Naavyelue mu mwaka wa 1934. Bavyazi bane baafumine ku Uswisi ni kutendeka kwikala mu Timmins, muzi ubanga walimo mabue a mutengo, mu Ontario ku Kanada. Mu mwaka wa 1939 evi, mama wane waatendekele kusoma Lupungu Lwakue Kamwenenena, kabili waatendekele kulonghaana pamo ni Bakasininkizia Bakue Yehova. Abanga wantwama nene, dada, kaka pamo ni balabetu. Kisia musita unini, mama waalukile Kasininkizia Wakue Yehova.

Baba taatonene ata kanini bobo bupinguzi bwakue mama. Inzi, mama waali watonene kisinka, kabili waali wapingwile kusyala wali wa kisinka kuli Yehova. Waakitile evio ata sie ku ntendeko ya myaka wa 1940, musita miilo ya Bakasininkizia Bakue Yehova luibanga yakaaniiziwe mu Kanada. Kabili, lyonse abanga wamukitila Baba mu nzila ya buwame ni mukinzi, ata sie kine wene abanga wasasile. Mufuano uweme wakue mama waankwasiizie nene, dada, kaka pamo ni balabetu tutone kisinka. Kya nsansa, Baba waalulukile ni kutendeka kukitila lupua lwetu mu nzila ya buwame.

Mu kipindi kya lyuza kya mu mwaka wa 1950, naasangilue ku kulonghaana kolia kwaali kwakuutua nangue Kulonghaana kwa Buyantazi bwa Kiteokrasi (Assemblée pour l’accroissement de la théocratie). Naasonseziiziwe kukita bingi mu miilo yakue Yehova kisia kusaakaana pamo ni ba lupua ni ba nkazi ba kufuma mu kyalo kyonse, ni kutwilizia bulondolozi bwa ba lupua ni ba nkazi baalia baapatile diplome ya ku Masomo a Gileadi, musita lubaali baipuziiwa bipuzio! Naapingwile sana kutendeka kubomba miilo ya nsita yonse kuliko lwa ntanzi. Kisia sie kubwela ku nghanda, naaizuziizie fomu ya kwaluka painia wa lonse. Beteli ya mu Kanada yaangasukile. Yaalandile nangue mbanga napalilenke kubatiziiwa. Pa kako, naabatiziiziwe pa busiku 01, Mwezi wa 10, 1950. Kisia mwezi  umo, naalukile painia wa lonse, kabili naatuminue mu muzi wa Kapuskasing. Ozo muzi, ubanga wali kule sana ni ku fwasi kubanga kwaikala lupua lwane.

Mu kipindi kya mupepo kya mu mwaka wa 1951, Beteli yaabakupile Bakasininkizia baalia babanga bamanine Kifaransa, batontonkanie kine kunti bavinda kukuukila mu kazonga ka Québec, mu fwasi molia mwaali mwalandua Kifaransa. Momo mubanga mwakabiilue sana ba kasimika. Lunaali nakula, mbanga nalanda Kifaransa ni Kingereza. Pa kako, naaitabiile ozo mukupo. Kisia, naatuminue ku Rouyn. Koko, nsyaali namanineko muntu ata umo. Nga vinalandanga ku ntendeko, mbanga nali sie na adrese inaapeelue. Inzi, bintu byonse byaaile sie bwino. Nene ni Marcel twaalukile ba rafiki sana, kabili naatonene sana kubombela mu Québec myaka ina yakonkelepo. Mbanga naali painia ebeleele.

Musita umbanga nakili mu Québec, naaunvwile makola sana lunaapokeleele mukupo wa kuya kusoma mu lisomo ya 26 lya Masomo a Gileadi, mu South Lansing, New York. Pa nsiku 12, Mwezi wa 02, 1956, twaapeelue ma diplome. Kisia papo, naatuminue mu kyalo kelia kili kyakutua lonu nangue Ghana, b kili Kuzika-koba kwa Afrika. Inzi, ntanzi ya kuya, mbanga napalile kubwelanke ku Kanada mpaka mapapie onse abanga akabiilue ateaniiwe. Mbanga naswapiile nangue mu Kanada nakaba kukitamo sie juma ibili ao itatu evi.

