Atambaʼtaa mu matraxnuu

Ayuʼ náa naʼthí rí xú káʼnii nindxu̱u̱ ináa

CAPÍTULO 11

“Nikúwá má xúʼko̱ gagi ga̱jma̱a̱ niguáʼdáá espíritu santo”

“Nikúwá má xúʼko̱ gagi ga̱jma̱a̱ niguáʼdáá espíritu santo”

Dí ni’ni Pablo índo̱ niʼtámíjná gajmíi̱n xa̱bu̱ bi̱ nini̱ gínáa

Dí na̱ʼkha̱ raʼthí náa Hechos 13:1-52

1, 2. Xú káʼnii niguguambáá Bernabé ga̱jma̱a̱ Saulo mu mambanúu ajngáa dí nijuiʼtáriyaʼ náa Hechos 1:8 rá.

 NININDXU̱U̱ mbá mbiʼi mitsaanʼ náa Antioquía mbaaʼ dí kaʼyoo Siria. Mbá xúgíinʼ profeta ga̱jma̱a̱ bi̱ nusngáa bi̱ kúwá náa guʼwá dí nagimbíi̱n, nixtiʼyáaʼ ga̱jma̱a̱ espíritu santo Bernabé a ga̱jma̱a̱ Saulo mu magún gútaraʼa ajngáa rí májánʼ náa xuajin dí tri̱ga̱ mitsínguánʼ (Hech. 13:1, 2). Na̱nguá nindxu̱u̱ timbá miʼtsú dí nuxuʼmiin magún gútaraʼa, numuu dí nákha ginii nigún má tikhuun. Mú, bi̱ nigún wapháá i̱ndó nigún náa kúwá xa̱bu̱ bi̱ nidxawíín má ajngáa dí májánʼ (Hech. 8:14; 11:22). Mú rí xúgi̱ Bernabé ga̱jma̱a̱ Saulo magún gajmiún Juan Marcos náa xuajin dí kúwíin xa̱bu̱ bi̱ xóó tsédxuun ajngáa dí májánʼ.

2 Naʼni má mbá 14 tsiguʼ dí Jesús niʼthún xa̱bi̱i̱: “Mu̱tala ga̱jma̱a̱ numuʼ náa Jerusalén, náa xúgíʼ Judea ga̱jma̱a̱ náa Samaria, ma̱ngaa asndu náa naguámbári̱go̱o̱ numbaaʼ” (Hech. 1:8). Ajngáa dí nijuiʼtáriyaʼ rígi̱ maʼnimbánuu Bernabé ga̱jma̱a̱ Saulo numuu dí ikhiin magún ku̱ñu̱u̱n ajngáa dí májánʼ náa xuajin dí xóó tséjuiʼtáraʼa. b

“Guríya̱a̱ʼ Bernabé ga̱jma̱a̱ Saulo mu munimbáníí ñajunʼ rí ikhúúnʼ niraʼwi̱i̱ muni̱” (Hechos 13:1-12)

3. Náá numuu dí naʼni mingíjyúuʼ mi̱dxu̱ʼ náa mbá xuajin nákha siglo timbá rá.

3 Dí mbiʼi xúgi̱ ma̱ndoo mi̱dxu̱ʼnú nacha̱ náa mbá xuajin numuu dí rígá kárru ga̱jma̱a̱ aviúun. Mú nákha siglo timbá xándoo mi̱dxu̱ʼ’ xúʼko̱, mbaʼyóoʼ mi̱dxu̱ʼ ga̱jma̱a̱ rajkuáaʼ ma̱ngaa náa kamba̱a̱ na̱nguá gáʼchú mi̱dxu̱ʼ. Dí mbá mbiʼi kaáʼ maʼngaaʼ mi̱dxu̱ʼ mbá 30 kilómetros numuu dí gakhi̱i̱ wéñuuʼ. c Maski ajndu Bernabé ga̱jma̱a̱ Saulo ra̱ʼkhá tháán nindúún magún gútaraʼa, mú niguánú ndiyáá dí ndayóoʼ muni̱ mbá tsiakii mba̱a̱ ga̱jma̱a̱ muni̱ gínámijná (Mat. 16:24).

