Atambaʼtaa mu matraxnuu

Ayuʼ náa naʼthí rí xú káʼnii nindxu̱u̱ ináa

CAPÍTULO 23

“Gudxawíín dí gúʼdoo ma̱tala ga̱jma̱a̱ numuʼ”

“Gudxawíín dí gúʼdoo ma̱tala ga̱jma̱a̱ numuʼ”

Pablo naʼtámbáyúu dí gajkhun náa inún xa̱bu̱ bi̱ nakiʼnii ga̱jma̱a̱ náa inún xa̱bu̱ ede̱

Dí na̱ʼkha̱ raʼthí náa Hechos 21:18–23:10

1, 2. Ndíjkha rí Pablo ni̱jkha̱ náa Jerusalén ga̱jma̱a̱ ndiéjuunʼ xkujndu nigi̱ʼthu̱u̱n ikhí xá.

 PABLO xtáa má náa Jerusalén ikhí natanga̱a̱ na̱jkha̱ mbu̱júu̱ náa calle rí kúwá mbaʼiin xa̱bu̱. Nda̱a̱ i̱mba̱ xuajin náa numbaaʼ xóo ikhí, dí mbaʼiin xa̱bu̱ niguánú ndiyáá mbaʼa rí niʼni Dios. Mbaʼiin xa̱bu̱ bi̱ kúwá ikhí nini mbaʼumíjna̱ ga̱jma̱a̱ numuu rúʼko̱. Asndu apóstol má ni̱jkha̱nú ndiʼyoo dí tikhun cristianos bi̱ kúwá ikhí nini mbaʼumíjna̱ mangiin. Ikha jngóo dí na̱nguá eyáá ndiéjuunʼ ni̱jkha̱ raxtiʼkhuu dí naʼni Jeobá. Dí phú gajkhun dí bi̱ kúwá náa xuajin rúʼko̱, itháan ma ndiʼñúunʼ rí muniʼniiʼ Dios ki xóo mbújkha̱a̱, mú Pablo ni̱jkha̱ mu mambáñún ga̱jma̱a̱ mbújkha̱a̱. Ikha jngóo nigájnuu náa Éfeso mu maʼga náa Jerusalén, maski ajndu nirígá migamíi (Hech. 19:21).

2 Ndiéjuunʼ lá garáʼnuu náa Jerusalén xá. Mbaʼiin cristianos nakiʼníin ga̱jma̱a̱ numuu rí nudxawíín numuu ikhaa, itháan má xa̱bu̱ sia̱nʼ bi̱ tsíñún guyáá Cristo, bi̱ muni̱ tsu̱di̱i̱, muxnáá ga̱jma̱a̱ muthi dí muxiyáa. Mú ga̱jma̱a̱ numuu mbaʼa dí nirígá mbiʼi rúʼko̱, ikhaa ma̱ndoo maʼtámbáyuu rí gajkhun’. Ga̱jma̱a̱ rí xóo niʼni, nisngájma dí ikhaa támiñuu ga̱jma̱a̱ nigiʼdoo fe, ma̱ngaa ninindxu̱u̱ xa̱bu̱ wabaaʼ. Ikháánʼ mangáánʼ ma̱ndoo mbuʼyaridáá xkri̱da ndrígóo. Guʼyáá xú káʼnii gúʼni̱.

“Nigíʼdi̱i̱ nini̱ mba̱a̱ Dios” (Hechos 21:18-20a)

3-5. a) Tsíin nigimbíin gajmíi̱n Pablo ga̱jma̱a̱ ndiéjunʼ nitamijná ikhí xá. b) Ndiéjuunʼ ejmañulúʼ ga̱jma̱a̱ numuu reunión dí nixtáa Pablo gajmíi̱nʼ bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ náa Jerusalén rá.

3 Imbo̱o̱ʼ mbiʼi índo̱ ni̱jkha̱nú náa Jerusalén, Pablo gajmíi̱n a̱ngui̱i̱n nigimbúmíjná gajmiún eʼwíinʼ bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ náa congregación. Nákha ikhú nda̱a̱ náa e̱ʼkha̱ raʼthí á mu nikúwíin ikhí mangiin apóstoles bi̱ kúwá xóó ruya, mbáa ikhiin nigún gúyambáá náa i̱ʼwáʼ xuajin dí rígá náa numbaaʼ. Mú bi̱ nixtáa náa reunión rúʼko̱ ga̱jma̱a̱ bi̱ ndiyá edxu̱u̱ ninindxu̱u̱ Santiago, giʼtio̱o̱ Jesús (Hech. 21:18; Gál. 2:9).

