1. Kuya twailabukiile kuli na mana ki? (2 Timoteo 4:5)

 KINE kwakitika kintu kya kulengia tufipue, bukisinka bwetu kuli Yehova ni ku kuteania kwakue kunti bwaeziiwa. Kunti twaluisia siani maavia a evio? Tupalile kuya twailabukiile kabili twakentele ni kwimana twaisimpile mu kiketekelo. (Soma 2 Timoteo 4:5.) Tuli twalangilila nangue twilabukiile kupitila kusiala twateekameene, twatontonkania buino, ni kwikwinda kumona bintu nga Yehova vyali wamona. Musita utuli twakita evio, beelia bituli twatontonkania tebiizi kutungululua na aali ituli twaiunvua.

2. Tuli kulondoluela ki mu leeli lyasi?

² Mu lyasi lyakipita, twakilondoluela maavia atatu atuli kuviinda kusaakaana nao kufuma panze pa kilonghaano. Mu leeli lyasi, tuli kulondoluela maavia atatu kufuma mwenka mu kilonghaano ali kuviinda kwezia bukisinka bwetu kuli Yehova. Azo maavia i aza, (1) musita utuli twaiunvua nangue twakitilua ovio na Mukristu mwineetu, (2) musita utuli twalapiziiwa mu kilonghaano, ni (3) musita utuli twamona kyakolele kwipatanisia kine bintu byaaluluka mu kuteania. Kunti twatwalilila siani kwilabukila ni kusiala twali ba kisinka kuli Yehova, ni ku kuteania kwakue kine twasaakaana ni maavia a evio?

3. Paange kunti twakita siani musita utuli twaiunvua nangue twakitilua ovio na Mukristu mwineetu?

³ Eba weewe, waaiunvuilepo kale nangue wakitilua ovio na Mukristu mwinobe, paange olia ali ni kifulo mu kilonghaano? Paange ozo lupua taakiba wakebele kukukisia. (Bar. 3:23; Yak. 3:2) Inzi, paange bintu byali wakita byaakilengia ufipue. Paange kunti waandua ni koona juu ya kutontonkania bebio bintu. Kabili paange kunti waiipuzia eevi, ‘Kine lupua wakita bintu mu eezi nzila, kakiine kooku i kwenka kuteania kwakue Leeza?’ Sataana atonene tutontonkanie evio vyenka. (2 Bakor. 2:11) Kutontonkania kooko kusiweeme, kunti kwatupusania ni Yehova ni kutulengia  tufume mu kuteania kwakue. Pakaako, kine twaiunvua nangue lupua ao nkazi watukitila ovio, kunti twasiala siani twailabukiile ni kutiina kutontonkania nga evelia Sataana vyatonene tutontonkanie?

4. Yosefu waasiele wailabukiile siani musita lwaakitiilue bintu ovio, kabili kunti twasambilila ki kupitila mufuano wakue? (Kutendeka 50:19-21)

⁴ Te kusiala wafiitilue. Musita Yosefu lwabanga wali mulumendo, bakulube baamukitiile bintu bibiipile. Baamusuulile, kabili bange pakati kaabo, baali batonene kumwipaya. (Kut. 37:4, 18-22) Kisia, baafikiile kumusisia ku buzia. Ni keekio kyaalengele Yosefu apate maavia akolele, aakitile miaka 13 eevi. Keekio, kyaali kyapalile kumulengia Yosefu atontonkanie nangue Yehova tamutonene. Kabili, keekio kyaali kyapalile kumulengia atontonkanie nangue Yehova waakimusia musita lwakabiile kukwasiiwa. Inzi, Yosefu taasiele waafiitilue. Kuliko kukita evio, waasiele wailabukiile kupitila kuya wateekameene. Musita lwaapatile fuasi ya kubuezia kibuelezi ku balupua bakue, weene taakitile evio, inzi waabalangiliile ntono ni kubeleela. (Kut. 45:4, 5) Yosefu waakitile evio paantu abanga wali ni buviinde bwa kutontonkania buino. Taali watontonkaniasie palua maavia akue muine, inzi waatwaliliile kutontonkania palua beelia byaali byatonene Yehova. (Soma Kutendeka 50:19-21.) Twasambililapo ki? Kine weewe wakitilua bintu ovio, te kusiala wamufipiilue Yehova, ao kutontonkania nangue weene waakikusia. Inzi, tontonkania vyali mukuya wakukwasia kusipikizia buezio. Kukila pakaako, kine bange bakukitila bintu ovio, ezia kuvimba bilubo byabo na ntono.​—1 Pet. 4:8.

