Atambaʼtaa mu matraxnuu

Ayuʼ náa naʼthí rí xú káʼnii nindxu̱u̱ ináa

CAPÍTULO 15

Nixnúún “tsiakii a̱ngiu̱lú bi̱ nagimbíi̱n”

Nixnúún “tsiakii a̱ngiu̱lú bi̱ nagimbíi̱n”

Nigún náa mámbá congregación mu mumbañún a̱ngiu̱lú maʼni gújkhúʼ fe ndrígu̱ún

Dí na̱ʼkha̱ raʼthí náa Hechos 15:36–16:5

1-3. a) Tsáá ni̱jkha̱ ga̱jma̱a̱ Pablo, ga̱jma̱a̱ ndiéjuunʼ dí nduʼyáá ga̱jma̱a̱ numuu ikhaa xá. b) Ndiéjuunʼ gájmañulú náa capítulo rígi̱ rá.

 ÍNDO̱ Pablo ga̱jma̱a̱ Timoteo kúwá ranújngún náa xuajin dí tri̱ga̱ mitsínguánʼ, ikhú Pablo nagíʼdu̱u̱ nandxa̱ʼwáminaʼ ga̱jma̱a̱ numuu Timoteo, mbáa dxámá bi̱ gíʼdoo tsiaki̱i̱, naʼni xóo 20 tsiguuʼ. Índo̱ nagún má xúʼko̱ naguanúu tsínguáʼ goʼwóo, xúʼko̱ mámbá mbiʼi dí nagún naguanúu itháan mitsínguánʼ Listra ga̱jma̱a̱ Iconio. Ndiéjuunʼ lá gágíʼnuu xá. Pablo ndaʼyoo má dí gárígá, numuu dí ikhaa, rígi̱ na’ni má a̱jma̱ nuthu na̱jkha̱ xóo misionero. Ndaʼyoo má dí marigá xkujndu ga̱jma̱a̱ gamíi. Lá maʼngo̱o̱ maraʼnuu xúgíʼ rígi̱ Timoteo ráʼ.

2 Pablo nda’yoo rí Timoteo majmaa maʼni mbaʼa ñajunʼ maski ajndu Timoteo tséʼngo̱o̱ gáʼyoo xúʼko̱ kaʼnii. Rí xóo nigíʼnuu xíjkhóó naʼni mbaʼyoo dí ndayóoʼ mbáa bi̱ maʼga ga̱jma̱a̱. Mbá nájmi̱i̱n nagún gúxnúún tsiakii a̱ngiu̱lú náa i̱ʼwáʼ congregación, mu ma̱ndoo munimbáníí ñajunʼ rígi̱, ikhiin ndayóoʼ mambajxúún májánʼ. Pablo ndaʼyoo májánʼ rígi̱, numuu rí tséʼni má mba̱yu̱u̱ʼ dí nigiʼdoo mbá xkujndu ga̱jma̱a̱ Bernabé ikhaa rúʼko̱ niʼni dí murkuajímíjná.

3 Náa capítulo rígi̱ majmañulú mbaʼa ikha dí mambáyulú muʼnimbáníí mbá xkujndu dí nuguaʼdáá gajmiúlú mbáa ndxájulú. Ma̱ngaa mbuʼyáá náá numuu dí Pablo niraʼwíí maʼga ga̱jma̱a̱ Timoteo, ma̱ngaa majmañulú dí gíʼdoo wéñuuʼ numuu ñajunʼ dí nuni̱ circuito dí mbiʼi xúgi̱ índo̱ nagún náa mámbá congregación.

“Gutangaánʼ gúʼñún a̱ngiu̱lú” (Hechos 15:36)

