Atambaʼtaa mu matraxnuu

Ayuʼ náa naʼthí rí xú káʼnii nindxu̱u̱ ináa

Reino ndrígóʼ raʼkháa náa numbaaʼ rígi̱

Reino ndrígóʼ raʼkháa náa numbaaʼ rígi̱

“Numu ruʼkue niʼkaloʼ naʼ numba, numu ri matanloʼ numu ri gako” (JUAN 18:37).

AJMÚÚ sjj-S 15, sjj-S 74

1, 2. a) Ndiéjunʼ xtáa rarígá wéñuʼ náa numbaaʼ rí mbiʼi xúgi̱ rá. b) Ndiéjunʼ graxe̱ gúriʼña̱a̱ náa artículo rígi̱ rá.

MBÁA ndxájulú a̱ʼgu̱ bi̱ xtáa náa Europa narmáʼáan a̱jkiu̱u̱n rí niʼni nákha ginii: “Asndu nákha chíʼgiúnʼ, i̱ndó ndi̱yo̱o̱ dí ra̱májánʼ. Ikha jngó, taʼndoʼ gáyóo política dí rígá náa xuajñuʼ ga̱jma̱a̱ ni̱jkhá náa reunión ndrígóo política. Mba̱yu̱ʼ tsiguʼ ninindxu̱ʼ novia ndrígóo mbáa terrorista”. Mbáa ndxájulú bi̱ na̱ʼkha̱ náa África nákha xóó tsénindxu̱u̱ xa̱bi̱i̱ Jeobá naniguuʼ wéñuʼ rí xa̱bu̱ magi̱ʼdu̱u̱n. Ikhaa naʼthí: “Niku̱mu̱ʼ rí xuajñuʼ gíʼdoo itháan numuu ki xóo i̱ʼwáʼ, ga̱jma̱a̱ nikuʼdáminaʼ náa mbá partido político. Ikhí nusngúxu muradíinxu ga̱jma̱a̱ lanzas políticos bi̱ sia̱nʼ gajmiúxu̱, maski ajndu ikhiin kuwa náa xuajñuxu”. Ga̱jma̱a̱ mbáa ndxájulú a̱ʼgu̱ bi̱ xtáa náa Europa naʼthí: “Ikhúúnʼ nandxa̱ʼwa̱mínáʼ dí ra̱májánʼ ga̱jma̱a̱ numún eʼwíínʼ ga̱jma̱a̱ naguiyuʼ ka̱ñu̱u̱n xúgínʼ xa̱bu̱ bi̱ naguwáʼ i̱mba̱ níʼkhá xuajin o bi̱ guáʼdáá i̱mba̱ religión”.

2 Xúgíʼ rí nuthi xa̱bu̱ nasngájma rí xtáa rarígá náa numbaaʼ rí mbiʼi xúgi̱: Kuwa xa̱bu̱ bi̱ nuni xkujndu ga̱jma̱a̱ numún xuajñún, política narkuájinʼ itháan xa̱bu̱ ga̱jma̱a̱ náa mbaʼa xuajen mba̱ʼu̱ xa̱bu̱ bi̱ naguwáʼ i̱mba̱ níʼkhá nánguá eñún gúñún nditháan. Xó má niʼtáriyaʼ náa Biblia, xa̱bu̱ bi̱ kuwa náa iwáá mbiʼi tsembánuun rí nuthi (2 Tim. 3:1, 3). Xú káʼnii gándoo bi̱ ni̱ndxu̱lú cristianos mambaxúlúʼ má xúʼko̱ náa mbá numbaaʼ rí nurkuajimíjná itháan xa̱bu̱ rá. Ma̱ndoo majmañulúʼ mbaʼa rí Jesús niʼni nákha nixtáa náa tsu̱du̱u̱ Ku̱ba̱ʼ, numuu rí náa xuajen rí nixtáa nirkuajimíjná wéñuʼ xa̱bu̱ ga̱jma̱a̱ numuu política. Gi̱i̱ gúriʼña̱a̱ ajtsú graxe̱: Náa numuu rí Jesús nimbá miʼtsú táʼndoo gambáñun xa̱bu̱ bi̱ nurkuajimíjná rá. Xú káʼnii nisngájma ikhaa rí xa̱bi̱i̱ Dios ragíʼmaa muyambáá náa política rá. Ga̱jma̱a̱ xú káʼnii niʼsngáa rí nditháan ragíʼmaa mugi̱ʼdu̱lú gajmiúlú eʼwíínʼ rá.

