1. Kunti twainika siani muntu apalile kuswapilua?

 MUNTU apalile kuswapilua, ali waikwinda kufikilizia beelia byali walaya, kabili ali walanda kisinka. (Malum. 15:4) Bantu bali basaangua bamwene nangue kunti bamuswapila. Tutonene balupua ni bankazi betu baye baiunvua evio palwetu. Kunti twakita siani eevi batuswapile?

2. Kunti twalangilila siani nangue tuli bantu bapalile kuswapilua?

² Tetuviinda kubapatikizia bange batuswapile. Tupalile kubalangilila bange kupitila bintu bituli twakita nangue kunti batuswapila. Bantu bali balanda nangue kuswapilua kuli nga nfalanga. Pa kufikiila kuswapilua pakolele, inzi kulekela kuswapilua kuleengelesie. Kakiine, tumuswapiile Yehova. Lyonse kunti twamuswapila weene, paantu “kila kintu kyali wakita, kiswapikikile.” (Malum. 33:4) Kabili, atonene tumupale. (Baef. 5:1) Kansi, tumone mifuano paleepale ya babombi bakue Yehova, baamupalile Baba wabo wa ku muulu ni kwilangilila kuya bali bantu bapalile kuswapilua. Kabili, tuli kumona mibeele isano ili kuviinda kutukwasia kwaluka bantu bapalile kuswapilua.

3-4. Kabika Danieli, waailangiliile siani kuya wali muntu apalile kuswapilua, kabili keekio kipalile kutukinkizia kwiipuzia siani?

³ Kabika Danieli waabiikile mufuano uweeme saana wa muntu apalile kuswapilua. Anzia kine waatwelue ku Babiloni ku buzia, waailangiliile kuya wali muntu apalile kuswapilua. Bantu baakilile kumuswapila musita Yehova lwaamukwasiizie kulondolola mana ya kilooto kyakue Likolo Nebukadneza wa Babiloni. Lwendo lumo, Danieli waali wapalile kumubuila likolo nangue Yehova taali waamutonene. Ezio mpunda te yali yaweeme kunvuiwa na likolo. Keekio kyaali kyaloombele mibeele ya kusipa paantu Nebukadneza waali wasasile saana!  (Dan. 2:12; 4:20-22, 25) Kisia miaka ingi kupita, Danieli waailangiliile kuya wali muntu aswapiilue musita lwaalondoluele mu kisinka mana ya milandu yakupapia, yaamonekele ku kibumba kya nsesi yakue likolo mu Babiloni. (Dan. 5:5, 25-29) Ni kisia paapo, Dario wa ku Umedi pamo ni bantu bakue baali wasaakuile baafikiile kumona “mutima wibeleele muli” Danieli. Baainikile nangue Danieli waali waswapikikile, kabili “te kuli mupuulue ao bubiifi bili kupatua muli weene.” (Dan. 6:3, 4) Kakiine, atasie bakateeka bapagaani baafikiile kwinika nangue ozo muntu waali wamupupa Yehova waali wapalile kuswapilua!

⁴ Kooku twalangulukile mufuano wakue Danieli, kunti twaiipuzia eevi: ‘Mibeele yane ku bantu basili Bakasininkizia Bakue Yehova imanikile kuya yali siani? Eba, manikile kuya nali muntu ali wafikilizia miilo yakue, kabili apalile kuswapilua?’ Juu ya ki tupalile kwiipuzia bebio biipuzio bya mana? Paantu kine tuli bantu bapalile kuswapilua, tuli kumuleetela Yehova bulumba.

5. Juu ya ki Hanania abanga wamanikile kuya wali muntu apalile kuswapilua?

⁵ Mu muaka wa 455 Yesu tanavyalue, kisia Guvernere Nehemia kubuela kukuula bibumba bya muzi wa Yerusalemu, waakebele balalume baswapikikile bakaba kusuunga buino muzi. Nehemia waasaakuile pakati kabo mukulu wa Kifyamino, Hanania. Bibilia ilandile nangue Hanania ni “mwalalume aswapikikile saana, olia waali wamutiina saana Leeza Wakisinka, kuliko bantu bange bengi.” (Neh. 7:2) Kumutona Yehova ni kutiina kumukisia, kwaamukinkiziizie Hanania akwate wafiniizie  miilo yonse ibaamupeele. Ezio mibeele, kunti yatukwasia tuye twaswapiilue mu miilo yeetu ituli twamubombela Leeza.