4. Ndiéjuunʼ nindxu̱u̱ a̱jma̱ dí nindoo maguma Pablo rá.

4 Náa capítulo dí ninújngoo nijmañulúʼ ga̱jma̱a̱ numuu Pablo, Bernabé, Judas ga̱jma̱a̱ Silas bi̱ nixnúún tsiaki̱i̱ a̱ngiu̱lú bi̱ kúwá náa Antioquía, ma̱ngaa nithúún awan dí nigájnuu ga̱jma̱a̱ numuu dí nuthu xtóo xuyuuʼ tsáʼkhún. Ndiéjuunʼ nirígá nda̱wa̱á rá. Pablo niʼthúu̱n Bernabé: “Gutangaánʼ gúʼñún a̱ngiu̱lú náa xúgíʼ xuajen rí ni̱jkua̱ gúʼtáraʼa ajngóo Jeobá mu mbuʼyáá xú káʼnii kúwá” (Hech. 15:36). Pablo tándoo dí matangi̱ín xúʼkhíin gúñún a̱ngiu̱lú. Náa Hechos naʼthúlú a̱jma̱ numuu a̱jma̱ numuu. Timbá, dí muthúún má xúʼko̱ awan dí niri̱ya̱ʼ apóstoles ga̱jma̱a̱ bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ bi̱ kúwá náa Jerusalén (Hech. 16:4). Raga̱jma̱, dí muxnúún tsiaki̱i̱ a̱ngiu̱lú ga̱jma̱a̱ mumbañún mu maʼni gújkhúʼ fe ndrígu̱ún (Rom. 1:11, 12). Xú káʼnii eyaridáá xa̱bi̱i̱ Jeobá dí mbiʼi xúgi̱ awan dí nigíʼ apóstoles rá.

5. Xú káʼnii eni̱ Cuerpo Gobernante mu muxnún tsiaki̱i̱ ga̱jma̱a̱ ikha bi̱ kúwá náa congregación rá.

5 Dí mbiʼi xúgi̱ Cristo najmiuu Cuerpo Gobernante mu maxná ikhoo xuajñuu Jeobá. A̱ngiu̱lú bugi̱ najmún cartas, i̱yu̱lúʼ dí nagájnuu ga̱jma̱a̱ dí rígá náa internet, reunión ga̱jma̱a̱ i̱ʼwáʼ mu muxnún ikha ga̱jma̱a̱ tsiaki̱i̱ a̱ngiu̱lú bi̱ kúwá náa xúgíʼ numbaaʼ. Ma̱ngaa nduyáʼ xóo muni̱ mu a̱ngiu̱lú magún gúñún bi̱ kúwá náa congregación. Najmiún mbaʼiin a̱ngiu̱lú bi̱ maʼngu̱u̱n munimbaníí ñajunʼ rígi̱.

6, 7. Ndiéjuunʼ ñajunʼ eni̱ circuito rá.

6 Dí mbiʼi xúgi̱ índo̱ circuito nagún náa mámbá congregación nusngajma dí naxmiéjúúnʼ kuñún a̱ngiu̱lú ga̱jma̱a̱ nuxnún tsiaki̱i̱. Nunimíjna̱ muni̱ xó má nini̱ a̱ngiu̱lú bi̱ nikúwá nákha siglo timbá, xó má niʼni Pablo bi̱ niʼthúu̱n ajngáa rígi̱ i̱mba̱a̱ circuito: “Gaʼcha̱ʼ marataráʼa ajngá rawuunʼ Dios, náa mbiʼi májánʼ ga̱jma̱a̱ náa mbiʼi mingíjyúuʼ, ataxprígú, arathá dí maguma, araxná consejo ga̱jma̱a̱ gaʼngo̱o̱ a̱jkia̱a̱nʼ ma̱ngaa arasngáa májánʼ [...], aratáraʼa má xúʼko̱ ajngáa rí májánʼ” (2 Tim. 4:2, 5).

7 A̱ngiu̱lú ninimbaníí consejo rígi̱, numuu dí ikhiin xó má guʼñún á mu guáʼdiin, nuñejunʼ mbóó gajmiún bi̱ kúwá náa congregación mu mutaraʼa. Numuu rí najmañún nusngáa májánʼ ga̱jma̱a̱ nutaraʼa, xkridún nuxnúún tsiaki̱i̱ xúgíinʼ a̱ngiu̱lú (Rom. 12:11; 2 Tim. 2:15). Mú dí itháan nakujmaa náa ikhiin nindxu̱u̱ dí nandúún kuñún a̱ngiu̱lú ga̱jma̱a̱ dí nuxnaximi̱jna̱ muni̱ asndu ndiéjuunʼ má ñajunʼ dí nikhánún. Nuni̱ asndu xó má eʼngu̱u̱n, nagún náa mixtiʼkhu xuajin, tséʼniuu á mu náa mijkha, gúwan o náa gamíi wéñuuʼ (Filip. 2:3, 4). Mámbá náa nagún nuxná discurso, nuxnún tsiaki̱i̱ a̱ngiu̱lú ga̱jma̱a̱ nusngúún. Índo̱ nundxaʼwami̱jna̱ náa xúgíʼ rí nuni̱ a̱ngiu̱lú bugi̱, gíʼmaa rí mbuʼyaridáá fe ndrígu̱ún (Heb. 13:7).

