Ngẽguma yeera nüü̃ icuaꞌgügu i wüi duü̃ü̃cümagü, rü yeera nüü̃ icuaꞌgüü̃ i ngẽma duü̃ü̃tchiga. Rü ngẽmacaꞌ poraãcü namaã taãmücü. Ngẽgumarüü̃, ngẽguma yeera Yeuwacümagüü̃ icuaꞌgügu rü yeera natchigaü̃ icuaꞌgüü̃ rü poraãcü namaã taãmücügü. Tupana nüü̃́ nangẽma muü̃tchi i nacümagü, notürü ãgümücü rü meẽtchi niĩ i togüarü yeera: norü pora, norü cuaꞌ, norü weꞌguü̃ rü norü ngetchaü̃.

“Cumax, Pa Corix [ya Yeuwa], nixĩ ga curü pora ga taxü̃maxã cunango̱xẽẽxü̃ ga dauxü̃guxü̃ ga naane rü ñoma ga naane.” — JEREMIAS 32:17.

Yeuwa üü̃ rü nanaweꞌ na nüma rü poraütchicü niĩ. Cuaꞌãtchiruü̃, wüi nguneü̃ ngẽguma üaꞌcü narügógu, cuma rü nüü̃ cucuaꞌ na naiãneü̃ niĩ i ngẽma nguneü̃. Rü ngẽmawa nüü̃ cudau i wüi cuaꞌruü̃ ya Tupanaarü poratchiga. Nhuãcü naporacü niĩ i üaꞌcü? Eꞌna üaꞌcü rü ãürima na ngu? Rü nagu rüĩnü wüi ya panera i deámaã i pucatchiü̃. Rü ngẽma ãũrima nanãi. Noturü norü ngaü̃wa ya üaꞌcü rü ãũrima nanãi i ngẽmaarü yeera.

Notürü üaꞌcü rü íraü̃ niĩ ngẽguma tanangugügu i to i ẽtagü. Cuaꞌãtchiruü̃, yatügü i naãẽ i cuágüü̃ i cientistagü nüü̃ niugü na wüi woramacuri nagu naãéga UY Scuti rü ãũrima narütamaeẽtchiü̃ üaꞌcüü̃. Daa woramacuri rü narütamaeẽtchi. Ru tchi ngẽma woramacuri rü üaꞌcütchicawa nangẽmagu, nhama i naãne rü togü i naãnepüügü rü ngẽma woramacuriarü ngãü̃wa nangẽmatchi. Ngẽma rü tüü̃ narüngü̃ẽẽ na meã nüü̃ icuaꞌgüü̃caꞌ i taꞌacü Jeremias nüü̃ niutchaü̃ yeguma nüü̃ niugu ga Yeuwa ya Tupana, namaã i norü pora, nanaü i dauü̃guü̃ i naãne rü nhama i naãne.

Nhuãcü Tupanaarü pora rü torü mecaꞌ niĩ? Na tamaẽamaü̃caꞌ inawaꞌegü i taꞌacü Tupana naüü̃, cuaꞌãtchiruü̃ üaꞌcü rü taꞌacü i meü̃gü i nhama i naãnewa ngẽmaü̃. Rü nhuꞌmatchi, Tupana rü norü poramaã wüitchigü i duü̃ü̃ü̃ narüngü̃ẽẽ. Nhuãcü? Yeguma Ngetchutchu naãnewa nayemagu,  Tupana nüna naã i pora na meü̃gü naüü̃caꞌ. Tupanaarü Ore rü nhanagürü: “Ngexetügüxü̃ rü marü nidauchigü, rü ngẽma ichixeparaxü̃ rü marü inachigü, rü ngẽma chaxüneã̱xgüxü̃ rü marü naxca̱x nitaanegü, rü ngẽma ngauchi̱xẽgüxü̃ rü marü ningo̱xnamachixẽgü, rü ngẽma yuexü̃ rü wenaxarü namaxẽ.” (Mateu 11:5) Notürü, taꞌacü Tupana tacaꞌ nanaü i nhuꞌma? Nüma rü tüna naã i pora i teé ipae rü ta Tupanaarü Ore rü nhanagürü: “Yíxema aixcüma Cori ya Tupanaaxü̃́ yaxṍxe rü guxü̃gutáma tüxü̃́ ningexwaca̱xü̃chigü i tümaarü pora.” (Isaías 40:29, 31) Rü nhuꞌmatchi, Tupana tüna naã i norü pora na tüü̃ narüngü̃ẽẽü̃caꞌ na gutchaü̃güü̃ tarüporamaẽ. (2 Corĩ́tiucü̃ãꞌ 4:7) Nameẽtchi na ngẽma Tupanamaã taãmücügü erü ngetchaü̃ãcüma rü norü poramaã tüü̃ narüngü̃ẽẽ.