4. a) Ndiéjuunʼ nixná ikhaa mu maxtaʼwíi Bernabé ga̱jma̱a̱ Saulo ga̱jma̱a̱ ndiéjuunʼ nini̱ a̱ngiu̱lú rá. b) Xú káʼnii embáñún a̱ngiu̱lú bi̱ guáʼdáá mbá ñajunʼ náa xuajñuu Jeobá rá.

4 Náá numuu dí espíritu santo niraʼwíi Bernabé ga̱jma̱a̱ Saulo rá. (Hech. 13:2.) Náa Biblia tséʼthí, mú nduʼyáá dí espíritu santo nixná ikha dí ikhiin maxtaʼwíin. Ndaa náa naʼthí dí a̱ngiu̱lú bi̱ kúwá náa Antioquía dí kaʼyoo Siria nikiʼníin ga̱jma̱a̱ numuu dí ikhiin nixtaʼwíin. ¡Ra̱ʼkhá tháán nidxuu Bernabé ga̱jma̱a̱ Pablo índo̱ ndiyáá dí a̱ngiu̱lú táxigu̱u̱n kuñún, asndu mangiin “nirkuéyimijná ga̱jma̱a̱ nitajkáan, nixkrama̱ʼ ñawúúnʼ náa ikhiin ga̱jma̱a̱ nitangawún”! (Hech. 13:3.) Xúʼko̱ má gíʼmaa mu̱ʼni̱ mangáánʼ, gúmbáñún a̱ngiu̱lú bi̱ guáʼdáá mbá ñajunʼ náa xuajñuu Jeobá. Xáxigulú kuʼñúún, ‹gusngajma dí nangajulú kuʼñúún ga̱jma̱a̱ numuu ñajunʼ dí nuni̱› (1 Tes. 5:13).

5. Arathá ndiéjuunʼ ndiyóoʼ maʼni Bernabé ga̱jma̱a̱ Saulo índo̱ kúwá ragún náa Chipre.

5 Bernabé ga̱jma̱a̱ Saulo nigájnún náa Antioquía mu magún náa Seleucia, ikhí nirajtuun barco mu magún náa Chipre dí naʼni xóo mbá 200 kilómetros. d Numuu dí Bernabé na̱ʼkha̱ náa Chipre, mbáa ikhaa jngóo ra̱ʼkhá tháán nindoo maʼtáraʼa ajngáa dí májánʼ náa xuajñuu. Índo̱ niguánú náa Salamina “nigíʼdi̱i̱ nitaraʼa ajngá rawuunʼ Dios náa guʼwá rí bi̱ judíos nuxnáá gamajkhu Dios” (Hech. 13:5). e Mámbá índo̱ nigún ranújngún náa isla nitaraʼa ajngáa dí májánʼ. Maski ajndu tséʼyáá nguáthá phú mitsínguánʼ nigún ga̱jma̱a̱ kamba̱a̱ dí nirajtuun, mú nini̱ xóo mbá 160 kilómetros mu maguánú náa xuajin dí nixuʼmiin.

6, 7. a) Tsáá nindxu̱u̱ Sergio Paulo, ga̱jma̱a̱ náá numuu dí Bar-Jesús ndiyáʼ dí maʼni mu xáʼdxuun ajngáa dí májánʼ xá. b) Xú káʼnii nixprigúu Saulo xa̱bu̱ xawan bugi̱ rá.

