Musita uniini kisia muaka wa 1940, baviazi bane baasambiliile Bibilia pamo ni Bakasininkizia Bakue Yehova. Leelio lisambililo te lyaatwaliliile, inzi mama weene, waatwaliliile kupokelela ma kazeeti a Lupungu Lwakue Kamwenenena ni Buuke! Mu muaka wa 1950, kwaakitikile kulonghaana kukata kwa ntundu ingi, mu Muzi wa New York, kabili lupua lwetu lwaaitabiile mukupo wa kuya ku kulonghaana kooko.

Musita uniini kisia paapo, Lupua Lawrence Jeffries, waabambile kuya waiza kutwendela. Waaikwindile kunkwasia eevi nsambilile kisinka. Ku ntendeko, naali natontonkania nangue Bakasininkizia Bakue Yehova bapalile kukwasia politike, kabili bapalile kubomba miilo ya busoda kuliko kusiala bila kwiingiziamo. Naali namulanda nangue kine kila muntu moonu mu Amerika wakaana kuya kukwasia vita, baluani kunti baiza kwingila ni kupoka kyalo kyonse. Lupua Jeffries waalangiliile mibeele ya kupembelela ni kutontonkania eevi pamo ni neene: “Weewe, watontonkania Yehova Leeza kunti wakita siani kine bantu bonse moonu mu Amerika batendeka kumubombela, ni baluani baiza kubengilila?” Bulondolozi bwakue palua keekio kiipuzio ni palua bintu binge, bwaankwasiizie kumona nangue kupinga kwane te kubanga kwali na musinzi. Keekio kyaansonseziizie saana ntone kusambilila kisinka kya Bibilia.

Naali napisia nsa ingi nali mukusoma ma kazeeti a Lupungu Lwakue Kamwenenena ni Buuke! a kale abanga apaanga mama mu kakiumba kaniini. Kisia musita, naainikile nangue keeki kindi mukusambilila ni kisinka, pakaako, naaitabiile kusambilila Bibilia pamo ni Lupua Jeffries. Kabili, naatendekele kulonghaana kwa mute. Naatonene bintu binaali nasambilila, kabili naafikiile kwaluka kasimika wa mpunda iweeme. Mipaango yane yaalulukile musita unaaunvuile nangue “busiku bukata bwakue Yehova [bwaali] peepi.” (Zef. 1:14) Kuliko kupooza maano ane ku masomo a iniversite,  naatonene kukwasia bange basambilile kisinka kya Bibilia.

Naapuile masomo a pa muulu pa nsiku 13, Muezi wa 06, 1956, kabili kisia nsiku itatu naabatiziiziwe ku kulonghaana kwa muputule. Nsyali nainikile nangue kwipeela mu buikazi bwane palua kusambilila ni kusambilizia juu yakue Yehova, kunti kwandeetela mpaalo ingi saana.

Miezi sita kisia kubatiziiwa, naalukile painia wa loonse. Huduma Yetu ya Ufalme ya Muezi wa 12, 1956, ibanga yalimo lyasi lilandile eevi: “Eba, Kunti Wabombela Koolia Kukabiile Saana Kukwasiiwa?” Ni neene, naali ni buviinde bwa kukita evio. Naatonene kuya kukwasia ku fuasi kwaali bakasimika baniini ba mpunda iweeme.​—Mat. 24:14.

Naakukiile ku Edgefield, mu Carolina ya ku Sud. Kooko, kilonghaano kibanga kyalimosie bakasimika bana. Neene, naalukile wa busano. Twaali twalonghaana mu salo ya nsesi yakue lupua umo. Kila muezi naali nakita nsa 100, mu miilo ya kusimikila. Naali ni bingi bya kukita mu miilo ya kusimikila ni kupisia biputulua ku kulonghaana. Kintu kiweeme ni keeki, vinaali nakila kukita bebio bintu, i vinaali nakila kusambilila bingi palwakue Yehova.

Mwanakazi umo unaali nasambilila nakue Bibilia, waali wakwete nsesi ya malilo mu Johnston, muzi ubanga wali peepi ni koolia kunaali. Waampeele miilo ya kubomba nsiku paleepale mu mulungu, kabili waatwitabiziizie tutendeke kulonghaana mu kikuulua kyakue kiniini.

