Atambaʼtaa mu matraxnuu

Ayuʼ náa naʼthí rí xú káʼnii nindxu̱u̱ ináa

CAPÍTULO 9

“Dios tséraʼwíin xa̱bu̱”

“Dios tséraʼwíin xa̱bu̱”

Nudxawíín ajngáa rí májánʼ bi̱ raʼkhíin judíos

Dí na̱ʼkha̱ raʼthí náa Hechos 10:1–11:30

1-3. Ndiéjuunʼ dí nijuasngájmáá Pedro ga̱jma̱a̱ ndíjkha dí gíʼdoo wéñuuʼ numuu mbuʼyáá ndiéjuunʼ eyoo gáʼthúu̱n rá.

 NÁKHA tsiguʼ 36 Pedro kaʼmáaʼ náa tsu̱du̱u̱ guʼwá raʼtájkháan. Guʼwá rígi̱ gíʼ náa mijngii lamáa dí rígá náa xuajen Jope. Mbayuuʼ má mbiʼi xtáa náa guʼwá rúʼko̱, rígi̱ nasngájma dí ikhaa tséraʼwíin má xa̱bu̱ bi̱ na̱jkha̱ gáʼñúún. Náá numuu nuʼthá rígi̱ rá. Numuu dí guʼwá rúʼko̱ nindxu̱u̱ goʼwóo Simón mbáa xa̱bu̱ bi̱ naʼni mújúunʼ xtá. Nimbáa xa̱bu̱ judío xáʼndoo maguanúu ga̱jma̱a̱ mbáa xa̱bu̱ bi̱ naʼni ñajunʼ rígi̱. a Mú Pedro xóó mbaʼyóoʼ majmañuu xóo phú kaʼnii Jeobá dí ikhaa tséraʼwíin xa̱bu̱.

2 Índo̱ xtáa raʼtájkháan nijuasngájmáá mbá dí judíos tsénigu̱u̱nʼ. Ndiʼyoo nigajtaa mbá xtíin wajpa mekhuíí náa ngujtamiinʼ xujkhúʼ bi̱ tsagiin xó má eʼthí náa Xtángoo ndrígu̱ún judíos. Ikhú niʼdxawuun mbá aʼwá dí niwáán asndu náa mekhuíí dí niʼthúu̱n, “aradíin xujkhúʼ buʼko̱ mu miʼtsúún”, ikhaa niriʼña: “Nimbá miʼtsú tiʼkhu rí mitsaga”. Ga̱jma̱a̱ numuu dí niʼni gaʼduunʼ dí mikhu ikha jngóo nijuiʼtháán mbá ajtsú nuthu rígi̱: “Xárata rí nindxu̱u̱ mitsaga rí Dios niʼni káʼwi̱i̱” (Hech. 10:14-16). Xúgíʼ rígi̱ niʼniuu tsiánguá Pedro, mú táyóo’ má magiʼthu̱u̱n mbayuuʼ mu makro̱ʼo̱o̱ dí nirígá.

3 Ndiéjuunʼ eyoo gáʼthúu̱n dí niwasngájmáá Pedro rá. Mu ma̱ndoo makru̱ʼu̱lú ndayóoʼ mbuʼyáá ndiéjuunʼ dí nirígá nákha wapháá. Gíʼdoo wéñuuʼ numuu makru̱ʼu̱lú rígi̱, numuu dí rígi̱ mambáyulú mbuʼyáá xú káʼnii Jeobá eʼñúún xa̱bu̱. Á mu nandulú muʼtáraʼa kájxi̱ ga̱jma̱a̱ numuu Xa̱bu̱ Ñajunʼ ndrígóo Dios, ndayóoʼ dí mbuʼñún xa̱bu̱ xó má eʼñúún Jeobá. Mu makru̱ʼu̱lú ndiéjuunʼ eyoo gáʼthúu̱n rí niwasngájmáá Pedro, guʼyáá ndiéjuunʼ nirígá nákhá ikhú.

“Naʼtákáñuu má xúʼko̱ Dios” (Hechos 10:1-8)

4, 5. Tsáá nindxu̱u̱ Cornelio ga̱jma̱a̱ ndiéjuunʼ nirígá índo̱ ikhaa xtáa raʼtájkháan xá.