RÍ NIʼNI JESÚS NÁA BI̱ NUNI XKUJNDU GA̱JMA̱A̱ NUMÚN XUAJÑÚN

3, 4. a) Ndiéjunʼ niguáʼti̱i̱n marigá judíos nákha nixtáa Jesús rá. b) Xú káʼnii nikumu̱ún ga̱jma̱a̱ numuu rúʼko̱ xa̱bi̱i̱ Jesús rá.

3 Mbaʼin xa̱bu̱ judíos bi̱ Jesús niʼtáruʼun nindúún rí xáʼtañajúnʼ Roma. Celotes ni̱ndxu̱ún mbá nguéjmi̱i̱n judíos bi̱ nuni rí xa̱bu̱ mundxaʼwamíjna̱ ikhaa kayúʼ. Mbiʼin rí ikhiin nundxa̱ʼwa̱míjna̱ xóo Judas bi̱ nindxu̱u̱ Galileo, mbáa mesías bi̱ minduwaʼ nákha siglo timbá, bi̱ niʼni nduwiinʼ mbaʼin xa̱bu̱. Mbáa historiador judío Josefo niʼthí rí xa̱bu̱ bugi̱ “nixkaxi̱i̱n xa̱bu̱ mu xúnimbu̱ún, naʼthúún rí ikhiin naʼngu̱u̱n nuni numáá impuesto náa Roma”. Xa̱bu̱ romanos nixiyáa Judas (Hech. 5:37). Tikhun celotes niguánu nixnúún xa̱bu̱ mu muni rí nandún.

4 Mú mbá xúgínʼ judíos nandún ma̱ʼkha̱nú Mesías. Ikhiin niguáʼti̱i̱n rí mani̱ndxu̱u̱ mbáa xa̱bu̱ ede̱ político bi̱ maʼni káwíin náa Roma ga̱jma̱a̱ maʼni rí judíos makuwa májánʼ xóo nákha ginii (Luc. 2:38; 3:15). Mbaʼin nikumu̱ún rí Mesías magíʼ mbáa reino náa tsu̱du̱u̱ Ku̱ba̱ʼ náa Israel. Ikhú, mbaʼin wéñuʼ judíos bi̱ kuwa náa i̱ʼwáʼ xuajen matangi̱i̱n makuwa náa xuajñún. Mú, Juan bi̱ nakumíínʼ iyááʼ xa̱bu̱ niraxu̱u̱ mbá miʼtsú Jesús: “¿An Ikan ñajuanʼ tsi xta maʼka, o maguaʼtinxoʼ imba-dxeʼ?” (Mat. 11:2, 3.) Mbáa ikhaa nandoo mbaʼyoo á mu imba̱a̱ xa̱bu̱ gáʼnimbánuu rí nandún judíos. Nákha nituxi̱i̱ Jesús, a̱jmi̱i̱n discípulos nixkamaa náa kamba̱a̱ Emaús ga̱jma̱a̱ nitháán rí Mesías táʼni rí ikhiin guáʼthi̱i̱n (atraxnuu Lucas 24:21). Ga̱jma̱a̱ nguáthá mbiʼi nda̱wa̱á apóstoles niraxi̱i̱ Jesús: “Señor, ¿an matane ri ma’tañajunmina’ xuajin Israel mbuju xugui’ radxe’?” (Hech. 1:6.)

5. a) Náa numuu rí galileos nindúún rí Jesús mani̱ndxu̱u̱ rey rá. b) Xú káʼnii nixprígún Jesús xá.

