1-2. Babombi bakue Leeza bali ni kiswapilo ki kiweeme?

KISWAPILO ni kya mana saana. Bantu kampanda bali basaangua baswapiile nangue kunti baaluka ni kyupo kiweeme, kuviinda kukuzia baana bali ni bukose bwaweeme ao kutuuka buluele bwaviizie saana. Ni fwefue Bakristu kunti twaswapila byenka bebio bintu. Inzi kiswapilo kikililepo kuwaama kituli nakio, ni kwikala loonse musita uli waiza ni kumona bantu betu batutonene baafuile babuela kwikala kabili.

² Mutumua Paulo waalandile eevi: ‘Nswapiile Leeza . . . nangue bantu bonse balunghami ni basilungheeme bakatuntumunua.’ (Miil Bat. 24:15) Paulo taali wa mambo kulanda palua kiswapilo kya kutuntumunua. Ni Yobu nawe waalandile palua kutuntumuka. Waali wasininkiziizie nangue Leeza wakamulanguluka ni kumutuntumuna.​—Yob. 14:7-10, 12-15.

3. Juu ya ki milandu ili mu 1 Bakorinto katue ka 15 kunti yatukwasia?

³ “Butuntumuko” buli pakati ka “kiputa” ao “masambilizio a mambo” mu masambilizio onse a Kikristu. (Baeb. 6:1, 2) Bulondolozi bwakue Paulo palua butuntumuko, buli mu 1 Bakorinto katue ka 15. Kipalile milandu yakue yaakoseleziizie saana Bakristu ba ku ntendeko. Anzia kine paange twakokola kale twali ni keekio kiswapilo, milandu ili mu kaaka katue kunti yatukuula ni kukosia kiswapilo kyetu.

4. Juu ya ki tusininkiziizie nangue batonua betu bakaba kutuntumunua?

⁴ Paantu Yesu Kristu waatuntumwinue, keekio kili kyalengia tuswapile nangue anzia kine bantu betu batutonene baafuile, bakaba kutuntumunua. Kutuntumunua kwakue Yesu Kristu kwaali seemu ya mpunda iweeme yaalandile Paulo ku Bakristu ba ku Korinto. (1 Bakor. 15:1, 2) Kakiine, waalandile nangue kine muntu wakaana kuzumina nangue kutuntumuka kwakakitika, kiketekelo kyakue ni kya mpuni. (1 Bakor. 15:17) Kutuntumunua kwakue Yesu Kristu i kintu kilengele tuzumine nangue ni bange bakatuntumunua.

5-6. Milandu ili mu 1 Bakorinto 15:3, 4 ili na mana ki kuli fwefue?

 ⁵ Mu bulondolozi bwa ntaanzi palua kutuntumunua, Paulo waalandile bisinka bitatu: (1) ‘Kristu waafuiliile bibalo byetu nga mulandiile Maleembo.’ (2) “Waaziikilue.” (3) “Ni busiku bwa butatu waatuntumukile.”​—Soma 1 Bakorinto 15:3, 4.

⁶ Kufua kwakue Yesu, kuziikua ni kutuntumunua kwakue bili na mana ki kuli fwefue? Kabika Isaya waalandile ntaanzi nangue Masia ‘wakafumiiwa pa kyalo kya bakose’ ni ‘kupeelua kilibu pamo ni babiifi.’ Inzi, kwaali bingi byaali byapalile kukitika. Isaya waaongeziizie kabili nangue Masia wakatwama “lizaambi lya bantu bengi.” Yesu waakitile evio kupitila kufumia kilubula mulandu. (Is. 53:8, 9, 12; Mat. 20:28; Bar. 5:8) Pakaako, kufua, kuziikua, ni kutuntumunua kwakue Yesu bili byatupeela nsaambu iweeme ya kuswapila nangue twakaba kulubulua kufuma mu lizaambi ni lufu, ni kwikala kabili pamo ni batonua betu baafuile.

7-8. Ni kiki kili kyakwasia Bakristu baye basininkiziizie nangue Yesu waatuntumwinue?

⁷ Kine te tuzumiine nangue Yesu waatuntumwinue, tetuviinda kuswapila nangue butuntumuko bwakakitika. Juu ya ki tuli ni kisinka nangue Yehova waamutuntumuine Yesu?

