1. Bange kunti batontonkania syani palua kwikala lonse?

 BANTU bengi bali baikwinda kulia byakulia biweme ni kwibelezia mubili evi baye bali ni bukose buweme. Inzi, te bezi kuya baswapiile nangue bakaba kwikala lonse. Pange bali batontonkania nangue tekikitika kwikala lonse juu ya maavia ali aletua na bukote. Inzi, Yesu waalandile nangue kunti kyavindikana kupata “bukose bwa muyayaya.” Waalangiliile evio mu lilembo lya Yoane 3:16 ni 5:24.

2. Lilembo lya Yoane katue ka 6 lili lyalanda ki palua bukose bwa lonse? (Yoane 6:39, 40)

² Busiku bumo, Yesu waalisiizie ma elufu a bantu kupitila mikate ni nsabi elia yaavuziizie mu kimpezia-mano. a Kekio kibanga kyali kya kupapia, inzi belia byaalandile busiku bwaakonkelepo i byaakilile kupapia. Libumba likata lya bantu lyaamukonkele ku Kapernaumu mu pepi ni ku musenga wa Lyezi lya Galilaya. Koko, waabalandile nangue bantu kunti batuntumunua ni kwikala lonse. (Soma Yoane 6:39, 40.) Pa kako, ezia kutontonkania palua benobe ni batonua bobe baalia baafwile. Milandu yakue Yesu ikebele kulangilila nangue bengi pakati ka baalia baafwile kunti batuntumunua, kabili nangue wewe pamo ni bene kunti mwasekelela bukose bwa lonse. Anzia evio, bantu bange baamwene kyakolele kunvua milandu inge yakue Yesu ili mu Yoane katue ka 6, kabili mpaka lonu, bantu bange bali bamona yakolele kunvwika. Ale kansi tupozenke mano ku ezio milandu.

3. Kukonkana ni Yoane 6:51, Yesu waalandile ki pa lwakue mwine?

 ³ Kisia Yesu kukita kimpezia-mano kya kuliisia bantu byakulia, babo bantu baalangulukile palua maana alia aapeelue Baisraeli kuli Yehova musita ubabanga bali mu kaseeba. Kulanda kisinka, Malembo ali akuuta maana nangue “mukate kufuma ku muulu.” (Malum. 105:40; Yoan. 6:31) Pa ozo musita, Yesu waabombiizie kintu kyaali kyamanine babo bantu palua maana evi kubasambilizia kintu kimo kya mana sana. Ata sie kine maana abanga ali kyakulia kyaafumine kuli Leeza mu nzila ya kimpezia-mano, kisia musita, baalia baaliile bafikiile kufua. (Yoan. 6:49) Kupusana ni kekio, Yesu mwine waikuutile nangue ‘mukate wa kiine kufuma ku muulu,’ ‘mukate wakue Leeza,’ kabili nangue “mukate wa bukose.” (Yoan. 6:32, 33, 35) Yesu waalangiliile kupusana kukata kuli pakati ka maana ni wene mwine. Waalandile evi: “Nene ndi mukate ufumine ku muulu. Kine muntu walia ozu mukate, wakekalilila ao wakekala lonse.” (Soma Yoane 6:51.) Babo Bayuda baavulungheene. Te baaunvwile kyalengiizie Yesu alande nangue wene waaizile kufuma ku muulu wali “mukate” upitile maana alia apeelue bikolue byabo kuli Leeza mu nzila ya kimpezia-mano. Kisia, Yesu waabalandile nangue: “Mukate unakapaana i mubili wane.” Yesu waali wakeba kulanda ki? Ni fwefue tupalile kumana kelia kyaali wakeba kulanda pantu kyasuko kilangiliile nangue kunti kyakitika ni fwefue tukapate bukose bwa lonse pamo ni batonua betu. Ale tumone kyaali kyakebele kulanda Yesu.

MUKATE WA BUKOSE PAMO NI MUBILI WAKUE YESU

4. Juu ya ki milandu yakue Yesu yaabakisiizie bange?

⁴ Bamo pakati ka bantu baalia baamutwiliziizie Yesu, baakisilue musita lwaalandile palua kupaana ‘mubili wakue pakuti bekala kyalo bakabe ni bukose.’ Pange baali batontonkania nangue waali watonene kubapeela wenka mubili wakue balie. (Yoan. 6:52) Inzi kisia, Yesu waalandile kintu kinge kyaakilile kubakisia. Waabalandile evi: “Kine te muliile mubili wa Mwina muntu ni kumina mulopa wakue, temukaba na bukose mukati mwenu.”—Yoan. 6:53.