Kya bulanda, naakitile myezi saba mu Toronto napembeleele azo mapapie. Mu ozo musita, mbanga naikala ku lupua lwa ba Cripps. Ni koko, kunaamaneene ni Sheila, mwana wabo mwanakazi. Nene ni Sheila twaatendekele kutonana. Lumbanga nakeba kumwana nangue tukabe kuupana, penka papo, naapeelue mukanda ubanga wampeele nsambu ya kuya mu kyalo kinge. Nene pamo ni Sheila twaapepele ni kupingula nangue mbanga napalile sie kuya ku fwasi inaatuminue. Inzi, tubanga twapalile kutwalilila kuya twalembelana mikanda, ni kumona kine kunti kyavindikana tukoopane musita uli waiza. Bobo, te bubanga bwali bupinguzi bulengele, inzi twaafikiile kwinika nangue i bubanga bwali bupinguzi buweme.

Kisia mwezi umo wa bulendo, kupitila kubombia tre, mashua ali atwama ni bifunda, pamo ni avio,  naafikile mu Accra, Ghana. Koko, naalukile kangalila wa wilaya. Pa kako, mbanga nazyunguluka mu muzi onse wa Ghana, mu mbali ya Ivory Coast (ili yakutua lonu Côte d’Ivoire) pamo ni mu Togoland (lonu i Togo). Lingi, mbanga nazyunguluka ne bunke, kabili mbanga nabombia motoka wa Beteli!

Nsiku ya Sita ni ya Saba ya milungu paleepale, mbanga nasangua ni miilo ku kulonghaana paleepale kwa muputule. Te tubanga twakwete bipaka bya kulonghaaninamo kulonghaana kukata. Pa kako, ba lupua babanga batengenezia sie ki lupango kya bimuti. Ku mutenge, babanga bavimbako byangalala evi bantu bekingilile ku koba. Kisia kulonghaana, babanga batuuta kekio kilupango. Pantu mu kafteria te mubanga mwali ma frigo, ba lupua babanga basunga sie ba nama bakosele pepi ni kilupango kwa kulonghaanina, kabili babanga basinza babo ba nama ni kubapeela baalia baali basangua ku kulonghaana evi balie.

Nsita inge, ku kulonghaana koko, kubanga kwakitika bintu bya kusekia. Busiku bumo, Herb Jennings, c misyonere mwinane, abanga wali mukulanda lyasi. Kisia, twamona sie nghombe njike wabutuka wafuma mu kafteria. Ozo nghombe waaile pa fwasi ili yasangua pakati ka bantu ni jukwa. Herb waalekeele kulanda lyasi, ni ozo nghombe waamwenekele nga avulungheene sana. Inzi, ba lupua bana, baalia babanga bali ni maka, baavindile kumukwata ni kumubwezia mu kafteria, ni koku ba katwilizia bali mukukoselela kwa nsansa.

Mu juma ya kulonghaana, naali nalangilila filme ilandile, La Société du Monde Nouveau en action, mu mizi ya mu pepi. Evi nvinde kulangilila filme, naali nabombia kyubo kyasue kitikeeme ni kukakilila ku mapumpu ao bimuti bibili. Bantu ba mu ezio mizi, baali batona sana ezio filme! Ku bantu bengi, ezio i ibanga yali filme ya kwanza kumonapo. Baakoseele sana musita ubaamwene semu yaali yalangiliile bantu bali mukubatiziiwa. Kulanda kisinka, ezio filme yaabakwasiizie sana baalia baaimwene, evi benike nangue Bakasininkizia Bakue Yehova bakwateene, kabili nangue bali basangua ku fwasi yonse mwaya kyalo.

Kisia kukita myaka ibili evi mu Afrika, naaunvwile nsansa ya kusangua ku kulonghaana kukata kwa byalo bingi kwa mu 1958, mu Muzi wa New York. Naaunvwile nsansa sana ya kumumona Sheila, olia waafumine ku Québec, kolia kwaali wabombela wali painia ebeleele. Twaali twalanzyana sie kupitila mikanda, inzi lolo twaasaakeene kabili. Naamulandile tuupane, ni wene waaitabiile. Naamulembeele Lupua Knorr d ni kumwipuzia kine Sheila kunti waya kusoma masomo a Gileadi ni kutumua mu Afrika, molia munaali nabombela. Waaitabiile. Kupwako, Sheila waaizile mu kyalo kya Ghana. Twaaupeene pa nsiku  03, Mwezi wa 10, mu 1959, mu muzi wa Accra. Twaamwene nangue Yehova waatupaalile kakiine, pantu twaamubiikile pa ntanzi mu bwikazi bwetu.