4 Nditháan tándxa̱ʼwáminaʼ Pedro á mu mbá mbiʼi wapháá náa xuajen Cesarea dí naguanúu 50 kilómetros asndu náa Jope nixtáa mbáa xa̱bu̱ bi̱ rígá dí nijuasngájmáá. Ikhaa nindxu̱u̱ Cornelio, “mbáa xa̱bu̱ bi̱ naʼni ñajuunʼ Dios” ga̱jma̱a̱ naʼtáñajúúnʼ soldados romano. b Ikhaa nigíʼ mbá májánʼ xkri̱da numuu dí “xúgíinʼ bi̱ kúwá náa goʼwóo” nduyamajkuíí Dios. Maski ajndu ikhaa xóó tsértajximina̱a̱ʼ judío, numuu dí tárujtu xtóo xuyuuʼ tsáʼkhúun, mú nagáwíinʼ a̱jkiu̱u̱n kaʼñún judíos bi̱ gíníi ga̱jma̱a̱ naxnún rí nda̱ñúunʼ ma̱ngaa ikhaa “naʼtákáñuu má xúʼko̱ Dios” (Hech. 10:2).

5 Xóo mbá las 3 dí wakhíʼ Cornelio xtáa raʼtájkháan, ikhú nijuasngájmáá náa ndiʼyoo mbáa ángel bi̱ niʼthúu̱n: “Dios niʼdxawuun dí naratájkáan ma̱ngaa xóo natambáñun xa̱bu̱ gíníi ga̱jma̱a̱ narmáʼáan má xúʼko̱ a̱jkiu̱u̱n rí natani̱” (Hech. 10:4). Nda̱wa̱á niʼthúu̱n dí makuʼmiin xa̱bi̱i̱ mu magún gúyáa Pedro ma̱ʼkha̱ náa goʼwóo. Mbá nacha̱ má niʼnimbo̱o̱ Cornelio dí niʼthúu̱n ángel, ikhaa jngóo nikuʼmiin xa̱bi̱i̱ dí magún gúyáa Pedro. Ikha inu má maʼdxawuun ajngáa dí maʼni kríyaaʼ.

6, 7. a) Arathá mbá xkri̱da xú káʼnii Dios eriʼña̱a̱ dí nutajkháan bi̱ nduyáaʼ ga̱jma̱a̱ xúgíʼ a̱jkiu̱ún. b) Ndiéjuunʼ eʼsngúlú rígi̱ rá.

6 Lá naʼdxawuun Dios dí nutajkháan xa̱bu̱ bi̱ nduyáaʼ ga̱jma̱a̱ xúgíʼ a̱jkiu̱ún rá. Naʼdxawuun. Xúʼko̱ nigíʼnuu mbáa a̱ʼgú nikhi̱i̱ bi̱ xtáa náa Albania. Índo̱ ndxájulú ni̱ʼdu̱u̱ xkrugoo ga̱jma̱a̱ nixnúu mbá i̱yi̱ʼ Bi̱ Nayejngoo dí naʼthí ga̱jma̱a̱ numuu xú káʼnii gíʼmaa muni̱ mbaji̱i̱n e̱ji̱n. c A̱ʼgú nikhi̱i̱ niʼthí: “Xáʼkha̱ matanimba̱a̱ʼ dí nigíʼnuʼ, ndiʼkhún niguámboʼ nindo̱ʼo̱o̱ Dios dí mambáyuʼ masngúún wa̱ʼxi̱nʼ. ¡Mbáa ikhaa nikuʼmáán mi̱dxa̱ʼ raʼnuu! Ikhaa rígi̱ dí phú ndayóʼ”. A̱ʼgú nikhi̱i̱ buʼko̱ nigruigú dí maʼniga̱jma̱a̱ Biblia gajmíi̱n waʼxiinʼ nda̱wa̱á niʼniga̱jma̱a̱ ajmbio̱o̱.