5. Miqueas waasiele siani wailabukiile musita lwaaiunvuile nangue wakitilua bintu ovio?

⁵ Tontonkania mufuano wa mu nsiku yeetu wakue mukote umo wa mu Amérique du Sud, ali wakuutua Miqueas. b Waalangulukile musita lwaaiunvuile nangue waakitiilue bintu ovio saana na balupua bali ni bifulo mu kuteania kwakue Yehova. Waalandile eevi: “Lwa ntaanzi mbanga nali nsinaunvuepo kuvulunghana kwa evio. Naaemene. Busiku naali naandua koona, kabili naali nalila paantu naali naiunvua nangue te kuli kintu kindi kuviinda kukita.” Inzi, Miqueas waatwaliliile kwilabukila, kabili waakitile maka eevi kulangilila buviinde mu aali yabanga waiunvuile. Waapepele lingi kuli Yehova, waamuloomba mupasi utakatiifu ni maka a kusipikizia. Kabili, waakebele mu mpapulo yeetu mpunda ya kumukwasia. Twasambililapo ki? Kine weewe waiunvua nangue lupua ao nkazi wakukitila bintu ovio, siala wateekameene kabili ezia kulangilila buviinde mu aali yonse ya kwiunvua ovio yuli kuya wali naayo. Paange te umanine aali yaakilengia ozo muntu akite ao alande evio. Pakaako, mubuile Yehova kupitila lipepo, kabili muloombe akukwasie umone bintu nga vimwene ozo muntu. Kukita evio, kunti kwakukwasia utontonkanie nangue lupua ao nkazi taakiba wapaangile kukukitila kintu kyonse kibiipile. Kabili kunti kwakulengia umweleele. (Tus Maf. 19:11) Languluka nangue Yehova amanine aali yobe, kabili nangue wakaba kukupeela maka aukabiile eevi usipikizie.​—2 Mil Nsi. 16:9; Kas. 5:8.

6. Juu ya ki ni kintu kya mana kumana nangue Yehova ali watulapizia paantu atutonene? (Baebrania 12:5, 6, 11)

⁶ Musita Yehova lwali watulapizia, keekio kunti kyalengia twiunvue ovio saana. Inzi, kine twatontonkaniasie palua misa yeetu, kunti twatendeka kutontonkania nangue kulapiziiwa kooko, te kuweeme kabili te kupalile pali fwefue, ao nangue twakilapiziiwa mu nzila ipitiliile. Keekio kunti kyalengia twandue kwinika kintu kya mana saana, i kulanda, kunti twaandua  kwinika nangue Yehova ali watulapizia paantu atutonene. (Soma Baebrania 12:5, 6, 11.) Kabali, kine twatwalilila kupooza maano ku misa ya kulapiziiwa viyaakilengia twiunvue, kunti twamulengia Sataana atusaukile. Atonene tukaane kulapiziiwa, kabili kikilile kubiipa, atonene tulekele bukebuke kumubombela Yehova ni kufuma mu kilonghaano. Kine weewe waakilapiziiwa, kunti watwalilila siani kwilabukila?

7. (a) Nga vilangiliile foto, Yehova waamubombiizie siani Petro kisia kwitabila kulapiziiwa? (b) Weewe, wasambilila ki kupitila mufuano wakue Petro?

⁷ Itabila kulapiziiwa, kabili kita bupilibuko bupalile. Yesu waamooluele Petro lingi ntaanzi ya batumua bange. (Mark. 8:33; Luk. 22:31-34) Paange keekio kyaamulengiizie Petro onvue saana busoni! Anzia evio, Petro waasiele wali wa kisinka kuli Yesu. Waaitabiile kulapiziiwa, kabili waasambiliile kupitila bilubo byakue. Keekio, kyaalengiizie Yehova amupaale Petro paantu abanga wali wa kisinka, kabili wamupeele miilo ya mana mu kilonghaano. (Yoan. 21:15-17; Miil Bat. 10:24-33; 1 Pet. 1:1) Kunti twasambilila ki kupitila mufuano wakue Petro? Kine te tupoozele maano ku busoni bwa kulapiziiwa, kabili twaitabila koololua ni kukita bupilibuko bupalile, fwefue tuli twanoonkelamo pamo ni bange. Kine twakita evio, tuli kukila kwaluka bantu ba mana kuli Yehova ni ku balupua betu.

