kukitika mu musita uli waiza, kabili lyonse ali  walanda kisinka. Yehova waasaakuile balalume bamo baleembe bukabika mu Mulandu wakue, eevi tumane bintu bya mana ntaanzi tebinakitike. (Is. 46:10) Bukabika bwa Bibilia ni bupe bwa ntono kufuma kuli Baba weetu wa ku muulu. Inzi weewe, kunti wasininkizia siani nangue beelia byaalandile Bibilia lwa ntaanzi byakafikiliziiwa?

5. Mulumendo ao mukaziana kunti wasambilila ki kupitila mufuano wakue Max?

⁵ Lingi ku masomo, balumendo ni bakaziana betu bali basaangua bazyungulukiilue na bantu basiizi kukindika Bibilia ao bali baikindikasie kaniini. Nsita inge beelia bili byalanda babo bantu, pamo ni lwendo lwabo kunti byalengia mulumendo ao mukaziana Kasininkizia abambe kunvua masiaka palua beelia byazumiine. Mona bintu byaaimweneene lupua umo ali wakuutua Max. Walanda eevi: “Musita umbanga nakili ku masomo, naabambile kunvua masiaka kine beelia binaali nasambiliziiwa na baviazi bane i bya mu diini ya kisinka, kabili kine Bibilia itungulwilue na mupasi wakue Leeza.” Baviazi bakue baakitile siani? Max walanda eevi: “Baakitile bintu bateekameene atasie kine naali namwene nangue baali baema juu yane.” Baviazi baamwasukile biipuzio byakue kupitila Bibilia. Max ni weene waakitilepo kintu kimo. Walanda eevi: “Naasambiliile bukabika bwa Bibilia ne muine, kabili naalondoluele pamo ni balumendo ni bakaziana bange mu kilonghaano palua beelia binaasambiliile.” Keekio kyaamukwasiizie enike ki? Max walanda eevi: “Kisia paapo naafikiile kwinika nangue Bibilia itungulwilue na mupasi wakue Leeza!”

6. Upalile kukita ki kine uli waunvua masiaka palua bintu bili mu Bibilia, kabili juu ya ki?

⁶ Kine ni weewe uli waunvua masiaka nga Max, palua bintu bili mu Bibilia, te upalile kwimona kuya wali ni kilubo. Inzi upalile kukitapo kintu kimo palua azo masiaka. Masiaka ali nga kuutu. Kine muntu tapoozeleko maano, kuutu kunti yafikiila kwinoona bukebuke kintu kya mana. Eevi ufumie “kuutu” ku kiketekelo kyobe, upalile kwiipuzia eevi, ‘Nzumiine nangue beelia bili byalanda Bibilia palua musita uli waiza ni bya kisinka?’ Kine uli waunvua masiaka, upalile kusambilila bukabika bwa Bibilia bolia bwaafikiliziiziwe kale. Kunti waviinda siani kusambilila bukabika?

7. Danieli waatubiikiile mufuano ki ulangiliile vya kusambilila bukabika? (Danieli 12:10) (Mona ni foto.)

⁷ Danieli waatubiikiile fwe bonse mufuano uweeme ulangiliile vya kusambilila bukabika. Danieli waasambiliile bukabika wasonseziiziwe na nsaambu iweeme. Waali watonene kumana kisinka. Kabili Danieli waali waikefiizie wainikile nangue, Yehova ali wabapeela buviinde bwa kunvua baalia bonse bamumanine weene kabili bekeele kukoonkana ni mafunde akue aswetele. (Dan. 2:27, 28; soma Danieli 12:10.) Danieli waalangiliile nangue waali waikefiizie kupitila kumuswapila Yehova amukwasie. (Dan. 2:18) Kabili Danieli waasambiliile bukabika wapoozeleko saana maano. Waakebuluile mu Maleembo atungulwilue na mupasi alia abanga aliko mu musita wakue. (Yer. 25:11, 12; Dan. 9:2) Weewe, kunti wamupala siani Danieli?

8. Juu ya ki bange bali bakaana kwitabila nangue bukabika bwa Bibilia buli bwafikiliziiwa, inzi fwefue tupalile kukita ki?