“Rígi̱ niʼni rí magi̱ʼdu̱u̱n wéñuuʼ” (Hechos 15:37-41)

8. Xú káʼnii ndiʼyoo Bernabé awan dí niríyaʼ Pablo rá.

8 Bernabé ninigu̱u̱ʼ awan dí niri̱ya̱ʼ Pablo dí matangi̱ín “gúñún a̱ngiu̱lú” (Hech. 15:36). Mbá nájmi̱i̱n nigún gútaraʼa nákha ginii, ikhaa jngóo nuniʼnúuʼ májánʼ xuajin dí rígá ikhí (Hech. 13:2–14:28). Nakujmaa dí xáʼni má mingíjyúuʼ á mu natangiín mbu̱júu̱. Mú niʼni mingíjyúuʼ numuu rí náa Hechos 15:37 naʼthí dí “Bernabé nindoo rí magún gajmiún Juan, bi̱ nutháán Marcos”. Raʼkháa i̱ndó niʼthíí “nindoo rí magún” kuya̱a̱ tsiaki̱i̱ Marcos bi̱ nindxu̱u̱ prímiu̱u̱.

9. Náá numuu dí Pablo nigi̱ʼdu̱u̱ ga̱jma̱a̱ Bernabé rá.

9 Pablo tánigu̱u̱ʼ dí Bernabé maʼga kayaaʼ Marcos. Náa Hechos 15:38 naʼthí dí “na̱nguá nindoo numuu rí niniñúúnʼ nákha nigún gajmiún náa Panfilia, nánguá nindoo maʼga gajmíi̱n náa nigún gútaraʼa”. Xó má eʼyáá dí Marcos ni̱jkha̱ gajmíi̱n nákha nigún timbá miʼtsú xóo misionero, mú ikhaa támbóo raʼni ñajunʼ dí nikhánáá (Hech. 12:25; 13:13). Índo̱ kaʼníí kúwá náa Panfilia ikhaa nitanga̱a̱ náa Jerusalén. Náa Biblia tséthí náá numuu dí nitanga̱a̱. Mú Pablo ndiʼyoo dí Marcos tséʼnimbánuu ajngóo, mbáa asndu ni̱jkha̱nú ndiʼyoo dí na̱nguá nindxu̱u̱ mbáa xa̱bu̱ kiwi̱i̱n bi̱ nánguá kaʼnii manimba̱a̱ʼ xtayáá.

10. Ndiéjuunʼ nirígá nda̱wa̱á dí nigiʼdu̱u̱n xá.

10 Bernabé nindoo maʼga kayáa tsiakii Marcos, mú Pablo na̱nguá nindoo dí magún gajmiún, “rígi̱ niʼni rí magi̱ʼdu̱u̱n wéñuuʼ, ikha jngóo mámbáa má ni̱jkha̱ náa nindoo” (Hech. 15:39). Bernabé ni̱jkha̱ ga̱jma̱a̱ Marcos náa xuajñuu dí mbiʼyuu Chipre, mú “Pablo niriyáaʼ Silas mu maʼga ga̱jma̱a̱, nda̱wa̱á rí a̱ngiu̱lú ninda̱ʼa̱a̱ Jeobá rí mañewu̱u̱n náa gágúún. Ninújngoo náa Siria ga̱jma̱a̱ Cilicia raxnúún tsiakii a̱ngiu̱lú bi̱ nagimbíi̱n” (Hech. 15:40, 41).