4 Ndáwa̱á dí “Pablo nirajxi̱ín ga̱jma̱a̱ nigíʼdu̱u̱ niʼthún kuduun xúgíʼ rí Dios niʼni ga̱jma̱a̱ numún xa̱bu̱ bi̱ raʼkhíin judíos índo̱ ikhaa niʼtáraʼa” (Hech. 21:19). ¡Ikhiin ra̱ʼkhá tháán nida̱a̱ tsiakii! Lá ragájkhun dí mangáánʼ nadxulú índo̱ nduʼyáá xú káʼnii mbaʼiin xa̱bu̱ nudxawíín náa i̱ʼwáʼ xuajin ráʼ. (Pro. 25:25.)

5 Nda̱wa̱á apóstol niʼthún ga̱jma̱a̱ numuu mbújkha̱a̱ dí niguéjkha̱ dí nixna a̱ngiu̱lú bi̱ kúwá náa mbaʼa congregación dí rígá náa Europa. Bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ ra̱ʼkhá tháán nidxúún índo̱ ndiyáá rí cristianos bi̱ kúwá mitsínguánʼ wéñuuʼ nixmiéjúúnʼ kuñún. Índo̱ nidxawíín dí niʼthí Pablo “nigíʼdi̱i̱ nini̱ mba̱a̱ Dios” (Hech. 21:20a). Rí mbiʼi xúgi̱ ma̱ngaa narígá xúʼko̱ káʼnii, mbaʼiin a̱ngiu̱lú bi̱ numíniiʼ ga̱jma̱a̱ mbá gamiéjunʼ o nandii, nadxún wéñuuʼ índo̱ nuxnún tsiakii ga̱jma̱a̱ numbaʼñún.

Nikúwá mbaʼin bi̱ ‹nindún mambanúu dí naʼthí náa Xtángoo› (Hechos 21:20b, 21)

6. Ndiéjuunʼ xkujndu rígá nitháán Pablo xá.

6 Nda̱wa̱á bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ nitháán apóstol mbóoʼ xkujndu dí rígá náa Judea, nindxu̱u̱ ga̱jma̱a̱ numuu ikhaa, ikhiin nitháán: “Ndxájuxu, natayáá má dí mbaʼin judíos ninindxu̱ún xa̱bi̱i̱ Jesús, ga̱jma̱a̱ xúgíinʼ nandún mambanúu dí naʼthí náa Xtángoo. Mú ikhiin nidxawíín rí ikháán narasngúún eʼwíinʼ judíos bi̱ kúwá náa i̱ʼwáʼ xuajen, dí muniña̱a̱ʼ runi̱ dí naʼthí náa Xtángoo ndrígóo Moisés dí ní xúrujtu xtóo xuyuuʼ tsáʼkhúun e̱jñún ga̱jma̱a̱ ní xúni̱ rí xóo naguwáʼ runi̱ nákha wájyúuʼ” (Hech. 21:20b, 21). a

7, 8. a) Ndiéjuunʼ dí raʼkhí nindxaʼwamíjna̱ mbaʼin cristianos bi̱ kúwá náa Judea rá. b) Ndíjkha dí na̱nguá má nindxu̱u̱ raʼkhí rí xóo nindxaʼwamíjna̱ xá.

7 Xtángoo ndrígóo Moisés niʼni má mbá veinte tsiguʼ kidííʼ dí nánguá nigiʼdoo numuu (Col. 2:14). Mú, náá numuu rí nunimíjna̱ munimbánii má xúʼko̱ mbaʼiin cristianos rá. Gajkhun má rí nákha tsiguʼ 49, apóstoles ga̱jma̱a̱ bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ náa Jerusalén nixuʼma carta náa mbaʼa congregación náa naʼthúún dí xa̱bu̱ bi̱ raʼkhíin judíos tséyóoʼ ma munimbaníí Xtángoo ndrígóo Moisés, ni má rí muthu xtóo xuyuuʼ tsáʼkhún. Mú nda̱a̱ dí nithi ga̱jma̱a̱ numún judíos (Hech. 15:23-29). Ikha jngóo bi̱ judíos nikumu̱ún dí gíʼmaa munimbánii xóó xtángoo rúʼko̱.

