Atambaʼtaa mu matraxnuu

Ayuʼ náa naʼthí rí xú káʼnii nindxu̱u̱ ináa

NDIÉJUNʼ GÁGÍʼNUU NUMBAAʼ RÁ.

Xaxi̱

Xaxi̱

XAXI̱ nagumbiʼyuu xtitiu̱u̱n ku̱ba̱ʼ, numuu rí ikhaa naʼni rí makuwá xa̱bu̱ ga̱jma̱a̱ xujkhúʼ, ikha jngóo gíʼdoo wéñuuʼ numuu. Náa ixi̱ najkha̱a̱ gas rí gamíi maʼni rí maʼndoo káñulú, ma̱ngaa dióxido de carbono ga̱jma̱a̱ ikhaa naʼni marigá giñánʼ rí ikháanʼ nduʼya. Naʼni xó mbá 80% iná ga̱jma̱a̱ xujkhúʼ kúwi̱i̱n náa xaxi̱. Á mu nda̱a̱ iná ga̱jma̱a̱ xaxi̱, nánguá ma̱ndoo makuwáanʼ.

Xaxi̱ gamíi mandáti̱ga̱a̱

Mu marigá itháán jmbaaʼ náa miʼdu, mambá tsiguʼ nithu mbaʼa wéñuuʼ ixi̱. Náa mbá 75 tsiguʼ rígi̱ dí ninújngoo nijuiʼdi̱i̱ mbaʼa wéñuuʼ ixi̱, rí asndu naʼni xóo mbá tu̱mba̱a̱ xaxi̱ dí rígá náa xúgíʼ numbaaʼ na̱jkha̱ raguámbáa.

Mambá índo̱ najuiʼni gámbáa xaxi̱, ma̱ngaa naguma gámbáa dí rígá ikhí.

Ku̱ba̱ʼ: Niguma mu makuwi̱i̱n xa̱bu̱ ga̱jma̱a̱ xujkhúʼ

Mitsaanʼ wéñuuʼ nindxu̱u̱ rígi̱, rí ixi̱ dí nithu índo̱ natanga̱a̱ narudiín xígií naʼni itháán mba̱ʼu̱. Náa iwáá tsiguʼ xa̱bu̱ bi̱ nuñewa̱a̱n planta [ecologistas], niʼniún wéñuuʼ tsiánguá xóo nacha̱ erudíin ixi̱ rí najuiʼdi̱i̱ ga̱jma̱a̱ natanga̱a̱ naʼni xaxi̱ mbu̱júu̱. Guʼyáá tikhuʼ xkri̱da.

  • Tikhuun xa̱bu̱ bi̱ nduyáʼ ga̱jma̱a̱ numuu rígi̱, nithi rí náa jmbaaʼ rí nithu ixi̱ mu ma̱ndoo mudu rí mu̱phu̱ ga̱jma̱a̱ nda̱wa̱á niniñaaʼ mbu̱júu̱. Náa mbá estudio rí niguma nijuiʼthá rí xóo mbá 2,200 jmbaaʼ dí rígá náa América ga̱jma̱a̱ África Occidental rí káaʼ má manújngoo 10 tsiguʼ mu matanga̱a̱ marigáa mbu̱júu̱ ixi̱.

  • Á mu rí xa̱bu̱ xúrujthu ixi̱ náa mbá 100 tsiguʼ, maʼngo̱o̱ marigáa mbaʼa ixi̱ ga̱jma̱a̱ xujkhúʼ, rígi̱ nindxu̱u̱ dí nijuiʼthá náa mbá estudio rí nigájnuu náa i̱yi̱i̱ʼ rí mbiʼyuu Science.

  • Náa Brasil, xíjkhóo mbá grupo científico nini mbríguii xóo erudíin ikháá ixi̱ náa xaxi̱, dí xa̱bu̱ nánguá nurujtu ga̱jma̱a̱ awan dí ikhiin eriya̱ʼ mu mudu̱u̱ ixi̱.

  • Náa i̱yi̱i̱ʼ rí mbiʼyuu National Geographic, naʼthí rí xa̱bu̱ bi̱ ninigajma̱a̱ jma̱a̱ numuu rígi̱, rí ikhiin niʼniún wéñuuʼ tsiánguá índo̱ ndiyáá rí xáʼyoo má maʼdu̱u̱ mbáa xa̱bu̱ú ixi̱, numuu rí káaʼ witsu tsiguʼ ejyúuʼ índo̱ nani̱ín má mbu̱júu̱ ixi̱.

Ndu̱ya̱ʼ xóo muni

Náa mbá xúgíʼ numbaaʼ kúwi̱i̱n ruriyaʼ awan xa̱bu̱ mu muñewa̱a̱n xaxi̱ rí xóo naguanúu ga̱jma̱a̱ muni̱ májáanʼ rí niguma gínáa. Núma̱aʼ má tsiaki̱i̱ rí nuni̱ xa̱bu̱ rígi̱, náa informe dí nigájnuu náa Naciones Unidas niʼthí rí náa i̱mbá 25 tsiguʼ rígi̱ nigajtaa mbá 50% dí nánguá erujthu ixi̱ xa̱bu̱.

Mú awan rígi̱ dí niriyaʼ xa̱bu̱ xáʼngo̱o̱ má i̱ndó ikhaa. Náa mbá informe dí nigájnuu náa organización rí mbiʼyuu Global Forest Watch naʼthí rí maski ajndu nuni̱ tsiaki̱i̱ rígi̱ xa̱bu̱, mú nuthu má xúʼko̱ ixi̱.

Empresas bi̱ nurujtu ixi̱ dí asndu tsériyaʼ permiso náa xa̱bu̱ ñajunʼ nudaaʼ mba̱a̱ wéñuuʼ mbújkha̱a̱, ga̱jma̱a̱ numuu rígi̱ jngóo dí ixi̱ na̱jkha̱ raguámbáa wéñuuʼ.

Kúwá kiejuunʼ xa̱bu̱ bi̱ nuñewa̱a̱n xaxi̱ ga̱jma̱a̱ nduyaʼ xóo muni mu mba̱ja̱a̱ i̱ʼwáʼ rí ma̱jkha̱ʼ.

Rígá numuu rí xámbáa.Ndiéjuunʼ eʼthí náa Biblia rá.

“Jeobá a Dios niʼni dí marigá mbaʼa enii ixi̱ rí mitsaanʼ dí gíʼdoo xndúu dí ma̱ndoo miʼtsu” (Génesis 2:9).

Á mu awa̱án xóo erujthu ixi̱ xa̱bu̱, ma̱ndoo marudiín má ikháá ga̱jma̱a̱ numuu rí xúʼko̱ má niʼniwíi Dios. Ikha jngóo ikhaa, nandoo dí muñe̱wa̱a̱n ga̱jma̱a̱ mangajulú xúgíʼ rí naʼni marigá.

Náa Biblia naʼthí rí Dios nditháan xániñuuʼ rí xa̱bu̱ muni gámbáa má xúʼko̱ xúgíʼ rí ikhaa niʼniwíi. Ikhaa xániñuuʼ dí muni gámbáa má xúʼko̱ xúgíʼ rí ndaʼya dí rígá náa ku̱ba̱ʼ. Atraxnuu artículo “Dios nakudaminaʼ rí ku̱ba̱ʼ maguma májáanʼ” rí na̱ʼkha̱ náa ináa 15 náa i̱yi̱i̱ʼ rígi̱.

a Jeobá mbiʼyuu Dios (Salmo 83:18).