“Rü namuxũchi i ngẽma cuxüxü̃, [Pa Yeuwa] Pa Corix. Rü guxü̃ma i ngẽma cuxüxü̃ rü namexẽchi erü cumatama curü cua̱xmaxã cunaxü.” — SALMO 104:24.

Ngẽguma yeeraãcü Tupana üü̃ icuaꞌgügu, rü yeeraãcü namaã tabaiꞌãtchi i norü cuaꞌ. Nangẽma wüi nguꞌẽẽtae nagu naãéga biomimética. Nawa, cientistagü nanangügü i Yeuwa üü̃ na narüü̃ nanaügüü̃caꞌ i ngẽmaü̃gü, cuaꞌãtchiruü̃ na naügüü̃caꞌ i natchirugüarü ngẽmaü̃gü rü aviõü̃gü.

Wüi cuaꞌruü̃ i meẽtchiü̃ i nanaweꞌ i Tupanaarü cuaꞌ rü naü̃ne niĩ. Cuaꞌãtchiruü̃, nagu rüĩnü i naü̃ne ya õtchana nayatchigü. Rü norü ügü rü wüirica i célula niĩ, rü nawa nangẽma i guü̃ma i taꞌacü nanawaꞌe. Ngẽma célula rü nügü nitoye i muü̃tchi i togü célulagü. Notürü, meã i ngoragu, ngẽma célulagü rü nügü niĩẽẽ i célulagü sanguíneas, nervosas rü ósseas. Rü nümaü̃ i tempuwena, naü̃nearü ngẽmagüü̃ rü nayaetchigü rü inaügü norü puracü i naü̃newa. Rü 9 tauemacügüguwena, ngẽma nüíra célula rü nayatchigü nhuꞌmata wüi õtchana nügü niĩẽẽ. Ngẽma cuaꞌ i ngẽma ngupetüü̃wa ngẽmaü̃ rü muẽmaü̃ nüü̃ nacuaꞌẽẽ ngẽma ore i nhaü̃: “Rü ngẽmaca̱x cuxü̃ chicua̱xüxü̃ naxca̱x nax ñuxãcü choxü̃ cuxüxü̃, erü curü ü rü namexẽchi.” — Salmo 139:14.

Nhuãcü Tupanaarü cuaꞌ rü torü mecaꞌ niĩ? Torü Üruü̃ nüü̃ nacuaꞌ i taꞌacü tanawaꞌe iügüü̃ na taãẽãcü tamaẽü̃caꞌ. Namaã i norü cuaꞌ tüna naã i ucuꞌẽgü i norü Orewa. Cuaꞌãtchiruü̃, Tupanaarü Ore rü tüü̃ naucuꞌẽ: “Rü name nixĩ i pegüxü̃́ nüxü̃ perüngü̃ma.” (Corochacü̃ãꞌ 3:13) Eꞌna ngẽma ucuꞌẽ rü nüü̃́ nangẽma i cuaꞌ? Ngẽma! Nguꞌẽẽtaegü nanaweꞌ na togüeü̃ nüü̃ ingetchaü̃ rü tüü̃ narüngü̃ẽẽ na meã tape, rü nanameẽẽ i gutchaü̃gü i taü̃newa rü naãẽwa rü toomatchigü. Tupana rü nhama wüi meü̃ i tamücürüü̃ niĩ, erü tacaꞌ nagutchaãẽẽ rü guü̃guma tüü̃ naucuꞌẽ. (2 Timúteu 3:16, 17) Rü namaã cuãmücütchaü̃?

“[Yeuwa ya] Tupana rü nüxü̃ nangechaü̃ i ngẽma . . . we̱xguxü̃.” — SALMO 37:28.