8 Lá nirikhún rúʼko̱ dí mani̱ndxu̱ún cristianos xáʼ. Na̱nguá, numuu dí ikhiin na̱nguá kúwá ruyamajkhún eʼwíinʼ dios bi̱ ragájkhun ni má na̱nguá eni̱ xóo xa̱bu̱ bi̱ na̱nguá eyamajkuíí Dios. Xtángoo rí ikhiin nindúún wéñuuʼ munimbánii mínaaʼ má Jeobá nixná. Ikha jngóo nda̱a̱ ma dí raʼkhí ni ma na̱nguá e̱ʼkha̱ náa xa̱bu̱ wéñiiʼ dí kúwá runi̱. Mú cristianos nitu̱ʼu̱u̱n náa i̱mba̱ nuxi̱ʼ rí nimbánuu, xtángoo rúʼko̱ niʼni wayuu má, ikha jngóo xúgíʼ rí nithi nánguá nigiʼdoo numuu. Mú, xú káʼnii lá nikúwá xa̱bi̱i̱ Jesús buʼko̱ bi̱ nugíʼ munimbánii ma xúʼko̱ xtángoo dí nirígá ginii rá. Ikhiin na̱nguá ekumu̱ún kuʼyáá congregación cristiana ni ma na̱nguá ekru̱ʼu̱u̱n májánʼ. Ikha jngóo ndiyóoʼ muriʼkhu̱u̱ rí xóo eni̱ ga̱jma̱a̱ maguʼwún makuwá ga̱jma̱a̱ i̱mba̱ nuxi̱ʼ awan xóo ni̱jkha̱ raxtiʼkhuu dí gajkhun (Jer. 31:31-34; Luc. 22:20). b

“Mu xúʼko̱ mbuyáá xúgíinʼ xa̱bu̱ dí ragájkhun dí nuthi ga̱jma̱a̱ numaaʼ” (Hechos 21:22-26)

9. Ndiéjunʼ niʼsngáa Pablo ga̱jma̱a̱ numuu Xtángoo ndrígóo Moisés rá.

9 Ndiéjuunʼ gándoo guʼthá ga̱jma̱a̱ numuu índo̱ nitháán Pablo: “Nidxawíín rí ikháán narasngúún eʼwíinʼ judíos bi̱ kúwá náa i̱ʼwáʼ xuajen, dí muniña̱a̱ʼ runi̱ dí naʼthí náa Xtángoo ndrígóo Moisés dí ní xúrujtu xtóo xuyuuʼ tsáʼkhúun e̱jñu̱ún ga̱jma̱a̱ ní xúni̱ rí xóo naguwáʼ runi̱ nákha wájyúuʼ”. Garmáʼáan a̱jkiu̱lú dí Pablo gíʼdoo ñajunʼ dí mambáñún bi̱ na̱nguá nindxúu̱n judíos ma̱ngaa dí maʼtámbáñún dí tséyóo má munimbu̱ún Xtángoo ndrígóo Moisés. Ma̱ngaa ikhaa ma niʼthí dí raʼkhí eni̱ bi̱ nutsudi̱i̱n eʼwíinʼ mu murujtu xtóo xuyuuʼ tsáʼkhún mu musngajmá dí nunimbaníí tsiakii Xtángoo rúʼko̱ (Gál. 5:1-7). Ma̱ngaa niʼtárúʼún judíos náa xuajin rí na̱jkha̱. Á mu ikhiin nudxawíín, mbáa ikhaa naʼthúún dí índo̱ nikháñun Jesús niʼni dí xágiʼdoo numuu Xtángoo ndrígóo Moisés ma̱ngaa índo̱ naguáʼdáá fe, Dios naʼni rí májánʼ ga̱jma̱a̱ nindxu̱ún. Raʼkháa ga̱jma̱a̱ numuu rí nuni̱ dí na̱ʼkha̱ náa Xtángoo ndrígóo Moisés (Rom. 2:28, 29; 3:21-26).

10. Xú káʼnii ni̱jkha̱nú ndiʼyoo Pablo Xtángoo ndrígóo Moisés ga̱jma̱a̱ numuu dí murujtu xtóo xuyuuʼ tsáʼkhún xá.

10 Apóstol nikro̱ʼo̱o̱ kaʼñún ma xúʼko̱ bi̱ nandún muni xóo eguʼwún eni̱ bi̱ judíos, xóo índo̱ nduyaxu̱únʼ mbiʼi sábado o nuniña̱a̱nʼ ra̱ʼphu̱ tikhu ganitsu (Rom. 14:1-6). Ma̱ngaa na̱nguá ma nitañajunʼ rí á mu gíʼmaa o na̱nguá dí murujtu xtóo xuyuuʼ tsáʼkhún. Mú mínaaʼ má Pablo nikuʼma dí marujtu xtóo xuyuuʼ tsáʼkhúun Timoteo mu xúʼko̱ bi̱ judíos xágawúúnʼ numuu dí anu̱u̱ Timoteo nindxu̱u̱ griego (Hech. 16:3). Ikhaa ma ni̱jkha̱nú ndiʼyoo dí rúʼko̱ nindxu̱u̱ mbá rí ma̱ndoo maraʼwíí maʼni mámbáa, ikha jngóo niʼnirámáʼ náa inún bi̱ gálatas: “Nda̱a̱ rí ejmaa rí matrujtu o xátrujtu xtóo xuyuuʼ tsáʼkháanʼ, dí najmaa nindxu̱u̱ fe dí rígá náa majñu̱u̱ʼ ngajua” (Gál. 5:6). Mú nguáná índo̱ nugíʼ nunimbánii tsiakii nindxu̱u̱ numuu dí na̱nguá guaʼdáá fe. Xú káʼnii rá. Índo̱ ikhiin nugíʼ munimbánii Xtángoo rúʼko̱ o índo̱ nusngáa dí gíʼdoo wéñuuʼ numuu muni rígi̱ mu xúʼko̱ Jeobá ma̱ndoo kaʼñún.