7 Lá nirígá xúʼkhiín rígi̱ ráʼ. Na̱nguá, numuu dí rígi̱ narígá mbaʼa nuthu náa xúgíʼ numbaaʼ. Ndiéjuunʼ eʼsngúlú rá. Timbá, Jeobá nariʼña̱a̱ dí nutajkháan bi̱ nduyáaʼ ga̱jma̱a̱ xúgíʼ a̱jkiu̱ún (1 Rey. 8:41-43; Sal. 65:2). Ragajma, ángeles numbayúlú náa nuʼtáraʼa (Apoc. 14:6, 7).

“Pedro tséniñuuʼ randxa̱ʼwáminaʼ” (Hechos 10:9-23a)

8, 9. Ndiéjuunʼ nisngájmuu espíritu santo Pedro ga̱jma̱a̱ ndiéjuunʼ niʼni ikhaa xá.

8 “Pedro tséniñuuʼ randxa̱ʼwáminaʼ” dí nijuasngájmáá náa tsu̱du̱u̱ guʼwá, ikhú niguáʼnú xa̱bu̱ bi̱ nikuʼmiin Cornelio (Hech. 10:17). Xó má ndiʼyáá dí ikhaa niʼnigaʼduunʼ mbá ajtsú nuthu dí xákhu̱ ganitsu dí tsaga. Lá maʼga̱ gajmíi̱n xa̱bu̱ bi̱ niguwáʼ gúyáaʼ ga̱jma̱a̱ matoʼo̱o̱ náa goʼwóo bi̱ túthu xtóo xuyuuʼ tsáʼkhúun dí maʼni manújngorámuuʼ xtángoo dí nunimbu̱ún judíos ráʼ. Xúʼko̱, numuu dí espíritu santo nisngájmuu ndiéjuunʼ dí nandoo Dios marigá. Ikhaa jngóo nijuiʼtháán ajngáa rígi̱: “¡Atayáá! Ajtsíin xa̱bu̱ kúwá ruñáanʼ. Ikha jngóo arajtaa ga̱jma̱a̱ xátani̱ a̱jma̱ a̱jkia̱a̱nʼ mi̱dxu̱ʼ gajmiáanʼ, numuu rí ikhúúnʼ má nikuʼngui̱i̱nʼ maguwáʼ gúñáanʼ” (Hech. 10:19, 20). Dí nijuasngájmáá nimbáyúu mu maniñaminaʼ dí maxná ikhoo espíritu santo.

9 Índo̱ Pedro niʼdxawuun dí Dios niʼthúu̱n Cornelio dí makuʼmiin xa̱bi̱i̱ mu maguwáʼ gúyáaʼ, ikhú niʼthún dí matu̱ʼu̱u̱n náa goʼwóo Simón ga̱jma̱a̱ “nixnúún náa maguanún” (Hech. 10:23a). Índo̱ ni̱jkha̱ rakro̱ʼo̱o̱ ndiéjuunʼ dí nandoo marigá Dios, ikhú niriʼkumina̱a̱ʼ.

10. Xú káʼnii exná ikha náa xuajñuu Jeobá ga̱jma̱a̱ ndiéjuunʼ graxe̱ gíʼmaa muʼnimíjna̱ rá.

10 Dí mbiʼi xúgi̱ Jeobá naxná má xúʼko̱ ikha náa xuajñuu (Pro. 4:18). Najmuu espíritu santo mu maxnúu ikha “ñumbáá jmbii bi̱ májánʼ endxa̱ʼwáminaʼ” (Mat. 24:45). Ikhaa jngóo nguáná naxtiʼkhuu dí xóo nakru̱ʼu̱lú dí naʼthí náa Biblia ga̱jma̱a̱ naxtiʼkhuu awan dí rígá náa xuajñuu. Gurajximíjnalú: “Xú káʼnii eni̱ ikhúún índo̱ narígá xígi̱ kaʼnii rá. Lá nanimbo̱ʼ ikha dí naxná espíritu santo ráʼ.”

“Pedro [...] nikuʼma rí majngún iyááʼ” (Hechos 10:23b-48)

11, 12. Ndiéjuunʼ niʼni Pedro índo̱ ni̱jkha̱nú náa Cesarea ga̱jma̱a̱ ndiéjuunʼ nijmañuu xá.

