1. Ni kiki kili kyaiza mu maano kine twatontonkania palua muntu wa luse?

MUSITA utuli twatontonkania palua muntu wa luse, tuli twamona mu maano muntu olia ali wawamiiziana, ali ni mutima uweeme, ali ni nkumbu, kabili ali wapeelana. Kabili, kunti twalanguluka lyasi lyakue Yesu palua Musamaria waailangiliile kuya wali muntu aweeme ku benakue. Ozo muntu wa ntundu inge ‘waamunvuiliile nkumbu ao luse’ Muyuda waali wapuminue ni kwibilua na bipondo. Ozo Musamaria “waamunvuiliile nkumbu” Muyuda abanga waakisiiziwe, kabili, waamwemeene mu ntono. (Luk. 10:29-37) Ozo mufuano uli watusambilizia palua luse, mibeele iweeme saana yakue Leeza weetu. Leeza ni wa luse kuli fwefue paantu atutonene. Kabili ali watulangilila luse mu nzila ingi kila busiku.

2. Luse kunti lwalangililua mu nzila ki inge?

² Luse kunti lwalangililua ni mu nzila inge. Ezio nzila ibiikile mukati kupingula kusilapizia muntu olia wakiba wapalile kulapiziiwa, kine kuli nsaambu ya kukita evio. Kabili kine twatontonkania palua ezio nzila ya kulangililamo luse, kulanda kisinka, Yehova ali watulangilila luse. Kaleemba umo wa malumbo waalandile eevi: “Teezi kutukitila kukoonkana ni mazaambi etu.” (Malum. 103:10) Anzia evio, nsita inge, Yehova kunti wamulapizia wasasile muntu wakikita lizaambi.

3. Tuli kulondoluela biipuzio ki?

³ Mu leeli lyasi, tuli kulondoluela biipuzio bitatu: Juu ya ki Yehova ali walangilila luse? Eba, kunti kyakitika kulapizia muntu mu nzila isasile ni mu wenka ozo musita ilandue nangue muntu walapiziananga ni wa luse? Ni kiki kili kutukwasia kulangilila luse? Ale kansi, tumone Mulandu Wakue Leeza vyuli waasuka ku bebio biipuzio.

4. Juu ya ki Yehova ali walangilila luse?

⁴ Ntono yakue Yehova i imulengiizie aye wali ni luse. Mutumua  Paulo waatunguluilue na mupasi aleembe nangue Leeza ni wa “luse lukata.” Musita Paulo lwaalandile ezio milandu, waalondoluele nangue Leeza ni wa nkumbu paantu abapeele babombi bakue basipuililikile babiikilue mafuta, kiswapilo kya kwikala ku muulu. (Baef. 2:4-7) Inzi, Yehova teezi kulangililasie luse ku babombi bakue babiikilue mafuta. Daudi, kaleemba umo wa malumbo, waaleembele eevi: “Yehova aweeme ku bonse, kabili luse lwakue lumwenekele mu miilo yakue yonse.” (Malum. 145:9) Paantu Yehova abatonene bantu, ali wabalangilila luse kine wamona nangue kuli ni nsaambu ili kulengia akite evio.

5. Yesu waamanine siani nangue Yehova ni wa luse?

⁵ Yesu amanine kukila muntu unge onse Yehova vyali wasaangua watonene saana kulangilila luse. Yehova pamo ni Yesu baakitile miaka ingi saana bali bonse pamo ntaanzi Yesu eeze pa kyalo. (Tus Maf. 8:30, 31) Lingi, Yesu waaimweneene Baba wakue vyaali walangilila luse ku bantu ba mazaambi. (Malum. 78:37-42) Lingi mu masambilizio akue, Yesu waali walandila saana palua ezio mibeele iweeme saana yakue Baba wakue.