11. Ndiéjuunʼ nitháán maʼni Pablo bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ ga̱jma̱a̱ ndiéjuunʼ ndiyóoʼ maʼni mu maʼnimbánuu xá. (Atayáá nota.)

11 Maski ajndu dí nithi ga̱jma̱a̱ numuu Pablo ninindxu̱u̱ minduwaʼ, a̱ngiu̱lú bi̱ nindxu̱ún judío niʼni dí majngrádiinʼ ga̱jma̱a̱ numuu rúʼko̱. Ikha jngóo bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ nixnáá ikha rígi̱ apóstol: “Kuáʼdíinʼxu a̱jkhui̱i̱n xa̱bekha bi̱ kúwá runimbáníí dí nixudami̱jna̱ muni̱. Ayuʼ xtiin, atani̱ kaʼwuminaaʼ gajmiáanʼ ga̱jma̱a̱ ataninumáá náa rí mi̱ʼda̱ edxu̱ún. Mu xúʼko̱ mbuyáá xúgíinʼ xa̱bu̱ dí ragájkhun dí nuthi ga̱jma̱a̱ numaaʼ, numuu rí xtaa ratani̱ xó má gíʼmaa ga̱jma̱a̱ natanimbáníí dí naʼthí Xtángoo” (Hech. 21:23, 24). c

12. Xú káʼnii nisngájma Pablo dí nigruigú ikha dí nixna bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ náa Jerusalén xá.

12 Pablo ma̱ndoo maʼthí dí na̱nguá gíʼdoo aʼkhúun ga̱jma̱a̱ numuu dí nithi, ninindxu̱u̱ ga̱jma̱a̱ numuu rí cristianos bi̱ ninindxu̱ún judíos nindúún maguma mbáníí Xtángoo ndrígóo Moisés. Mú ikhaa nixtáa xawii maʼni xóo má eñún eʼwíinʼ, i̱ndó á mu tsénujngurámuuʼ ikha rí naxnáa Dios. Nákha ginii ikhaa niʼnirámáʼ: “Bi̱ nunimbáníí xtángoo ni̱ni̱ xóo rí mangúún nanimbánuu xtángoo mu xúʼko̱ maʼngo̱ʼ mathu̱u̱n bi̱ nunimbáníí xtángoo, maski má ikhúúnʼ na̱nguá xtáá náa majñu̱u̱ʼ xtángoo” (1 Cor. 9:20). Mú mbiʼi rúʼko̱ ikhaa nimbáñún bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ náa Jerusalén xúʼko̱ ni̱jkha̱nú nixtáa náa “majñu̱u̱ʼ xtángoo”. Xúʼko̱ niʼni dí niniñuuʼ májánʼ xkri̱da dí mambáñún bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ ga̱jma̱a̱ dí xúʼni kháñún eʼwíinʼ muni xóo má eyulú ikháánʼ (Heb. 13:17).

Lá nduʼyaridáá Pablo índo̱ nuʼni xóo má ethi eʼwíinʼ á mu tsénujngurámuuʼ ikha dí naxná Dios rá.

“Nda̱a̱ má numuu maxtáa” (Hechos 21:27–22:30)

13. a) Náa numuu rí mbá guéjmi̱i̱n judíos nindxa̱ʼwajmaa Pablo náa templo rá. b) Xú káʼnii nikríyaaʼ Pablo mu xúxiyáa xá.

