Atambaʼtaa mu matraxnuu

Ayuʼ náa naʼthí rí xú káʼnii nindxu̱u̱ ináa

Lá natayáá má ráʼ.

Lá natayáá má ráʼ.

Xú kaʼnii eyáá israelitas nákha wajyúuʼ náá mbiʼi gi̱ʼdu̱u̱ tsiguʼ ga̱jma̱a̱ gu̱nʼ rá.

ISRAELITAS bi̱ nikúwi̱i̱n náa Ku̱ba̱ʼ rí nijuiʼthá makánún, índo̱ nagi̱ʼdu̱u̱ tsiguʼ, rí xúgi̱ nindxu̱u̱ gu̱nʼ septiembre ga̱jma̱a̱ octubre, ikhiin nugíʼdi̱i̱ nuxnáá xtu̱bi̱ mu mudu.

Xa̱bu̱ nduyáá Gu̱nʼ mu muthi nguáthá mbiʼi gagiʼdoo mbá gu̱nʼ, á mu 29 o 30 mbiʼi. Nduyáá A̱jkha̱ʼ mu muthi nguáthá mbayuuʼ gaʼni dí mbá tsiguʼ. Mbá tsiguʼ dí na̱ʼkha̱ gu̱nʼ nindxu̱u̱ tsíʼgíiʼ ki xóo mbá tsiguʼ dí na̱ʼkha̱ a̱jkha̱ʼ, ga̱jma̱a̱ numuu rígi̱ dí nixuda̱a̱ʼ mbiʼi o nixuda̱a̱ʼ mbá gu̱nʼ mu maxnáa mbá tsiguʼ. Ikha jngóo calendario nambríguíi ga̱jma̱a̱ gu̱nʼ dí nudu o índo̱ nuda̱a̱ dí nijuiʼdu.

Nákha mbiʼi rí nixtáa Moisés, Dios niʼthúún israelitas rí tsiguʼ mitsúʼkháan gíʼmaa magi̱ʼdu̱u̱ ga̱jma̱a̱ gu̱nʼ abib, (o nisán) rí xúgi̱ nindxu̱u̱ marzo ga̱jma̱a̱ abril (Éx. 12:2; 13:4). Náa gu̱nʼ nisán israelitas ndayóoʼ muniriyaaʼ mbá ndxa̱a̱, náa awúu̱n ndxa̱a̱ rúʼko̱ ndayóoʼ muxnajxi̱ cebada dí nijmaa ginii náa inuu Jeobá (Éx. 23:15, 16).

Emil Schürer mbáa bi̱ naʼthí xú kaʼnii ni̱ʼkha̱ rarígá naʼthí: “Na̱nguá má gakhii nindxu̱u̱ mu mbuyáá á mu mugida̱a̱ʼ gu̱nʼ o na̱nguá. Ndxa̱a̱ Pascua gíʼmaa mambríguíi ga̱jma̱a̱ índo̱ naʼni gu̱nʼ nijndii, rígi̱ nagumariya̱a̱ʼ gu̱nʼ Nisán (14 ñajunʼ gu̱nʼ Nisán), rígi̱ gíʼmaa maʼni wakhíʼ índo̱ nagi̱ʼdu̱u̱ primavera, índo̱ mbiʼi ga̱jma̱a̱ mbruʼun mbríguu mba̱ʼu̱. Á mu naguanu nduyáá índo̱ naguámbáa tsiguʼ xáxnáa gu̱nʼ dí magi̱ʼdu̱u̱ Pascua, ikhú naxuda̱a̱ʼ mbá gu̱nʼ guapháá nákha xóó tségi̱ʼdu̱u̱ Nisán” (Historia del pueblo judío en tiempos de Jesús 175 ts.g. - 135 ts.n., traducción de J. Cosgaya ga̱jma̱a̱ A. Piñero).

Bi̱ ni̱ndxu̱xu̱ Testigos de Jeobá nunixu ikháá kayuuʼ, mu xúʼko̱ muríyaʼxu mbiʼi dí magumari̱ya̱a̱ʼ Ganitsu wañuu Señor, rígi̱ naʼni marzo o abril ga̱jma̱a̱ nindxu̱u̱ 14 ñajunʼ gu̱nʼ nisán, xó má naʼthí calendario hebreo. Mbiʼi dí marigá Conmemoración najuiʼthún wapháá xúgíinʼ a̱ngiu̱lú bi̱ kúwi̱i̱n náa xúgíʼ numbaaʼ. *

Xú kaʼnii eyáá israelitas náá mbiʼi gi̱ʼdu̱u̱ ga̱jma̱a̱ naguámbáa gu̱nʼ rá. Rí mbiʼi xúgi̱ na̱nguá má gakhii nindxu̱u̱ numuu dí guaʼdáá mbá calendario náa ma̱ndoo mbuʼyáá o ma̱ndoo mbuʼyáá náa mbá celular o tablet. Mú nákhi nikúwá israelitas ninindxu̱u̱ gakhii.

