Ntaanzi ya kulondolola bintu byaakitikile kisia paapo, lekelenke mibuile vinatendekele miilo ya nsita yonse.

Naavyelue mu muaka wa 1942, mu kilila kiweeme saana kili kyasaangua mu Karibea mu Curaçao. Baba wane abanga wali mwikazi wa ku Suriname, inzi waakuukiile ku kilila juu ya miilo. Miaka iniini ntaanzi ya kuvyalua kwane, baba wane abanga wali pakati ka Bakasininkizia Bakue Yehova ba kuanza kubatiziiwa mu Curaçao. a Kila mulungu, waali wasambilila Bibilia pamo ni fwefue, anzia kine te lyonse litwali twatona kusambilila. Musita unafikiizie miaka 14, baba wane waakuukiile ku Suriname pamo ni lupua lwetu juu ya kumusuunga mama wakue waali wasyakotele.

Mu Suriname, naatendekele kupisia musita pamo ni balumendo ni bakaziana ba mu kilonghaano baali bamubombela Yehova kwa mute. Baali bampitileko miaka kaniini, kabili babanga baali ba painia ba loonse. Musita ubaali balondolola palua bintu bibaali baimwena mu miilo ya kusimikila, mbanga namona basaansamukile saana. Kisia kufuma mu kulonghaana, neene pamo ni babibuza bane twaali twalondoluela palua maasi a Bibilia. Nsita inge twaali twakita evio twali mukwizia panze twakentele ntanda. Babo babibuza baankwasiizie kufikilizia kintu kinaali natonene mu buikazi. Naali natonene kumubombela Yehova. Pakaako, lunaafikiizie miaka 16, naabatiziiziwe. Kisia kufikia miaka 18, naalukile painia wa loonse.

Naasambiliile bintu bingi lunaalukile painia. Kabili, keekio kyaankwasiizie mu miilo yane ya nsita yonse. Kwa mufuano, kintu kimo pakati ka bintu binaasambiliile ni keeki, kubeelezia bange ni kwa mana. Musita unaatendekele bupainia, misionere umo waali wakuutua Willem van Seijl waampoozeleko saana maano. b Waansambiliziizie bingi palua  kubomba miilo ya mu kilonghaano. Pa ozo musita, nsibanga namanine nangue mpalile kubeeleziiwa saana. Mu muaka wakoonkelepo naasaakwilue kwaluka painia ebeleele. Kabili kisia paapo, naatendekele kutungulula bikundi bibanga byali kule mu muitu wa nvula wa Suriname. Kakiine, naatasiizie saana kubeeleziiwa kunabeeleziiziwe pa musita upalile na balupua! Kutendekela paapo, naabambile kukoonka mufuano wabo kupitila kukeba nsita ya kubeelezia bange.

Kintu kya bubili kinaasambiliile ni keeki, kwikala buikazi buleengele inzi bwapaangilue buino ni kwa mana. Ku ntendeko ya kila muezi, neene pamo ni painia mwinaane ebeleele, twaali twapaanga bintu bitukabiile kimubili bya kubombia mu milungu ili mukuiza. Kisia, umo pakati keetu, waali wakita bulendo bwaleepele waya ku muzi ukata ku kusita bintu bitwali twakabiile. Twaali twabombia buino nfalanga itwali twapata kila muezi, ni kupaanga buino bintu byetu eevi bikite muezi walingi. Musita utwali twabulua na kintu kimo mu ozo muitu wa nvula, bantu baali batukwasia. Nginikile nangue kusambilila nakili mulumendo vya kwikala buikazi buleengele inzi bupaangilue buino, kwaankwasiizie kupooza maano ku miilo yakue Yehova mu buikazi bwane.