6. Yesu waatukwasiizie siani kwinika vili luse lwakue Baba wakue?

⁶ Nga vitwakimona mu lyasi lyakipita, Yesu waabombiizie mufuano wa muana waazeezele eevi kutukwasia kwinika nangue Yehova ali wasaangua watonene saana kulangilila luse. Ozo muana, waafumine pa nsesi kabili ‘waapulutile nfalanga yakue yonse mukukita bibiipile.’ (Luk. 15:13) Kisia, ozo muana waalapiile lwendo lwakue lubiipile, waaikefiizie, ni kubuela ku nsesi. Baba wakue waakitile siani? Ozo mulumendo taakokwele kwinika keelia kyaali kyatonene kukita Baba wakue. Yesu waalandile eevi: “Lwali wasyapalama kwabo [ozo muana], se waamumwene ni kumunvuila nkumbu. Waamusensekeele ni kuya kumukumbatila.” Ozo baba, taamuzyelekaniizie muana wakue. Inzi, waamulangiliile luse ni kumweleela ozo mulumendo, kabili waamupokeleele mu lupua. Muana azeezele waakitile mazaambi akata, inzi baba wakue waamweleele, paantu waalapiile. Mu ozo mufuano, baba ali ni luse, apalaniiziwe na Yehova. Kupitila mufuano ozo uli wakumia ku mutima, Yesu waalangiliile nangue, Baba wakue eteaniiziesie kweleela bantu bakitile lizaambi, bali balapila mu kisinka.​—Luk. 15:17-24.

7. Nzila ili yabombia Yehova eevi kulangilila luse, isininkiziizie siani nangue ali ni mulangue ukata?

⁷ Yehova ali walangilila luse paantu ali ni mulangue saana. Lyonse Yehova ali wakwata bupinguzi buli bwawaamina bibumbua byakue. Bibilia ili yalanda nangue “mulangue kufuma ku muulu” uli wasaangua “waizuzi luse ni mazabo  aweeme.” (Yak. 3:17, NWT) Nga muviazi ali ni ntono, Yehova amanine nangue luse lwakue luli lwabawaamina baana bakue. (Malum. 103:13; Is. 49:15) Paantu Yehova ali wabalangilila bantu bakue luse, abapeele kiswapilo kya musita uli mukuiza anzia kine te bapuililikile. Pakaako, mulangue wakue Yehova uli wamusonsezia kulangilila luse kine wamona nsaambu ili kulengia akite evio. Inzi, mu musita wenka ozo, Yehova amanine musita wasipalile kulangilila luse. Paantu ali ni mulangue, teezi kulangilila luse kine wamona nangue kukita evio kuli kusonsezia kilubo.

8. Musita unge kili kyapala kukita ki, kabili juu ya ki?

⁸ Tulande, mubombi wakue Leeza wapingula na bufue kukoonka lwendo lwa lizaambi. Tupalile kukita siani? Paulo waleembele eevi watunguluilue na mupasi: “Lekele kwampana” nakue. (1 Bakor. 5:11, NWT) Bantu bali bakita lizaambi bila kulapila bali batengua mu kilonghaano. Kukita evio kupalile paantu kuli kwatupeela fuasi ya kulangilila nangue tukwasiizie mafunde akue Yehova. Anzia evio, bange kunti bamona kyakolele kwitabila nangue kutenga muntu ni nzila ilangiliile luse lwakue Yehova. Eba, kakiine kutenga muntu ni kulangilila luse? Ale tumone kansi.

9-10. Kukoonkana ni Baebrania 12:5, 6, juu ya ki kunti twalanda nangue kutenga muntu ni kulangilila luse? Leeta mufuano.

⁹ Musita utuli twaunvua ku kulonghaana kwa Kikristu bapunda nangue muntu kampanda utumanine kabili ututonene “takili umo wa Bakasininkizia Bakue Yehova,” tuli twaunvua bulanda bukata. Kunti twaiipuzia kine kyakiba kyapalile kakiine ozo mutonua weetu atengue. Eba, kakiine kutenga muntu kulangiliile luse? Een. Kulekela kulapizia muntu apalile kulapiziiwa, te mulangue, te luse, kabili te kulangilila ntono. (Tus Maf. 13:24) Eba, kumutenga muntu akitile lizaambi bila kulapila kunti kwamukwasia aalulule lwendo lwakue? Een. Balupua ni bankazi bengi baakitile mazaambi afinine, baafikiile kulanda nangue bupinguzi bwa bakote bwa kubatenga, bwaabakinkiziizie baalulule maano abo, lwendo lwabo, kabili bamubuelele Yehova.​—Soma Baebrania 12:5, 6.