Mu mwaka wa 1961, twaatuminue kuya kubombela mu kyalo kya Cameroun. Naali ni bingi kya kukita, pantu balupua baandombele ngie nkwasie kutendekezia biro ya lenu ya musambo. Mbanga nali ni bingi bya kusambilila pantu mbanga nakili sie mubombi wa lenu, wa ku biro ya musambo. Kisia, mu 1965 twaabwililue nangue Sheila emisi. Kulanda kisinka, mawazo akwaluka bavyazi aatwemiizie musita walepele. Inzi musita utwaali twaiteania palua ezio miilo ya lenu ya kwaluka bavyazi ni kukwata mipango ya kubwelamo ku Kanada, twaazeziizie kintu kikata.

Sheila waavyele mwana wafwile. Doktere waatubwilile nangue ozo mwana, abanga wali mwalalume. Anzia kine paapitile myaka ikilile pa 50, twaali twakilangulukile sie. Anzia kine twaaunvwile bulanda sana palua kekio kyaakitikile, twaatwaliliile kubombela mu kyalo kya bweni, kabili kekio kyalo twaakitonene sana.

Lingi, mu Cameroun ba lupua baali bakyuziiwa pantu baali bakaana kwiingizia mu bintu bya politike. Aali, ibanga yakila kukola mu bipindi bya kusaakula kateeka. Pa nsiku 13, Mwezi wa 05, mwaka wa 1970, twaakilile kunvua mwenzo pantu buteeko bwaakaniizie miilo ya Bakasininkizia Bakue Yehova. Kikuulua kyetu kya lenu kya musambo, kelia kyaali kyafwaniine, kyaapokelue na buteeko. Mu mulungu umo, nene ni Sheila kubiika pamo ni bamisionere bonse, twaakumbilue mu kyalo. Twaamwene kyakolele kubasia ba lupua ni ba nkazi, pantu twaali twabemena sana, kabili twaali twaema juu yabo twaiipuzia kine bakaba kupatua na ki mu nsiku ili mukwiza.

Twaapisiizie myezi sita yaakonkelepo, ku biro ya musambo wa ku Ufaransa. Koko, naatwaliliile kwikwinda sana evi kwemena bintu byaali byakabiile ba lupua betu ba mu Cameroun. Mu wenka ozo mwaka, mu Mwezi wa 12, twaatuminue kuya kubombela ku musambo wa ku Nigeria. Ozu musambo i waatendekele kukwasia miilo ya mu Cameroun. Ba lupua ni ba nkazi ba mu Nigeria baatupokeleele kwa nsansa, kabili twaakitile myaka ingi twabombela koko.

Mu mwaka wa 1973, twaali twapalile kukwata bupinguzi bukolele sana. Sheila waalukile ni malwele aviizie sana. Musita utubanga twali ku kulonghaana kukata mu New York, waatyokele sana mutima ni kungana evi: “Nsivinda kutwalilila kubomba miilo indi mukubomba lonu! Ndi mukulwala ni kutopa sana nsita ingi.” Waali wasyakitile myaka ikilile pa 14, wabomba pamo ni nene mu Afrika ya kutula-koba. Naaunvwile bwino sana palua miilo ya kisinka elia yaali wabomba. Anzia evio, aali yetu yaalombele tukite bupilibuko mu bintu paleepale. Kisia kulondolwela palua aali yetu ni kupepa lingi kufuma ku mutima, twaapingwile nangue tupalile kubwela ku Kanada, pantu koko i kubanga kwakilile kuwama evi kuya kumutunzisia ni kumusunga. Bupinguzi bwa kulekela bumisionere ni miilo ya nsita yonse bubanga kwakolele sana, kabili bwaatuleteele sana bulanda kuliko bupinguzi bunge bonse butwaakwete kale.

Kisia kufika mu Kanada, naapatile miilo, pamo ni mwinane wa nsiku ingi, olia waali wabombela mu kiwanda kimo kya kusisia myotoka mu muzi umo, ku kaskazini ya Toronto. Twaaikeele mu nsesi ya kulipila, twaasitile biombo bya mu nsesi bya kukombola sie, kabili twaavindile kutwalilila ni bwikazi bila kuya twakopa madeni. Twaatonene kulengia bwikazi, twaswapiile nangue busiku bumo kunti twabwela kabili mu  miilo ya nsita yonse. Kya kupapia, kekio kiswapilo kyaafikiliziiziwe bila kukokola, kupusana ni vitwaali twaswapiile.