Lupua Jolly Jeffries, muana mwina olia lupua waansambiliziizie, waafumine ku Brooklyn, New York, ni kuiza koolia ku mbanga nali, kisia naatendekele kubomba bupainia pamo nakue. Twaali twaikala mu kiumba kiniini kitwaapeelue na lupua umo.

Ku Sud, nfalanga ya kulipua muntu ali wabomba ibanga yaali iniini. Mu busiku bumo bwa kubomba miilo twaali twalipua dolare ibili ao itatu. Lwendo lumo, naapuililiile kubombia nfalanga iniini ya bingolongolo imbanga nasiele naayo, ni kusita byakulia biniini mu butiike ya byakulia. Lunafumine panze, mwalalume umo waapaleeme pali neene ni kungipuzia eevi: “Utonene kubomba miilo? Nakaba kuya nakulipa dolare imo mu nsa imo.” Waampeele nsiku itatu ya kubomba nawaamia pa fuasi pa kukuulila. Kyaamonekele paswetele nangue Yehova waali wankwasia eevi ntwalilile kuya naikeele mu Edgefield. Inzi, naaile ku kulonghaana kwa ntundu ingi kwaakitikile mu Muzi wa New York, mu muaka wa 1958.

Mu busiku bwa bubili bwa kulonghaana, kwaakitikile kintu kimo kiibeleele. Twaasaakeene ni Ruby Wadlington, olia waali wabomba wali painia wa loonse mu Gallatin, Tennessee. Paantu fwe bonse tubanga twatonene kwaluka bamisionere, twaaile kusaangua ku kilie kyaakitilue ku kulonghaana kooko palua baalia batonene kuya ku Gileadi. Kisia musita, twaatendekele kuleembelana. Kabili naakupilue kuya kulanda lyasi lya bantu bonse ku Gallatin. Loolo, naapatile fuasi ya kumulanda tuupane. Naakukiile mu kilonghaano kya ba Ruby, kabili twaaupeene mu 1959.

Lunaafikiizie miaka 23, naasaakwilue kwaluka mubombi wa kilonghaano mu Gallatin (loonu, mukote emaniine kabungue ka bakote). Kilonghaano kyetu i kyaalukile kya kuanza kwendelua na lupua Charles  Thompson, musita lwaalukile kangalila wa muputule. Abanga wali ni kibeelezio kikata; inzi waangipuziizie malanga ane palua bintu bibanga byakabiile balupua, ni vyaafikiile kukwasia ba kangalila bange bebio bintu. Naasambiliile kuli weene nangue kili buino kwipuzia biipuzio ni kukeba mpunda yonse ntaanzi ya kulondoluela mulandu.

Mu Muezi wa 05, 1964, naakupilue kuya kusoma Masomo a Miilo ya Bukolo a muezi umo, alia aakitilue ku Lansing ya ku Sud, mu New York. Balupua baali batungulula azo masomo, baandengiizie ntone kusambilila bingi palwakue Yehova ni kufikiila kwaluka muntu akulile kimupasi.

Neene pamo Ruby twaakupilue eevi tutendeke miilo ya muputule mu Muezi wa 01, 1965. Twaalandilue kubombela mu muputule ubanga waatweme fuasi ikata. Ozo muputule waali wabambiile ku Knoxville, Tennessee, wasya kuya kukumiasie ni ku Richmond, Virginia. Ozo muputule waali waabiikile mukati bilonghaano bya mu Carolina ya ku Nord, Kentucky, ni Virginia ya Kuzika-kobe. Naali naendelasie bilonghaano bya bantu bafi, paantu mizilo ya kubatenga bantu bafi ibanga yali ku Sud ya États-Unis, te yaali yaitabiziizie bantu bafi kukolonghana pamo ni bazungu. Balupua baali bakwetesie bintu biniini bya kimubili, kabili twaasambiliile kubakwasia baalia baali bakabiile kukwasiiwa kupitila beelia bitwali twakwete. Kangalila umo wa muputule, olia waakitile nsiku ingi wabomba, waansambiliziizie lisomo lya mana. Waansokele eevi: “Uye wali lupua. Apana kuya mu kilonghaano wali nga bosi. Kunti waviinda kubakwasia, kine bakumwene kuya wali lupua wabo.”

