Skip to content

Skip to table of contents

Biipuzio Kufuma ku Bakabeleenga

Biipuzio Kufuma ku Bakabeleenga

Eba, maana ni nkwale, i byakulia sie bibanga byakwete Baisraeli mu kaseeba?

Maana i abanga ali kyakulia kikata kya Baisraeli mu miaka 40 ibaakitile mu kaseeba. (Kuf. 16:35) Kabili, Yehova waabapeele ni nkwale mara ibili. (Kuf. 16:12, 13; Mpen. 11:31) Anzia evio, Baisraeli babanga bali ni byakulia binge.

Kwa mufuano, nsita inge Yehova abanga wabatungulula bantu bakue ku “fuasi ya kutuziizia,” koolia kubanga kwasaangua menda ni byakulia. (Mpen. 10:33) Fuasi imo ibanga yali kaseeba ka Elimu, “moolia mubanga mwali tusulo 12 twa menda, ni bimuti bya mitende 70.” Kipalile, bebio bimuti bibanga byatwama mazabo ali akuutua mitende. (Kuf. 15:27) Kitabu Plants of the Bible, kilandile nangue kimuti kya mitende “ni kimuti kili kyamena fuasi ingi . . . I kimuti kikata mu kaseeba kili kyafumia byakulia, mafuta, ni kukwasia bantu bengi saana bapate fuasi ya kwikalamo.”

Kabili, paange Baisraeli baaimeene pa kilambe kikata, keelia kili kyakuutua loonu Feiran. Ezio i seemu ya kiponga kya Feiran. a Keekio kiponga ao kiponga kilimo menda, “kili na metre 130 mu kuleepa, kabili kili pakati ka biponga bileepele saana, biweeme saana, kabili bimanikile saana mu Sinai.” Evio i vilandile kitabu Discovering the World of the Bible. Kabili keekio kitabu kilandile eevi: “Kine muntu wakita bulendo bwa kilometre 45, kufuma ku fuasi isaakeene kiponga kya menda ni lyezi, ali kufika ku lulambe lwa Feiran. Loolo lulambe, luli na metre 610, kufuma pa lyezi kuya mu muulu, kabili, luli na kuleepa kwa kilometre 4.8. Loolo lulambe, luli ni bimuti bingi bya mitende kabili luweeme saana. Keekio kilengiizie lupalaniiwe na busitani bwa Edeni. Mu miaka ingi, bantu bali baya kwendela mu loolo lulambe paantu muli bimuti bingi saana bya mitende.”

Bimuti bya mitende mu kilambe kya Feiran

Pa kufuma ku Misri, Baisraeli baatweme bunga bukandikile pamo ni bibakuli bya kukandikilamo, kabili paange baatweme mbezu ni mafuta. Kulanda kisinka, bebio bintu te bibanga bya kukita musita uleepele. Kabili baatweme “mikooko ni nghombe, biteekua bingi saana.” (Kuf. 12:34-39) Anzia evio, paantu aali ibanga yakolele mu kaseeba, paange banama bengi baafuile. Paange banama bange baaliilue na Baisraeli. Ao paange bange baafumiiziwe ngeleelo atasie ku ba leeza ba bufi. b (Miil Bat. 7:39-43) Inzi, Baisraeli baasiele bakwete mikooko ni nghombe iniini. Twamana evio kukoonkana ni mazui abaaninue na Yehova musita ubaandilue kunakila. Waabalandile eevi: “Baana beenu bakaba kwaluka basuungi mu kaseeba mu miaka 40.” (Mpen. 14:33) Pakaako, paange babanga bapata maziwa, ni musita unge babanga bapata nama ya kulia kufuma pa biteekua byabo. Inzi kulanda kisinka, bebio bintu te bibanga byatosiizie kukwasia bantu milioni itatu eevi, mu miaka 40. c

Eba, banama baali bapata pi byakulia pamo ni menda? d Paange ozo musita nvula ibanga yanoka saana, kabili paange bikusi pamo ni bivuule bibanga byavulile saana mu kaseeba. Kitabu Étude perspicace, Volime ya 1, kilandile nangue miaka elufu itatu ni mia isano (3 500) yaapitile, “menda mu Arabia abanga avulile saana kuliko viali loonu. Kubaako kwa ma lulambe ao tupoonga tuzikile kabili tukaminemo menda, moolia mwali mwasaangua menda nsita imo, kulangiliile nangue kipindi kimo lwa kale, nvula ibanga yanoka saana ni kuleeta twezi twa menda.” Anzia evio, kaseeba kabanga kali mu fuasi isiliimo muvundo kabili ya kutiinia. (Mal Miz. 8:14-16) Kulanda kisinka, kabenge Yehova taakitile kimpezia-maano kya kufumia menda, Baisraeli pamo ni banama babo nga baafuile.—Kuf. 15:22-25; 17:1-6; Mpen. 20:2, 11.

Musa waabalandile Baisraeli nangue Yehova waabapeele maana ‘eevi kubalengia bamane nangue muntu teezi kuya wakosele juu ya kuliasie mukate, inzi ali wasaangua wakosele kupitila kila mulandu uli wafuma mu kanua kakue Yehova.’—Mal Miz. 8:3.

a Mona Lupungu Lwakue Kamwenenena lwa pa busiku 01, Muezi wa 05, 1992, lub. 24-25.

b Bibilia ilandile mu aali ibili musita banama lubaafumiiziwe eevi baaluke ngeleelo yaapeelue Yehova mu kaseeba. Lya kuanza, ibanga yali musita lwaatendekeziiziwe miilo ya bukoani; ni lya bubili, ibanga yali musita wa Pasaka. Bebio byonse bibili byaakitikile mu muaka wa 1512 Yesu tanavyalue, mu muaka wa bubili tangu Baisraeli lubaafumine ku Misri.—Bal. 8:14–9:24; Mpen. 9:1-5.

c Peepi ni ku mpela ya miaka 40 ibaakitile mu kaseeba, Baisraeli baapokele ni kutwama ma mia a maelufu a banama kufuma ku bantu baalia babaali baluana naabo. (Mpen. 31:32-34) Anzia evio, baatwaliliile kulia maana mpaka musita ubaaingiile mu Kyalo kya Bulayo.—Yosh. 5:10-12.

d Te kuli mpunda ilangiliile nangue banama babanga balia maana, paantu Yehova waabapeele Baisraeli maana ni kulanda nangue kila muntu aye walia kukoonkana ni kipiimo kyakue.—Kuf. 16:15, 16.