11. Ndiéjuunʼ cualidad ndayóoʼ muguaʼdáá mú xúyexíi sia̱nʼ náa mbáa bi̱ niʼniulúʼ dí raʼkhí rá.

11 Dí xóo nirígá rígi̱ naʼni marmáʼán a̱jkiu̱lú dí xúgiáánʼ nakiéʼkulú numuu dí nindxu̱lú xa̱bu̱ aʼkhá. A̱ngiu̱lú Cuerpo Gobernante nixuʼmaa Bernabé ga̱jma̱a̱ Pablo mu muni̱ mbá ñajunʼ dí gíʼdoo wéñuuʼ numuu. Mbáa asndu Pablo ma̱ngaa ni̱jkha̱nú ninindxu̱u̱ Cuerpo Gobernante. Mú ga̱jma̱a̱ numuu dí nindxu̱ún xa̱bu̱ aʼkhá nini̱ xó má ikhiin nikumu̱ún. Lá muyexi̱i̱ sia̱nʼ xáʼ. Na̱nguá. Maski asndu nikiéʼkhún mú nindxu̱ún xa̱bu̱ guabiinʼ ga̱jma̱a̱ nindxa̱ʼwa̱a̱ edxu̱ún xó má Cristo. Mbá nájmi̱i̱n nimbájxu̱u̱n májánʼ ga̱jma̱a̱ nigáwíinʼ a̱jkiu̱ún kuyamijná (Efe. 4:1-3). Tsiguʼ nda̱wa̱á Pablo ga̱jma̱a̱ Marcos niñejunʼ mbóó náa ñajunʼ dí niwaxnájxu̱u̱n (Col. 4:10). a

12. Ndiéjuunʼ dí ma̱ndoo mbuyaridáá náa Pablo ga̱jma̱a̱ Bernabé a̱ngiu̱lú bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ rá.

12 Raʼkháa ga̱jma̱a̱ numuu xkujndu dí niguáʼdáá niʼni dí xánindxu̱ún míjíinʼ xa̱bu̱. Bernabé nijmaʼniiʼ xóo bi̱ nagáwíinʼ a̱jkiu̱u̱n kaʼñún eʼwíinʼ ga̱jma̱a̱ naxná dí gíʼdoo, asndu apóstoles nixna mbiʼíí Bernabé, dí nandoo gáʼthúu̱n “bi̱ naʼni̱i̱ a̱jkiu̱ún eʼwíinʼ”. Ikhaa mbiʼyuu José, mú tájmúún mbiʼyuu rígi̱ mu muthán. Ma̱ngaa Pablo nijmaʼniiʼ numuu dí nindxu̱u̱ mbáa xa̱bu̱ májáanʼ ga̱jma̱a̱ dí nandoo kaʼñún a̱ngiu̱lú (1 Tes. 2:7, 8). Ra̱ʼkhá tháán májánʼ xkri̱da dí niniña̱a̱nʼ a̱jmi̱i̱n a̱ngiu̱lú bugi̱ dí ma̱ndoo mbuyaridáá a̱ngiu̱lú circuito, xóo dí mani̱ndxu̱ún xa̱bu̱ guabiinʼ ga̱jma̱a̱ dí musngajma dí nandún kuñún a̱ngiu̱lú bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ xó má xúgíinʼ bi̱ kúwá náa congregación (1 Ped. 5:2, 3).

“Nithi rí májánʼ ga̱jma̱a̱ numuu ikhaa” (Hechos 16:1-3)

13, 14. a) Tsáá ninindxu̱u̱ Timoteo ga̱jma̱a̱ xú kaʼnii nininiiʼ Pablo xá. b) Náá numuu dí Pablo niʼniuu tsiánguá dí xóo nindxu̱u̱ Timoteo rá. c) Ndiéjuunʼ ñajunʼ nigruigú Timoteo rá.

13 Dí maʼni raga̱jma̱ nuthu dí Pablo ni̱jkha̱ xóo misionero, ikhaa ni̱jkha̱ náa xuajin dí kaʼyoo Galacia náa naʼtáñajuunʼ Roma, náa rígá mbaʼa má congregación. Náa Hechos naʼthí dí ikhaa “ni̱jkha̱nú náa Derbe ga̱jma̱a̱ nda̱wa̱á ni̱jkha̱ náa Listra. Ikhí nixtáa mbáa xa̱bi̱i̱ Jesús bi̱ nigumbiʼyuu Timoteo. Ikhaa nindxu̱u̱ a̱ʼdióo mbáa a̱ʼgú judía bi̱ ma̱ngaa ninindxu̱u̱ xa̱bi̱i̱ Jesús, mú anu̱u̱ nindxu̱u̱ xa̱bu̱ griego” (Hech. 16:1). b