8-9. Kisia kulapiziiwa, Bernardo waaiunvuile siani ku ntendeko, inzi ni kiki kyaamukwasiizie kwalulula malanga akue?

⁸ Mona kintu kyaakitikile kuli lupua Bernardo, mu Mozambique. Waafumiiziwe mu miilo ya bukote. Ku ntendeko Bernardo waaiunvuile siani? Walanda eevi: “Naasiele nafiitilue paantu nsyatonene kulapiziiwa kunaalapiziiziwe.” Waaemene wali mukutontonkania nangue paange bantu bange mu kilonghaano bali kumumona ovio. Walanda eevi: “Kyaatweme miezi, pa kunti nfikiile kumona kulapiziiwa kooko kuya kwali nzila iweeme, ni kufikiila kumuswapila kabili Yehova pamo ni kuteania kwakue.” Ni kiki kyaamukwasiizie Bernardo kwalulula aali yakue?

⁹ Bernardo waaluluile malanga akue. Walondolola eevi: “Musita unaali nabomba nali mukote, naali nabombia Baebrania 12:7, eevi kukwasia bange baye bali ni malanga aweeme palua kulapiziiwa na Yehova. Loolo, naaiipuziizie eevi, ‘Naani apalile kubombia leeli lileembo?’ Babombi bonse bakue Yehova, kubiika mukati ni neene.” Kisia, Bernardo waakitile ni  bintu binge eevi abuele kukosia kiswapilo kyakue kuli Yehova ni ku kuteania Kwakue. Waakilile kusoma Bibilia ni kupisia nsita ingi watontonkania palua beelia byaali wasoma. Anzia kine waali watwaliliile kwema juu ya balupua ni bankazi vibali kuya bamumwene, waabombele pamo naabo mu miilo ya kusimikila ni kuya ku kulonghaana. Kisia musita kupita, Bernardo waabuelele kwaluka mukote kabili. Kine ni weewe waakilapiziiwa mu kilonghaano nga Bernardo, ikwinde eevi te kunti utontonkanie saana palua busoni buwakipata, itabila musoko kabili kita bupilibuko bupalile. c (Tus Maf. 8:33; 22:4) Kine wakita evio, kunti wasininkizia nangue Yehova wakaba kukupaala paantu weewe usiele wali wa kisinka kuli weene ni ku kuteania kwakue.

10. Ni bintu ki byaalulukile mu kuteania byaalengele paange bukisinka bwa Baisraeli bange bwaeziiwa?

¹⁰ Kine bintu byaaluluka mu kuteania, keekio kunti kyalengia bukisinka bwetu bwaeziiwa. Kine te tukengeele, kunti twalekelela bebio bintu bitupusanie ni Yehova. Kwa mufuano, tontonkania bintu vibyaalulukile ku Baisraeli. Ntaanzi Yehova tanabapeele muzilo, mitue ya masesi yaali yakita bintu bipalile kukitua na bamakoani. Baali bakuula ma altare, ni kumufumiizia Yehova ngeleelo palua lupua lwabo. (Kut. 8:20, 21; 12:7; 26:25; 35:1, 6, 7; Yob. 1:5) Inzi muzilo luwaabiikilue, mitue ya masesi te yaali yaitabiziiziwe kabili kukita bebio bintu. Yehova waasaakuile bamakoani kufuma mu lupua lwakue Aruni, eevi baye bafumia ngeleelo. Kutendekela paapo, mutue wa nsesi asili wa mu luvyalo lwakue Aruni, kine watendeka kubomba nga koani, waali wapalile kwipaiwa. d (Bal. 17:3-6, 8, 9) Eba, bobo bupilibuko bubanga bwali pakati ka bintu byaalengele paange Kora, Datani, Abiramu, ni bakulu mia ibili ni makumi asano (250) bamusangukile Musa ni Aruni? (Mpen. 16:1-3) Te tusininkiziizie. Inzi, tumanine nangue Kora ni bantu babanga bali pamo nakue, baandilue kusiala baali ba kisinka kuli Yehova. Kine bintu byaaluluka mu kuteania ni kwezia bukisinka bobe, weewe kunti wakita siani?