Tupana guü̃guma nanaü i taꞌacü weꞌguü̃ niĩ. Tupanaarü Ore rü nhanagürü: “Tupana i aicumaü̃ rü tagutáma tchieü̃ naüü̃, rü Guãétüwa  Ngẽmacü tagutáma nanaü i taꞌacü tama weꞌguü̃ niĩ!” (Jó 34:10, TNN) Yeuwa guü̃guma weꞌguü̃ãcüma nanangugü, rü ngẽmacaꞌ, wiyaeü̃ rü nhanagürü: “Cuma rü weꞌguü̃ãcüma cunangugü tá i natchiü̃anegü.” (Salmo 67:4, TNN) Yeuwa rü “norü maxü̃ rü norü ĩnü” nangugüü̃ rü ngẽmacaꞌ duü̃ü̃gü tama nüü̃ nawomüẽẽ. Yeuwa guü̃guma nüü̃ nacuaꞌ taꞌacü aicuma niĩ, rü ngẽguma nanangugügu ngẽma rü guü̃guma weꞌguü̃ niĩ. (1 Samuel 16:7) Rü nhuꞌmatchi, Tupana nüü̃ nadau guü̃ i tchieü̃ i ngupetüü̃ nua i naãnewa, rü tamaã nauneta na paãma “ngẽma duü̃xü̃gü i chixexü̃gu maxẽxü̃ . . . rü tá ínawoxü̃ i ñaa naanewa.” — Provérbios 2:22.

Notürü, Tupana ya Yeuwa taguma nuãcüma tüü̃ napocuetchaü̃. Nüma rü nüü̃ nüü̃ nangetchaü̃ i duü̃ü̃gü ngẽguma namegu. Tupanaarü Ore nüü̃ niu na “[Yeuwa] ya Cori rü namecüma rü nüxü̃́ tangechaü̃tümüü̃gü” i duẽẽgü rü ta ya yíema i tchieü̃ ügüe, ngẽguma nüü̃ rüoegu i tchieü̃. Ngẽma rü aicuma i weꞌguü̃ niĩ, caꞌã? — Salmo 103:8, 2 Pedru 3:9.

Nhuãcü ngẽma rü torü mecaꞌ niĩ? Pedru rü nhanagürü: “Tupanaca̱x nawüxiguxü̃ i guxü̃ma i duü̃xü̃gü, rü guxãxü̃ma nangechaxü̃xü̃. Rü nüma rü wüxichigü i nachixü̃anewa nanade i ngẽma duü̃xü̃gü i naga ĩnüexü̃ rü mexü̃ ügüxü̃.” (Puracügü 10:34, 35) Tupana rü niaicumacü rü torü mecaꞌ niĩ erü nacaꞌ nawüiguü̃ i guãma. Ngẽma rü nüü̃ niutchaü̃, na natautcha namaã naãmücügüü̃ i naguü̃raü̃ü̃ i duü̃ü̃gütücumü, rü naguü̃raü̃ü̃ i duü̃ü̃gü i to i nagawa ideagüü̃, rü naguü̃raü̃ü̃ i ĩanegücüãꞌ.

Tupana nawaꞌe na wüitchigü i yiemagü rü nüü̃ icuaꞌgüü̃ na nhuãcü nüma rü weꞌguü̃ãcüma nanaü rü ta na ngẽma nacüma rü tüü̃ narüngü̃ẽẽ. Rü ngẽmacaꞌ, nüma rü tüna naã i naãẽ i nangugüü̃. Tupanaarü Ore nüü̃ niu na naãẽ i nangugüü̃ rü nhama wüi murüü̃ niĩ i taãẽwa nangẽma rü tüü̃ naweꞌ i taꞌacü i weꞌguü̃ rü tchieü̃ niĩ. (Romacü̃ãꞌ 2:15) Nhuãcü ngẽma rü tüü̃ narüngü̃ẽẽ? Ngẽguma meãma nüü̃ tanguꞌẽẽgu i naãẽ i nangugüü̃, ngẽma rü tüü̃ narüngü̃ẽẽ na nüna iĩgatchiü̃caꞌ i tchieü̃gü. Rü ngẽguma tagutchinügu, ngẽma rü tüü̃ narüngü̃ẽẽ na nüü̃ tarüoeü̃caꞌ i ngẽma tchieü̃  rü tanameẽẽ i taꞌacü iü. Aicuma niĩ na nüü̃ icuaꞌgüü̃ i Tupanacümagü i weꞌguü̃ rü tüü̃ narüngü̃ẽẽ na nüna ingaicamagüü̃caꞌ!

“Nüma nixĩ i guxãxü̃ nangechaü̃xü̃.” — 1 JUÃ́Ũ 4:8.