14 Nakujmaa dí Pablo nininuuʼ bi̱ kúwá náa goʼwóo Timoteo índo̱ ni̱jkha̱ timbá miʼtsú nákha tsiguʼ 47. Ninújngoo xóo mbá a̱jma̱ o ajtsú tsiguʼ nda̱wa̱á dí ikhaa nitanga̱a̱ dí maʼni a̱jma̱ nuthu xóo misionero ga̱jma̱a̱ niyejxu̱u̱ itháan Timoteo. Náá numuu rá. Numuu dí a̱ngiu̱lú “bi̱ kúwá náa Listra ga̱jma̱a̱ náa Iconio, nithi rí májánʼ ga̱jma̱a̱ numuu ikhaa”. Raʼkháa i̱ndó a̱ngiu̱lú bi̱ kúwá náa congregación ndrígóo nandún kuyáá, ma̱ngaa a̱ngiu̱lú bi̱ kúwá náa i̱ʼwáʼ xuajin. Náa Hechos ma̱ngaa naʼthí dí a̱ngiu̱lú bi̱ kúwá náa Iconio, dí naʼni xóo mbá 30 kilómetros náa xtáa, nuthi dí gíʼdoo májánʼ cualidades (Hech. 16:2). Espíritu santo nixnúún ikha a̱ngiu̱lú bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ dí muraʼwi̱i̱ Timoteo mu mambáyúu Pablo ga̱jma̱a̱ Silas mu ma’ni ñajunʼ xóo mbáa circuito (Hech. 16:3).

15, 16. Náá numuu rí nithi dí májánʼ ga̱jma̱a̱ numuu Timoteo xá.

15 Náá numuu dí a̱ngiu̱lú nithi dí májánʼ ga̱jma̱a̱ numuu Timoteo rá. Lá ga̱jma̱a̱ numuu dí najmañuu, mitsiʼyáa o ga̱jma̱a̱ numuu dí rígá dí najmaa naʼni xáʼ. Gajkhun má dí rígi̱ nindxu̱u̱ dí nanigu̱u̱nʼ xa̱bu̱, asndu profeta Samuel nigíʼnuu rígi̱, i̱ndó ndiʼyoo xóo kiejxu̱u̱ xa̱bu̱. Mú Jeobá niʼthúu̱n ‹xa̱bu̱ numbaaʼ i̱ndó ndaʼyoo rí inuu, mú ikhúún ndaʼyoo a̱jkiu̱ún xa̱bu̱› (1 Sam. 16:7). A̱ngiu̱lú nithi dí májánʼ ga̱jma̱a̱ numuu Timoteo numuu dí nigiʼdoo cualidad dí májánʼ, dí nirígá náa a̱jkiu̱u̱n raʼkháa dí mbájníí.

16 Tsiguʼ nda̱wa̱á Pablo niʼthí dí májánʼ ga̱jma̱a̱ numuu Timoteo, niʼthí dí ikhaa tséʼni gaʼduunʼ ñajunʼ dí najuixnáá, nasngájma dí nandoo kaʼñún eʼwíinʼ, naʼni gínáminaʼ ga̱jma̱a̱ numún eʼwíinʼ, ga̱jma̱a̱ nakro̱ʼo̱o̱ xóo maʼnimbánuu ñajunʼ dí nikhánáá (Filip. 2:20-22). Ma̱ngaa niʼthí dí ‹fe ndrígóo ragíʼdoo a̱jma̱ inuu› (2 Tim. 1:5).