6 Nákhá ikhú náa Chipre naguma xúgíʼ enii dí ra̱májánʼ. Xúʼko̱ kaʼnii ndiʼyoo Bernabé ga̱jma̱a̱ Saulo niguánú náa xuajin Pafos dí kaʼyoo Chipre. “Ikhí nixkamaa mbáa judío bi̱ mbiʼyuu Bar-Jesús, ikhaa nindxu̱u̱ mbáa xa̱bu̱ xawan ga̱jma̱a̱ mbáa profeta bi̱ minduwaaʼ. Ikhaa xtáa ga̱jma̱a̱ xa̱bu̱ ñajunʼ Sergio Paulo, mbáa xa̱bu̱ bi̱ najmañuu wéñuuʼ”. f Nákhi mbiʼi rúʼko̱ mbaʼiin xa̱bu̱ romanos bi̱ najmañún wéñuuʼ, asndu Sergio Paulo ni̱jkha̱ gáʼñún xawan ga̱jma̱a̱ bi̱ nduyáá xóo tri̱gi̱i̱n a̱ʼgua̱a̱n mu mumbayíí maraʼwíí mbá dí gíʼdoo wéñuuʼ numuu maʼni. Maski ajndu xúʼko̱ Sergio Paulo “nindoo maʼdxuun ajngá rawuunʼ Dios”. Rígi̱ tánigu̱u̱ʼ kayuuʼ Bar-Jesús, bi̱ nutháán Elimas ga̱jma̱a̱ numuu ñajunʼ dí gíʼdoo, dí nandoo gáʼthúu̱n “xa̱bu̱ xawan” (Hech. 13:6-8).

7 Bar-Jesús tándoo dí majuiʼtáraʼa ajngáa dí májánʼ. Mu xa̱bu̱ xúniña̱a̱nʼ ragún ruyáá, ndiyáʼ dí maʼni mu xa̱bu̱ ñajunʼ xágiʼdoo fe (Hech. 13:8). Mú Saulo ma̱ngaa ndiyáʼ xóo maʼni mu xa̱bu̱ xawan xáʼni ngawa̱a̱n xa̱bu̱ ñajunʼ bugi̱. Náa Biblia naʼthí dí nirígá: “Ikhú Saulo, bi̱ ma̱ngaa nutháán Pablo, nigiʼdoo espíritu santo ga̱jma̱a̱ mbájmbu niyejxu̱u̱ ga̱jma̱a̱ niʼthí: “Ra̱ʼkhá tháán minduwáánʼ ga̱jma̱a̱ natani̱ dí ra̱májánʼ, a̱ʼdióo Gixa̱a̱ nindxa̱a̱ʼ ga̱jma̱a̱ tsíyaaʼ gáta̱ya̱a̱ dí májánʼ, asndu nguáná gátatsiʼñáánʼ ratani̱ gachíí kambo̱o̱ Jeobá rí nindxu̱u̱ májánʼ rá. ¡Atayáá! Jeobá maxnáaʼ xkuíyá: Ní xákruiga̱a̱ʼ ga̱jma̱a̱ ní xáta̱ya̱a̱ agiuuʼ a̱jkha̱ʼ nguáthá mbiʼi”. Núkhu nikínuu iduu, ga̱jma̱a̱ mbájndi ndiyáaʼ tsáa magujtuun ñawúunʼ mu maʼga kayáa”. g Ndiéjuunʼ niʼni xa̱bu̱ ñajunʼ índo̱ ndiʼyoo rígi̱ rá. Ikhaa “ninindxu̱u̱ xa̱bi̱i̱ Jesús, numuu rí niguanúu tsiánguá ga̱jma̱a̱ kiʼsngáa ndrígóo Jeobá” (Hech. 13:9-12).

Xó má niʼni Pablo, xámiñulúʼ ga̱jma̱a̱ guʼtáraʼa má xúʼko̱ maski ajndu xa̱bu̱ tséniñulú