Nákha mbiʼi rí nixtáa Noé xúgíʼ gu̱nʼ gíʼdoo mbá 30 mbiʼi (Gén. 7:11, 24; 8:3, 4). Nda̱wa̱á índo̱ niguma calendario hebreo raʼkháa xúgíʼ gu̱nʼ gíʼdoo mbá 30 mbiʼi. Índo̱ naʼni gu̱nʼ rudiiʼ ikhú nagi̱ʼdu̱u̱ imbo̱o̱ʼ gu̱nʼ, xóo muʼthá nda̱wa̱á dí gájngoo 29 o 30 mbiʼi dí ni̱ʼkha̱ gu̱nʼ.

Mbá miʼtsú David ga̱jma̱a̱ Jonatán nithi: “Gájtsíí maʼni gu̱nʼ rudiiʼ”, nindúún gúthi dí nindxu̱u̱ imbo̱o̱ʼ gu̱nʼ (1 Sam. 20:5, 18). Ikha jngóo índo̱ niʼni tsiguʼ mil, tsiguʼ ginii, nduyáá má náá mbi̱ʼi̱i̱ gi̱ʼdu̱u̱ gu̱nʼ. Xú káʼnii ndiyáá israelitas náá mbiʼi gi̱ʼdu̱u̱ imbo̱o̱ʼ gu̱nʼ rá. Nuxkamaa xóo xtiʼña̱a̱ náa Misná, (ni̱ndxu̱u̱ mbá libro náa naxtangijxi̱i̱ xúgíʼ rí nuni ga̱jma̱a̱ xtángoo ndrígu̱ún judíos) índo̱ israelitas nitangiín náa xuajñún mbá juwan igu̱nʼ xa̱bu̱ ñajunʼ bi̱ nuyegún edxu̱u̱ náa dxajkun nagimbíin mambá índo̱ naguámbáa ñajunʼ gu̱nʼ xóo muʼthá mbiʼi 30. Ndiéjuunʼ eyáá mu muraʼwi̱i̱ dí muni xá.

Índo̱ naʼni wakhíʼ nuxuʼmiin tikhun xa̱bu̱ náa rexo̱o̱ Jerusalén mu muyejxi mekhuíí. Índo̱ xa̱bu̱ bugi̱ ndiyáá dí gíʼ gu̱nʼ rudiiʼ mbá nacha̱ nagún gúthún xa̱bu̱ ñajunʼ, índo̱ xa̱bu̱ ñajunʼ nduyáá rígi̱ ikhú nuthi dí nagi̱ʼdu̱u̱ imbo̱o̱ʼ gu̱nʼ. Ndiéjuunʼ eni̱ índo̱ rakáʼnii mbuyáá gu̱nʼ ga̱jma̱a̱ numuu rí nakambájthu̱u̱n rá. Ikhú nuthi dí mbiʼi rúʼko̱ naguámbáa gu̱nʼ ga̱jma̱a̱ dí imbo̱o̱ʼ mbiʼi nagi̱ʼdu̱u̱ imbo̱o̱ʼ gu̱nʼ.

Náa libro Misná naʼthí: “Índo̱ naraʼwíí dí maʼni xa̱bu̱ ñajunʼ nagrigu aguʼ náa inuu kúbá Olivos mijngii Jerusalén ga̱jma̱a̱ i̱ʼwáʼ kúbá mitsidanʼ dí rígá náa Israel. Nda̱wa̱á nánguá nijmún aguʼ, nixuʼmiin xa̱bu̱ mu muthi ndiéjunʼ dí niraʼwi̱i̱ muni. Índo̱ nuni rígi̱ xúgíinʼ Judío nandoo nudxawíín náa mbiʼi gi̱ʼdu̱u̱ imbo̱o̱ʼ gu̱nʼ, tséʼñuu á mu kúwá náa Jerusalén o náa i̱ʼwáʼ xuajen, ma̱ndoo muniriyaaʼ ndxa̱a̱ ikháá má mbiʼi.

Cuadro dí kama agoo mambáyulú makru̱ʼu̱lú xú kaʼnii embríguíi ga̱jma̱a̱ mbá calendario hebreo índo̱ ndayáa gu̱nʼ, índo̱ narígá ndxa̱a̱ ga̱jma̱a̱ índo̱ naʼni mijkha, mingúwan o naxnáa ruʼwa.

^ Atayáá i̱yi̱ʼ Bi̱ Nayejngoo dí nigájnuu 15 ñajunʼ gu̱nʼ febrero tsiguʼ 1990, ináa 15, ga̱jma̱a̱ i̱yi̱ʼ Bi̱ Nayejngoo dí nigájnuu 1 ñajunʼ gu̱nʼ noviembre tsiguʼ 1977 náa sección “Preguntas de los lectores”.