11 I̱mba̱ néjtsuu Pedro ni̱jkha̱ náa Cesarea gajmíi̱n mbá ajtsíin xa̱bu̱ bi̱ nikuʼmiin maguwáʼ Cornelio ga̱jma̱a̱ mbá “majuiin a̱ngiu̱lú” judíos bi̱ kúwá náa Jope (Hech. 11:12). Cornelio ra̱ʼkhá tháán nindoo mbaʼyoo Pedro ikhaa jngóo “nigímbíin bi̱ kaʼñún ga̱jma̱a̱ bi̱ nambájxu̱u̱ gajmíi̱n”, mbáa ikhiin mangiin na̱nguá nindxu̱ún judíos xó má ikhaa (Hech. 10:24). Índo̱ Pedro ni̱jkha̱nú náa Cesarea nito̱ʼo̱o̱ náa goʼwóo mbáa bi̱ túthu xtóo xuyuuʼ tsáʼkhúun, mbá rí nikumuu dí nditháan xáʼni. Ikhaa jngóo niʼthí rígi̱: “Ikháanʼ má ndu̱ya̱a̱la májánʼ rí náa xtángoo ndrígúxu̱ naʼthí rí mbáa judío xándoo mambajxúu ga̱jma̱a̱ i̱mba̱a̱ xa̱bu̱ bi̱ raʼkháa judío ni má rí maʼga kanuu náa ikhaa. Mú Dios nisngájmuʼ mba̱yo̱o̱ rí xáʼyóoʼ mathu̱u̱n tsagaa nimbáa xa̱bu̱” (Hech. 10:28). Dí nijuasngájmáá nimbáyúu mbaʼyoo dí raʼkháa i̱ndó ganitsu dí tsaga xándoo mikhu, ma̱ngaa nimbáyúu mbaʼyoo dí “xáʼyóoʼ maʼthúu̱n tsagaa nimbáa xa̱bu̱”.

“Cornelio xtáa má ragíʼthu̱u̱n, ma̱ngaa nigímbíin bi̱ kaʼñún ga̱jma̱a̱ bi̱ nambájxu̱u̱ gajmíi̱n.” (Hechos 10:24)

12 Cornelio nigruiguíin májánʼ náa goʼwóo xa̱bu̱ buʼko̱, ikhaa jngóo niʼthúu̱n Pedro: “Xúgiáanʼxu kúwáanʼ gi̱i̱ náa inuu Dios mu mudxáwíínxu xúgíʼ rí Jeobá niʼtháanʼ maratuxu” (Hech. 10:33). Lá naʼngo̱o̱ nundxaʼwamíjná xú káʼnii gakuwáánʼ á mu nuxkamaa mbáa xa̱bu̱ bi̱ ra̱ʼkhá tháán eni̱gu̱u̱ʼ maʼdxawuun ráʼ. Rígi̱ dí nigíʼnuu Pedro, ikhaa jngóo niʼthí: “Rí xúgi̱ nakro̱ʼo̱ʼ rí Dios tséraʼwíin xa̱bu̱, ikhaa nagruiguíin xúgíinʼ bi̱ namíñúún kuyáá, bi̱ nuni̱ rí májánʼ, tséʼniuu má náá xuajen eguwáʼ” (Hech. 10:34, 35). Ikhú Pedro niʼthúún ndiéjuunʼ dí niʼsngáa Jesús, rí xóo nikháñuu ga̱jma̱a̱ nigabi̱i̱. Gajkhun dí Pedro nijmañuu dí Dios tséraʼwíin xa̱bu̱, tséʼñuu xú káʼnii color ndrígu̱ún ga̱jma̱a̱ xuajen náa eguwáʼ.

13, 14. a) Ndiéjuunʼ dí mitsaanʼ wéñuuʼ nirígá ga̱jma̱a̱ numún bi̱ raʼkhíin judíos nákha tsiguʼ 36 rá. b) Náá numuu dí ragíʼmaa muraʼwíin xa̱bu̱ rá.