17. Xú káʼnii gándoo gúyaridáá Timoteo jiámá ga̱jma̱a̱ wa̱ʼxaʼ rá.

17 Dí mbiʼi xúgi̱ kúwíin mbaʼiin wéñuuʼ jiámá ga̱jma̱a̱ wa̱ʼxa̱ʼ bi̱ guáʼdáá cualidad dí nanigu̱u̱ʼ Jeobá xó má dí nigiʼdoo Timoteo, rúʼko̱ naʼni dí a̱ngiu̱lú muthi dí májánʼ ga̱jma̱a̱ numún (Pro. 22:1; 1 Tim. 4:15). Ikhaa niraʼwíí maʼni ñajuunʼ Dios raʼkháa dí mbayáʼ magiʼdoo dí rígá náa numbaaʼ, xúʼko̱ nisngajma dí fe ndrígóo ragíʼdoo a̱jma̱ inuu (Sal. 26:4). Mbaʼiin wa̱ʼxa̱ʼ ga̱jma̱a̱ jiámá nuni̱ mixtiʼkhu ñajunʼ dí rígá náa congregación. Xúgiáánʼ bi̱ nu̱ʼni̱ ñajuunʼ Jeobá nadxulú índo̱ nduʼyáá dí jiámá ga̱jma̱a̱ wa̱ʼxaʼ naguánú nanindxuún publicadores, nuxnaximi̱jna̱ náa Jeobá ga̱jma̱a̱ najngún iyááʼ.

‹Naʼni itháán gújkhúʼ fe ndrígu̱ún› (Hechos 16:4, 5)

18. a) Ndiéjuunʼ ñajunʼ niʼni Pablo ga̱jma̱a̱ Timoteo rá. b) Xú káʼnii nimbáñún rígi̱ a̱ngiu̱lú rá.

18 Pablo ga̱jma̱a̱ Timoteo niñajunʼ mbóó mbayuuʼ tsiguʼ. Nini̱ mbaʼa ñajunʼ dí nixuʼmiin muni̱ Cuerpo Gobernante. Mbá xkri̱da, nigún “náa mámbá xuajen” ga̱jma̱a̱ nithúún a̱ngiu̱lú “awan dí niri̱ya̱ʼ apóstoles ga̱jma̱a̱ bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ bi̱ kúwá náa Jerusalén mu rí munimbáníí” (Hech. 16:4). A̱ngiu̱lú bi̱ nigimbúun ninimbaníí ikha dí niri̱ya̱ʼ apóstoles ga̱jma̱a̱ bi̱ kuya̱ edxu̱u̱, ikha jngóo niʼni “itháán gújkhúʼ fe ndrígu̱ún, ga̱jma̱a̱ ni̱jkha̱ raʼni itháán mbaʼin mámbá mbiʼi” (Hech. 16:5).

19, 20. Náá numuu dí ndayóoʼ muʼnimbulú kuʼñúún a̱ngiu̱lú bi̱ nuxnulú ikha rá.

19 Xúʼko̱ má erígá dí mbiʼi xúgi̱, Jeobá naʼni tsajkurámíinʼ xa̱bi̱i̱ bi̱ nunimbu̱ún kuñúún ‹bi̱ nuxna ikha› (Heb. 13:17). Ga̱jma̱a̱ numuu dí naxtiʼkhuu wéñuuʼ dí narígá náa numbaaʼ, ikha jngóo gíʼdoo wéñuuʼ numuu dí muraxnuu i̱yi̱i̱ʼ dí naguwíi “ñumbáá jmbii bi̱ májánʼ endxa̱ʼwáminaʼ” (Mat. 24:45; 1 Cor. 7:29-31). Á mu nuʼnimbaníí rígi̱ mambáyúlú mu xátsíngulú náa xuajñuu Jeobá ga̱jma̱a̱ xúʼni̱ xóo eni̱ xa̱bu̱ numbaaʼ (Sant. 1:27).

20 Cuerpo Gobernante ga̱jma̱a̱ eʼwíinʼ a̱ngiu̱lú bi̱ kuáʼdáá ñajunʼ náa congregación nindxu̱ún xa̱bu̱ aʼkhá xó má Pablo, Bernabé, Marcos ga̱jma̱a̱ eʼwíinʼ bi̱ kuya̱ edxu̱ún bi̱ nikúwá nákha siglo timbá (Rom. 5:12; Sant. 3:2). Mú ndayóoʼ makumulú kuʼñúún numuu dí ikhiin nuni̱ xó má e̱ʼkha̱ raʼthí náa ajngáa rawuunʼ Dios ga̱jma̱a̱ nuni̱ xó má nini̱ apóstoles (2 Tim. 1:13, 14). Ga̱jma̱a̱ numuu dí nuʼnimbulú kuʼñúún naʼni dí fe ndrígulú maʼni itháan gújkhúʼ ga̱jma̱a̱ naʼni itháan gújkhúʼ fe ndrígún.