Kintu kya butatu kinaasambiliile ni keeki, kili buino kubasambilizia bantu mu lulimi lwabo lwa kavyalilo. Naakulile nalanda lulimi lwa Kiholanzi, Kingereza, Papiamento, ni Sranantongo (luli lwakuutua kabili nangue Sranan), ndimi ili yalandua saana mu Suriname. Inzi mu muitu wa nvula, naamwene nangue bantu baali baitabila buino mpunda iweeme musita utwali twabasimikila mu ndimi yabo ya kavyalilo. Naamwene kyakolele kulanda ndimi inge pakati ka ezio ndimi, nga evelia lulimi lwa Saramaccan, luli lwabombia lizui lya pa muulu ni lya pansi. Anzia kine kyaaloombele ngikwinde saana, ndi ni nsaansa paantu naaviindile. Mu miaka ingi, naaviindile kubasambilizia bantu bengi kisinka kya Bibilia paantu naali nalanda lulimi lwabo lwa kavyalilo.

Kakiine kuli ni bintu bya nsoni binaakitile. Kwa mufuano lwendo lumo, mbanga nakebele kumwipuzia musambi umo wa Bibilia abanga walanda lulimi lwa Saramaccan, eevi mane vyabanga waiunvuile paantu abanga wakisua munda. Inzi kiipuzio kinamwipuziizie kansi kyaali kya kumana kine ali ni mimba! Kakiine keekio kiipuzio kyaalengiizie onvue ovio. Anzia kine naakitile bilubo nga bebio, lyonse naali naikwinda kulanda lulimi lwa kavyalilo lwa bantu mu miilo yane.

Mu 1970, naasaakwilue kwaluka kangalila wa muputule. Mu ozo muaka, naaile kwendela bikundi bingi mu muitu wa nvula eevi kuya kubalangilila balupua ni bankazi ntantiko ya sinema ili ni mutue ulandile, “Kupempula Kitente Kikata kya Bakasininkizia Bakue Yehova.” Eevi tuviinde kuya kubapempula babo balupua ni bankazi, neene pamo ni balupua bange, twaabombiizie buato bwa mbao buleepele eevi tupite mu mwenzi. Twaatweme motere, kiombo kilimo mafuta a motere, ma lampi ali abombia petrole, ni biombo bya kulangisiiziako sinema. Konse kutwaali twaya, twali twatwama bebio biombo byonse mu muitu, mpaka koolia kutupalile kuya kulangisia sinema. Inzi kintu kindangulukile saana mu ezio nghendo ni keeki, kumona bantu bengi ba mu tuzonga twa kule basaansamukila saana ezio ntantiko. Mbanga naali ni nsaansa saana ya kukwasia bange basambilile palwakue Yehova ni palua seemu ya pa kyalo ya kuteania kwakue. Mpaalo ya kimupasi ibanga yali  ikata kuliko kwipeela konse kwa kimubili kunaakitile musita umbanga namubombela Yehova.

Anzia kine naamwene nangue kuya nali bunke kwaankwasiizie kubomba miilo yane, naali natonenesie kwaluka ni mukazi. Pakaako, naatendekele kupepa saana eevi mpate mukazi olia wakaba kusipikizia wali ni nsaansa maavia azo a mu miilo ya nsita yonse mu muitu wa nvula. Lupaapitile muaka umo mu kulingilila, naatendekele bukibuza bwa kuupana pamo ni Ethel, painia ebeleele, olia abanga wali ni mutima wa kwipeela. Kutendekela ku bwanike bwakue, Ethel abanga watona saana mufuano wakue mutumua Paulo, kabili waatonene kwipeela mu miilo ya Kikristu nga Paulo. Twaaupeene mu Muezi wa 09, 1971 ni kutendeka miilo ya muputule twali babili.