13 Ikhú nirígá mbá dí mitsaanʼ wéñuuʼ: “Índo̱ Pedro kaʼníí xóó xtáa raʼthí rígi̱, ikhú espíritu santo nigajtaa náa xúgíinʼ bi̱ kúwá rudxawíín ajngáa rígi̱” (Hech. 10:44, 45). Káaʼ mbá miʼtsú rígi̱ dí náa Biblia naʼthí dí nindrigú espíritu santo nákha xóó tséjngúún iyááʼ, xígi̱ kaʼnii nikujmaa dí Dios nigruiguíin. Ikhaa jngóo Pedro “nikuʼma rí majngún iyááʼ” (Hech. 10:48). Ga̱jma̱a̱ numuu dí nirígá nákha tsiguʼ 36, bi̱ judíos niniña̱a̱nʼ ranindxu̱ún mbá xuajen kiejuunʼ náa Dios (Dan. 9:24-27). Índo̱ Pedro nijmuu iwáá llave ndrígóo Reino dí maʼni ajtsú nuthu, niñambáá mu bi̱ raʼkhíin judíos mandoo maxtaʼwíin magúun mekhuíí (Mat. 16:19).

14 Bi̱ nutaraʼa dí mbiʼi xúgi̱ naguánú nduyáá dí “Dios tséraʼwíin xa̱bu̱” ga̱jma̱a̱ “ikhaa nandoo rí xúgíinʼ enii xa̱bu̱ makáwíin” (Rom. 2:11; 1 Tim. 2:4). Ikhaa jngóo ikháánʼlú ragíʼmaa dí muraʼwíin xa̱bu̱, tséʼñuu má xú káʼnii color ndrígu̱ún ga̱jma̱a̱ náa xuajen eguwáʼ. Ñajunʼ dí kajkuáa ñawúnlú nindxu̱u̱ dí muʼtáraʼa kájxi̱ ga̱jma̱a̱ numuu Xa̱bu̱ Ñajunʼ ndrígóo Dios náa xúgíʼ numbaaʼ.

“Índo̱ ikhiin nidxawíín rígi̱ nándáa rí nithi ga̱jma̱a̱ nini̱ mba̱a̱ Dios” (Hechos 11:1-18)

15, 16. a) Náá numuu dí tikhuun a̱ngiu̱lú nitháán mijkoo Pedro rá. b) Xú káʼnii niʼthún ga̱jma̱a̱ numuu dí niʼni xá.

15 Pedro ra̱ʼkhá tháán nindoo maʼthúún a̱ngiu̱lú bi̱ kúwá náa Jerusalén, dí xa̱bu̱ bi̱ na̱nguá nindxu̱ún judíos “nindrigú ajngá rawuunʼ Dios”. Mú mbáa ni̱jkha̱ gaʼthí wapháá dí nirígá, ikhaa jngóo índo̱ ni̱jkha̱nú náa Jerusalén “xa̱bu̱ bi̱ nandún rí xúgíinʼ muthu xtóo xuyuuʼ tsáʼkhún nitamijná mijkoo gajmiún Pedro”. Ikhiin nitháán: “Nita̱ʼa̱a̱ʼ náa guʼwún xa̱bu̱ bi̱ na̱nguá nithu xtóo xuyuuʼ tsáʼkhún ga̱jma̱a̱ nitatsiʼtsu gajmiáanʼ” (Hech. 11:1-3). Ikhiin nithi rígi̱ raʼkháa ga̱jma̱a̱ numuu dí tsíñún dí eʼwíinʼ mani̱ndxu̱ún xa̱bi̱i̱ Jesús, dí phú nindúún nindxu̱u̱ dí xúgíinʼ munimbaníí Xtángoo ndrígóo Moisés dí murujtu xtóo xuyuuʼ tsáʼkhún. Mbaʼiin cristianos hebreos niʼñúún gakhi̱i̱ muniña̱a̱ʼ Xtángoo rígi̱.