5. Juu ya ki kunti twasininkizia nangue Yesu taali wakeba kulanda nangue bantu baali bapalile kumina milopa yakue ine-iine?

⁵ Lwa ntanzi, mu nsiku yakue Noa, Leeza waabakaniizie bantu kulia milopa. (Kut. 9:3, 4) Kabili kisia papo, Yehova waabakaniizie ni Baisraeli kulia milopa. Onse waali walia milopa, waali “wapalile kwipaiwa.” (Bal. 7:27, bulondolozi bwa pensina) Yesu waabasambiliziizie Bayuda kunakila mizilo yonse ibaapeelue na Leeza kupitila Musa. (Mat. 5:17-19) Pa kako, tekikitika abalande babo Bayuda balie mubili wakue wine-wiine ao bamine milopa yakue ine-iine. Inzi, lwaalandile ezio milandu ya kyeni, Yesu waali wakebele kusambilizia bantu vya kupata bukose, i kulanda, “bukose bwa muyayaya.”—Yoan. 6:54.

6. Twamana syani nangue mu Yoane 6:53 Yesu waali walanda mu nzila ya mufuano?

⁶ Eba, Yesu waali wakeba kulanda ki? Kimonekele paswetele nangue Yesu waali walanda mu nzila ya mufuano nga evelia vyaakitile lwa ntanzi musita lwaamulandile mwanakazi umo Musamaria nangue: “Olia wakamina menda anakamupeela, takonvua kyaka pantu menda anakamupeela akaaluka kasulo ka menda ali abiluluka mukati mwakue, azo akamuletela bukose bwa muyayaya.” (Yoan. 4:7, 14) b Yesu taali wakeba kulanda nangue olia mwanakazi Musamaria waali wapalile kumina menda amo kufuma mu kisima kiibeleele mane akapate  bukose bwa lonse. Enka evio, taali wakeba kulanda nangue lelia libumba likata lya bantu lyaali walanda nalio mu Kapernaumu lyaali lyapalile kulia mubili wakue ni kumina milopa yakue ine-iine mane likekale lonse.

EBA, YESU ABANGA WALANDILA PALUA KYAKULIA KYA LYUNGULO KYAKUE MULOPUE?

7. Bange bali balanda syani palua milandu yakue Yesu ili mu Yoane 6:53?

⁷ Bange bali balanda nangue mu lilembo lya Yoane 6:53, Yesu waali walandila kakiine palua belia bipalile kukita bantu musita wa Kyakulia kya Lyungulo Kyakue Mulopue pantu mu musita wa kekio kyakulia waabombiizie milandu ipaleene ni elia ili mu Yoane. (Mat. 26:26-28) Bali balanda nangue onse ali waya ku Kyakulia kya Lyungulo Kyakue Mulopue, apalile kulia ni kumina divai, belia bili byapisiiwa ku bantu bali basangua koko. Eba, kekio ni kisinka? Kili bwino kumana kine bali balanda kisinka ao bufi pantu ma milioni a bantu ali aiunga pamo ni fwefue kila mwaka musita utuli twakita Kibukisio. Tuli kumona kupusana kuli pakati ka milandu yakue Yesu ili mu Yoane 6:53 ni elia yaalandile musita wa Kyakulia kya Lyungulo Kyakue Mulopue.