13 Índo̱ ni̱jkha̱ rajngiyuu mbiʼi rí munimbáníí dí nixudamíjna̱ muni, apóstol ni̱jkha̱ náa templo maski ajndu tárígá xóo nigi̱ʼthu̱u̱n. Índo̱ ndiyáá tikhun judíos bi̱ naguwáʼ náa Asia, ninitsu̱di̱i̱ dí ikhaa niʼni rí bi̱ raʼkhíin judíos matu̱ʼu̱u̱n náa dí ragíʼmaa magún, ikhú nindxa̱ʼwajmaa. Á mu táʼkha̱ comandante romano, nixnáá asndu nixiyáa gáʼni. Mú tárígá xúʼko̱ kaʼnii. Ga̱jma̱a̱ numuu rúʼko̱ comandante buʼko̱ niʼni dí muñewa̱a̱n náa mbóoʼ guʼwá. Asndu má nákha ikhú Pablo ndijyúuʼ a̱jkhu̱ tsiguʼ mu ma̱ndoo magajnáa ikhí. Mú, dí nindúún muxiyáa ra̱ʼkhá aʼkhuíí nitumuu. Índo̱ soldado buʼko̱ nirajxu̱u̱n bi̱ judíos náá numuu rí nigíʼ muxnáá, ikhú ikhiin nindxa̱ʼwa̱ mbu̱júu̱ asndu na̱nguá niwan kaʼwu ndiéjuunʼ nithi. Ra̱ʼkhá tháán mbaʼiin bi̱ nindúún muxnáá, ikha jngóo comandante ndiyóoʼ maʼtáñajúúnʼ mbaʼiin soldados mu muríyaaʼ ikhí. Asndu má nákha ikhú nigún ku̱ya̱a̱ náa guʼwá dí muñewa̱a̱n apóstol mu xúníi nimbá, ikhú Pablo niʼthúu̱n comandante: “Natakáñaaʼ rí matatsiʼñúʼ mathu̱u̱n xa̱bu̱ xuajen” (Hech. 21:39). Nda̱wa̱á rí niʼthúu̱n dí ma̱ndoo, ikhú ikhaa niʼtámbayuminaʼ rí asndu támiñuun maʼthí ga̱jma̱a̱ numuu fe dí gíʼdoo.

14, 15. a) Ndiéjuunʼ niʼthúún Pablo bi̱ judíos rá. b) Ndiéjuunʼ niʼni comandante romano mu mbaʼyoo náa numuu rí nakiʼníin wéñuuʼ judíos kuyáá Pablo rá.

14 Ikhú Pablo niʼthí náa ajngáa hebreo “gudxawíín dí gúʼdoo ma̱tala ga̱jma̱a̱ numuʼ” (Hech. 22:1). Índo̱ niʼthí náa ajngún bi̱ judío, xúʼko̱ ni̱ʼni̱ dí maʼni wiñún. Nda̱wa̱á niʼthí náa numuu rí ikhaa ni̱jkha̱nú ninindxu̱u̱ cristiano. Niʼthí májánʼ índo̱ ni̱ʼkha̱ raʼthí kuduun xú káʼnii nirígá, rí ikhiin ma̱ngaa ma̱ndoo mbuyáá. Mbá xkri̱da dí ikhaa niʼnigajmaa ga̱jma̱a̱ bi̱ najmaʼniiʼ bi̱ mbiʼyuu Gamaliel ma̱ngaa rí nákha ginii niʼni gíníi xa̱bi̱i̱ Jesús, xó má niguánú ndiyáá tikhun bi̱ kúwá ikhí. Ma̱ngaa niʼthí dí índo̱ na̱jkha̱ kamba̱a̱ maʼga̱ Damasco ikhú niwasngájmáá dí niʼni Cristo bi̱ nitujxi̱i̱, bi̱ ikhaa niʼthúu̱n mbiʼi rúʼko̱. Ma̱ngaa niʼthí dí a̱ngui̱i̱n bi̱ ni̱jkha̱ gajmíi̱n ndiyáá xóo má ikhaa, mbóʼ aguʼ dí naxpíbiʼ “numuu rí nudxawíín aʼwá mú nimbáa na̱nguá eyáá” tsáa bi̱ eʼthí (Hech. 9:7; 22:9). Ga̱jma̱a̱ numuu rí niwasngájmáá niʼni rí xákruigo̱o̱ ga̱jma̱a̱ ndiyóoʼ magún ku̱ya̱a̱ ga̱jma̱a̱ ñawúunʼ asndu náa Damasco náa dí Ananías mbáa judío bi̱ najmaʼniiʼ má nimbaʼta̱a̱ iduu ga̱jma̱a̱ mbá milagro.