5 Rúʼko̱ rí niguáʼti̱i̱n maʼni Mesías, niʼni rí galileos maʼndún rí Jesús mani̱ndxu̱u̱ rey. Mbáa ndiyáá xóo mbáa Xa̱bu̱ Ñajunʼ májánʼ wéñuʼ: Májánʼ eʼthí náa inún mbaʼin xa̱bu̱ ga̱jma̱a̱ gíʼdoo tsiakii mu maʼni thanún xa̱bu̱ bi̱ naʼniún nandii ga̱jma̱a̱ naxniʼtsun bi̱ naxkidxu̱u̱n. Nda̱wa̱á rí nixniʼtsun mbá witsu mil xa̱bu̱, ni̱jkha̱nú ndiʼyoo rí “maguhua xabo aguya maʼga jiʼya gajma tsiake numu ri manindxu rey”, ikha jngó “neʼnetsinguamineʼ nitsimu mba juba mbahui” (Juan 6:10-15). I̱mba̱ néjtsuu, náa i̱mba̱ rídoo lamáa ndrígóo Galilea, xa̱bu̱ nánguá nidxún wéñuʼ. Ikhú Jesús niʼthún mbaʼin xa̱bu̱ rí ikhaa ni̱ʼkha̱ náa tsu̱du̱u̱ Ku̱ba̱ʼ mu mambáñun muniʼniiʼ Dios raʼkháa maxnún rí nda̱ñúnʼ. Ikhaa niʼthún: “Guñajunla, maxuñajunla numu gunitsu ri ndamba, indo numu gunitsu ri ndaʼya asjndo jamu” (Juan 6:25-27).

6. Xú káʼnii nisngájma kaʼwu rí Jesús táyááʼ makudaminaʼ náa política dí rígá náa tsu̱du̱u̱ Ku̱ba̱ʼ rá. (Atayáá timbá xtiʼkhu.)

6 Nákha inuu makhañúu Jesús, ndiʼyoo rí tikhun bi̱ nagún kidxuuʼ niguáʼti̱i̱n magíʼ mbá reino náa tsu̱du̱u̱ Ku̱ba̱ʼ náa Jerusalén. Mu mambáñun makru̱ʼu̱u̱n rí ikhaa xáʼni rígi̱, niʼthún xkri̱da ndrígóo minas. Ikhí, ikhaa niʼni mbríguminaʼ ga̱jma̱a̱ mbáa “xabo tsi mapu-guiʼdo numu asjndo naki niguma” bi̱ mbaʼyóoʼ maʼga̱ mitsínguánʼ (Luc. 19:11-13, 15). Imbo̱o̱ mbiʼi, Jesús niʼthún rí xú káʼnii ikhaa nayambáá náa Xa̱bu̱ Ñajunʼ romano. Xa̱bu̱ Ñajunʼ Poncio Pilato niraxu̱u̱: “¿An Ikan ñajuanʼ Rey drigun judío-dxeʼ?” (Juan 18:33.) Índo̱ Pilato nixtáa raʼtáñajunʼ, nixmiéjunʼ wéñuʼ ga̱jma̱a̱ rí políticos muxuximíjna̱. Ikha jngó nimiñu rí Jesús makuximinaʼ. Mú Jesús niriʼñuu: “Raʼka naʼ numba rigueʼ itañajunloʼ-jun” (Juan 18:36). Ikhaa xakudaminaʼ náa política, numuu rí Reino ndrígóo mani̱ndxu̱u̱ mbáa Xa̱bu̱ Ñajunʼ mekhuíí. Ma̱ngaa, niʼthúu̱n rí ñajunʼ rí gíʼdoo náa tsu̱du̱u̱ Ku̱ba̱ʼ ‹nindxu̱u̱ rí maʼtáraʼa ga̱jma̱a̱ numuu rí gajkhun› (atraxnuu Juan 18:37).

Lá naxmiéjunlú ga̱jma̱a̱ numuu xkujndu rí xtáa rarígá náa numbaaʼ o ga̱jma̱a̱ numuu Reino ndrígóo Dios dxe̱ʼ. (Atayáá kutriga̱ 7).