Lupua lwa ba Ethel, te lubanga lwakwete bintu bingi musita Ethel lwaali wakula. Keekio kyaamukwasiizie kwipatanisia lubilo mu miilo ya muputule mu muitu wa nvula. Kwa mufuano, musita utwali twaiteania kuya kwendela bilonghaano bibanga byali kule mu muitu, te twaali twatwama bintu bingi. Twaali twafula maubo ni kusamba mu myenzi. Kabili lingi twaali twalia byonse bitwali twapeelua na balupua, nga evelia nama ya nsamba, ni nsabi ili yakuutua piranhas, ao kintu kyonse kibaali bakwata lubaali bakumba mu muitu ao kibaali bakwata mu myenzi. Kine te pali masaani, twaali twaliila pa maani a makonde. Kine te pali biombo bya kuliilako, twaali twalia na minue. Neene pamo ni Ethel, twaaiunvuile nangue kwitana bintu juu ya miilo yakue Yehova, kwaatukwasiizie kwaluka mukole wa nkamba itatu. (Kas. 4:12) Kakiine te twaali twatonene kabili kwikala buikazi bwibeleele ni bobo butwali naabo kooko!

Lutwaali twabuela twafuma ku kazonga ka kule mu muitu, i lwaakitikile beelia bintu binalandanga ku ntendeko ya lyasi. Musita buato lubwali bwaingila mu fuasi muli mwasaamuka menda lubilo, bwaali bwatibila mu menda ni kubuela kutumpuka lubilo. Lisyuko, twaali twavuele ni maubo a kukwasia te kunti tubunde (gilet de sauvetage), kabili te twaali  twaponena panze pa buato. Inzi, buato bwetu bwaaizuilemo menda. Twaaitilile mu mwenzi byakulia bibanga byali mu mipika, ni kubombia ezio mipika eevi kusengelako menda kufuma mu buato.

Paantu twaazeziizie byakulia byetu, twaabambile kuloba ni kooku twali mukuya mu mwenzi. Inzi te twaalobele ata kamo. Pakaako, twaapepele kuli Yehova ni kumuloomba atupeele kyakulia kya bobo busiku. Kisia kupuasie kupepa, lupua umo waapoozele ndobaano pa menda ni kuloba lusabi lumo lukata, lwakumeene kulia fwe bonse bantu basano mu nsita ya bobo busiku ni kwikuta.

Kisia kubomba pamo miaka isano mu miilo ya muputule, neene ni Ethel twaapatile mpaalo itusyali twaswapiile, i kulanda twaali ba kwaluka baviazi. Naaunvuile nsaansa kunvua ezio mpunda, anzia kine nsyali namanine buikazi vibwakaba kwaluka mu musita uli mukuiza. Neene pamo ni Ethel, twaali twatonene saana kusiala mu miilo ya nsita yonse kine kyakitika. Mu 1976, muana weetu Ethniël waavyelue. Kisia miaka ibili ni nusu, muana weetu wa bubili Giovanni, waavyelue.

Paantu ku Suriname kwaali kwakabiilue kukwasiiwa pa ozo musita, biro ya musambo yaapaangile eevi ntwalilile kubomba nali kangalila wa muputule ni kooku twali mu kukuzia baana betu. Musita baana betu lubabanga bali banike, naapeelue miilo ya kwendela miputule ili na bilonghaano biniinisie. Keekio kyaali kyankwasia kubomba mu milungu inge ya mu muezi nali kangalila wa muputule, kisia naali napuililila muezi nali painia mu kilonghaano mu twaali twatuminue. Ethel pamo ni baana betu banike, baali bantwala musita unaali naya kubombela mu bilonghaano bili peepi ni ku nsesi yeetu. Inzi, naali naya bunke musita unaali naya kubombela mu bilonghaano ni ku kulonghaana kukata mu muitu wa nvula.