⁸ Kwali bantu bengi baaimweneene, baasininkiziizie nangue Yesu waatuntumwinue. (1 Bakor. 15:5-7) Petro (Kefa) i muntu wa kuanza waasininkiziizie, alondolwelue na mutumua Paulo. Ni kikundi kya basambi kyaasininkiziizie nangue Petro waamumwene Yesu waatuntumwinue. (Luk. 24:33, 34) Kabili, batumua baamumwene Yesu kisia kutuntumunua kwakue. Kisia, Kristu “waamwenue na basambi bange bakilile pa kipendo kya bantu 500 pa musita umo,” paange keekio kyaakitikile ku kulonghaana kwa nsaansa kuzimbuilue mu Mateo 28:16-20 kwaakitikile mu Galilaya. Kabili, Yesu ‘waamwenekele kuli Yakobo,’ paange lupua wakue kwa Yesu, olia asyali wazumiine ntaanzi nangue Yesu ni Masia. (Yoan. 7:5) Kisia kumumona Yesu waatuntumwinue, Yakobo waazumiine. Kintu kiweeme ni keeki: Mu muaka wa 55, Yesu wasyavyelue, bantu bengi baamumwene Yesu kisia kutuntumunua kwakue baali tebanafue, pakaako, muntu onse waali watwisika, waali ni fuasi ya kubeepuzia babo bakasininkizia ba kisinka.

9. Nga vikileembelue mu lileembo lya Miilo 9:3-5, Paulo waakilile siani kusininkizia nangue Yesu waatuntumwinue?

⁹ Kisia, Yesu waamwenekele ni kuli wenka Paulo. (1 Bakor. 15:8) Musita Paulo (Saulo) lwaali wali mukuya ku Damaski, waaunvuile lizui lyakue Yesu waatuntumwinue, ni kumumona mu kimonua wali mu bulumba bwa ku muulu. (Soma Miilo 9:3-5.) Kintu kyaaimweneene Paulo kyakila kusininkizia nangue kutuntumuka kwakue Yesu te kisimo.​—Miil Bat. 26:12-15.

10. Kuzumina nangue Yesu waatuntumukile, kwaamukinkiziizie Paulo akite ki?

¹⁰ Busininkizio bwakue Paulo bwali bwa mana saana ku bantu kampanda, paantu mu musita umo waali wakyuzia Bakristu. Kisia Paulo kuzumina nangue Yesu waatuntumwinue, waaikwindile saana kusininkiziizia bange keekio kisinka. Waasipikiziizie kuumua, kukakua, ni kubazukilua na buato musita lwaali wasimikila nangue kakiine Yesu waafuile, inzi, waatuntumwinue. (1 Bakor. 15:9-11; 2 Bakor. 11:23-27) Paulo waali wasininkiziizie saana nangue Yesu waatuntumwinue kufuma ku bafuile ni pakaako wali wapinguile atasie kufua wali mukusimikila keekio kisinka. Eba, bobo busininkizio kufuma ku Bakristu ba ku ntendeko, tebukulengele ni weewe usininkizie nangue Yesu waatuntumwinue? Eba, keekio te kikosiizie kiswapilo kyobe palua kutuntumuka?

11. Juu ya ki paange Bakristu kampanda mu Korinto babanga bali ni malanga a bufi palua kutuntumuka?

¹¹ Mu Korinto, muzi wa Ugiriki, Bakristu bamo baali ni malanga a bufi palua kutuntumuka, kabili baafikiile ni kulanda nangue ‘bafuile te bakatuntumuka.’ Juu ya ki? (1 Bakor. 15:12) Bakasambilizia ba malanga a bantu (Philosophes) ba mu Atene, muzi unge wa mu kyalo kya Ugiriki, baali bapunia balanda nangue Yesu taatuntumwinue. Paange bantu kampanda mu muzi wa Korinto baalukile ni azo malanga. (Miil Bat. 17:18, 31, 32) Paange, bange baali bamwene kutuntumuka mu nzila ya kimpalania, i kulanda nangue, ntaanzi, muntu waali “wafuile” mu lizaambi inzi waali waaluka “mukose” kisia kwaluka Mukristu. Ibe baali ni malanga a siani, kukaana nangue butuntumuko tebuliiko, kulangiliile nangue kiketekelo kyabo kyaali kya mpuni. Kine Leeza taamutuntumuine Yesu, kansi, kilubula mulandu te kyaalipilue ni pakaako bantu bonse basielesie mu lizaambi. Pakaako, baalia baakeene kuzumina butuntumuko, tebaali na kiswapilo kya kisinka.​—1 Bakor. 15:13-19; Baeb. 9:12, 14.

