1. Yehova abapeele baviazi miilo ki?

 YEHOVA waababumbile ba mulume ni mukazi ba kuanza bali ni nkulu ya kuvyala baana. Bibilia ili yalanda buino eevi: “Baana ni bupyani kufuma kuli Yehova.” (Malum. 127:3, bulondolozi buli pensina) Keekio kili na mana ki? Tulande nangue kibuza obe wa peepi wakulanda umusuungile nfalanga ingi. Uli kwiunvua siani? Kakiine kunti wamona nangue akuswapiile. Inzi, paange kunti waema viwakaba kuisuunga buino nfalanga ezio. Yehova, kibuza weetu wa peepi saana, wabapeela baviazi kintu kyakusuunga, kya mana kupita nfalanga. Abapeele miilo ya kusininkizia nangue, baana babo basuungilue buino kabili bali ni nsaansa.

2. Tuli kulondoluela biipuzio ki?

² Naani apalile kupingula kine ba mulume ni mukazi bakaba kuvyala baana, ni musita wa kutendekelapo kuvyala? Kabili, baviazi kunti bakita ki eevi kukwasia baana babo baye baali ni buikazi bwa nsaansa? Mona mafunde paleepale ali asaangua mu Mulandu Wakue Leeza ali kuviinda kukwasia ba mulume ni mukazi Bakristu bakwate bupinguzi buweeme.

3. (a) Naani apalile kupingula kine ba mulume ni mukazi bakaba kuvyala baana ao abe? (b) Babibuza ni bantu ba mu lupua lwa baalia baupana, bapalile kulanguluka lifunde ki lya Bibilia palua ba mulume ni mukazi?

³ Mu mibeele ya nkeende paleepale, ba mulume ni mukazi bopeene leenu, baya bamweneneenue batendeke kuvyala baana bila kukokola. Kabili, kunti baisaanga kuya batintilue na lupua lwabo ao bantu bange eevi bakoonke mibeele ya kwabo. Jethro,  lupua ekeele mu kyalo kya Asia, walanda nangue “Mu libumba, bange bali ni baana bali bakinkizia ba mulume ni mukazi basili na muana kutendeka kuvyala.” Jeffrey, lupua unge wa mu kyalo kya Asia, wasininkizia, “Bange bali babalanda ba mulume ni mukazi basili na muana nangue te bakamona muntu wa kubasuunga musita ubakakota.” Inzi, ba mulume ni mukazi i bapalile kwipinguila kine bakaba kuvyala baana ao abe. Keekio ni kyakupingula bo beene; ni miilo yabo. (Bag. 6:5, bulondolozi buli pensina) Kisinka, babibuza ni bantu ba mu lupua batonene ba mulume ni mukazi batoleene leenu baye bali ni nsaansa. Inzi, bonse bapalile kulanguluka nangue bupinguzi bwa kuvyala ao abe ni bwa ba mulume ni mukazi.​—1 Bat. 4:11.

4-5. Ni bintu ki bibili bipalile kulondoluela ba mulume ni mukazi, kabili ni musita ki upalile wa kubilondoluela? Londolola.

⁴ Ba mulume ni mukazi bali bapingula kuvyala baana bapalile kwiipuzia biipuzio bibili bya mana: Kya kuanza, ni musita ki ubatonene kutendeka kuvyala baana? Kya bubili, batonene kuvyala baana banga? Ni musita ki upalile ku ba mulume ni mukazi kulondoluela bebio bintu? Kabili juu ya ki bebio bintu bibili ni bya mana saana?

⁵ Mu aali ingi, ntaanzi tebanaupane, ba mulume ni mukazi bali bakita buino kulondoluela palua kuvyala baana. Sababu ya ki kiweeme? Paantu, kwaluka ni malanga amo palua kuvyala ni kwa mana. Kabili bapalile kwipiima kine beteaniizie palua ezio miilo. Ba mulume ni mukazi bange bali bapingula kupembelankeko muaka umo ao ibili kisia buinga bwabo ntaanzi ya kuvyala baana, paantu kualuka baviazi kwakabatwamina musita ni maka engi. Bali batontonkania nangue kine bapembelelako, balikwaluka ni musita wa kwizibila kuikala pamo mu buikazi bwa mu kyupo ni evio kukila kupalamana.​—Baef. 5:33.