¹⁰ Ozu mufuano uli paapa, ulangiliile juu ya ki kutenga muntu ni kulangilila luse ku kilonghaano. Tulande, musuungi wainika nangue pakati ka mikooko yakue, mukooko umo aluele. Amanine nangue eevi ozo mukooko ondapue bobo buluele, ipalilenke kumufumia pa libumba lya mikooko inge. Inzi, mikooko ili yatona kwikala pamo. Ili yatona kusiala pamo ni libumba, kabili kunti yasasa kine yatenganisiiwa. Eba, keekio kilangiliile nangue ozo musuungi akolele ao abiipile paantu watenganisia ozo mukooko aluele? Te tulanda evio. Amanine nangue kine wamulekelela ozo mukooko aluele aye wali pamo ni mikooko inge, buluele buli kusalangana ku mikooko inge. Kumufumiapo ozo mukooko aluele kuli kusuunga libumba lyonse.​—Palania ni Balawi 13:3, 4.

11. (a) Juu ya ki kunti twapalania muntu atengelue na mukooko aluele? (b) Bantu batengelue kunti bakita ki, kabili kunti bakwasiiwa siani?

¹¹ Kine Mukristu watengua, kunti twamupalania na olia mukooko aluele. Aluele mu nzila ya kimupasi. (Yak. 5:14) Nga evelia vili vyaambukilana maluele ange a kimubili, buluele bwa kimupasi ni bwene kunti bwaambukilana. Pakaako, nsita inge kipalile kumutenga mu kilonghaano muntu aluele kimupasi. Kulapiziiwa kooko, kulangiliile nangue Yehova atonene bantu basiele bali ba kisinka mu kilonghaano kabili kunti kwamusonsezia muntu akitile lizaambi alapile. Anzia kine atengelue, muntu kunti waya ku kulonghaana kwali kulisiiwa ni kukoseleziiwa kimupasi. Kabili ali ni buntungua bwa kupokelela mpaapulo ya kusomamo ni kusambilila ni kumona ma viideo a mu ntantiko ya JW Télédiffusion. Kabili, bakote lubali kuya bakentelela buyantanzi bwakue, musita paleepale kunti bamupeela masoke ni butunguluzi buli kumukwasia aaluke  kabili ni aali iweeme ya kimupasi eevi akabe kuviinda kubueziiwa wali Kasininkizia wakue Yehova. *

12. Eevi kulangilila ntono ni luse, ni kiki kipalile kukita bakote palua muntu akitile lizaambi bila kulapila?

¹² Ni kintu kya mana kwinika nangue bantu bali bakita lizaambi bila kulapila i bali batengua. Bakote bamanine nangue ni kintu kya mana kutontonkania saana ntaanzi yakukwata bupinguzi bwa kutenga muntu. Bamanine nangue Yehova ali walapizia “mu nzila ilingiliile.” (Yer. 30:11) Babatonene balupua babo, kabili tebatonene kukita kintu ata kimo kili kulengia aali yabo ya kimupasi iinooneke. Anzia evio, musita unge ni kintu kya ntono kabili kya luse kumutenga mu nsita kampanda muntu akitile lizaambi mu kilonghaano.

13. Juu ya ki Mukristu umo wa mu Korinto waali wapalile kutengua?

¹³ Tontonkania mutumua Paulo vyaakitile palua muntu umo waakitile lizaambi bila kulapila. Ozo Mukristu wa mu muzi wa Korinto, waali wapulungana ni muka baba wakue. Kintu keekio kyaali kya nkeni! Paulo waali wamanine nangue Yehova waabalandile Baisraeli ba ku kale nangue: “Mwalalume ali walala pamo ni muka baba wakue wamumonia busoni baba wakue. Bonse babili bapalile kwipaiwa kakiine.” (Bal. 20:11) Paulo taalandile nangue kilonghaano kipalile kwipaya ozo muntu. Inzi, waabalandile Bakristu ba mu keekio kilonghaano bamutenge. Lwendo lubiipile lwakue ozo muntu, lwaasonseziizie bange mu kilonghaano mu nzila ibiipile. Kabili bange pakati kabo, te baali bamwene nangue keekio ni kilubo kibiipile saana!​—1 Bakor. 5:1, 2, 13.