8. Xú káʼnii gándoo gúʼyaridáá dí xóo Pablo támiñuu maʼtáraʼa rá.

8 Xó má niʼni Pablo índo̱ niʼthúu̱n Bar-Jesús, xúʼko̱ má gíʼmaa mu̱ʼni̱ mangáánʼ, ragíʼmaa mamiñúlúʼ dí muʼtáraʼa. Mú índo̱ guʼtámíjná gajmiúlú xa̱bu̱ gíʼmaa majmulú “ajngáa mitsaanʼ” ga̱jma̱a̱ “gagiʼdoo idúu” (Col. 4:6). Xúniʼñáánʼ ruʼtáraʼa maski ajndu xa̱bu̱ nurikulú. Xámiñulúʼ dí muʼthúún xa̱bu̱ rí naʼsngáa religión nduwaʼ nindxu̱u̱ ragájkhun. Gu̱ʼni̱ xó má niʼni Pablo índo̱ niʼtámíjná ga̱jma̱a̱ Bar-Jesús bi̱ tániñuuʼ raʼni gachúu “kambo̱o̱ Jeobá rí nindxu̱u̱ májánʼ” (Hech. 13:10). Guʼñíinʼ má xúʼko̱ xa̱bu̱ bi̱ nandún mudxawíín ajngáa dí májánʼ. Gajkhun má dí Jeobá xáxnúlú tsiakii muʼni milagro xó má niʼni ga̱jma̱a̱ Pablo, mú nduʼyáá gajkhun dí ikhaa maxnúlú espíritu santo ndrígóo mu muxkaminlú xa̱bu̱ bi̱ nandún majmañún ga̱jma̱a̱ numuu ikhaa (Juan 6:44).

“Ajngáa rí maxnún tsiakii” (Hechos 13:13-43)

9. Xú káʼnii gándoo gúyaridáá Pablo ga̱jma̱a̱ Bernabé a̱ngiu̱lú bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ dí mbiʼi xúgi̱ rá.

9 Nirígá dí nixtiʼkhuu índo̱ Pablo ga̱jma̱a̱ Bernabé nigájni̱ín náa Pafos mu magún ga̱jma̱a̱ barco náa Perga, rí naguanúu xígií náa Asia Menor xóo mbá 250 kilómetros. Náa Hechos 13:13 naʼthí dí Pablo xtáa gajmíi̱n a̱ngui̱i̱n, rígi̱ nandoo gáʼthúu̱n dí Pablo nigíʼdu̱u̱ nixná ikhúún a̱ngiu̱lú. Mú náa Biblia tséʼthí á mu Bernabé nikiʼnáa, numuu dí mbá najmiin nimbayúmíjná mu muni̱ ñajuunʼ Dios. Nindxu̱u̱ mbá májánʼ xkri̱da dí ma̱ndoo mbuyaridáá a̱ngiu̱lú bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ náa guʼwá nagimbáanʼ. Ikhiin ragíʼmaa musngajma dí guáʼdáá itháan numún o makiʼníin numuu dí Jesús niʼthí: “Xúgiáanʼ ikháanʼ kaníkháanʼla”. Ma̱ngaa niʼthí: “Bi̱ naʼnimbamínáʼ magajnúu gamajkhuu, mú bi̱ naʼni guabaminaʼ maguma mba̱a̱” (Mat. 23:8, 12).

10. Arathá xú káʼnii nindxu̱u̱ kamba̱a̱ dí na̱jkha̱ náa Perga asndu náa Antioquía mbaaʼ dí kaʼyoo Pisidia.

10 Índo̱ niguánú náa Perga, Juan Marcos niniñúúnʼ ga̱jma̱a̱ nitanga̱a̱ náa Jerusalén, náa Biblia tséʼthí náá numuu dí niʼni rígi̱. Mú Pablo ga̱jma̱a̱ Bernabé nigún má xúʼko̱ asndu niguánú náa Antioquía mbaaʼ dí kaʼyoo Pisidia. Dí mi̱dxu̱ʼnú náa xuajin dí naʼtáñajunʼ Galacia rígi̱ nindxu̱u̱ gakhi̱i̱ wéñuuʼ, numuu xuajin rígi̱ grígu mitsídánʼ wéñuʼ naʼni xóo mbá 1,100 metros asndu náa inuu lamáa, ma̱ngaa ndayóoʼ manújngáa kúbá náa nuni̱ kuʼwáʼ. Mbáa nákha ikhú Pablo gíʼdoo má nandii. h

11, 12. Ndiéjuunʼ niʼni Pablo mu maʼga̱nú náa a̱jkiu̱ún rí niʼthún xa̱bu̱ bi̱ nigimbúun náa guʼwá rí bi̱ judíos nuxnáá gamajkhu Dios rá.