7. Náa numuu rí ma̱ndoo mani̱ndxu̱u̱ mingíjyúuʼ rí muʼni gaʼduunʼ rí mumbáñun políticos rá.

7 Jesús ndiʼyoo májánʼ ndiéjunʼ ñajunʼ rí gíʼmaa maʼni. Á mu mangáanʼ nduʼyáá májánʼ káʼnii ñajunʼ rí gíʼmáanʼ muʼni, xumbáñun políticos bi̱ nuni xkujndu ga̱jma̱a̱ numún xuajñún, asndu má náa a̱jkiu̱lú. Rígi̱ mani̱ndxu̱u̱ mingíjyúuʼ. Mbáa superintendente viajante naʼthí: “Xa̱bu̱ náa kúwáanʼxu nundxa̱ʼwa̱míjna̱ i̱mba̱ núthu ga̱jma̱a̱ numuu política. Nanigu̱nʼ wéñuʼ xuajñún náa kuwa, ga̱jma̱a̱ mbaʼin nakumu̱ún rí política maʼni makuwa májánʼ. Mú a̱ngiu̱lú nuñewa̱a̱n rí makuwa kambáxu̱u̱n índo̱ nutaraʼa ajngáa rí májánʼ ga̱jma̱a̱ numuu Reino. Nduyáá májánʼ rí Dios maʼni gámbáa dí ra̱májánʼ ga̱jma̱a̱ i̱ʼwáʼ xkujndu rí nuraʼníí”.

XÚ KÁʼNII NIʼNI JESÚS NÁA XKUJNDU NDRÍGU̱ÚN POLÍTICOS RÍ NARKUÁJINʼ XA̱BU̱ RÁ.

8. Ndiéjunʼ dí ra̱májánʼ niniu̱u̱n judíos nákha siglo timbá rá.

8 Índo̱ narígá dí ra̱májánʼ, xa̱bu̱ nuxudami̱jna̱ itháan náa política. Nákha mbiʼi rí nixtáa Jesús, rí miʼni numáá impuesto niʼni marigá wéñuʼ xkujndu. Rí niʼni rí Judas bi̱ nindxu̱u̱ Galileo makuximínaʼ náa Roma, numuu rí romanos nini censo mu mbuyáá á mu xúgínʼ xa̱bu̱ nuni numáá impuesto. Xa̱bu̱ ndiyóoʼ muni numáá mba̱a̱ impuesto ga̱jma̱a̱ numuu ku̱ba̱ʼ ga̱jma̱a̱ guʼwún. Ga̱jma̱a̱ numuu bi̱ nuruma mbújkha̱a̱ nuni kuʼwáʼ, rígi̱ niʼni marigá itháan xkujndu. Nguáná bi̱ nuruma mbújkha̱a̱ nuni numún Xa̱bu̱ Ñajunʼ mu muguaʼdáá mbá ñajunʼ ga̱jma̱a̱ nda̱wa̱á najmún ñajunʼ ndrígu̱ún mu muguaʼdáá itháan mbújkha̱a̱. Zaqueo, bi̱ kayá edxu̱u̱ náa bi̱ nuruma mbújkha̱a̱ náa xuajen Jericó, nigiʼdoo wéñuʼ numuu rí niʼni kúwúnʼ xa̱bu̱ (Luc. 19:2, 8). Ga̱jma̱a̱ mbáa raʼkháa i̱ndó ikhaa niʼni rígi̱.

9, 10. a) Xú káʼnii nini bi̱ guáʼdáá sia̱nʼ náa Jesús mu ikhaa makudaminaʼ náa política rá. b) Ndiéjunʼ ejmañulú ga̱jma̱a̱ numuu rí niʼni Jesús rá. (Atayáá timbá xtiʼkhu.)

9 Xa̱bu̱ bi̱ guáʼdáá sia̱nʼ náa Jesús nigíʼ muni rí ikhaa mayambáá ga̱jma̱a̱ numuu impuestos. Mu muni̱i̱ rígi̱, niraxi̱i̱ ga̱jma̱a̱ numuu “mbuka”, mbá impuesto rí mbá denario rí gíʼmaa muni numáá xúgínʼ xa̱bu̱ bi̱ kuwa náa Roma (atraxnuu Mateo 22:16-18). Judíos tánigunʼ rígi̱ numuu rí nasngájma dí Roma naʼtáñajúnʼ. Tsáʼkhá ndrígu̱ún “xabi Herodes” ninindxu̱u̱: Á mu Jesús tsíyoo gáʼyoo impuesto, ma̱ndoo muthi rí ikhaa nakuximinaʼ náa Roma, mú á mu naʼthí rí gíʼmaa muni numáá, mbáa xa̱bi̱i̱ muniñaʼ.