14. Paulo waamulangiliile siani luse mwalalume umo waali watengelue mu Korinto, kabili juu ya ki? (2 Bakor. 2:5-8, 11)

¹⁴ Kisia musita kupita, Paulo waabuililue nangue bupilibuko bukata bwakikitika. Ozo muntu waalapiile kisinka! Anzia kine ozo muntu waaleteele kilonghaano busoni, Paulo taatonene kumulapizia ozo muntu mu nzila ikililemo kusasa. Waabalandile eevi Bakorinto: “Mweleele ni kumukoselezia.” Kuli nsaambu yaalengiizie Paulo alande evio. Waalandile nangue: “Eevi tekuti avulunghane mu maano na bulanda bupitiliile,” (NWT). Paulo waamunvuiliile nkumbu ozo muntu waalapiile. Mutumua Paulo taali watonene kumumona ozo muntu wavulungheene saana mu maano, wabobekele saana, mpaka afikiile kuswapulukua ni kulekela kuloomba kweleelua.​—Soma 2 Bakorinto 2:5-8, 11.

15. Kunti kyakitika siani bakote balapizie mu nzila isasile ni mu wenka ozo musita balangilile luse?

 ¹⁵ Bakote bali bamupala Yehova kupitila kulangilila luse. Bali balapizia mu nzila isasile kine kipalile kukita evio, inzi kine kyaviindikana, bali balangilila luse kine kuli ni nsaambu ya kukita evio. Ku lubali lunge, kine te bakitile evio te lukili luse, inzi yaaluka kulekelela kilubo. Eba bakote sie bunke i bapalile kulangilila luse?

16. Kukoonkana ni lileembo lya Tuswalo ni Mafunde 21:13, Yehova ali wakita siani palua baalia basiizi kulangililana luse?

¹⁶ Bakristu bonse bali baikwinda kupala luse lwakue Yehova. Juu ya ki? Nsaambu imo ni paantu Yehova taviinda kutuilizia baalia bali baandua kulangilila bange luse. (Soma Tuswalo ni Mafunde 21:13.) Te kuli ata umo weetu ali kutona Yehova akaane kutuilizia mapepo akue, pakaako tuli twatiina kuya twali ni mutima uumine. Kuliko kuziba matui musita utumwene Mukristu neetu wali mukukyula, lyonse tupalile kutuilizia “kulila kwa muntu wa pansi.” Enka evio, tuli twatwama twafiniizie ozu musoko uli mu Bibilia: “Olia asiizi kulangililana luse, wakaba kupingulua bila luse.” (Yak. 2:13, NWT) Kine twalanguluka twaikefiizie nangue tukabiile saana kulangililua luse, tuli kwikwinda kubalangilila bange luse. Tuli kulangilila luse ni musita muntu wakiba watengelue lwali walapila ni kubueziiwa mu kilonghaano.

17. Likolo Daudi waalangiliile siani luse kufuma ku mutima?

¹⁷ Mifuano ili mu Bibilia kunti yatukwasia tubalangilile bange luse ni kutiina kuya twali ni mutima uumine. Palua kaako, tontonkania mufuano wakue Likolo Daudi. Lingi waali walangilila luse lufumine ku mutima. Anzia kine Sauli waali watonene kumwipaya, Daudi waamweleele ozo likolo wakue Leeza abiikilue mafuta, kabili taamubueziizie kibezu ao kwezia kumukisia.​—1 Sam. 24:9-12, 18, 19.

18-19. Daudi waandilue kulangilila luse mu aali ki ibili?

¹⁸ Anzia evio, lunge Daudi waali waandua kulangilila luse. Kwa mufuano, musita Nabali abanga wali muntu akolele, lwaalandile mu nzila isyali ya mukinzi ni kukaana kumupeela Daudi pamo ni bantu bakue byakulia, Daudi waaunvuile saana kipuki ni kupingula kuya kumwipaya Nabali pamo ni bantu bonse ba mu nsesi yakue. Inzi Abigaili mukazi wakue kwa Nabali, waali waweeme kabili waali wasipikizia, lwaaunvuile evio waatwele byakulia lubilo kuli Daudi. Pakaako, Daudi taamwipaile Nabali pamo ni bantu bakue.​—1 Sam. 25:9-22, 32-35.