6. Musita utwikeelemo uli walengia byupo binge bipingule siani?

⁶ Bakristu bange bali basaakula kulondoluela mufuano waabiikilue na baana batatu bakue Noa pamo ni bakazi babo. Bebio byupo bitatu te byavyele baana palia penka. (Kut. 6:18; 9:18, 19; 10:1; 2 Pet. 2:5) Yesu waapalaniizie musita weetu na “nsiku yakue Noa,” kabili bila kutwisika, twikeele mu “musita waviizie saana.” (Mat. 24:37; 2 Tim. 3:1) Kupitila kumana keekio kisinka, byupo binge bili byapingula kukokolankepo ntaanzi ya kuvyala baana, eevi baviinde kwipeela musita wingi mu miilo ya Kikristu.

7. Mafunde ali mu Luka 14:28, 29 ni Tuswalo ni Mafunde 21:5, kunti akwasia siani ba mulume ni mukazi?

 ⁷ Musita ubali bapingula kine bakaba kuvyala baana ao abe, kabili kine ni banga, ba mulume ni mukazi bali ni mulangue bali “bapenda ili kupoozuapo.” (Soma Luka 14:28, 29.) Baviazi bali ni kibeelezi mu kukuzia baana, tebasyasininkiziizie nangue kukuzia baana tekwizi kuloombasie nfalanga. Inzi kabili, kwaloomba musita ni maka. Pakaako, ni kintu kya mana ba mulume ni mukazi kwiipuzia biipuzio nga beebi: ‘Fwe bonse babili twakaba twabomba eevi kukwasia bintu bya kuanza bikabiilue mu lupua lwetu? Eba, twaitabiziana palua bintu bitukabiile saana mu lupua lwetu? Kine fwe bonse twakaba twabomba, naani wakaba wasuunga baana? Bakaba kukoonka malanga ni bikitua byakue ni?’ Ba mulume ni mukazi bali balondoluela biipuzio bebio batekameene, bali bakindika milandu ili mu Tuswalo ni Mafunde 21:5.​—Soma.

8. Ba mulume ni mukazi bapalile kutontonkania ntaanzi maavia ki, kabili mulume ali ni ntono ali kukita ki?

⁸ Muana akebele kabili akabiile musita ukata ni maka kufuma ku kila muviazi. Kansi, kine ba mulume ni mukazi bali ni lutenta lwa baana, baviazi kunti bamona kyakolele kupooza maano ku kila muana nga vikipalile. Byupo bili ni baana bengi baniini byasininkizia nangue bali baiunvua kutopa. Mama kunti waiunvua kunaka kimubili ni kimaano. Keekio kunti kyamuleetela ki mu buviinde bwakue bwa kusambilila, kupepa ni kusimikila kwa mute? Buavia bunge, kunti kyamukolela kupooza maano ku kulonghaana ni kunoonkelamo. Kakiine, mulume ali ni ntono ali kukita maka eevi amukwasie mukazi wakue musita baana babo lubakabiile kupoozuako maano, musita ubali ku kulonghaana ni ku nsesi. Kwa mufuano, kunti wamukwasia mukazi wakue mu twazi twingi twa mu nsesi. Ali kubomba na maka eevi asininkizie nangue bonse bali mukunoonkelamo mu ntantiko ya Lupupo lwa mu Lupua lwakitua kwa mute. Kabili baba Mukristu apalile kuya ni lupua lwakue mu miilo ya kusimikila kwa mute.

9-10. Baviazi batonene kukwasia baana babo bapalile kukita ki?

⁹ Baviazi kunti bakita bintu ki paleepale eevi bakwasie baana babo basambilile kumutona Yehova? Kunti bakingilila siani baana babo ku mibeele ibiipile? Mona nzila paleepale ili kuviinda kubombia baviazi.

¹⁰ Kupepa, Yehova akukwasie. Tontonkania mufuano wakue Manoa ni mukazi wakue, baviazi bakue Samsoni. Musita Manoa ni mukazi wakue lubaamanine nangue bakaba kuvyala  muana, bamuloombele Yehova eevi abatungulule vya kukuzia muana wabo.

11. Baviazi kunti bapala siani mufuano wakue Manoa uli mu Bapinguzi 13:8?

¹¹ Nihad ni Alma, bafumine ku Bosnia ni ku Herzegovina, baasambiliile ku mufuano wakue Manoa. Balondolola eevi: “Nga Manoa, twamuloombele Yehova atusambilizie vya kwaluka baviazi baweeme. Ni Yehova waasukile mu nzila paleepale​—kupitila Maleembo, mpapulo ya Bibilia, kulonghaana kwa mu libumba, ni kulonghaana kukata.”​—Soma Bapinguzi 13:8.