Musita utwaaendeele mu kilonghaano kimo kiniini, Ruby waatendekele kusambilila ni mwanakazi umo mukaziana, abanga wali ni muana mwanakazi wa muaka umo. Musita usyaliko muntu mu kilonghaano ali ni buviinde bwa kutungulula leelio lisambililo, Ruby waali watungulula lisambililo leelio, kupitila kuleemba mpunda. Lutwaaile kwendelako kabili, ozo mwanakazi waaizile ku kulonghaana konse. Musita bapainia babili bebeleele, banakazi lubaakukiile kooko, baatwaliliile kusambilila nakue, kabili kisia musita uniini, ozo mwanakazi waafikiile kubatiziiwa. Kisia miaka 30 eevi, mu 1995, ku Beteli ya Patterson, mukaziana umo waaizile ni kulondolola ni Ruby. Abanga wali muana mwanakazi mwina olia mwanakazi waasambiliile ni Ruby. Ozo mukaziana pamo ni mulume wakue, baasomene mu lisomo lya 100 ku Masomo a Gileadi.

Muzyunguluko weetu wa bubili utwaabambile kubombela ubanga wali Florida ya mu bukata. Mu ozo musita, twaali twakabiile kuya twali ni motoka, pakaako twaasitile motoka umo, kabili mu bei yaweeme saana. Anzia evio, mu mulungu wa kuanza, kuli kintu kimo kyaatiokele ku motere. Te twaali ata na nfalanga yaali yasielepo ya kutengeneziiziako. Naakuutile lupua umo unaamwene nangue kunti waviinda kutukwasia. Ozo lupua waamulandile mubombi wakue umo atengenezie motoka. Kisia, ozo lupua waakeene te kunti tumulipe nfalanga ya kutengenezia motoka. Waalandilesie nangue, “Te upalile kumpeela ata kantu.” Kabili, waatupeele ni bupe bwa nfalanga! Ozo, waali mufuano uweeme saana wakue Yehova wa kwemena babombi bakue. Keekio, kyaatulangulusiizie kuya twabalangilila bange mibeele ya kupeelana.

Lyonse lutwali twaendela bilonghaano, twaali twaikala mu masesi a balupua. Keekio kyaakwasiizie tupate babibuza bengi baweeme. Busiku bumo, naatendekele kuleemba mpunda palua kilonghaano, kisia naaisiile mu masini ane. Musita unaabuelele kyungulo kya bobo busiku, naabuililue nangue muana wa miaka itatu, wa ku nsesi kutwaali twaikeele, waafinine pa mabuto ni kuleemba. Pakaako, kyaaloombele kuleemba kupia ezio mpunda. Naali namulangulusia palua kaako, mu nzila ya kumusaapia mu miaka ingi.

Mu 1971, naapokeleele mukanda wa kubomba nali kangalila wa kazonga mu Muzi wa New York. Twaasitukile! Musita utwaafumine kooko, mbanga nalisie na miaka 34. Balupua, baampokeleele kwa nsaansa, nali kangalila wabo wa kazonga wafi, kabili wa kuanza.

Naali nasekelela kusambilizia palwakue Yehova ku mpela kwa kila mulungu, ku kulonghaana kwa muputule, nali kangalila wa kazonga. Bakangalila bengi ba muputule babanga bali ni kibeelezio kikata kuliko neene. Umo pakati kaabo, i waalandile lyasi lyane lya lubatizio. Lupua unge, Theodore Jaracz, waafikiile kwaluka umo wa mu Kabungue Kali Katungulula. Kabili kubanga kwali balupua bange babanga bali ni kibeelezio baali babombela ku Beteli ya Brooklyn. Kabili, naatasiizie paantu bakangalila ba muputule ni baalia baali babombela ku Beteli baankwasiizie kwiunvua buino. Naaimweneene nangue, babo bantu babanga bali basuungi bali ni ntono baali baswapiile Mulandu  Wakue Leeza, kabili baakwasiizie mu kisinka kuteania. Mibeele yabo ya kwikeefia yaakwasiizie kiye kyaleengele kuli neene kubomba nali kangalila wa kazonga.