¹⁹ Musita umo eevi, kabika Natani waamubuilile Daudi nangue kwaali munoonsi umo waamwibiile mwikazi nakue abanga waali mupabi mukooko wakue wabanga watonene saana. Daudi waaunvuile saana kipuki ni kulanda eevi: “Kisinka nga vikeele Yehova wali mukose, muntu wakikita evio apalile kufua!” (2 Sam. 12:1-6) Inzi, Daudi waali wamanine Muzilo wakue Musa. Muzilo waali walandile nangue kine kaboko waiba mukooko umo, waali wapalile kubueziziamo mikooko ina. (Kuf. 22:1) Eba, kakiine ozo munoonsi waali wapalile kufua? Bobo bupinguzi bwakue Daudi bwali bwapitiliile. Inzi, ozo waalisie mufuano waabombiizie Natani eevi kumukwasia Daudi enike nangue akitile mazaambi akata kumupita ni ozo munoonsi! Kabili, Yehova  waailangiliile kuya waali ni luse lukata kuli Daudi, kuliko evelia vyaapinguile Daudi palua olia muntu waaibile mukooko azimbuilue mu mufuano wakue Natani!​—2 Sam. 12:7-13.

20. Mufuano wakue Daudi kunti watusambilizia ki?

²⁰ Mona nangue, musita Daudi lwaaunvuile saana kipuki, waapinguile nangue Nabali pamo ni bantu ba mu nsesi yakue bapalile kufua. Kisia, Daudi waapinguile bila kukokola nangue olia muntu wa mu mufuano wakue Natani apalile kwipaiwa. Inzi Daudi waali muntu aweeme, ale juu ya ki waamupinguile ozo kabooko mu nzila isasile evio? Tontonkania bintu byaali byakitikile ntaanzi ya paapo. Mu ozo musita, kampingu kakue Daudi te kaali kateekameene. Kine muntu wapingula bange wasasile kabili bila luse, keekio kilangiliile nangue bukibuza bwakue pamo ni Yehova te buli buino. Yesu waabasokele eevi na maka basambi bakue: “Tekuba mwapingula bange, mukakeeza kupingulua na Leeza, paantu mumwapingwila bange, i mumwaakapingwilua.” (Mat. 7:1, 2) Pakaako, tupalile kukita maka etu onse eevi tutiine kwaluka ni mutima uumine, inzi, nga evelia Leeza weetu, tuye twali ni “luse lukata.”

21-22. Ni nzila ki paleepale ituli kubombia eevi kulangilila bange luse?

²¹ Kine tuli ni luse, tetubonvuilasie bange nkumbu. Bantu bali ni luse bali bakita bintu eevi kukwasia bange. Pakaako, fwe bonse kunti twakeba bantu bapalile kukwasiiwa ibe mu lupua lwetu, mu kilonghaano kyetu, ao mu nkeende mutuli twaikala. Kisinka, kuli nzila ingi ya kulangilila luse! Eba, kuli ni muntu kampanda akabiile kuteekiiwa mutima? Eba, kuli kintu kampanda kya kukwasia kituli kukita, nga evelia kumupeela muntu byakulia ao kumukitila kintu kyakulangilila nangue twamwemena? Eba, kuli Mukristu umo waakibueziiwa leenu mu kilonghaano akabiile kibuza aweeme wa kumukoselezia? Eba, kunti twababuilako bange mpunda iweeme ili yakoselezia? Ezio ni imo pakati ka nzila iweeme saana ituli twalangililamo luse ku kila muntu utuli twasaakaana nakue.​—Yob. 29:12, 13; Bar. 10:14, 15; Yak. 1:27.

²² Kine tumanine nangue bange bakabiile kukwasiiwa mu ezio nzila, tuli kwinika nangue tuli ni fuasi ingi saana ya kulangilila luse. Kine twabalangilila bange luse, Baba weetu wa ku muulu, ali kusaansamuka paantu weene ni Leeza wa “luse lukata!”