12. Ba Yosefu ni Maria, baababikiile mufuano ki uweeme baana babo?

¹² Kusambilizia kupitila mufuano obe. Beelia biuli walanda ni bya mana. Inzi, beelia biuli wakita bili ni buviinde bukata pali muana obe. Kunti twasininkizia nangue ba Yosefu ni Maria baababikiile baantu ba mu nsensi yakue, kubiika pamo ni Yesu, mufuano waweeme. Yosefu waabombele kwa mute eevi akwasie lupua lwakue. Kukila pakaako, Yosefu waabakinkiziizie kutona bintu bya kimupasi. (Mal Miz. 4:9, 10) Yosefu taali waloombelue na Muzilo kuya ni lupua lwakue ku Yerusalemu kila muaka eevi kusekelela Pasaka, inzi weene waakitile evio. (Luk. 2:41, 42) Paange, baviazi bange balalume ba mu nsiku yakue, baamwene nangue lwendo lwa kwenda pamo ni lupua luli ni bwavia buingi, lwatwama musita kabili luli lwaloomba nfalanga ingi. Inzi, Yosefu waasaansamukiile kakiine bintu bya kimupasi ni kusambilizia baana bakue bakite enka evio. Kabili, Maria waamanine buino Maleembo. Kupitila milandu ni bikitua byakue, kakiine waasambiliziizie baana bakue kutona Mulandu Wakue Leeza.

13. Ba mulume ni mukazi bamo baakoonkele siani mufuano wa ba Yosefu ni Maria?

¹³ Nihad ni Alma, baazimbuluanga ntaanzi, baatonene kukoonka mufuano wa ba Yosefu ni Maria. Keekio, kyabakwasiizie siani kukuzia muana wabo amutone Leeza ni kumubombela? Balanda eevi: “Kupitila nzila yeetu ya buikazi, twaaikwindile kumulangilila muana weetu juu ya ki kili buino kwikala twakoonkele mafunde akue Yehova.” Nihad waongezia eevi: “Aluka nga viutonene muana obe aye waali.”

14. Juu ya ki baviazi bapalile kumana babibuza ba baana babo?

¹⁴ Kubakwasia baana bobe kusaakula babibuza baweeme. Ba baba ni mama bonse bapalile kumana babibuza ba baana babo ni bintu bibali bakita. Keekio kibiikile mukati kumana kine baana bali balanziana na baani ku kitente kya Enternete ni ku ma telefone abo. Babo babibuza kunti baalulula malanga ni bikitua bya baana.​—1 Bakor. 15:33.

15. Baviazi kunti basambilila ki ku mufuano wakue Jessie?

¹⁵ Baviazi kunti bakita siani kine te bamaniisie vya kubombia ma ordinatere ao biombo bya kielektroniki? Jessie, baba wa mu kyalo kya Ufilipino, walanda eevi: “Twaali twamaninesie kakaniini vya kubombia biombo bya kielektroniki. Inzi, keekio te kyatwanziizie kubabuila baana betu buavia buli bwafuma mu biombo bya kielektroniki.” Jessie taabakaniizie baana bakue kubombia biombo bya kielektroniki paantusie taali wamaniisie buino biombo bebio. Walondolola: “Nabakinkiziizie baana baane babombie biombo bya kielektroniki eevi basambilile lulimi lwa leenu, kuteania palua kulonghaana ni kusoma Bibilia kila busiku. Kine muli baviazi, eba, mwakisoma ni kulondolola pamo ni baana benu masoke aweeme ali mu seemu “Vijana” (Bamisepuka) mu jw.org^®/swc palua kuleemba mpunda ni kupeelana ma foto kupitila kitente kya Enternete? Eba, mwamuene kale naabo ma viideo Uko Mutumwa wa Vyombo Vyako vya Kielektroniki? (Uli Muzia wa Biombo Byobe bya Kielektroniki?), ni viideo Tumia kwa  Hekima Site za Enternete za Kupashana Habari (Bombia na Mulangue Kitente kya Enternete kya Kubuilana Mpunda)? * Aza maasi kunti aya ali a mana musita luuli wabasambilizia baana bobe vya kubombia buino biombo bya kielektroniki.​—Tus Maf. 13:20.

16. Baviazi bengi bali bakita siani, kabili ni kiki kili kyafuminamo?

¹⁶ Baviazi bengi, bali bateaniizia baana babo fuasi ya kukita bukibuza buweeme pamo ni baalia babiikile mufuano uweeme wa kumubombela Leeza. Kwa mufuano, N’Déni ni Bomine, ba mulume ni mukazi ba mu Côte d’Ivoire, lingi bali bakupa kangalila wa muputule ekale ku nsesi yabo. N’Déni walondolola: “Kukita evio kwamukwasiizie saana muana weetu. Watendekele bupainia kabili loonu ni kangalila wa muputule wa kukwasia.” Ni weewe, kunti wabateaniizia baana bobe bukibuza nga bobo?