⁸ Tontonkania palua kintu kikusonseziizie kusambilila bukabika. Eba, uli mukusambilila  bukabika bwa Bibilia paantu utonene saana kumana kisinka? Kine i evio, Yehova wakaba kukukwasia. (Yoan. 4:23, 24; 14:16, 17) Bange kunti batona kusambilila bukabika juu ya ki? Bange kunti basambilila bukabika bwa Bibilia baswapiile kupata bintu bili kusininkizia nangue Bibilia teitungulwilue na mupasi wakue Leeza. Bali batontonkania nangue kine Bibilia te ifumine kuli Leeza, beene bali ni nsaambu ya kwibiikila mafunde abo beene palua kiweeme ni kibiipile, ni kwikala bakoonkele azo mafunde. Anzia evio, fwefue tupalile kusambilila bukabika bwa Bibilia twasonseziiziwe na nsaambu iweeme. Kukila pakaako, kuli mibeele inge ya mana itupalile kulangilila eevi tunvue bukabika bwa Bibilia.

9. Ni mibeele ki itupalile kuya twali naayo eevi tunvue mana ya bukabika bwa Bibilia? Londolola.

⁹ Uye waikefiizie. Yehova alaile kubakwasia baalia bekefiizie. (Yak. 4:6) Pakaako, tupalile kupepa kuli weene eevi atukwasie kunvua mana ya bukabika bwa Bibilia. Kabili tupalile kwinika nangue tukabiile kukwasiiwa na nzila ili yabombia Yehova eevi kutupeela kyakulia kya kimupasi pa musita upalile. (Luk. 12:42) Yehova te Leeza wa kinvulunghania. Keekio kilangiliile nangue weene ali wabombiasie nzila imo, eevi kutukwasia kunvua mana ya bisinka bili mu Mulandu wakue.​—1 Bakor. 14:33; Baef. 4:4-6.

10. Weewe wasambilila ki kupitila bintu byaaimweneene Esther?

¹⁰ Sambilila bukabika wapoozeleko saana maano. Tendeka na kusambilila bukabika buuli watona. Evio i vyaakitile nkazi umo ali wakuutua Esther. Waali watona kumana palua bukabika bulandiile kuiza kwakue Masia. Walanda eevi: “Musita unaali na miaka 15, naatendekele kukebulula mpunda isininkiziizie nangue, bukabika bwa Bibilia bwaaleembelue ntaanzi Yesu tanavyalue.” Beelia byaasambiliile kupitila kusoma palua Bitabu bya Kukunzua bya Lyezi lya Mukele, byaamupeele busininkizio. Walanda eevi: “Binge pakati ka bebio bitabu byaaleembelue ntaanzi Kristu tanavyalue. Pakaako, bukabika buli moomo bupalile kuya bwafumine kuli Leeza.” Esther watwalilila kulanda eevi: “Naasomene ezio mpunda lingi eevi ngunvue mana.” Inzi ali ni nsaansa paantu waaikwindile. Kisia Esther kusambilila wapoozeleko saana maano bukabika buingi bwa Bibilia, walanda eevi: “Naaviindile kwimwena buino ne muine nangue beelia bili byalanda Bibilia ni bya kisinka!”

11. Kunti twanoonkelamo siani kine twaisininkiziizia fwe beene nangue beelia bili byalanda Bibilia ni bya kisinka?

¹¹ Kine twafikiila kumona bukabika paleepale buli mu Mulandu Wakue Leeza vibwaafikiliziiziwe, tuli kukila kumuswapila Yehova pamo ni butunguluzi bonse buli bwafuma kuli weene. Kukila pakaako, bukabika bwa Bibilia buli bwatukwasia kusiala twali ni kiswapilo kiweeme palua musita uli waiza atasie kine tuye twasaakaana ni maavia a siani loonu. Kansi, tumone mu kifupi bukabika bubili bwaaleembelue na Danieli, bolia buli mukufikiliziiwa loonu. Kunvua mana ya bobo bukabika kunti kwatukwasia kukwata bupinguzi buweeme.

12. Makasa a ‘kyuma kichangeene ni bulongo bukondenkeene’ alangiliile ki? (Danieli 2:41-43)

¹² Soma Danieli 2:41-43. Mu kilooto kyaalondoluele  Danieli kuli Likolo Nebukadneza, makasa a mukisi olia waamwene likolo, aali akitilue na ‘kyuma kichangeene ni bulongo bukondenkeene.’ Kine twapalania bobo bukabika pamo ni bukabika bunge buli mu kitabu kya Danieli ni Nfyulo, tuli kulanda nangue makasa alangiliile buteeko bukwateene bwa Uingereza ni Amerika, kabili loonu bobo i buteeko bukata bwa kyalo. Palua bobo buteeko bukata bwa kyalo, Danieli walanda nangue, “bukolo bwakaba bwalumine seemu imo ni seemu inge yali itope.” Juu ya ki seemu inge iye yali itope? Paantu bantusie, baalia bapalaniiziwe na bulongo bukondenkeene, bali bapunguzia buviinde bwakue bwa kubomba nga maka a kyuma. b