10 Mu xáyambáá gi̱i̱ ni má ñuʼún, Jesús niñewu̱u̱n wéñuʼ xú káʼnii mariʼña̱a̱. Ikhaa niʼthí: “Guxnala César ri drigo-ma César, jame guxnala Dios ri drigo-ma Dios” (Mat. 22:21). Gajkhun má rí ndiʼyoo rí mbaʼin bi̱ nuruma mbújkha̱a̱ nuni kuʼwáʼ. Mú táʼndoo dí rígi̱ maʼni jnga̱a̱ náa rí itháan gíʼdoo numuu: Bi̱ phú maʼnimbánuu xkujndu dí rígá náa numbaaʼ nindxu̱u̱ Reino ndrígóo Dios. Xúʼko̱ nigíʼ mbá xkri̱da rí xúgiáanʼ ma̱ndoo mbuʼyaridáá. Maski ajndu rígi̱ nakujmaa rí májánʼ nindxu̱u̱, nditháan ragíʼmaa muxuʼdámíjná náa política. Bi̱ ni̱ndxu̱lú cristianos nduʼyááʼ Reino ga̱jma̱a̱ rí Dios ndaʼyoo rí nindxu̱u̱ jmbu ki xóo rí mundxaʼwamíjna̱ wéñuʼ ga̱jma̱a̱ numuu dí ra̱májánʼ o muʼthá numáá rígi̱ (Mat. 6:33).

11. Ndiéjunʼ gambáyulú mu maʼngulú muʼni gajmiúlú dí ra̱májánʼ rá.

11 Mbaʼin xa̱bi̱i̱ Jeobá niʼngu̱u̱n niniñaaʼ ku̱ma̱ rí guáʼdáá nákha ginii. Mbáa ndxájulú a̱ʼgu̱ bi̱ na̱ʼkha̱ náa Gran Bretaña naʼthí: “Nda̱wa̱á rí ninigajmaa rí xóo mambáñun xa̱bu̱ náa universidad, ku̱ma̱ ndrígóʼ niʼni rí maʼndo̱ʼ mambáñun itháan xa̱bu̱ numbaaʼ. Nindoʼ mambáñun xa̱bu̱ bi̱ skununʼ, numuu rí nuniuxu wéñuʼ dí ra̱májánʼ. Naʼngoʼ nadaʼ náa nutamíjnaxu, mú niʼni maxtáá gíná má xúʼko̱. Na̱nguá nikroʼoʼ rí índo̱ narígá dí ra̱májánʼ ga̱jma̱a̱ numuu raza, rígi̱ rígá náa awúu̱n a̱jkiu̱ún xa̱bu̱ ga̱jma̱a̱ gíʼmaa magajnáa asndu ikhí. Mú índo̱ nigíʼdu̱u̱ ninigajmaa Biblia, ikhú ni̱jkhánú ndi̱yo̱o̱ rí mbaʼyóoʼ maríyaʼ asndu náa a̱jkiu̱nʼ rígi̱. Ga̱jma̱a̱ mbáa ndxájulú a̱ʼgu̱ bi̱ miʼxáa niʼngo̱o̱ nimbáyuuʼ mani rígi̱. Rí mbiʼi xúgi̱, ni̱ndxu̱ʼ precursora regular náa mbá congregación rí nuthi ajngáa señas. Xtáá rajmañuʼ mathu̱u̱n asndu xú káʼnii má xa̱bu̱”.

“ATAXUMAʼ CHIDIAʼ NAʼ XTO”

12. Ndiéjunʼ nindxu̱u̱ “levadura” rí Jesús niʼthún xa̱bi̱i̱ muni gaʼduunʼ rá.

12 Nákhi mbiʼi rí nixtáa Jesús, religión nakudaminaʼ wéñuʼ náa política. Náa libro La vida cotidiana en Palestina en tiempo de Jesús naʼthí rí “sectas religiosas niʼni markuájinʼ judíos rí xóo xúgi̱ nagumbiʼñún partidos políticos”. Ikha jngó Jesús niʼthún xa̱bi̱i̱ ajngáa rígi̱: “Guyala, guñahuamijnala naʼ inu levadura drigun fariseo, gajma naʼ inu levadura drigo Herodes” (Mar. 8:15). Índo̱ niʼthí ga̱jma̱a̱ numuu Herodes, mbáa niʼthí ga̱jma̱a̱ numún xa̱bi̱i̱. Eʼwíínʼ grupo, bi̱ ni̱ndxu̱ún fariseos, nindúún rí judíos markuájimíjná. Náa Evangelio ndrígóo Mateo, Jesús ma̱ngaa niʼthí ga̱jma̱a̱ numún saduceos. Xa̱bu̱ bugi̱ nandún rí maʼtáñajúúnʼ Xa̱bu̱ Ñajunʼ ndrígóo Roma, mbaʼin rí ikhiin ninigu̱nʼ mani̱ndxu̱ún políticos. Jesús niʼthún xa̱bi̱i̱ rí xundawamíjna̱ náa “levadura” náa ajtsíin grupo bugi̱, xóo muʼthá, kiʼsngáa ndrígu̱ún (Mat. 16:6, 12). Rígi̱ niʼthí Jesús nda̱wa̱á rí galileos nindúún mugíʼ Jesús xóo rey.