11. Twasambilila ki kupitila mufuano wa Balawi bange Bakohati?

¹¹ Kwasia saana bupilibuko bonse buli bwakitua na kuteania. Musita ubabanga bali mu bulendo bwabo mu kaseeba, Bakohati babanga bali ni miilo iibeleele saana. Kila musita Baisraeli lubaali bakuuka mu nkambi, Bakohati bange i baali batwama kisanduku kya bulayo bali ku ntaanzi ya bantu bonse. (Mpen. 3:29, 31; 10:33; Yosh. 3:2-4) Kakiine leelio libanga lyali lisyuko likata! Inzi, bintu byaalulukile palwabo musita Baisraeli lubaaikeele mu Kyalo kya Bulayo. Kisanduku te kyaali kyaloombele kabili kukusiiwa lingi. Pakaako, musita Sulemani lwaatendekele kuteeka wali likolo, Bakohati bamo baapeelue miilo ya kwimba nghimbo, bange baapeelue miilo ya kulinda miliango, ni bange baapeelue miilo ya kusuunga ma depo. (1 Mil Nsi. 6:31-33; 26:1, 24) Tekuli mpunda ilangiliile nangue Bakohati baatendekele kwitendooka, ao kuloomba eevi bapeelue bifulo bya pa muulu paantu lwa ntaanzi babanga bali ni ezio miilo iibeleele. Kunti twasambililapo ki? Kwasia na mutima obe onse, bupilibuko buli bwakitua na kuteania kwakue Yehova, kubiika mukati ni bupilibuko bonse buli kukumia miilo yobe. Sekelela miilo yonse yuli kupeelua. Languluka nangue te  miilo yobe ili kukulengia uye wali wa mana kuli Yehova. Yehova ali wamona mibeele yobe ya kunakila kuya yali ya mana kuliko miilo yonse yuli kupeelua.​—1 Sam. 15:22.

12. Zaina waaiunvuile siani musita miilo yakue ya ku Beteli luyaapuile?

¹² Tontonkania palua mufuano wakue nkazi Zaina. Miilo yakue yaalulwilue, kabili waazeziizie miilo yaali watonene saana. Kisia kukita miaka 23 wabombela ku Beteli, waalandilue kuya kubombela mu kazonga. Walanda eevi: “Miilo yane luyaalulukile, naasitukile saana. Naaiunvuile kuya nali muntu asili wa mana, kabili naatwaliliile kwiipuzia eevi, ‘Ni kintu ki kibiipile kinakikita?’” Kya bulanda, balupua ni bankazi bange mu kilonghaano, baakiziizie misa yakue kupitila kumulanda nangue: “Kabenge weewe wali muntu aweeme, nga te waakifumiiwa ku Beteli na kuteania.” Mu kipindi kimo, Zaina waatiokele saana mutima, kabili keekio kyaalengiizie aye walila mu kila nsita ya busiku. Inzi walanda eevi: “Nsyailekeleele ata kaniini kutwisika palua kuteania ni ntono yakue Yehova.” Zaina waaviindile siani kusiala wailabukiile?

13. Zaina waakitile siani eevi alekele kwiunvua ovio?

¹³ Zaina waaviindile kuluisia aali yakue ya kwiunvua ovio. Waaviindile siani? Waasomene maasi kufuma mu mpapulo yeetu abanga alandiile palua aali yakue. Lyasi lilandile nangue, “Weewe Kunti Waviinda Kusipikizia Aali ya Kutioka Mutima!” lili mu Lupungu Lwakue Kamwenenena, lwa pa busiku 01, Muezi wa 02, 2001, lyaamukwasiizie saana. Leelio lyasi, lilondoluele palwakue kaleemba umo wa Bibilia ali wakuutua Marko, vyaaviindile kuluisia aali ipaleene ni ezio musita miilo yakue luyaalulukile. Zaina walanguluka eevi, “Mufuano wakue Marko ubanga wali miti yane ya kunkwasia ndekele kutioka mutima.” Zaina waasiele wali peepi ni babibuza bakue. Taaitengele ao kutwalilila kwiunvuila bulanda. Waafikiile kwinika nangue mupasi wakue Yehova waali wabomba mu kuteania kwakue, kabili nangue balupua babanga batungulula, baali bamwemena saana weene. Inzi, waainikile kabili nangue kuteania kwakue Leeza, kuli kwakita kintu kiweeme saana eevi miilo yakue Yehova ikitike.