13. Ni bisinka ki bya mana bitwasambilila kupitila bobu bukabika?

¹³ Kupitila bulondolozi bwakue Danieli palua mukisi, asa palua makasa akue, twasambilila bisinka bingi bya mana. Kya kuanza, Buteeko Bukata bwa Kyalo bwa Uingereza ni Amerika, bwaalangiliile maka akue mu nzila paleepale. Kwa mufuano, buteeko bwa Uingereza ni Amerika bubanga bwali pakati ka ntundu yaaviindile mu Bului bwa Kuanza bwa Kyalo ni mu Bului bwa Bubili bwa Kyalo. Anzia evio, bobo buteeko bukata bwa kyalo butopiiziwe kabili bwakaba kutwalilila kutopiiwa na kusyunvuana kuli pakati ka bantu bakue. Kya bubili, bobo i buteeko bukata bwa kyalo bwa kupeleezia kuteeka ntaanzi Bukolo Bwakue Leeza buize bupuisie bukolo bonse bwa bantu. Anzia kine ntundu inge kunti yaaitantamuna ni kupinga Buteeko Bukata bwa Kyalo bwa Uingereza ni Amerika, teikaba kuviinda kufumiapo bobo buteeko. Twamana evio paantu “libue” leelia lilangiliile Bukolo Bwakue Leeza, lyakasansa makasa, i kulanda seemu ya mukisi ilangiliile buteeko bukwateene bwa Uingereza ni Amerika.​—Dan. 2:34, 35, 44, 45.

14. Kunvua mana ya bukabika bulandile palua makasa a kyuma ni bulongo kunti kwatukwasia siani kukwata bupinguzi buweeme?

¹⁴ Eba, weewe usininkiziizie nangue bukabika bwakue Danieli bolia bulandile palua makasa a kyuma ni bulongo ni bwa kisinka? Kine i evio, keekio kyakaba kwalulula nzila ya buikazi bobe. Teukaba kupooza saana maano obe ku kukeba nfalanga ingi ni bintu bingi bya kimubili, paantu umanine nangue leenusie keenu kyalo kibiipile kyakaba kwinoonua. (Luk. 12:16-21; 1 Yoan. 2:15-17) Kabili kunvua mana ya bobo bukabika kwakaba kukukwasia kwinika nangue miilo ya kusimikila ni kusambilizia ni ya mana saana. (Mat. 6:33; 28:18-20) Kisia kusambilila bobo bukabika, wamona siani kine waiipuzia eevi, ‘Eba, bupinguzi bundi nakwata bulangiliile nangue neene nsininkiziizie nangue Bukolo Bwakue Leeza bwakaba kuiza leenusie kwinoona buteeko bonse bwa bantu?’

15. Loonu “likolo wa ku nkungua” ao wa ku kaskazini ni “likolo wa ku nkungulua” ao wa kusini naani? (Danieli 11:40)

¹⁵ Soma Danieli 11:40. Danieli katue ka 11 ilandile palua buteeko bubili bolia buli mukuluana. Kupitila kupalania bobu bukabika ni bukabika bunge buli mu Bibilia, kunti twainika nangue “likolo wa ku nkungua” ao ku kaskazini i Urusi pamo ni bakwasi bakue, ni “likolo wa ku nkungulua” ao wa kusini, i Buteeko Bukata bwa Kyalo bwa Uingereza ni Amerika. c

16. “Likolo wa ku nkungua” ao wa ku kaskazini ali mukubakita ki bantu bakue Leeza?

¹⁶ “Likolo wa ku nkungua” ao wa ku kaskazini, ali mukukyuzia bantu bakue Leeza baalia bekeele mu buteeko bwakue. Bange Bakasininkizia bali mukuumua ni kupoozua mu buloko juu ya  kiketekelo kyabo. Anzia kine balupua betu bali mukukitilua bintu bya kubatiinia, bukyuzi bubali mukuleetelua na likolo wa ku nkungua ao wa ku kaskazini buli mukulengia bakile kumuketekela Yehova pamo ni Mulandu wakue. Juu ya ki? Paantu balupua betu bamanine nangue bukyuzi buli mukupata bantu bakue Leeza, buli mukufikilizia milandu ya bukabika yaaleembele Danieli. d (Dan. 11:41) Kuya twamanine evio, kunti kwatukwasia kusuunga kiketekelo kyetu kiye kyalumine ni kusiala twali ba kisinka kuli Yehova.