Mu muaka wa 1974, Kabungue kali Katungulula, kaasaakuile kikundi kinge kya bakangalila ba muputule eevi baaluke bakangalila ba kazonga. Naabuelele kubomba kabili nali kangalila wa muputule, loolo naabombeele mu Carolina ya ku Sud. Kya kusaansamusia ni keeki, mu ozo musita bilonghaano bilimo bazungu ni bafi, te byaali byapusaniiziwe kabili, ku Sud ya États-Unis. Kabili balupua baasekeleele saana palua keekio kintu.

Ku mpela ya muaka wa 1976, naapeelue miilo ya kubombela mu muputule wa Georgia pakati ka Atlanta ni Columbus. Nalanguluka buino musita unafumiizie lyasi lya malilo palua baana basano bafi baafuile musita bantu bamo lubaaziziizie nsesi yabo. Baviazi babo baatwelue ku opitali paantu baakisikile. Balupua ni bankazi bengi bafi ni bazungu, baatwaliliile kuiza ku opitali eevi kubateekia mutima babo baviazi. Naamwene nangue ntono ya balupua yaali yaibeleele saana. Nkumbu ya evio, kunti yakwasia babombi bakue Leeza baluisie aali ikolele saana.

Mu muaka wa 1977, twaakuutilue ku Beteli ya ku Brooklyn, eevi kuya kukwasia mu miilo imo, mu miezi iniini. Musita ezio miilo luyaali yasyaya ku kupua, balupua babili bali babombela mu Kabungue Kali Katungulula, baaizile kuumona neene, ni kungipuzia kine neene ni Ruby kunti twatona kutwalilila kubomba loonse ku Beteli. Twaaitabiile ozo mukupo.

Naakitile miaka 24 nabombela mu Kabungue ka Miilo. Lingi balupua bali babombela mu kaako Kabungue bali bakwasia kwasuka biipuzio bikolele. Mu miaka ingi, Kabungue Kali Katungulula kali mukufumia butunguluzi buswapiile mafunde a Bibilia. Azo malaizio, ali abombiiwa eevi kwasuka biipuzio, inzi kabili ali abombiiwa eevi kubeelezia bakangalila ba miputule, bakote, ni bapainia. Bebio bintu bya kubeeleziiziako byaakikwasia bantu bengi kwaluka Bakristu bakilile kukula kimupasi. Keekio kyakilengia kuteania kwakue Yehova kulume.

Kutendekela mu 1995 mpaka mu 2018, naaendeele mu misambo paleepale, nali mukenzi atuminue na kitente kikata kya Bakasininkizia Bakue Yehova, olia waali wakuuta lwa ntaanzi nangue, kangalila wa kazonga ka kyalo. Naasaakeene ni Tubungue twa ku Misambo, ni babombi ba ku Beteli kabili ni bamisionere, eevi kubakoselezia ni kubakwasia mu maavia abo. Ku lubali lunge, baalia balupua ni bankazi baali batubuila bintu bibaaimweneene, lyonse baali batukuula. Kwa mufuano, mu muaka wa 2000, twaaendeele mu kyalo kya Rwanda. Twaakumiiziwe saana kunvua balupua pamo ni lupua lwa Beteli, vibaapusukile mu kipindi kya bungipaani, keelia kyaakitikile mu muaka wa 1994. Bengi baazeziizie batonua babo. Anzia bintu bibiipile bibaasaakeene nabio, babo balupua baalangiliile kiketekelo, kiswapilo, ni nsaansa.

Loonu tuli ni miaka ikilile pa 80. Mu miaka 20 yaakipita, naakibombela pamo ni Kabungue ka ku Musambo wa États-Unis. Nsyapatilepo masomo a iniversite, inzi naapatile masomo a pa muulu saana kufuma kuli Yehova ni kuteania kwakue. Keekio kyaakinkwasia kubasambilizia bange kisinka kya Bibilia kili ni buviinde bwa kubakwasia kunoonkelamo loonse. (2 Bakor. 3:5; 2 Tim. 2:2) Naakiimwena mpunda ya Bibilia viyaakikwasia bantu kuwaamia buikazi bwabo, ni kukuzia bukibuza bwabo pamo ni Kabumba wabo. (Yak. 4:8) Lyonse kine kyakitika, neene ni Ruby, tuli twatwalilila kubakinkizia bange basekelele lisyuko lya kusambilila palwakue Yehova, ni lya kusambilizia bange kisinka kya Bibilia, lisyuko likata saana lipalile kusekelela mubombi wakue Yehova!