14. Vlado waamwene kyakolele kwipatanisia ku bupilibuko ki bwaakitikile mu kuteania, kabili ni kiki kyaamukwasiizie?

¹⁴ Vlado, lupua akotele wa miaka 73, kabili wali mukote wa mu kilonghaano mu kyalo kya Slovenia, waamwene kyakolele musita kilonghaano kyabo lukyaungilue pamo ni kilonghaano kinge. Kabili ni Nsesi ya Bukolo  yaali walonghaanamo yaaizeelue. Walanda eevi: “Naandilue kunvua nsaambu yaalengiizie ezio Nsesi ya Bukolo yaali yafuaniine saana ifikiile kwizalua. Naakisikile paantu tubanga twapuilesie buleenu kuwaamia kibumba. Neene ndi fundi ali wakita bintu bya mbao, kabili binge bitebe bya leenu, neene i waakwasiizie kukita. Kabili kukwatania bilonghaano, kwaaloombele kwalulula bintu bingi bisyali byaleengele kuli fwefue bakasimika bakotele.” Ni kiki kyaamukwasiizie Vlado kukoonka malaizio? Walondolola eevi: “Kwipatanisia kine kuteania kwakue Yehova kwaalulula bintu, lyonse kuli kwaleeta mpaalo ingi. Kuli kwatuteania kabili palua musita uli waiza bintu lubyakaba kukila kwaluluka.” Eba, ni weewe umwene kyakolele kwipatanisia ku bupilibuko paantu bilonghaano byaakikwataniiwa ao paantu miilo yobe yaakyaluluka? Uye wainikile nangue Yehova onvuile vili aali yobe. Kine weewe wakwasia bobo bupilibuko ni kusiala wali wa kisinka kuli Yehova pamo ni kuteania kwali mukubombia, wakaba kupaalua kisinka.​—Malum. 18:25.

15. Kunti twasiala siani twateekameene kine twasaakaana ni maavia kufuma mu kilonghaano?

¹⁵ Paantu twakila kupalama ku mpela ya keenu kyalo, kunti twaketekela kupata maavia kufuma mu kilonghaano. Azo maavia kunti aezia bukisinka bwetu kuli Yehova. Kansi tupalile kuya twailabukiile. Kine weewe waiunvua nangue wakitilua ovio na Mukristu mwinobe, te kwilekelela kusiala wafiitilue. Kine bakulapizia, te kupooza saana maano ku busoni buuli kunvua, itabila masoke kabili kita bupilibuko bupalile. Kabili, kine kuteania kwakue Yehova kwaalulula bintu ni kulengia weewe pa lobe ukumiiwe, itabila bebio bintu kwa mutima onse, kabili kindika malaizio.

16. Weewe, kunti waviinda siani kusiala wamuswapiile Yehova pamo ni kuteania kwakue?

¹⁶ Weewe, kunti waviinda kusiala wamuswapiile Yehova pamo ni kuteania kwakue kine bukisinka bobe bwaeziiwa. Inzi eevi uviinde, upalile kuya wailabukiile, i kulanda, upalile kusiala wateekameene, kutontonkania buino, ni kumona bintu nga evelia Yehova byali wamona. Pingula kusambilila mifuano ya bantu bazimbuilue mu Bibilia, baalia baaviindile kuluisia buino aali ipaleene ni ezio, kabili tontonkania palua mifuano yabo. Pepa kuli Yehova eevi akukwasie. Kabili, apana kwitenga ata kaniini ni kilonghaano. Kine wakita evio, Sataana takaba kuviinda kukupusania ni Yehova ao kukupusania ni kuteania Kwakue anzia kine kwaluke ki.​—Yak. 4:7.