6. Tikiko waailangiliile siani kuya wali kibuza aswapiilue kuli mutumua Paulo?

⁶ Mona mufuano wakue Tikiko, kibuza wakue mutumua Paulo, waali waswapiilue. Musita Paulo lwabanga wali mu nsesi wakakilue, waamuswapiile Tikiko, kabili waalandile nangue abanga wali “mubombi wa kisinka.” (Baef. 6:21, 22) Paulo waamuswapiile, apanasie paantu abanga wabatwalila mikanda balupua ba mu Efeso ni mu Kolosai, inzi kabili, paantu abanga wabakinkizia ni kubateekia mutima. Tikiko watulangulusia mufuano wa balalume ba kisinka kabili baswapiilue bali mukutwemena loonu mu bintu bitukabiile.​—Bakol. 4:7-9.

7. Kupitila mufuano wa bakote ni babombi bali babombela ba mu kilonghaano kyobe, weewe kunti wasambilila ki palua kuya wali muntu aswapiilue?

⁷ Loonu, tuli mukubatasia saana bakote betu pamo ni babombi bali babombela baswapikikile. Nga evelia Danieli, Hanania, ni Tikiko, bali batwama bafiniizie miilo yabo. Kwa mufuano, musita utuli twalonghaana kulonghaana kwa mukati ka mulungu, tuli twasaangua twamaninesie nangue biputulua byonse bili ku ntantiko, bikasaniiziwe. Kabili bakote bali batasia saana kine balupua ni bankazi bapeelue biputulua beteaniizie ni kupisia biputulua byabo ku kulonghaana! Kwa mufuano, tetwizi kutiina kubakupa basambi betu ba Bibilia kuiza ku kulonghaana kwa ku mpela ya mulungu, twatiinine nangue paange lupua umo waakilaba kuteania lyasi lya bantu bonse. Kabili, tuli twasaangua twaswapiile nangue bitabu bituli twasaangua twakabiile palua miilo ya kusimikila bili kumoneka. Tusuungilue buino na babo balupua ba kisinka, kabili tuli twamutasia Yehova juu yabo! Anzia evio, kunti twalangilila mu nzila ki nangue tupalile kuswapilua?

8. Kunti twalangilila siani nangue tuli ni malanga ateekameene musita utuli mukukeba kumana aali ya bange? (Tuswalo ni Mafunde 11:13)

⁸ Tubatonene balupua ni bankazi betu, kabili tuli twatona kumana aali yabo. Inzi, tupalile kukindika mpunda yabo ya bunke. Bange Bakristu ba mu kilonghaano kya mu miaka mia ya ku ntendeko, baali ‘baambana ni kuya bali ni kavwanvua mu kulanda bintu bisipalile.’ (1 Tim. 5:13) Kakiine, te tutonene kuya twali nga beene. Inzi, tulande muntu watubuila mpunda ya bunke ni kutulanda nangue tekuti tubuileko bange. Kwa mufuano, nkazi umo kunti watubuila maluele akue ao bwezio bunge bwali mukusaakaana naabo ni kutulanda te kunti tubuileko muntu unge. Tupalile kukita kukoonkana ni vyatulanda.  * (Soma Tuswalo ni Mafunde 11:13.) Kansi loonu, tumone aali inge paleepale mu tupalile kusuunga mpunda isipalile kubuilako bange.

9. Bantu ba mu lupua kunti balangilila siani nangue bapalile kuswapilua?

⁹ Mu lupua. Kila muntu mu lupua ali ni miilo ya kusuunga mpunda ya mu lupua isipalile kumanua na bange. Kwa mufuano, mukazi mukristu kunti waya wali ni mibeele ili yamona mulume wakue nangue ni ya kusekia. Eba, kunti watendeka kubabuilako bange ni kumulengia eyunvue ovio? Kakiine taviinda kukita evio! Amutonene mukazi wakue, kabili tatona ata kaniini kukita kintu kya kumukisia. (Baef. 5:33) Bamisepuka bali batona kukitilua bintu bakindikilueko. Baviazi bapalile kuya bamanine  evio. Baviazi tebaviinda kubazyelekania baana babo kupitila kubabuila bange bilubo byabo. (Bakol. 3:21) Baana bapalile kusambilila kusuunga kafiso kupitila kutiina kulanda mpunda ku bantu ba panze, elia ili kulengia bantu bange mu lupua bonvue ovio. (Mal Miz. 5:16) Kine kila muntu mu lupua waikwinda kusuunga mpunda isipalile kubabuilako bange, bantu ba mu lupua bali kukila kupalamana.

10. Kuya wali kibuza wa kisinka kubiikile mukati kiki? (Tuswalo ni Mafunde 17:17)

¹⁰ Mu bukibuza bwetu. Mu buikazi bwetu, kuli kwasaangua nsita inge ituli twaiunvua nangue tupalile kumubuila kibuza weetu wa peepi vituli mukwiunvua kakiine. Nsita inge, paange kunti twamona kyakolele kumubuila muntu malanga etu a mukati. Kabili, kunti twaiunvua ovio kine twafikiila kumana nangue kibuza weetu waakibabuilako bange beelia bitwaakimubuila. Ku lubali lunge, tuli twatasia saana muntu ali wasuunga mpunda isipalile kubuilako bange! Ozo, i “kibuza wa kisinka.”​—Soma Tuswalo ni Mafunde 17:17.