16 Xú káʼnii niʼthún a̱ngiu̱lú Pedro ga̱jma̱a̱ numuu dí niʼni rá. Xó má eʼthí náa Hechos 11:4-16 dí ikhaa niʼthúún mbá a̱jkhu̱ enii xóo Jeobá nixnúu ikha. Timbá, ndiʼyoo dí niwasngájmáá niʼni Dios (Hech. 11:4-10). Rí maʼni a̱jma̱, nixná ikhoo espíritu santo (Hech. 11:11, 12). Rí maʼni ajtsú, ángel ni̱jkha̱ gáʼyoo Cornelio (Hech. 11:13, 14). Rí maʼni a̱jkhu̱, nindrigú espíritu santo bi̱ raʼkhíin judíos (Hech. 11:15, 16). Ikhú niguámbóo niʼthún ga̱jma̱a̱ ajngáa rígi̱: “Á mu Dios naxnún ikhiin ikháá má xóo rí nixnúlú ikháanʼ, bi̱ niʼnimbulú kuʼyáá Tátá Jesucristo, tsáá ñajunʼ ikhúúnʼ rí magúju̱n jtu̱u̱n rí naʼni Dios rá.” (Hech. 11:17.)

17, 18. a) Ndiéjuunʼ ndiyóoʼ muraʼwi̱i̱ muni̱ a̱ngiu̱lú ga̱jma̱a̱ dí xóo niʼthún Pedro rá. b) Náá numuu dí naʼni mingíjyúuʼ makuwáánʼlú mbá kambájxulú náa congregación ga̱jma̱a̱ ndiéjuunʼ graxe̱ gíʼmaa muʼnimíjna̱ rá.

17 Dí niʼthí Pedro niʼni dí tikhuun a̱ngiu̱lú mbaʼyóoʼ muraʼwi̱i̱ mbá dí muni̱. Lá mundriguíin a̱ngiu̱lú nuxi̱i̱nʼ bi̱ ndiʼkhún nijngún iyááʼ ga̱jma̱a̱ muniña̱a̱ʼ dí nawiñu̱u̱nʼ kuñún xáʼ. Náa Biblia nari̱ʼña̱a̱ graxe̱ rígi̱, ikhí naʼthí dí índo̱ apóstoles ga̱jma̱a̱ eʼwíinʼ cristianos bi̱ nindxu̱ún judíos: “Nidxawíín rígi̱ nándáa rí nithi ga̱jma̱a̱ nini̱ mba̱a̱ Dios. Ma̱ngaa nithi: ‹¡Nakujmaa kaʼwu rí Dios naʼni rí xa̱bu̱ bi̱ raʼkhíin judíos magutanga̱a̱ a̱jkiu̱ún mu ma̱ndoo makuwá má xúʼko̱!›” (Hech. 11:18). Dí xóo nini̱ niñambáá mu makuwá mbá jnduʼ.

18 Xó má nirígá nákha wajyúuʼ xúʼko̱ má dí mbiʼi xúgi̱ naʼñulú gakhi̱i̱ makuwáánʼ mbá kambáxulú náa congregación, numuu dí náa xuajñuu Jeobá kúwá “bi̱ naguwáʼ náa xuajen mba̱ʼu̱, xuajen majkhaʼ, xúgíinʼ enii xa̱bu̱, ga̱jma̱a̱ bi̱ nuthi mixtiʼkhu ajngáa”. Ikhaa jngóo náa mbaʼa congregación kúwíin a̱ngiu̱lú bi̱ mixtiʼkun color, xóo dí naguʼwún nuni̱ ga̱jma̱a̱ xuajen náa kúwá (Apoc. 7:9). Májánʼ gáʼni̱ dí murajximíjna̱, lá tséraʼwi̱i̱n xa̱bu̱ rá. Lá tsénimbamínáʼ ga̱jma̱a̱ numuu xuajen náa na̱ʼkhá ga̱jma̱a̱ color ndrígóʼ o i̱ʼwáʼ xó má naguʼwún nuni̱ xa̱bu̱ numbaaʼ ráʼ. Garmáʼáan a̱jkiu̱lú dí nirígá nguáthá tsiguʼ nda̱wa̱á dí nixtaʼwíin bi̱ na̱nguá nindxu̱ún judíos, Pablo nixprígúu Pedro numuu dí niʼni xó má eni̱ xa̱bu̱ numbaaʼ, ikhaa “niʼni wájiminaʼ” náa bi̱ túthu xtóo xuyuuʼ tsáʼkhún (Gál. 2:11-14). Ikhaa jngóo guñeumíjna̱ dí xúʼni̱ xó má eni̱ xa̱bu̱ bi̱ tsíñún gúñún eʼwíinʼ.