12. Kukoonkana ni 1 Petro 3:18, 22, kutuntumuka kwakue Yesu kwaali kwapuseene siani ni kutuntumuka kwaakitikile ntaanzi?

¹² Paulo waali wamanine nangue “Kristu waatuntumwinue.” Bobo butuntumuko bwali bwa pa muulu kukila bwa bantu baatuntumwinue ntaanzi, paantu beene baabuelele kwikala pa kyalo ni kufua kabili. Paulo waalandile nangue Yesu “waatuntumwinue wa mambo.” Yesu waali wa mambo mu nzila ki? Waali muntu wa mambo kutuntumunua wali kibumbua kya kimupasi kabili waali wa mambo kupiluka ku muulu.​—1 Bakor. 15:20; Miil Bat. 26:23; soma 1 Petro 3:18, 22. *

13. Paulo waaleetele bupusano ki pakati ka Adamu ni Yesu?

¹³ Lufu lwa muntu umo kunti lwaleeta siani bukose ku mamilioni a bantu? Paulo waleeta kyasuko kileengele palua keekio kiipuzio. Walondolola kupusana kulipo pakati ka beelia byaabasaangile bantu juu ya keelia kyaakitile Adamu, ni kintu kili kuviinda kukitika kuli fwefue paantu Kristu waatufuiliile. Palwakue Adamu, Paulo waaleembele eevi: “Lufu lwaaizile kupitila muntu.” Musita Adamu lwaafuile, waaileteele muine lufu ni ku luvyalo lwakue. Tutwaliliile kwema paantu waakeene kunakila. Inzi, paantu Leeza waamutuntumuine Muana wakue, musita weetu uli waiza wakaba waweeme saana! “Butuntumuko bwa bafuile ni bwene bwaiza kupitila muntu,” i kulanda, Yesu. Paulo waalandile eevi: “Paantu nga eveliasie muli Adamu bonse bali mukufua, enka evio ni muli Kristu bonse bakaalulua bakose.”​—1 Bakor. 15:21, 22, NWT.

14. Eba, Adamu wakatuntumunua? Londolola.

¹⁴ Paulo waali wakebele kulanda ki musita lwaalandile nangue “muli Adamu bonse bali mukufua”? Paulo waali wabiikile mu maano bantu bonse baapyene lizaambi ni kusipuililika kufuma kuli Adamu kabili bali bafikiila kufua pa mulandu wakue Adamu. (Bar. 5:12) Adamu tali pakati ka baalia “bakaalulua bakose.” Kilubula mulandu kyakue Kristu tekiizi kubomba kuli Adamu, paantu weene waali muntu apuililikile, waakeene na bufue kumunakila Leeza. Kintu kyaamusaangile Adamu i kyakasaanga baalia bakapingulua na ‘Mwina muntu’ kuya bali ba “mbuzi,” i kulanda, ‘kukandua kwa muyayaya.’​—Mat. 25:31-33, 46; Baeb. 5:9.

15. Ni baani babiikilue mukati ka “bonse” baalia “bakaalulua bakose”?

¹⁵ Mona nangue Paulo waalandile, “muli Kristu bonse bakaalulua bakose.” (1 Bakor. 15:22, NWT) Paulo waabalembeele mukanda Bakristu babiikilue mafuta ba mu Korinto, baali  ni kutuntumunua eevi kwikala ku muulu. Babo Bakristu, baali “baswesiiziwe mu buumo ni Kristu Yesu, bakuutilue kuba batakatiifu.” Kabili, Paulo waalandile palua “baalia baleele tulo mu lufu mu buumo ni Kristu.” (1 Bakor. 1:2; 15:18, NWT; 2 Bakor. 5:17) Mu mukanda unge utungulwilue na mupasi, Paulo waaleembele nangue baalia ‘balundeene nakue [Yesu] mu lufu lwaafuile . . . bakalundana nakue nga evelia vyaatuntumwinue.’ (Bar. 6:3-5) Yesu waatuntumwinue wali mupasi ni kuya ku muulu. Yakaba enka evio ni ku baalia bonse ‘balundeene ni Kristu,’ i kulanda, Bakristu bonse babiikilue mafuta na mupasi.

16. Paulo waali wakebele kulanda ki musita lwaamukuutile Yesu nangue “wa mambo”?

¹⁶ Paulo waaleembele nangue Kristu “waatuntumwinue wa mambo.” Languluka nangue bantu bange nga evelia Lazaro, baatuntumwinue ni kwikala pa kyalo, inzi Yesu waali wa mambo kutuntumunua wali mupasi ni kupeelua bukose bwa loonse. Kabili, musita Paulo lwaamukuutile Yesu “wa mambo,” waalangiliile nangue kisia Yesu, kuli ni bange bakatuntumunua kufuma ku bafuile eevi kwikala ku muulu. Batumua pamo ni bange bali “mu buumo ni Kristu,” ba kumukoonka Yesu. Pa musita upalile, baali ni kutuntumunua ni kwikala ku muulu nga vikyali kuli Yesu.