11. (a) Bakote pamo ni bakazi babo bali balangilila siani nangue bapalile kuswapilua? (b) Kunti twasambilila lisomo ki kupitila mukote umo waabombele miilo ya mu kilonghaano isipalile kubuilako bange kisia waya kusaakaana ni lupua lwakue? (Mona foto.)

¹¹ Mu kilonghaano. Baalia bakote bali basuunga mpunda isipalile kubuilako bange, beene ni “fuasi ya kwikingilila kufuma ku mwela, fuasi ya kufiaminamo” balupua babo. (Is. 32:2) Tumanine nangue kunti twalanda na babo balalume twaiunvuile buntungua, kabili twasininkiziizie nangue tebaviinda kulanda ku bange beelia bituli kubabuila. Tetwizi kubapatikizia eevi batubuileko mpunda isipalile kubuilako bange. Kukila pakaako, tuli twabatasia bankazi bopilue na bakote, paantu te beezi kwezia kubeepuzisia balume babo mpunda palua bange isipalile kubuilako bange. Kakiine, ni mpaalo kine muka mukote tabuililue mpunda ya bunke palua balupua ni bankazi isipalile kubuilako bange. Nkazi umo muka mukote waalandile eevi: “Ndi natasia paantu mulume wane ali wasuunga mpunda isipalile kubuilako bange  ya baalia bali walondolola naabo mu miilo ya busuungi ao palua baalia bakabiile kukwasiiwa kimupasi, kabili teezi kumbuila atasie meena abo. Ndi nasekelela kutiina kwemiiwa na bintu binsiviinda kukitapo kantu. Keekio, kili kyankwasia mone kuya kyaleengele kulanda na kila muntu mu kilonghaano. Kabili kunti naswapila nangue kine namubuila mulume wane vindi mukwiunvua ao maavia ane ni ene ali kusiala waasuungile.” Kakiine, fwe bonse tutonene kuya twamanikile kuya twali bantu bapalile kuswapilua. Ni mibeele ki ipalile kutukwasia kufikiila kwaluka evio? Kansi, tumone mibeele isano ili pakati ka ezio mibeele.

12. Juu ya ki kunti twalanda nangue ntono i musinzi wa kutukwasia kwaluka bantu bapalile kuswapilua? Leeta mufuano.

¹² Ntono i musinzi wa kutukwasia kwaluka bantu bapalile kuswapilua. Yesu waalandile palua malaizio abili akata. Azo malaizio i aza, kumutona Yehova ni kutona mwikazi neetu. (Mat. 22:37-39) Kumutona Yehova kuli kwatukinkizia kupala mufuano wakue upuililikile wa muntu apalile kuswapilua. Kwa mufuano, kubatona balupua ni bankazi kuli kwatukinkizia tusuunge mpunda yabo isipalile kubuilako bange. Te tupalile ata kaniini kubabuila bange bintu bili kulengia balupua ni bankazi beyunvue ovio, bazyelekane ao bakisue.​—Yoan. 15:12.

13. Kwikeefia kuli kwatukwasia mu nzila ki kwaluka bantu bapalile kuswapilua?

¹³ Kwikeefia kuli kutukwasia kwaluka bantu bapalile kuswapilua. Mukristu ekefiizie, teezi kusaangua wali wa kuanza kubabuila bange palua kintu kampanda. (Baf. 2:3) Kabili teezi kwezia kubalengia bange batontonkanie nangue weene amanine mpunda ifieme yasiviinda kulanda. Kabili, kwikeefia kuli kutukwasia te kunti tusalanghanie mpunda ya kunvuasie palua bintu bisilondolwelue mu Bibilia ao mu mpapulo yeetu iswapiile Bibilia.

14. Buviinde bwa kwinika kunti bwatukwasia siani kwaluka bantu bapalile kuswapilua?

¹⁴ Buviinde bwa kwinika buli bwamukwasia Mukristu kumana “musita wa kutalala ni musita wa kulanda.” (Kas. 3:7) Mu tubeelela paleepale twa bantu, muli bulanzi bumo buli bwalanda nangue “kulanda ni mukuba, inzi kutalala ni oro.” Mu nzila inge, nsita inge kili kyasaangua kyali buino saana kutalala kuliko kulanda. I mana lileembo lya Tuswalo ni Mafunde 11:12 lili lyasoka eevi: “Muntu ali ni buviinde bwa kisinka bwa kwinika ali wasiala wataleele.” Mona mufuano umo. Mukote umo ali ni kibeelezio, ali waloombua lingi kuya kukwasia bilonghaano binge bili ni maavia. Mona vyaalandile mukote umo palua ozo mukote mwinakue: “Lyonse ali wasaangua wakengeele eevi apana alande ata kaniini mpunda isipalile kubuilako bange, palua bilonghaano binge.” Paantu ozo mukote ali ni mulangue, balupua bali wabomba naabo mu kabungue ka bakote, bali bamukindika. Bali basaangua basininkiziizie nangue taviinda kubabuilako bange bintu byabo bya bunke.