Kila Nsiku ya Sita, naatendekele kukwasia mu miilo ya kukuula Kipaka kya lenu kya Kulonghaaninamo ku Norval, mu Ontario. Pa musita umo, naalandilue mbambe kubomba miilo ya kusunga Kipaka kya Kulonghaaninamo. Bukose bwakue Sheila bwaabambile kuya bwawama, kabili twaaimwene nangue kunti twavinda kubomba ezio miilo ya lenu itwaapeelue. Pa kako, mu Mwezi wa 06, mu 1974, twaakuukiile mu Kipaka kya kulonghaaninamo. Twaaunvwile nsansa sana ya kubwela kabili mu miilo ya nsita yonse!

Kya nsansa, bukose bwakue Sheila, bwaatwaliliile kuwama. Kisia myaka ibili, twaaitabiile kubomba miilo ya bukangalila. Twaali twapalile kuya kubomba miilo ya bukangalila ku Manitoba, mu provense ya Kanada, molia mubanga mwali kasama sana. Anzia evio, twaasekeleele sana burafiki buweme pamo ni ba lupua ni ba nkazi ba koko. Twaainikile nangue kintu kya mana te kolia kutuli twabombela, inzi kya mana ni kutwalilila kumubombela Yehova ponse patuli kusangua.

Kisia kubomba myaka ingi mu miilo ya muputule, twaakupilue kuya kubombela ku Beteli ya mu Kanada mu 1978. Musita unini kisia papo, naasambiliile lisomo lya mana inzi lyakolele. Naapeelue kiputulua kya kulanda lyasi lya nsa imo ni nusu, mu lulimi lwa Kifaransa ku kulonghaana kwibeleele mu Montreal. Inzi, kya bulanda, lyasi lyane te lyaabakumiizie ba katwilizia, kabili ni lupua umo olia waali wabombela mu Biro ya Miilo waampeele ni masoke palua kako. Kulanda kisinka, naali napalile kwinika, nga vinginikile lonu, nangue nsili na bupe bwa kulanda bwino sana maasi. Inzi nsyaatweme ozo musoko nafiniizie sana. Bulondolozi bwane pamo nakue te bwaapitile bwino. Kabili naauzikile pantu naamwene nangue waali watosia-toosia sana tuntu, kabili pantu taantasiizie ata kanini palua bintu biweme binaakitile. Naakitile ovio pa kupingula nangue azo masoke te apalile pantu nzila yaafumiziiziwemo masoke te yaali yaweme. Kabili muntu mwine waafumiizie masoke nsyaali namumwene kuya wapalile.

Kisia nsiku inini kupita, lupua umo wa mu Kabungue ka ku Musambo, waandanziizie palua alia enka masoke anaapeelue lwa ntanzi. Naaitabiile nangue nsyaapokeleele bwino masoke anaapeelue, kabili naanuunine palua kako. Kupwako, naalondolwele ni olia lupua waansokele. Waangeleele mu kisinka. Kekio kintu kinaasaakeene nakio, kyaasambiliziizie nangue kwikeefia ni kwa mana kabili nsikalabapo ata limo. (Tus Maf. 16:18) Ndi napepa lingi kuli Yehova palua kako, kabili mpingwile kuya nali ni mawazo aweme kine muntu wampeela masoke.

Lonu, nakita kale myaka ikile pa 40 nali mukubombela ku Beteli ya Kanada. Kabili kutendekela mu mwaka wa 1985 mpaka lonu, ndi ni lisyuko lya kubombela mu Kabungue ka ku Musambo. Mu Mwezi wa 02, 2021, Sheila, mukazi wane mutonua, waafwile. Kukila pa kufwilua na mukazi, aali yane ya bukose teizi kusangua yali bwino. Inzi, kuya nali ni bingi bya kukita mu miilo yakue Yehova kuli kwankwasia ngie nali ni nsansa. Kabili kekio kili kyalengia te kunti ‘nginike nsiku viili yapita lubilo.’ (Kas. 5:20) Anzia kine naakisaakaana ni maavia paleepale mu bwikazi bwane, kuli bintu bingi sana binaakisaakaana nabio belia byaakilengia ngie nali ni nsansa ingi. Kumubiika Yehova pa ntanzi mu bwikazi bwane, ni kukita myaka 70 mu miilo ya nsita yonse, kwaakilengia mpate mpaalo ingi sana. Ndi mukupepa, evi ba lupua balumendo ni ba nkazi bakazyana, ni bene batwalilile kumubiika Yehova pa ntanzi mu bwikazi bwabo pantu nsininkiziizie nangue ni bene bakaba kusekelela bwikazi bulimo mpaalo ni nsansa bolia buli bwavindikana sie kupitila kumubombela Yehova.