“Mbaʼin xa̱bu̱ ninimbu̱ún” (Hechos 11:19-26a)

19. Tsíín nigíʼdi̱i̱ nitaruʼúún a̱ngiu̱lú náa Antioquía ga̱jma̱a̱ ndiéjuunʼ nirígá rá.

19 A̱ngiu̱lú nigiʼdiin nitaruʼúún bi̱ na̱nguá nindxuún judíos náa Antioquía dí kaʼyoo Siria. d Numuu dí náa xuajen rígi̱ kúwá mbaʼiin bi̱ nuthi ajngáa hebreo, bi̱ na̱nguá nindxu̱ún judíos. Ma̱ngaa náa xuajen rígi̱ nigíʼdi̱i̱ nitaruʼúún xa̱bu̱ bi̱ nuthi ajngáa griego, xó má bi̱ nithu xtóo xuyuuʼ tsáʼkhún ga̱jma̱a̱ bi̱ na̱nguá (Hech. 11:20). Ga̱jma̱a̱ numuu dí Jeobá niʼni tsajkurámiinʼ ikhaa jngóo “mbaʼin xa̱bu̱ ninimbu̱ún” (Hech. 11:21).

20, 21. Xú káʼnii nisngájma Bernabé dí ndayóoʼ mumbayíí ga̱jma̱a̱ xú káʼnii gándoo gúʼyaridáá índo̱ nuʼtáraʼa rá.

20 Índo̱ ndiyáá dí xa̱bu̱ bi̱ kúwá náa Antioquía ninigu̱u̱nʼ mudxawíín, ikhú a̱ngiu̱lú bi̱ kúwá náa Jerusalén nixuʼmaa maʼga Bernabé. Mú ikhaa ndiʼyoo dí xáʼngo̱o̱ gáʼni mbawíí ñajunʼ rígi̱, ikhaa jngóo niʼthúu̱n Pablo maʼga̱ mambáyúu (Hech. 9:15; Rom. 1:5). Bernabé na̱nguá ndiʼyoo Pablo xóo xa̱bu̱ sia̱nʼ, ikha jngóo ni̱jkha̱ gáyáaʼ asndu náa Tarso mu mambáyúu. Mbá najmiin nikúwá mbá tsiguʼ náa Antioquía rumbañún a̱ngiu̱lú (Hech. 11:22-26a).

21 Náá numuu dí ndayúlú rí mumbayulú náa nuʼtáraʼa xá. Numuu dí xájmáán mu̱ʼni̱ ndajkuáánʼ. Mbaʼiin najmiin nuxnaraʼa mbaʼa i̱yi̱ʼ, mú tséʼngu̱u̱n gúxkamiin revisita ga̱jma̱a̱ estudio. Á mu nandulú mu̱ʼni̱ itháán májánʼ ñajunʼ dí nikhánulú ndayóoʼ munda̱ʼa̱ dí mixtambáyúlú. Dí mu̱ʼni̱ rígi̱ mambáyulú majmañulú muʼtáraʼa itháán májánʼ ga̱jma̱a̱ makuwáánʼ gagi (1 Cor. 9:26).

“Niri̱ya̱ʼ awan rí muxu̱ʼma̱ rí mumbañún” (Hechos 11:26b-30)

22, 23. Xú káʼnii nisngajma a̱ngiu̱lú bi̱ nikúwá nákha wajyúuʼ dí nindúún kuyamijná ga̱jma̱a̱ xú káʼnii esngajmálú ikháánʼ dí mbiʼi xúgi̱ rá.