15. Leeta mufuano ulangiliile juu ya ki bange kunti bakuswapila kine uli wa kisinka.

¹⁵ Mibeele ya bukisinka ni kintu kinge kitukabiile kuya twali nakio kine tutonene kuya twali bantu baswapiilue. Tuli twamuswapila muntu wa kisinka paantu tuli twasaangua twamanine nangue lyonse ali kulanda bintu bya kisinka. (Baef. 4:25; Baeb. 13:18) Kwa mufuano, tulande utonene kuwaamia bufundi bobe bwa kusambilizia. Pakaako weewe wamulanda muntu umo akutuilizie musita luuli kuya walanda seemu yobe ku kulonghaana, kisia akupeele masoke a kukukwasia kuwaamia bufundi bobe. Naani uuli kutona kusaakula  eevi akupeele masoke a kisinka? Eba, uli kusaakula muntu olia ali kukulanda beelia byutonene kunvua ao olia ali kukubuila kisinka mu nzila iweeme? Kyasuko kilisie paswetele. Bibilia ili yalanda eevi: “Kusasililua paswetele kuweeme saana kuliko ntono ifiikilue. Bilonda bya kukisiiwa na kibuza ni bya kisinka.” (Tus Maf. 27:5, 6) Milandu ya kisinka ili kulanda kibuza i yakaba kutukwasia musita waleepele, anzia kine ku ntendeko kunti twamona kyakolele kunvua.

16. Lileembo lya Tuswalo ni Mafunde 10:19 lilangiliile siani nangue mibeele ya kwitiinia ni ya mana?

¹⁶ Mibeele ya kwitiinia ni ya mana kine tutonene bange baye batuswapiile. Ezio mibeele ili yatukwasia kusiala twataleele musita utuli twaeziiwa kulanda bintu bitwaakibuilua bisipalile kubuilako baange. (Soma Tuswalo ni Mafunde 10:19.) Kunti kyakola kulangilila mibeele ya kwitiinia musita utuli mukubombia bitente bya Enternete bya kubuilana mpunda. Kine te tukengeele, kunti twababuila bantu bengi bila kumana bintu bisipalile kubuilako bange. Kabili, kine twasalanghania mpunda kupitila kiombo kya kielektronike, tetuviinda kutoosia bange vibali kubombia mpunda ezio ao maavia ali kufumamo. Kabili, mibeele ya kwitiinia ili yatukwasia kusyala twataleele musita baalia bali batupinga lubali batusoelela eevi tulande bintu bili kulengia balupua ni bankazi betu bapate maavia. Paange keekio kunti kyakitika musita utuli mukwipuziiwa na polisi mu kyalo mukaaniiziwe miilo yeetu, ao kine kuli miilo yeetu paleepale ikaaniiziwe. Kunti twabombia lifunde lya “kusuunga kanua [keetu] na kapinduluilo” mu ezio aali, ni mu aali inge. (Malum. 39:1) Tupalile kuya twali bantu baswapiilue na bantu bonse, ibe ni bantu ba mu lupua lwetu, babibuza betu, balupua ni bankazi betu ao muntu unge onse. Kabili, eevi tuye twali bantu bapalile kuswapilua, tupalile kuya twali ni mibeele ya kwitiinia.

17. Kunti twakwasia siani kuleeta mutima wa kuswapilana mu kilonghaano kyetu?

¹⁷ Tuli twamutasia saana Yehova paantu waatukuliile mu lupua lulimo balupua ni bankazi bali ni ntono, kabili bapalile kuswapilua! Fwe bonse tupalile kubombelapo eevi balupua ni bankazi betu baye batuswapiile. Kine twaikwinda kila muntu kulangilila ntono, mibeele ya kwikeefia, buviinde bwa kwinika, bukisinka ni mibeele ya kwitiinia, tuli kukwasia kuleeta mutima wa kuswapilana mu kilonghaano kyetu. Tupalile kutwalilila kukita maka saana eevi kulangilila nangue tuli bantu bali kuviinda kuswapilua na bange. Kansi, tumupale Leeza weetu Yehova, kabili tutwalilile kulangilila nangue tuli bantu bapalile kuswapilua.