15 Ikhaa niʼthí xóó rí índo̱ nitanga̱a̱ náa Jerusalén ikhú Jesús nisngájmaminaʼ náa ikhaa náa templo. Índo̱ niʼthí rúʼko̱, ikhú judíos bi̱ nudxawíín rí xtáa raʼthí nikiʼníin wéñuuʼ ga̱jma̱a̱ nindxa̱ʼwa̱: “¡Gakañúu xa̱bu̱ bugi̱, nda̱a̱ má numuu maxtáa!” (Hech. 22:22). Ikhú comandante ni̱jkha̱ kayáa Pablo náa kúwá soldados mu xúxiyáa. Ikhaa nindoo mbaʼyoo náa numuu rí nditháan tsíñún guyáá, ikhaa jngóo nitañajunʼ dí muxnáá mu xúʼko̱ ma̱ndoo maʼthí. Mú Pablo niʼthí rí xáʼyóoʼ muni̱ xúʼko̱ numuu dí ikhaa nindxu̱u̱ romano. Rí mbiʼi xúgi̱ ma̱ngaa xa̱bi̱i̱ Jeobá nduyáaʼ xóo mumbayumíjná ga̱jma̱a̱ xtángoo dí rígá, mu xúniñaʼ rutaraʼa má xúʼko̱. (Atayáá dí kugumáʼánʼ dí na̱ʼkha̱ náa “ Xtángoo ga̱jma̱a̱ xa̱bu̱ romano” ga̱jma̱a̱ dí na̱ʼkha̱ náa ináa rígi̱ “ Xkujndu dí nunimbaníí náa inún xa̱bu̱ ñajunʼ mbaʼwi̱i̱n dí mbiʼi xúgi̱”.) Índo̱ comandante buʼko̱ nidxawuun dí bi̱ nindúún muxnáá nindxu̱u̱ romano, ikhú ndiyáaʼ i̱mba̱ xóo maʼni mu mbaʼyoo náa numuu rí tsíñún gúyáá. Ikhaa jngóo i̱mba̱ mbiʼi niʼni rí maʼga̱ náa nagimbíi̱n xa̱bu̱ ede̱, náa guʼwá ñajunʼ ndrígún judíos.

“Ikhúúnʼ ni̱ndxu̱ʼ fariseo” (Hechos 23:1-10)

16, 17. a) Arathá ndiéjuunʼ nirígá índo̱ Pablo nigíʼdúu niʼthí náa inún xa̱bu̱ ede̱. b) Xú káʼnii nisngájma Pablo dí ninindxu̱u̱ xa̱bu̱ guabaaʼ maski ajndu nixnáá xá.

16 Pablo nigíʼdu̱u̱ raʼthúún xígi̱ xa̱bu̱ ede̱: “A̱ngui̱nʼ asndu mbiʼi xúgi̱, ku̱ma̱ ndrígóʼ nindxu̱u̱ kaʼwu náa iduu Dios” (Hech. 23:1). Mú, na̱nguá nindoo maʼthí itháan numuu dí “Ananías ndxajkun bi̱ phú kayá edxu̱u̱ niʼtáñajúúnʼ bi̱ wájun níjñúu dí muxnáá rawuunʼ” (Hech. 23:2). ¡Phú ra̱májánʼ! ¡Nini̱i̱ asndu xóo mbáa bi̱ naʼthí rí minduwaʼ dí asndu túniñami̱jna̱ mudxawíín nimbá rí gáʼthí! Ikhaa jngóo xáʼñulú tsiánguá dí apóstol niʼthí: “Dios maʼnigawáanʼ ikháán. Lá naratá rí magíʼnuʼ xó má eʼthí náa Xtángoo, mú nanújngurámaanʼ dí naʼthí náa Xtángoo índo̱ naratáñajunʼ rí muxnuʼ xáʼ.” (Hech. 23:3.)

17 Tikhun bi̱ kúwá ikhí nikiʼníin, mú raʼkháa ga̱jma̱a̱ numuu dí nixnáá Pablo ga̱jma̱a̱ numuu rí xóo niʼthí ikhaa. Ikha jngóo nitháán: “Lá naratá wéñííʼ ndxajkun bi̱ phú kayá edxu̱u̱ bi̱ nigíiʼ Dios ráʼ.” Nda̱wa̱á nisngájma dí ndaʼyamajkuu xtángoo ga̱jma̱a̱ rí nindxu̱u̱ xa̱bu̱ guabaaʼ, ikhú ikhaa niriʼña: “A̱ngui̱nʼ, tséyóo á mu ikhaa nindxu̱u̱ ndxajkun bi̱ phú kayá edxu̱u̱. Numuu dí náa kiʼnirámáʼ naʼthí: ‹Xárata wéñííʼ nimbáa bi̱ kayá edxu̱u̱ náa xuajñaanʼ›”. (Hech. 23:4, 5; Éxo. 22:28). d Nda̱wa̱á niriʼkhuu xóo maʼthí numuu rí ndiʼyoo dí náa kúwá xa̱bu̱ ede̱ buʼko̱ kúwíin bi̱ nindxu̱ún fariseos ga̱jma̱a̱ bi̱ nindxu̱ún saduceos, ikha jngóo niʼthí: “A̱ngui̱nʼ, ikhúúnʼ ni̱ndxu̱ʼ fariseo, a̱ʼdióo mbáa xa̱bu̱ fariseo. Rí xúgi̱ nurugu̱u̱n ga̱jma̱a̱ numuu rí gúʼthu̱u̱n dí matujxi̱ín bi̱ nikháñún” (Hech. 23:6).