17-18. Baviazi bapalile kutendeka kubeelezia baana babo musita ki?

¹⁷ Bambilapo kubeelezia baana bobe bakili baanike saana. Baviazi bali babambilapo kubeelezia baana ntaanzi, bali basekelela bintu biweeme bili byafuma mu kubeelezia baana. (Tus Maf. 22:6) Tontonkania palwakue Timoteo, waaendele pamo ni mutumua Paulo. Eunike, mama wakue kwa Timoteo, ni bibi wakue Loisi, baamubeleziizie ‘kutula lwaali wakili mwanike.’​—2 Tim. 1:5; 3:15.

¹⁸ Ba mulume ni mukazi bange ba mu kyalo kya Côte d’Ivoire, Jean-Claude ni Peace, baaviindile kukuzia baana babo sita, balalume babili ni banakazi bana, kumutona ni kumubombela Yehova. Ni kiki kyabakwasiizie baviinde? Baakoonkele mufuano wakue Eunike ni Loisi. Balanda eevi: “Twaatontele Mulandu Wakue Leeza mu baana betu kutula bakili baniini, musita uniinisie kisia kuvyalua kwabo.”​—Mal Miz. 6:6, 7.

19. Kutonta Mulandu Wakue Leeza mu baana bobe kuli na mana ki?

¹⁹ “Kutonta” Mulandu wakue Yehova mu baana bobe kuli na mana ki? “Kutonta” kuli na mana ya “kusambilizia ni kulangulusia wabweluluka-bweluluka.” Eevi baviinde kukita evio, baviazi bakabiile kupisia musita wingi pamo ni baana babo. Musita kampanda, kunti kyamoneka kuya kyatopiizie kubweluluka-bweluluka  malaizio ku baana. Inzi, baviazi kunti baikwinda kumona ezio kuya yaali nzila ya kubakwasia baana babo kunvua Mulandu Wakue Leeza ni kuubombia.

20. Londolola vipalile kubombiiwa Malumbo 127:4 mu kukuzia baana.

²⁰ Bamane buino baana bobe. Malumbo 127 yapalania baana na mivui. (Soma Malumbo 127:4.) Mivui kunti yatengeneziiwa kufuma ku bintu bipusene-puseene, kabili kunti yapusana bukata. Ni kila muana wasaangua waibeleele. Kansi baviazi bapalile kumana vya kubeelezia kila muana wabo. Ba mulume ni mukazi bekeele mu kyalo kya Israeli ya eno nsiku, baaviindile kukuzia baana babili ni kubakwasia bamubombele Yehova, balanda kintu kyaabakwasiizie: “Twaali twakita lisambililo lya Bibilia na kila muana palwakue.” Kakiine, kila mutue wa lupua i wakusaakula kine iloombele kusambilizia kila muana palwakue ao abe.

21. Baviazi kunti baketekela kukwasiiwa siani kuli Yehova?

²¹ Musita kampanda, paange baviazi kunti baiunvua kutopa na maavia abali basaanga, inzi baana ni bupe kufuma kuli Yehova. Kila musita, Yehova eteaniiziesie kubakwasia. Ali watuilizia kwa kwitonena mapepo a baviazi. Kabili, ali waasuka mapepo azo kupitila Bibilia, mpapulo yeetu, ni kupitila mufuano ni masoke a baviazi bange bali ni kibelezi mu libumba.

22. Baviazi kunti babapeela baana babo bintu ki pakati ka bintu bikilile kuwaama?

²² Ili yalandua nangue kusuunga baana kuli kwatwalilila mpaka bafikie miaka makumi abili (20), inzi mukisinka bakilisie baviazi babo. Pakati ka bintu biweeme bibali kuviinda kubapeela, ni ntono, musita ni kubabeelezia kupitila Bibilia. Kila muana kunti wakita mu nzila ibeleele lwali wabeleziiwa. Inzi, bengi pakati kaabo baakuziiziwe na baviazi bamutonene Yehova, bali baiunvua nga vili vyaiunvua Joanna Mae, nkazi wa mu kyalo kya Asia: “Kine nalanguluka vinaali nabeleziiwa na baviazi baane, ndinatasia saana paantu baanfuundile ni kunsambilizia kumutona Yehova. Te baanvyelesie, baampeele buikazi buli ni mana.” (Tus Maf. 23:24, 25) Mamilioni a Bakristu bali baiunvua enka evio.