11 Índo̱ Pablo ga̱jma̱a̱ Bernabé niguánú náa Antioquía mbaaʼ dí kaʼyoo Pisidia, nitu̱ʼu̱u̱n náa guʼwá dí judíos nuxnáá gamajkhu Dios mbiʼi sábado. Náa Biblia naʼthí dí nirígá: “Nda̱wa̱á rí nigixnuu náa inún xa̱bu̱ Xtángoo rí niʼnirámáʼ Moisés ga̱jma̱a̱ dí ninirámáʼ profetas, ikhú, bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ náa guʼwá rí bi̱ judíos nuxnáá gamajkhu Dios nithi: “A̱ngui̱nʼ, á mu kuaʼdáála ajngáa rí maxnún tsiakii xa̱bu̱, gu̱tala” (Hech. 13:15). Índo̱ Pablo niʼdxuun rígi̱ ikhú niwi̱ji̱ ga̱jma̱a̱ niʼthí.

12 “Xa̱bu̱ Israel ga̱jma̱a̱ xúgiáanʼ ikháanʼla bi̱ namíñala kuya̱a̱ Dios, gudxawíínla” (Hech. 13:16). Xúʼko̱ kaʼnii nigíʼdu̱u̱ niʼthúún bi̱ kúwá ikhí numuu rí tikhun dí ikhiin nindxu̱ún judíos ga̱jma̱a̱ bi̱ nirtajximijnáá judíos, tikhun dí ikhiin na̱nguá eyáá dí niʼni Jesús mu mambanúu dí nandoo Dios. Ndiéjuunʼ gáʼni Pablo mu maʼga̱nú asndu náa a̱jkiu̱ún dí gáʼthúún xá. Ikhaa nigíʼdu̱u̱ niʼthí ga̱jma̱a̱ numuu xóo niguwáʼ rakúwíin israelitas. Niʼthí dí Jeobá “nimbáñun nákha nikúwá náa ku̱ba̱ʼ ndrígóo Egipto” ma̱ngaa niʼthí dí nda̱wa̱á dí ikhaa niʼni káwíin, mbá 40 tsiguʼ niʼngo̱o̱ a̱jkiu̱u̱n kaʼñún náa ku̱ba̱ʼ mijxooʼ. Ma̱ngaa xú káʼnii nitu̱ʼu̱u̱n náa ku̱ba̱ʼ dí nijuiʼthá makánún ga̱jma̱a̱ rí Jeobá “nixnúún ku̱ba̱ʼ rúʼko̱ mu maʼni ku̱bu̱únʼ” (Hech. 13:17-19). Kúwá tikhuun bi̱ nuthi dí Pablo nijmuu má dí nagixnuu mbiʼi sábado mu maʼthúún. Á mu xúʼko̱ kaʼnii niʼni, rígi̱ naʼni mbuʼyáá dí Pablo majmaa mani̱ndxu̱u̱ “xóo kaʼniún xúgíinʼ enii xa̱bu̱” (1 Cor. 9:22).

13. Xú káʼnii gúʼni̱ mu maʼga̱nú asndu náa a̱jkiu̱ún bi̱ nudxawunlú rá.

13 Ikháánʼlú ma̱ngaa gíʼmaa muʼthúún xa̱bu̱ ajngáa dí manigu̱u̱nʼ mudxawíín. Á mu nduʼyáá dí nagún náa mbá religión rúʼko̱ gámbáyulú mu muraʼwíí mbá dí muʼtámíjná gajmiúlú. Mbá xkri̱da, á mu ikhiin gídáʼ edxu̱ún mbá texto ndrígóo Biblia, ma̱ndoo majmulú mu muʼtámíjná gajmiúlú. Ma̱ngaa asndu ma̱ndoo mundu̱ʼu̱u̱n dí muraxnuu Biblia ndrígu̱ún. Tséʼñuu má xú káʼnii gúʼni̱, mú guʼyáʼ ajngáa dí maʼga̱nú asndu náa a̱jkiu̱ún ga̱jma̱a̱ dí maxkajxi̱i̱n majmañún ga̱jma̱a̱ numuu Jeobá.