13, 14. a) Ndiéjunʼ erígá índo̱ religión nundawamíjna̱ náa política rá. b) Náa numuu dí ragíʼmaa muʼni dí ra̱májánʼ maski ajndu nagumáanʼ dí ra̱májánʼ rá. (Atayáá timbá xtiʼkhu.)

13 Índo̱ religión nundawamíjna̱ náa politica, tséʼni mingíjyúuʼ muxmijná xa̱bu̱. Jesús niʼsngúún xa̱bi̱i̱ á mu xtáa rarígá xúʼko̱ mbaʼyóoʼ makuwá jmbu. Ikha jngó, bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ náa ndxajkun ga̱jma̱a̱ fariceos niriyaʼ awan rí muxiyáa Jesús. Ikhiin ndiyáá xóo mbáa bi̱ tsíyoo gáʼñun políticos ga̱jma̱a̱ i̱ʼwáʼ religión, nithi dí ra̱májánʼ ga̱jma̱a̱ numuu. ikhiin nithi: “Xi muniʼñaʼlo xkuaʼni, mba xuguinʼ xabo majumu-juya, aʼkue ri maguhua xabo romano murigu-jaʼyaʼlo naʼ juhualo guejio, gajma mbayaʼlo” (Juan 11:48). Ikha jngó, Caifás bi̱ kayá edxu̱u̱ náa ndxajkun, ndiyá edxu̱u̱ mu muriyaʼ awan xóo guxíyáa Jesús (Juan 11:49-53; 18:14).

14 Caifás nigi̱ʼthu̱u̱n maʼni mikína mu makunguinʼ soldados mu murtuwiin Jesús. Jesús ndiʼyoo dí marigá dí ra̱májánʼ. Ikha jngó, índo̱ ni̱ʼphu̱ iwáá ganitsu, niʼthún apóstoles ndrígóo mbuyááʼ chídí. Mbájndi má a̱jma̱ gáʼyóóʼ mu maʼsngúún mbá ikha rí gíʼdoo wéñuʼ numuu (Luc. 22:36-38). Mbruʼun má rúʼko̱, Pedro nikiʼnáa wéñuʼ índo̱ ndiʼyoo rí xtáa rarígá, rí niríyaʼ chídiu̱u̱ ga̱jma̱a̱ nixnúu mbáa bi̱ ni̱ʼkha̱ gagujtuwiin Jesús (Juan 18:10). Mú Cristo niʼthúu̱n Pedro: “Ataxumaʼ chidiaʼ naʼ xto, numu ri xuguinʼ xabo tsi nuguidaʼ chidi ñau, chidi-ma gajañu gajma” (Mat. 26:52, 53). Rí niʼsngáa rúʼko̱ nambánii ga̱jma̱a̱ rí niʼthí Jesús nákha ginii: Rí xa̱bi̱i̱ ragíʼmaa mundawamíjna̱ náa numbaaʼ rígi̱ (atraxnuu Juan 17:16). Ndiyóoʼ muniñaʼ rí Dios maʼni gámbáa dí ra̱májánʼ.

15, 16. a) Xú káʼnii embáñun cristianos Ajngá rawunʼ Dios mu muni gaʼduunʼ xkujndu rá. b) Ndiéjunʼ rí mixtiʼkhu eʼyoo Jeobá rá.