22 “Ginii náa Antioquía, Dios nixná ikha timbá miʼtsú rí xa̱bi̱i̱ Jesús magumbiʼñúún cristianos” (Hech. 11:26b). Naxnáa má dí magumbiʼñúún xúʼko̱ xa̱bi̱i̱ Cristo. Lá mambaxúún gajmiún a̱ngiu̱lú judíos bi̱ ndiʼkhu̱ún nigíʼdi̱i̱ ninindxu̱ún xa̱bi̱i̱ Cristo bi̱ raʼkhíin judíos ráʼ. Xúʼko̱, guʼyáálú dí nirígá nákha tsiguʼ 46 índo̱ nirígá ewiʼ. e Nákha ikhú ra̱ʼkhá tháán emíníiʼ xa̱bu̱ bi̱ na̱nguá guáʼdáá mbújkha̱a̱ ga̱jma̱a̱ bi̱ na̱nguá guáʼdáá ganitsu índo̱ narígá ewiʼ. Rígi̱ dí nigíʼníí a̱ngiu̱lú bi̱ nikúwá náa Judea. Índo̱ a̱ngiu̱lú bi̱ kúwá náa Antioquía, xó má judíos ga̱jma̱a̱ bi̱ na̱nguá nindxu̱ún judíos nidxawíín rígi̱, nixna dí guáʼdáá mu mumbañún a̱ngiu̱lú (Hech. 11:29). Xígi̱ kaʼnii nikujmaa dí gajkhun nandún kuyamijná.

23 Xúʼko̱ má e̱ʼni̱ mangáán dí mbiʼi xúgi̱ índo̱ nuʼdxawíín dí a̱ngiu̱lú ndayóoʼ mixtambáñún nuʼnimíjna dí mumbañún maski ajndu mitsínguánʼ kúwá. Comité bi̱ kúwá náa sucursal nuri̱ya̱ʼ awan mu mumbañún a̱ngiu̱lú índo̱ naxnúu ruʼwa mbiʼ, naʼxma, índo̱ najkatíyáaʼ lamáa ga̱jma̱a̱ i̱ʼwáʼ dí naʼni mumíníiʼ. Índo̱ nu̱ʼni̱ rígi̱ nusngajmá dí nandulú kuʼyamijná (Juan 13:34, 35; 1 Juan 3:17).

24. Xú káʼnii esngajmá dí gíʼdoo wéñuuʼ numuu dí nijuasngájmáá Pedro rá.

24 Ikháánʼlú nduʼyáá dí ra̱ʼkhá tháán gíʼdoo numuu dí niwasngájmáá Pedro náa tsu̱du̱u̱ guʼwá dí nirígá náa Jope. Jeobá tséraʼwíin xa̱bu̱ ikhaa nandoo dí xúgíinʼ mudxawíín ajngáa dí májánʼ ga̱jma̱a̱ numuu Xa̱bu̱ Ñajunʼ ndrígóo. Ikhaa jngóo guʼnimíjna̱ dí muʼtáruʼúún xúgíinʼ enii xa̱bu̱ tséʼñuu má xóo color ndrígu̱ún, xuajñún o nguáthá mitsidanʼ escuela nigún (Rom. 10:11-13).

Índo̱ a̱ngiu̱lú nuraʼníí mbá gamiéjunʼ, ikháánʼlú nduʼyáʼ xóo mumbáñún

a Judíos tsíñún gúñún bi̱ nuni̱ májáánʼ xtá, numuu dí ikhiin nurugua̱ xtún xujkhúʼ bi̱ nikháñún ga̱jma̱a̱ i̱ʼwáʼ dí tsaga. Najuiʼthún dí ikhiin rakáʼñún magún náa templo ga̱jma̱a̱ rí ndayóoʼ makuwá itháan dí 20 metros náa kúwá xa̱bu̱. Mbáa ikhaa rígi̱ numuu dí goʼwóo Simón gíʼ náa “rawuunʼ lamáa” (Hech. 10:6).

b Atayáá náa kúgumaʼá “ Cornelio ga̱jma̱a̱ soldados romanos”.

c Nindxu̱u̱ i̱yi̱ʼ Bi̱ Nayejngoo dí kayá edxu̱u̱ “Consejos infalibles para la crianza de los hijos”, dí nigájnuu 1 ñajunʼ gu̱nʼ noviembre tsiguʼ 2006, ináa 4 asndu 7.

d Atayáá náa kúgumaʼá “ Antioquía dí kaʼyoo Siria”.

e Mbáa xa̱bu̱ bi̱ naʼthí dí na̱ʼkha̱ rarígá bi̱ mbiʼyuu Josefo niʼthí dí “ewiʼ” rígi̱ nirígá índo̱ nixtáa raʼtáñajunʼ emperador Claudio (nákha tsiguʼ 41-54 ts.n.).