14. a) Ndiéjuunʼ niʼthí Pablo ga̱jma̱a̱ numuu Jesús ga̱jma̱a̱ náa gáʼyóoʼ muñeumíjna̱ xá. b) Ndiéjuunʼ nini̱ xa̱bu̱ índo̱ nidxawíín ajngáa rígi̱ rá.

14 Nda̱wa̱á Pablo niʼthí dí náa niguwáʼ reyes ni̱ʼkha̱ “Jesús mu maʼni káwíin xa̱bu̱”, ga̱jma̱a̱ rí Juan bi̱ nakumíinʼ iyááʼ xa̱bu̱ maʼni mújúunʼ kamba̱a̱ mu xúʼko̱ xa̱bu̱ ma̱ndoo mudriguíi. Ma̱ngaa niʼthí dí Jesús nixi̱yáa, mú nda̱wa̱á nigabi̱i̱ (Hech. 13:20-37). Ikhú niʼthúún: “Ikha jngóo, a̱ngui̱nʼ, kúwáanʼxu ru̱tala rí ma̱ndoo majngudi̱i̱ aʼkhála ga̱jma̱a̱ numuu ikhaa”. Mú ma̱ngaa niʼthúún: “Guñewumíjna̱la mu xáguáʼnííla rí naʼthí náa ninirámáʼ Profetas: ‹Gu̱ya̱a̱la ikháanʼ, bi̱ nutsijmá, gaguanala tsiánguá ga̱jma̱a̱ gakañála, numuu rí mbiʼi dí makuwáanʼ xtáá ra̱ni̱ mbá rí ikháanʼ xúnimbala maski má kuduun gáʼtála mbáa›”. Xa̱bu̱ ninigu̱u̱nʼ dí nidxawíín, ikhaa jngóo nithúún dí “muthi xóó ga̱jma̱a̱ numuu rígi̱ náa i̱mba̱ sábado”. “Nda̱wa̱á rí niguámbu̱u̱n nithi náa nigimbíin, náa guʼwá rí bi̱ judíos nuxnáá gamajkhu Dios, ikhú mbaʼin judíos ga̱jma̱a̱ bi̱ raʼkhíin judíos bi̱ nduyamajkuíí Dios nigún kidxuuʼ Pablo ga̱jma̱a̱ Bernabé” (Hech. 13:38-43).

“Najkuáaʼ gútarúʼúnxu xa̱bu̱ bi̱ na̱nguá ni̱ndxu̱ún judíos” (Hechos 13:44-52)

15. Ndiéjuunʼ nirígá imbo̱o̱ʼ sábado índo̱ niʼtámíjná gajmíi̱n Pablo xá.

15 “Imbo̱o̱ sábado itháán maʼni mbá xúgíinʼ xa̱bu̱ xuajen nigimbíin mu mudxawíín ajngóo Jeobá” dí maʼthí apóstol Pablo. Rígi̱ tánigu̱u̱nʼ kayuuʼ bi̱ judíos, “nithi rí xúgíʼ dí naʼthí Pablo nindxu̱u̱ ragájkhun”. Pablo ga̱jma̱a̱ Bernabé támiñún índo̱ nithúún: “Ndiyóoʼ rí gináanʼla ikháanʼ majuiʼtála ajngóo Dios. Mú ikháanʼ túnimbala ga̱jma̱a̱ niku̱ma̱laʼ dí rakáʼyala makuwáanʼ kámuu mbiʼi..., ikha jngóo ikháanʼxu najkuáaʼ gútarúʼúnxu xa̱bu̱ bi̱ na̱nguá ni̱ndxu̱ún judíos. Jeobá nixnúxu ñajunʼ rígi̱ índo̱ niʼthí: ‹Niʼgíínʼ xóo aguʼ náa numbaaʼ, mu mi̱dxu̱ʼ gáratarúʼún xúgíinʼ xa̱bu̱ bi̱ kúwá náa xúgíʼ tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ xú káʼnii ikhúúnʼ ma̱ni̱ káwíin›” (Hech. 13:44-47; Isa. 49:6).