8. Ni bupusano ki buli pakati ka bintu bibili byaalandile Yesu? (Mona ni ma foto.)

⁸ Tumone bupusano bubili buli pakati ka bebio bintu bibili byaalandile Yesu. Bupusano bwa kwanza, Yesu waalandile musita ki milandu ili mu Yoane 6:53-56, kabili kupi? Waalandile  ezio milandu ku libumba lya Bayuda mu Galilaya mu mwaka wa 32. Kekio kyaakitikile mwaka umo ntanzi tanatendekezie Kyakulia kya Lyungulo Kyakue Mulopue mu Yerusalemu. Bupusano bwa bubili, waali wabalanda bani? Waali wabalanda bantu baalia baali bakebele sie wene abapeele byakulia bya kimubili kuliko kupoza mano ku kusambilila pa lwakue Yehova ao palua Bukolo Bwakue Leeza. (Yoan. 6:26) Kulanda kisinka, musita Yesu lwaali walanda kintu kibaali baandua kunvua mana, bila kukokola, baali balekela kumutwilizia. Kabili, ata sie bamo pakati ka basambi bakue baalekeele kumukonka. (Yoan. 6:14, 36, 42, 60, 64, 66) Ezia kupusania kekio kintu na kelia kyaakitikile mwaka umo evi kisia, mu mwaka wa 33 musita Yesu lwaatendekeziizie Kyakulia kya Lyungulo Kyakue Mulopue. Mu ozo musita, batumua bakue 11 ba kisinka, babanga bali pamo nakue ata sie kine te baaunvwile bwino-bwino byonse byaali wasambilizia. Inzi, kupusana ni baalia baalandile nabo mu Galilaya, batumua bakue babanga basininkiziizie nangue Yesu abanga wali Mwana mwina Leeza, olia waaizile kufuma ku muulu. (Mat. 16:16) Waabalandile evi: “Mwemue i bali pamo nane mu lyemo lyane lyonse.” (Luk. 22:28) Bobo bupusano bubili bwalangilila kale nangue mu Yoane 6:53, Yesu taali wakeba kulondolola palua belia byaali bya kukitika musita wa Kyakulia kya Lyungulo Kyakue Mulopue. Kabili, kuli ni bintu binge bisininkiziizie evio.

MILANDU YAKUE YESU IKUKUMIIZIE NI WEWE

9. Musita wa Kyakulia kya Lyungulo Kyakue Mulopue, Yesu waali walandila bani?

⁹ Musita wa Kyakulia kya Lyungulo Kyakue Mulopue, Yesu waabapeele batumua bakue mukate usiliiko ntutumusi ao levire, kabili waabalandile nangue ozo mukate waali walangiliile mubili wakue. Kisia, waabapeele divai ni kulanda nangue ilangiliile “mulopa uli wasininkizia kipingo.” (Mark. 14:22-25; Luk. 22:20; 1 Bakor. 11:24) Kekio kyaalandile Yesu palua kipingo ni kya mana sana. Kipingo kya lenu kyaakitilue pamo ni “Baisraeli [ba kimupasi],” baalia baali bakwaluka “mu Bukolo Bwakue Leeza.” Kekio kipingo te kyaakitilue ku bantu bonse sie. (Baeb. 8:6, 10; 9:15) Pa ozo musita, batumua te baaunvwile kila kantu palua kekio kipingo, inzi kisia musita unini, baali ba kwiza kubiikua mafuta na mupasi utakatifu ni kwingila mu kipingo kya lenu evi bakabe pamo ni Yesu ku muulu.—Yoan. 14:2, 3.

10. Belia byaalandile Yesu mu Galilaya bipusene syani ni belia byaalandile pa Kyakulia kya Lyungulo Kyakue Mulopue? (Mona ni foto.)

¹⁰ Mana nangue musita wa Kyakulia kya Lyungulo Kyakue Mulopue, Yesu waapozele mano ku “libumba linini.” Batumua bakue ba kisinka i baalukile ba kwanza kwingila mu kekio kikundi kinini. (Luk. 12:32) Bene, pamo ni bange baalia baali bakwiza kwaluka mu kekio kikundi, i baali bapalile kulia mukate ni kumina divai. Bene i bakapeelua fwasi ku muulu pamo ni Yesu. Kansi, kekio i kintu kinge kilangiliile kupusana kuli pakati ka Kyakulia kya Lyungulo Kyakue Mulopue ni belia byaalandile ku libumba likata mu Galilaya. Belia byaalandile Yesu ku batumua bakue pa Kyakulia kya Lyungulo Kyakue Mulopue byaali byakumiizie sie kikundi kinini kya bantu. Inzi, milandu yakue elia yaalandile mu Galilaya, yene yaali yaakumiizie libumba likata lya bantu.

11. Ni kiki kyaalandile Yesu kilangiliile nangue taali walandila palua kikundi kinini kya bantu?

¹¹ Musita Yesu lwabanga wali mu Galilaya mu mwaka wa 32, waalandiile sana palua Bayuda baalia baali bakebele sie abapeele mikate. Inzi, wene waaeziizie kubakwasia evi benike nangue kuli kintu kya mana sana kipitile byakulia bya kimubili, i kulanda, kintu kili ni buvinde bwa  kubapeela bukose bwa lonse. Kabili, waalandile nangue baalia baafwile kunti batuntumunua mu busiku bwa mpeleezio ni kwikala lonse. Yesu taali walandila palua bantu banini basaakwilue ao mpendua inini ya bantu nga vyaakitile kisia musita pa Kyakulia kya Lyungulo Kyakue Mulopue. Inzi, mu Galilaya, waali walandila sana palua mpaalo ya bukose bwa lonse palua bantu bonse. Kekio i kyaalengele alande nangue: ‘Mukate unakapaana i mubili wane pakuti bekala kyalo bakaaluke ni bukose.’—Yoan. 6:51.