15 A̱ngiu̱lú bi̱ niʼthá ga̱jma̱a̱ numún náa timbá kutriga̱ nijmañún ga̱jma̱a̱ numuu ikha rúʼko̱ ga̱jma̱a̱ niriʼkumijnáa numuu rí nindúún mani̱ndxu̱ún xóo Cristo. Ndxájulú a̱ʼgu̱ bi̱ xtáa náa Europa naʼthí: “Ndi̱yo̱o̱ rí índo̱ nuxmijná xa̱bu̱ na̱nguá rígá rí májánʼ. Bi̱ nuxmijná nakháñun ga̱jma̱a̱ mbaʼin i̱ndó guáʼdáá sia̱nʼ. Niʼni maxtáá wéñuʼ gagi índo̱ nijmañuʼ rí naʼthí náa Biblia rí i̱ndó Dios ma̱ʼkha̱ kayóo rí májánʼ náa tsu̱du̱u̱ Ku̱ba̱ʼ. Rígi̱ nindxu̱u̱ ajngáa rí nitaráʼa mbá skíñúʼ witsu tsiguʼ”. Ndxájulú bi̱ xtáa náa África niriʼkuriyaʼ lanza ga̱jma̱a̱ mbá “espada ndrígóo espíritu”, xóo muʼthá, Ajngá rawunʼ Dios (Efes. 6:17). Rí xúgi̱ naʼtáraʼa ajngáa rí tsímáá náa xúgínʼ xa̱bu̱, tséʼniuu má náa xuajen eguwáʼ. Ndxájulú a̱ʼgu̱ bi̱ xtáa náa Europa, nda̱wa̱á rí ninindxu̱u̱ xa̱bi̱i̱ Jeobá ndiyáa mbáa ndxájulú bi̱ xtáa náa i̱mba̱ xuajen bi̱ nákha ginii naguiyuʼ kaʼñún.

16 ¡Ra̱ʼkhá tháán gíʼdoo numuu muriʼkumijná! Náa Biblia naʼni mbríguii xa̱bu̱ numbaaʼ ga̱jma̱a̱ lamáa rí nambuximinaʼ má xúʼko̱, rí tsiwi̱ji̱ nditháan (Is. 17:12; 57:20, 21; Rev. 13:1). Xa̱bu̱ nuniñaʼ rí políticas markuájinʼ, muxuximi̱jna̱ o muxmijná ga̱jma̱a̱ mbá dí ragíʼdoo numuu. Mú ikháanʼ nakuwáanʼ tsímáá ga̱jma̱a̱ nakuwáanʼ mbá kambáxulú. Jeobá nadxuu índo̱ ndaʼyoo rí mixtiʼkuáanʼ, rí kuwáanʼ mbá kambáxulú raʼkháa xóo numbaaʼ náa nurkuajimíjná xa̱bu̱ (atraxnuu Sofonías 3:17). *

17. a) Náa biʼyaa ajtsú enii ma̱ndoo mambáyulúʼ mu makuwáanʼ mbá kambáxulú rá. b) Ndiéjunʼ gúʼyáá náa imbo̱o̱ artículo rá.

17 Náa artículo rígi̱, ndiʼyáá ajtsú enii rí xú káʼnii gándoo gakuwa mbá kambáxu̱u̱n cristianos. Timbá, rí maku̱mu̱lú kuʼyáá Reino ndrígóo Dios rí maʼni gámbáa dí ra̱májánʼ. Raga̱jma̱, rí xumbáyii nimbáa político. Ga̱jma̱a̱ rí maʼni ragajtsú, muʼni gaʼduunʼ rí muxmíjná. Mú, rí xóo gundxaʼwamíjna̱ ga̱jma̱a̱ numún eʼwíínʼ maʼni rí xákuwáanʼ mbá kambáxulú. Náa imbo̱o̱ artículo, mbuʼyáá xú káʼnii gúʼni gaʼduunʼ rí xóo nundxa̱ʼwa̱míjna̱ ga̱jma̱a̱ numún eʼwíínʼ xó má nini timbíi̱n cristianos.

^ párr. 16 Sofonías 3:17: “Jeobá Dios ndrígáʼ xtáa náa ikháánʼ. Numuu rí ikhaa gíʼdoo tsiakii, maʼni kríñanʼ. Ikhaa maʼni mba̱a̱n ga̱jma̱a̱ gagi wéñuʼ. Ikhaa nda̱a̱ rí gáʼthi numuu rí nandoo kaʼyaʼ. Ikhaa maʼdxuu ga̱jma̱ʼ rí asndu mandxaʼwá ga̱jma̱a̱ gagi”.