Maski ajndu nini̱ “gínáa Pablo ga̱jma̱a̱ Bernabé” mú “xa̱bi̱i̱ Jesús nikúwá má xúʼko̱ gagi ga̱jma̱a̱ niguáʼdáá espíritu santo.” (Hechos 13:50-52)

16. a) Ndiéjuunʼ nini̱ judíos índo̱ ndiyáá dí Pablo ga̱jma̱a̱ Bernabé kúwá rutaraʼa rá. b) Ndiéjuunʼ niʼni Pablo ga̱jma̱a̱ Bernabé índo̱ ndiyáá dí xígi̱ kaʼnii nini̱ bi̱ judíos rá.

16 ‹Xúgíinʼ bi̱ nisngajma rí nandún makuwá kámuu mbiʼi, niguánú ninindxu̱ún xa̱bi̱i̱ Jesús› (Hech. 13:48). Tájyúuʼ niwánrigo̱o̱ ajngóo Jeobá náa xúgíʼ xuajin dí rígá ikhí. Mú, bi̱ judíos táʼndún gúdxawíín, ikhaa jngóo Pablo ga̱jma̱a̱ Bernabé nithúún dí ikhiin mumíníinʼ, numuu dí támajkhún maski ajndu ikhiin ninindxu̱ún ginii bi̱ nidxawíín ajngá rawuunʼ Dios ga̱jma̱a̱ táʼndún gúyáá Mesías. Judíos nikiʼníin wéñuuʼ dí asndu “nini̱ rí gu̱ʼu̱ bi̱ guáʼdáá numún bi̱ mangiin nduyamajkuíí Dios, ma̱ngaa xa̱bu̱ bi̱ guáʼdáá numún náa xuajen, nixkajxi̱i̱n muni gínáa Pablo ga̱jma̱a̱ Bernabé, xúʼko̱ nini̱ rí nixkawíin náa mbañúúnʼ”. Ndiéjuunʼ niʼni Pablo ga̱jma̱a̱ Bernabé índo̱ ndiyáá rígi̱ rá. “Ikhiin nixprigúu yujndaʼ rajkhúún ga̱jma̱a̱ nigún Iconio”. Lá aʼki̱ín má niguanúu nijuiʼtáraʼa náa Antioquía dí kaʼyoo Pisidia ráʼ. Na̱nguá. Numuu dí a̱ngiu̱lú bi̱ niguanún ikhí “nikúwá má xúʼko̱ gagi ga̱jma̱a̱ niguáʼdáá espíritu santo” (Hech. 13:50-52).

17-19. Xú káʼnii gándoo gúʼyaridáá Pablo ga̱jma̱a̱ Bernabé rá. Xú káʼnii gándoo gúʼni̱ mu makuwáánʼlú má xúʼko̱ gagi rá.

17 Dí xóo niʼni Pablo ga̱jma̱a̱ Bernabé naʼsngúlú dí ragíʼmaa muniʼñááʼ ruʼtáraʼa maski ajndu xa̱bu̱ nurikulú. Náa Biblia naʼthí dí índo̱ xa̱bu̱ bi̱ kúwá náa Antioquía táʼndún gúdxawíín, ikhiin tákiʼníin kuñún, dí phú nini̱ “nixprigúu yujndaʼ rajkhúún”. Rígi̱ nasngájma dí ikhiin nánguá guáʼdáá aʼkhúún dí gúgíʼníín xa̱bu̱ buʼko̱ nda̱wa̱á. Ikhiin xándoo muni̱ dí xa̱bu̱ manigu̱u̱nʼ mudxawíín, mú ma̱ndoo mutaraʼa má xúʼko̱. Ikhaa rúʼko̱ numuu dí nigún náa Iconio.