17. “Likolo wa ku nkungulua” ao wa kusini ali mukubakita ki bantu bakue Leeza?

¹⁷ Mu nsiku yaapitile, “likolo wa ku nkungulua” ao wa kusini, ni weene waakyuziizie bantu bakue Yehova. Kwa mufuano, keekio kyaakitikile mu Bului bwa Kuanza bwa Kyalo ni mu Bului bwa Bubili bwa Kyalo, musita balupua bengi lubaakakilue juu ya kukaana kwiingizia mu politike. Kabili ni bange baana Bakasininkizia baakumbilue ku masomo palua enka ezio nsaambu. Mu miaka ingi ya buleenu, bukisinka bwa bantu bakue Yehova baalia bekeele mu buteeko bwakue likolo wa ku nkungulua, ao wa kusini, buli bwaeziiwa  mu nzila inge. Kwa mufuano, mu kipindi kya kusaakula ba kateeka, Mukristu kunti waisaanga mu buezio bwa kukwasia kikundi kimo kya politike, ao kukwasia muntu umo pakati ka bantu batonene kusaakulua. Paange taviinda kuya ku kusaakula kateeka, inzi mu maano ni mu mutima wakue, kunti waya wakwasiizie lubali lumo. Kakiine ni kintu kya mana saana kutiina kukwasia politike, apanasie kupitila bikitua byetu, inzi kabili ni kupitila beelia bituli twatontonkania ni vituli twaiunvua!​—Yoan. 15:18, 19; 18:36.

18. Fwefue tuli twakita siani palua kuluana kuli pakati ka “likolo wa ku nkungua” ao wa ku kaskazini ni “likolo wa ku nkungulua” ao wa kusini? (Mona ni foto.)

¹⁸ Baalia basiswapiile bukabika bwa Bibilia, kunti bavulunghana saana mu maano musita ubali bamona “likolo wa ku nkungulua” ao wa kusini wali “mukuumana masengo” ni “likolo wa ku nkungua” ao wa ku kaskazini. (Dan. 11:40, bulondolozi bwa pensina.) Babo bamakolo bonse babili bakwete ma bomba ali ni buviinde bwa kwipaya bukose bonse buli pa kyalo. Inzi tumanine nangue Yehova takaba kulekelela keekio kikitike. (Is. 45:18) Pakaako, kuliko kusiala twavulungheene musita “likolo wa ku nkungua” ni “likolo wa ku nkungulua” lubali baluana, keekio kili kyakosia kiketekelo kyetu. Keekio kisininkiziizie nangue mpela ya keenu kyalo ili peepi.

19. Ni kiki kitupalile kumana palua bukabika bwa Bibilia?

¹⁹ Te tumanine vyakaba kufikiliziiwa bukabika bunge bwa Bibilia. Atasie kabika Danieli taali wamanine kila kantu kaaleembele. (Dan. 12:8, 9) Inzi, atasie kine te tumanine buino-buino bukabika bumo vibwakaba kufikiliziiwa, keekio te kilangiliile nangue manake bobo bukabika tebukaba kufikiliziiwa. Kulanda kisinka, kunti twaswapila nangue Yehova wakaba kutubuila beelia bitukabiile kumana pa musita wenka upalile, nga evelia vyaakitile mu musita waapitile.​—Amos. 3:7.

20. Ni bukabika ki bwa Bibilia bwa kupapia bwakaba kufikiliziiwa leenusie, kabili tupalile kutwalilila kukita ki?

²⁰ “Mutende ni kuteekamana” byakaba kupundua. (1 Bat. 5:3) Leenusie, ma buteeko a kyalo akaba kusaukila ma diini a bufi ni kuenoona. (Nfy. 17:16, 17) Kisia, enka azo ma buteeko akaba kusaukila ni bantu bakue Leeza. (Ezek. 38:18, 19) Bebio bintu byakaba kukitika, byakaba kutufikia mpaka ku vita ya kupeleezia ya Armagedoni. (Nfy. 16:14, 16) Tusininkiziizie nangue bebio bintu byakaba kukitikasie leenu. Kansi mu kupembelela, tutwalilile kumutasia Baba weetu wa ntono wa ku muulu, kupitila kupooza saana maano ku bukabika bwa Bibilia ni kukwasia bange bakite enka evio.