Xóo má Pablo lá nduʼyáá xóo gándoo muʼni mu muʼtamíjná májánʼ gajmiúlú xa̱bu̱ bi̱ nagún náa i̱ʼwáʼ religión ráʼ.

18. Ndíjkha rí Pablo niʼthí rí nindxu̱u̱ fariseos ga̱jma̱a̱ xú káʼnii gándoo mbuʼyaridáá ikháánʼ índo̱ nuʼtáraʼa rá.

18 Náa numuu rí niʼthí Pablo dí nindxu̱u̱ fariseo rá. Numuu dí nindxu̱u̱ “a̱ʼdióo mbáa xa̱bu̱ fariseo”, xóo muʼthá anu̱u̱ ikhaa ninindxu̱u̱ fariseo. Ikha jngóo mbaʼiin naguánú nduyáá dí ikhaa nindxu̱u̱ xóó fariseo. e Mú, ndíjkha dí niʼthí ga̱jma̱a̱ numuu rí nagabi̱ín xa̱bu̱ náa kúwá xa̱bu̱ buʼko̱ xá. Mbaʼiin bi̱ najmañún nuthi dí ikhiin nikumu̱ún rí alma ndrígún xa̱bu̱ ndaʼya xóó nda̱wa̱á rí nikháñún má, ma̱ngaa á mu dí xa̱bu̱ buʼko̱ ninindxu̱u̱ jmbii natanga̱a̱ naxtáa náa xuyuuʼ i̱mba̱a̱ xa̱bu̱. Maski ajndu Pablo na̱nguá eʼnimbo̱o̱ rúʼko̱, ikhaa nanimbo̱o̱ dí matuxi̱ín xa̱bu̱ xóo má niʼtáráʼa Jesús, mú nimbríguii ga̱jma̱a̱ xóo nuthi ikhiin dí marigá xóó vida nda̱wa̱á rí mbáa xa̱bu̱ nakháñuu, mú mixtiʼkhu xóo nikumu̱ún bi̱ saduceos bi̱ nditháan tsénimbu̱ún dí matuxi̱ín bi̱ nikháñún (Juan 5:25-29). Rí mbiʼi xúgi̱ mangáánʼ nuʼni xúʼko̱ gajmiúlú xa̱bu̱ bi̱ nakumu̱ún kuyáá má Dios ma̱ngaa. Mbáa ma̱ndoo muʼthúún xo ma ikhiin, ikháánʼlú mangáánʼ nakumulú kuʼyáá Dios. Gajkhun má rí ikháánʼ nakumulú kuʼyáá Dios bi̱ na̱ʼkha̱ raʼthí náa Biblia, mú mbaʼiin dí ikhiin nakumu̱ún dí kúwá ajtsíin dios náa mbáwíi. Mú mbóó dí nambríguii gajmiúlú ikhiin, dí nakumulú dí xtáa mbáa Dios.

19. Náá numuu rí nigi̱ʼdu̱u̱n xa̱bu̱ ede̱ bi̱ nigimbíin náa guʼwá ñajunʼ rá.

19 Dí niʼthí Pablo niʼni dí magi̱ʼdu̱u̱n bi̱ kúwá náa guʼwá ñajunʼ. Xóo má eʼthí náa Hechos 23:9: “Nigíʼdi̱i̱ nindxa̱ʼwa̱ gakhi̱i̱ wéñuuʼ. Ga̱jma̱a̱ tikhuun bi̱ nusngáa Xtángoo bi̱ nagún náa tsu̱du̱ún fariseos niguájxu ga̱jma̱a̱ nigíʼdi̱i̱ nikiʼníin wéñuuʼ. Nithi: ‹Tséxkamaaxu nimbá dí ra̱májánʼ náa xa̱bu̱ bugi̱. Rígáa á mu niʼthúu̱n mbá espíritu o mbáa ángel xá.›” Mú índo̱ niʼthí rí mbáa ángel niʼtamijná ga̱jma̱a̱ ikhaa rúʼko̱ dí nditháan tsíñún gunimbu̱ún saduceos. Náa numuu rá. Numuu rí ikhiin nunigaʼduunʼ mbá kayúʼ dí kúwíin ángel (atayáá ma̱ngaa náa ináa rígi̱ náa kugumáʼánʼ “ Saduceos ga̱jma̱a̱ fariseos”). Ikhiin ra̱ʼkhá tháán nijmangu̱u̱n mbu̱júu̱ dí comandante ndiyóoʼ maʼga̱ gaʼni kríyaaʼ apóstol (Hech. 23:10). Mú Pablo migamíi muxiyáa. Ndiéjuunʼ lá garigá rá. Mbuʼyáá náa i̱mba̱ capítulo.