17. Baalia bali “mu buumo ni Kristu” baali ba kupokelela kilambu kyabo kya ku muulu musita ki?

¹⁷ Musita Paulo lwaabalembeele Bakorinto, butuntumuko bwa kuya ku muulu bwa baalia bali “mu buumo ni Kristu” bwaali tebunatendeke kukitika. Inzi, Paulo waali walandila palua musita uli waiza. Waalandile eevi, “Kila umo pa musita wakue upalile: Kristu mazabo a mambo, kisia paapo baalia bakue Kristu mu musita wa kubapo kwakue.” (1 Bakor. 15:23, NWT; 1 Bat. 4:15, 16) Loonu, twikeele mu musita ozo waalandilue “wa kubapo” kwakue Kristu. Kakiine, batumua ni bange Bakristu baafuile baali bapalile kupembelela kooku kubapo eevi kupata kilambu kyabo kya ku muulu ni ‘kulundana nakue [Yesu] nga evelia vyaatuntumwinue.’

18. (a) Juu ya ki kunti twalanda nangue kuli ni butuntumuko bunge bwakakoonka pa bolia bwa ba kuya ku muulu? (b) Kukoonkana ni lileembo lya 1 Bakorinto 15:24-26, ni bintu ki byakaba kukitika ku muulu?

¹⁸ Ale, palua Bakristu bonse ba kisinka basili na kiswapilo kya kwikala ku muulu pamo ni Kristu? Ni beene bali ni kiswapilo kya kutuntumuka. Bibilia ili yalanda nangue Paulo pamo ni bange bali ni kiswapilo kya kuya ku muulu, ba kutuntumuka mu “butuntumuko bwa mambo.” (Nfy. 20:6) Eba, keekio te kilangiliile  nangue kuli ni butuntumuko bunge bukoonkelepo? Keekio kunti kyapatana ni beelia byaalandile Yobu palua musita wakue uli waiza. (Yob. 14:15) “Baalia bakue Kristu mu musita wa kubapo kwakue” bakaaluka pamo ni Yesu ku muulu musita lwali wakenoona ma buteeko onse ni buviinde bonse ni maka. Ni “lufu, muluani wa kupeleezia” wakenoonua. Kakiine, lufu lutwapyene, telukemia kabili baalia bakaya ku muulu. Ale palua bantu bange?​—Soma 1 Bakorinto 15:24-26. *

19. Bantu bali ni kiswapilo kya kwikala pa kyalo kunti baketekela ki?

¹⁹ Baalia bali ni kiswapilo kya kwikala pa kyalo kunti baketekela ki? Kiswapilo kyabo kiimaniine pa milandu yakue Paulo: ‘Nswapiile Leeza . . . nangue bantu bonse balunghami ni basilungheeme bakatuntumunua.’ (Miil Bat. 24:15) Kakiine, te kuli muntu asilungheeme wakaya ku muulu, pakaako, ezio milandu ilandiile butuntumuko bwa pa kyalo bwa mu musita uli waiza.

20. Kuswapila nangue kwakaba kwali ni butuntumuko kwakukoselezia siani?

²⁰ Bila kutwisika, “bantu [. . .] bakatuntumunua”! Baalia bakaba kubueziiwa ku bukose paano pa kyalo, bakaba kuya bali ni kiswapilo kya kwikala loonse. Kunti waswapila bobo bulayo. Keekio kiswapilo kunti kyakuteekia mutima musita luwatontonkania palua batonua bobe baafuile. Kunti batuntumunua kufuma ku bafuile musita Kristu pamo ni bange ‘lubakateeka . . . miaka 1000.’ (Nfy. 20:6) Ni weewe kunti waswapila nangue kine wafua ntaanzi ya miaka elufu ya Buteeko bwakue Kristu, wakatuntumunua. Keekio “kiswapilo tekiizi kufikiila kutiona mutima.” (Bar. 5:5, NWT) Kunti kyalengia usiale walumine loonu ni kukizia nsaansa yobe musita luuli mukumubombela Leeza. Inzi, nga vitwakaba kumona mu lyasi likoonkelepo, tukilisie ni bingi bya kusambilila mu lileembo lya 1 Bakorinto katue ka 15.