Tupana nanaweꞌ i norü pora, norü cuaꞌ rü na weꞌguü̃ãcüma nanaü i guü̃ma. Notürü Tupanaarü Ore nüü̃ niu na nacüma i meẽtchiü̃ rü norü ngetchaü̃ niĩ. Tüꞌcüü̃? Erü Tupana norü poramaã nanaü i guü̃ma i taꞌacü nawaꞌe. Rü taꞌacü i weꞌguü̃ rü norü cuaꞌ rü nüü̃ narüngü̃ẽẽ i norü üwa. Notürü Yeuwaarü ngetchaü̃ rü nüü̃ nanangútchaü̃ẽẽ na naüü̃caꞌ guü̃ma i ngẽma.

Norü ngetchaü̃ rü nüü̃ nanagútchaü̃ẽẽ na naüü̃ i ãĩyugü rü duü̃ü̃gü, rü nümagü rü meü̃ nayaugü nagagu i norü ngetchaü̃ rü ta erü nüna nadau. Rü Yeuwa tama nanaü i ngẽma erü nüü̃ natautchica i wüi ngẽmaü̃. Rü norü ngetchaü̃ ta rü nüü̃ nanangútchaü̃ẽẽ na nanameẽẽ i nhama i naãne na duü̃ü̃gü nawa namaẽü̃caꞌ. Rü nhuꞌmatchi, Tupana duü̃ü̃gümaã nangetchaü̃waꞌe “erü nüma rü inanabáixẽxẽ ya üa̱xcü naxca̱x i mexü̃ i duü̃xü̃gü rü chixexü̃ i duü̃xü̃gü. Rü nanapuxẽxẽ naxca̱x i duü̃xü̃gü i mea maxẽxü̃ rü duü̃xü̃gü i chixri maxẽxü̃.” — Mateu 5:45.

Yeuwa “ya Tupana rü namecümaxüchi rü poraãcü nüxü̃́ tangechaü̃tümüü̃gü.” (Tiagu 5:11) Nüma rü tümamaã namecüma ya teé tügü porae na nüü̃ tacuaꞌü̃caꞌ rü nüna tangaicamaü̃caꞌ. Tupana nacaꞌ nagutchaãẽ i wüitchigü i duü̃ü̃gü. Rü aicuma niĩ, nüma rü ‘cuna nadau’. — 1 Pedru 5:7.

Nhuãcü Tupanaarü ngetchaü̃ rü torü mecaꞌ niĩ? Nagu rüĩnü na nhuãcü nameẽtchi niĩ nüü̃ cudau i üaꞌcü narüücuꞌ. Rü ta nüü̃ naĩnü i õtachana nacuetcha. Rü nhuꞌmatchi tacaꞌ nameẽtchi i tatanüü̃arü ngetchaü̃. Tama tanawaꞌegü i ngẽma na tamaẽamaü̃caꞌ, notürü ngẽma rü tüna naã i taãẽ.

Notürü nangẽma ta i to Tupanaarü ngetchaü̃ i tacaꞌ rü yumüẽ niĩ. Tupanaarü Ore nhanagürü: “¡Rü taxuca̱xma penaxĩ̱xãchiãẽgü! ¡Rü perü yumüxẽwa Tupanamaxã nüxü̃ pixu i guxü̃ma i ngẽma pexü̃ ngupetüxü̃! ¡Rü naxca̱x ípeca rü moxẽ nüxna pexã!” Nhama wüi nanatü i ngetchaü̃waꞌecürüü̃, Tupana nanawaꞌe na nüna nacaꞌ taca i ngü̃ẽẽ nacaꞌ i torü oegaãẽgü, woo tauémamaã nüü̃ tiugü i ngẽma. Ngẽguma ngẽma rü iügügu, Yeuwa norü ngetchaü̃maã rü tamaã iuneta i nhaü̃: “Rü tá pexna nanaxã i norü taãxẽ i guxü̃ma i taãxẽ i nüxü̃ icuáxü̃arü yexera mexẽchixü̃.” — Piripucü̃ãꞌ 4:6, 7.

Torü ngútchaü̃ niĩ na ngẽma deagü natchiga i Tupanacümagü, cuaꞌãtchiruü̃ norü ngetchaü̃, norü cuaꞌ, norü pora rü nhuãcü weꞌguü̃ãcüma guü̃ma nanaü rü cuü̃ narüngü̃ẽẽ na meã nüü̃ cucuaꞌü̃caꞌ na nhuãcü niĩ a Tupana. To ngü̃ẽẽ nacaꞌ Tupanaü̃ cucuaꞌü̃ rü nüü̃ cucuaꞌ niĩ i taꞌacü nüma rü marü naü rü taꞌacü naü tá.