a Ga̱jma̱a̱ numuu dí nikúwá mbaʼin wéñuuʼ cristianos judíos, mbáa nirígá mbaʼa náa nagimbíi̱n náa mixtiʼkhu guʼwún cristianos.

b Mba̱yu̱u̱ʼ tsiguʼ nda̱wa̱á Pablo niʼnirámáʼ i̱yi̱ʼ náa inún a̱ngiu̱lú bi̱ Hebreos, náa nisngájmaa rí imbo̱o̱ʼ nuxi̱ʼ rí nimbánuu itháan gíʼdoo numuu ki xóo rí wayuu, ma̱ngaa dí wayuu nánguá ejmaa. Rí xóo niʼthí, rígá a̱jma̱ dí niyambáá: Timbá dí nimbáñún cristianos hebreos ga̱jma̱a̱ numuu dí nuthi bi̱ judíos ma̱ngaa dí muriʼkhu̱u̱ xóo eni̱ ga̱jma̱a̱ xóo endxaʼwamíjna̱ a̱ngiu̱lú bi̱ nduyáá dí gíʼdoo wéñuuʼ numuu Xtángoo ndrígóo Moisés (Heb. 8:7-13).

c Tikhuun bi̱ najmañún nuthi dí xa̱bekha buʼko̱ nixudamíjna̱ dí mani̱ndxu̱ún nazareo (Núm. 6:1-21). Gajkhun má rí náa xtángoo ndrígóo Moisés náa nixudamíjna̱ munimbánii voto rúʼko̱ nijngoo má. Mú Pablo ni̱jkha̱nú ndiʼyoo dí nda̱a̱ ma dí raʼkhí dí xa̱bu̱ buʼko̱ munimbánii dí nixudamíjna̱ náa Jeobá. Ga̱jma̱a̱ dí na̱nguá má nindxu̱u̱ raʼkhí dí ikhaa gáʼni numuu dí gáʼñúunʼ ga̱jma̱a̱ dí maʼga gajmíi̱nʼ náa templo. Mú na̱nguá eʼyáá ndiéjuunʼ phú nixudamíjna̱ muni̱. Tséʼniuu asndu káʼnii má, nikujma̱a̱ kaʼwu dí xambáñúún á mu nuni xóo nazareos dí muxnajxi̱i̱ mbáa xujkhú mu muni kaʼwii aʼkhúún. Ga̱jma̱a̱ numuu rí Jesús nixnáximinaʼ, rúʼko̱ niʼni dí nánguá magiʼdoo numuu rí muxnajxi̱i̱n xujkhú xóo tsigijñaʼ mu magudi̱i̱ aʼkhúún. Mú nduʼyáá gajkhun dí apóstol xáʼni nimbá dí maʼni gawúunʼ ku̱ma̱ ndrígóo.

d Náa numuu rí Pablo na̱nguá ninuwiinʼ ndxajkun bi̱ phú kayá edxu̱u̱ rá. Tikhu rí ikhaa nindxu̱u̱ ga̱jma̱a̱ numuu dí mbáa nánguá krui̱go̱o̱ májánʼ o mbáa numuu dí mbayuuʼ eʼni dí nda̱wa̱a̱ náa Jerusalén ikha jngóo niʼniuu miʼskoo mbaʼyoo tsáa phú nindxu̱u̱ ndxajkhun bi̱ kayá edxu̱u̱ nákha ikhú o niʼniuu miʼskhoo numuu dí táʼyóo tsáa bi̱ phú nitañajunʼ dí muxnáá numuu dí nikúwá mbaʼiin bi̱ nithi.

e Nákha tsiguʼ 49 índo̱ apóstoles gajmíi̱n bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ nigimbíin mu mbuyáá á mu bi̱ na̱nguá nindxu̱ún judíos ndaʼyóoʼ munimbaníí Xtángoo ndrígóo Moisés, tikhun cristianos bi̱ nikúwá ikhí nijmaʼniún xóo “fariseos bi̱ nda̱wa̱á niguánú ninindxu̱ún xa̱bi̱i̱ Jesús” (Hech. 15:5). Nikujmaa rí ikhiin kaʼníí xóó nindxaʼwamíjna̱ xóo má nákha ginii.