Mbanga napalile kupaanga buino saana kila kintu eevi nviinde kubomba miilo yonse. Naali nasininkizia nangue twaali twakita lisambililo lya mu lupua kila mulungu. Musita umbanga naya kwendela bilonghaano mu muitu, Ethel waali watungulula lisambililo lya mu lupua pamo ni baana betu banike ku nsesi. Inzi lingi kine kyakitika, twaali twakita bintu pamo twali lupua. Kabili lingi, neene pamo ni Ethel twaali twapisia musita twaisaansamusia pamo ni baana betu banike. Twaali twasaapa misaapo ao twaali twaya kwendela mu fuasi iweeme ili mu peepi ni ku nsesi yeetu. Lingi naali nasiala naikeele mpaka busiku saana, nali mukuteania miilo ya kiteokrasi. Kabili Ethel, abanga wali nga mwanakazi ali ni buviinde alondolwelue mu Tuswalo ni Mafunde 31:15. Waali wabuuka paakili eevi kusininkizia nangue tuli kusoma lileembo lya kila busiku mu  lupua lwetu ni kulia kyakulia kya lukele-keele twali pamo ntaanzi baana betu tebanaye ku masomo. Kakiine ndi mukutasia saana paantu naapatile mukazi ali watona kwipeela, olia waakiba wankwasia kufikilizia miilo yonse inaakiba napeelua na Yehova!

Twaaikwindile saana twali baviazi, kubakwasia baana betu banike eevi bamutone Yehova ni miilo ya Kikristu. Twaatonene baana betu basaakule kubomba miilo ya nsita yonse mu buikazi bwabo, apana paantu fwefue i babanga batonene beene babombe ezio miilo, inzi paantu i miilo ibaasaakuile bo beene. Lyonse, twaali twababuila nsaansa ibali kuviinda kupata kupitila kubomba miilo ya nsita yonse. Twaali twalandila saana palwakue Yehova vyaali watukwasia ni kutupaala twali lupua, inzi te twaali twapuulula kulandila palua maavia. Kabili, twaali twasininkizia nangue baana betu bali mukupisia musita pamo ni Bakasininkizia, baalia bamubiikile Yehova pa ntaanzi mu buikazi bwabo.

Yehova waatupeele bintu bitwali twakabiile musita utwali twasuunga lupua. Kakiine lyonse naali nakita keelia kindi kuviinda kukita eevi kukwasia lupua lwane. Musita unaakitile mu muitu wa nvula nali bunke kabili nali painia ebeleele, waansambiliziizie kusuunga nfalanga palua bintu bitukebele kusita. Inzi anzia kine twali twaikwinda saana kukoonkana ni buviinde bwetu, nsita inge te twaali twapata kila kintu kitwali twakabiile. Mu ezio nsita, nginikile nangue Yehova waali watukwasia. Kwa mufuano ku mpela ya miaka ya 1980, ni ku ntendeko ya miaka ya 1990, kwaalukile kinvulunghania kya vita mu Suriname. Mu ezio miaka, kibanga kyaaviizia kupata atasie bintu bya musinzi. Anzia evio Yehova waatupeele bintu bitwali twakabiile.​—Mat. 6:32.

Mu buikazi bwetu, lyonse Yehova waakiba watukwasia kwaluka ni nsaansa ni kusekelela beelia bitukwete. Baana betu bakiba baali mpaalo ikata kuli fwefue. Kabili, kubakuzia ni kubakwasia bafikiile kumubombela Yehova, kwakiba kwali mpaalo. Tuli ni nsaansa ikata paantu ni beene baasaakuile kubomba miilo ya nsita yonse mu buikazi bwabo. Ba Ethniël ni Giovanni, baasomene Masomo a Bakabilambila ba Bukolo, kabili loonu bali mukubombela ku biro ya musambo wa Suriname pamo ni bakazi babo.

Loonu, neene pamo ni Ethel tetusyakotele saana, inzi tusielesie twali ni bingi bya kukita mu miilo yakue Yehova twali bapainia bebeleele. Kakiine tuli ni bingi byakukita, kabili keekio kilengiizie te kunti mpate musita wa kusambilila vya kusamba mu menda! Inzi, nsili mukunuuna ata kaniini. Kine natontonkania palua buikazi bwane, kakiine mwene nangue kupingula nakili mulumendo kubomba miilo ya nsita yonse mu buikazi bwane, kubanga kwali bumo pakati ka bupinguzi buweeme saana bunaakwete.