18 A̱ngiu̱lú bi̱ niguanún náa Antioquía mbaaʼ dí kaʼyoo Pisidia nikúwá má xúʼko̱ gagi maski ajndu xa̱bu̱ na̱nguá nindúún gúdxawíín ajngáa dí májánʼ. Ikhiin nini̱ xó má niʼthí Jesús: “¡Gagi kúwá bi̱ nudxawíín ajngá rawuunʼ Dios ga̱jma̱a̱ nugíʼ nunimbáníí!” (Luc. 11:28).

19 Mangáánʼlú xúniʼñáánʼ ruʼtáraʼa xó má niʼni Pablo ga̱jma̱a̱ Bernabé, tséʼñuu á mu xa̱bu̱ tsénigu̱u̱nʼ mudxawíín. Á mu nuʼtáraʼa má xúʼko̱ xó má nini̱ a̱ngiu̱lú bi̱ nikúwá nákha siglo timbá, ga̱jma̱a̱ nuniʼñámíjna̱ dí maxnúlú ikha espíritu santo, makuwáánʼlú má xúʼko̱ gagi (Gál. 5:18, 22).

b Nákha mbiʼi rúʼko̱ rígá má congregación náa xuajin mitsínguánʼ, xóo náa Antioquía dí kaʼyoo Siria dí naguanúu 550 kilómetros náa xígií norte ndrígóo Jerusalén.

c Atayáá náa kúgumaʼá “ Náa kamba̱a̱”.

d Barco dí nirígá nákha siglo timbá naʼngo̱o̱ na̱jkha̱ mbá 160 kilómetros rí mbá mbiʼi á mu naxnúu májánʼ giñánʼ, mú naʼni gakhi̱i̱ índo̱ tséxnúu májánʼ giñánʼ.

e Atayáá náa kúgumaʼá “ Guʼwá rí bi̱ judíos nuxnáá gamajkhu Dios”.

f Chipre naʼtáñajuunʼ xa̱bu̱ ñajunʼ bi̱ xtáa náa Roma, mú ikhaa ndayáaʼ mbáa xa̱bu̱ mu maʼtáñajunʼ xtiʼkhuu, nagu̱ mbiʼyuu xóo procónsul.

g Nixtiʼkhuu mbiʼyuu Saulo, hebreo najuiʼtájuíi Saúl, rí xúgi̱ náa Biblia nagíʼduu najmuu xóo Pablo. Mbaʼiin nuthi dí Saulo ndiyáʼ mbiʼyuu xóo Pablo (o Paulo) numuu dí Sergio Paulo nindxu̱u̱ mbáa xa̱bu̱ ñajunʼ májáanʼ, bi̱ nindoo maʼdxuun ajngá rawuunʼ Dios. Mú, dí nijmuu mbiʼyuu rígi̱ náa i̱ʼwáʼ isla nasngájma imbo̱o̱ʼ numuu: Nijmuu mbiʼyuu rígi̱ xóo exna mbiʼñún xa̱bu̱ romano numuu dí ikhaa nindxu̱u̱ mbáa “apóstol bi̱ waxúʼmaa maʼga náa xa̱bu̱ numbaaʼ”. Imbo̱o̱ʼ numuu dí ikhaa niriʼkhu̱u̱ mbiʼyuu nindxu̱u̱ numuu dí náa ajngáa griego Saulo nawáán xkawiʼ (Rom. 11:13).

h I̱yi̱i̱ʼ dí Pablo nikuʼma náa inún a̱ngiu̱lú bi̱ kúwá náa Galacia, nguáthá tsiguʼ nda̱wa̱á naʼthí: “Ga̱jma̱a̱ numuu mbá nandii, ikha jngóo nindoo nitaráʼala ajngáa rí májánʼ timbá miʼtsu” (Gál. 4:13).