12. Ni kiki kilombelue evi muntu akapate mpaalo elia yaalandile Yesu?

¹² Yesu taabalandile Bayuda mu Galilaya nangue ezio mpaalo yakapata sie muntu yeyonse. Inzi, baalia sie ‘balia ozu mukate,’ i kulanda, baalia bali balangilila kiketekelo, i bakanonkelamo. Bantu bengi baalia bali baikuuta Bakristu, bali batontonkania nangue bakapusuka kine sie “bamuzumina [Yesu]” ni kumumona kuya wali mupususi wabo. (Yoan. 6:29, King James Version) Inzi, bange mu lelia libumba likata, i kulanda, baalia baamuzumiine Yesu ku ntendeko, bafikiile kumusia kisia musita. Juu ya ki?

13. Ni kiki kipalile kukita muntu evi aaluke musambi wa kisinka wakue Yesu?

¹³ Bengi pakati ka baalia baalisiiziwe na Yesu, baamukonkele pantu sie waabapeele belia bibaali batonene. Bene baatonene sana bimpezia-mano bya kukosiiwa malwele, kupeelua byakulia kwa bule, ni kunvua masambilizio a bintu bibaali batonene. Anzia evio, Yesu waalangiliile nangue kubanga kwali ni bintu binge bibanga byapalile kukita basambi bakue. Wene taaizile ku kyalo juu ya kubapeela sie bantu bintu bya kimubili bibaali bakabiile. Bene baali  bapalile kwitabila mukupo wakue wa ‘kuya kuli’ wene kupitila kwitabila ni kunakila kila kintu kyaasambiliziizie.—Yoan. 5:40; 6:44.

14. Tupalile kukita ki evi tunonkele mu mubili ni milopa yakue Yesu?

¹⁴ Kintu kyaatontele sana Yesu ku lelia libumba likata ni keki: Baali bapalile kulangilila kiketekelo. Kulangilila kiketekelo mu ki? Mu buvinde bwa kukombola bwa mubili ni milopa yakue, belia byaali wa kwiza kufumia evi byaluke ngeleelo. Kekio kiketekelo kibanga kyali kya mana ku babo Bayuda, kabili kikili sie kya mana ata sie lonu. (Yoan. 6:40) Kulanda kisinka, evi tunonkele mu mubili ni milopa yakue Yesu nga vilandile Yoane 6:​53, tupalile kulangilila kiketekelo mu kilubula-mulandu. Bantu bengi kunti bafikiila kupata ezio mpaalo.—Baef. 1:7.

15-16. Ni bintu ki bya mana bitwasambilila mu Yoane katue ka 6?

¹⁵ Mpunda ya Bibilia elia ili mu Yoane katue ka 6 ni ya mana sana kuli fwefue pamo ni batonua betu. Twasambilila nangue Yesu ali waemena sana bantu. Musita lwabanga wali mu Galilaya, waakosiizie balwele, waasambiliziizie palua Bukolo, kabili waabapeele byakulia musita ubabanga babikabiile. (Luk. 9:11; Yoan. 6:2, 11, 12) Kabili, kikilile kukindama ni keki, waabasambiliziizie nangue wene i “mukate wa bukose.”—Yoan. 6:35, 48.

¹⁶ Baalia baakuutilue na Yesu nangue “mikooko inge,” tebezi kulia mukate ni kumina divai pa Kyakulia kya Lyungulo Kyakue Mulopue, kabili te bapalile kukita evio. (Yoan. 10:16) Anzia evio, bali banonkela mu mubili ni mu milopa yakue Yesu Kristu. Bali bakita evio kupitila kulangilila kiketekelo mu buvinde bwa kukombola bwa ngeleelo yakue. (Yoan. 6:53) Inzi, baalia sie bali balia mukate ni kumina divai, i bengiziiziwe mu kipingo kya lenu. Kabili, bene bali ni kiswapilo kya kuteeka mu Bukolo bwa ku muulu. Pa kako, ibe tuye twali mu kikundi kya baalia babiikilue mafuta ao tuye twali mikooko inge, mpunda ili mu Yoane katue ka 6 ni ya mana kuli fwefue. Ili yatusambilizia nangue fwe bonse tupalile kulangilila ni kiketekelo kikata mu kilubula-mulandu evi tukapate bukose bwa lonse.