Atambaʼtaa mu matraxnuu

Ayuʼ náa naʼthí rí xú káʼnii nindxu̱u̱ ináa

ARTÍCULO RÍ MUʼNIGAJMAA 19

Nda̱a̱ nimbá rí erikhún xa̱bu̱ jmbiin

Nda̱a̱ nimbá rí erikhún xa̱bu̱ jmbiin

“Tsímáá kúwá bi̱ nandún kuyáá xtángoo ndrígáaʼ, ga̱jma̱a̱ náa ikhiin nda̱a̱ rí eʼni majngrádiinʼ” (SAL. 119:165).

AJMÚÚ 122 ¡Gaguajún jmbu, guñajunʼ má xúʼko̱!

RÍ MUʼNIGAJMAA *

1, 2. a) Dí niʼthí mbáa sociólogo náa mbá libro rá. b) Ndiéjunʼ gúʼyáá náa artículo rígi̱ rá.

RÍ MBIʼI xúgi̱, mbaʼin xa̱bu̱ nuthi rí nunimbu̱ún kuyáá Jesús mú na̱nguá endrigú kiʼsngáa ndrígóo (2 Tim. 4:3, 4). Mbáa sociólogo niʼnirámáʼ náa mbá libro: “Á mu mbiʼi rí kuwáánʼ xúgi̱ gáxtáa imba̱a̱ Jesús rí mbiʼi xúgi̱ bi̱ maʼthí ikha̱á kayuuʼ xóo niʼthí Jesús [...], lá mu̱ʼni̱ ikha̱á kayuuʼ xó má nini̱ xa̱bu̱ bi̱ nikúwá nákha a̱jma̱ míí tsiguʼ ráʼ. [...] Xúʼko̱”.

2 Nákha timbá siglo, mbaʼin xa̱bu̱ nidxawíín ga̱jma̱a̱ numuu rí niʼsngáa Jesús ga̱jma̱a̱ ndiyáá milagro rí niʼni mú táguaʼdáá fe. Náá numuu rá. Náa artículo rí niʼnigajmaa nákha ginii ikhí nijmañulúʼ mbá a̱jkhu̱ numuu, mú rí xúgi̱ mbuʼyáá imbá gíjkhu̱ xóó. Ma̱ngaa mbuʼyáá náá numuu rí tikhun xa̱bu̱ rí mbiʼi xúgi̱ tsíñún gúñún xa̱bi̱i̱ Jesús ga̱jma̱a̱ ndiéjunʼ gámbáyulú mu xájngrádáanʼ.

1) JESÚS TÁRAʼWÍIN XA̱BU̱

Mbaʼin táʼndún guyáá Jesús ga̱jma̱a̱ numuu rí xóo xa̱bu̱ bi̱ nimbájxu̱u̱ gajmíi̱n. Ndiéjunʼ rí naʼni majngradíí mbaʼin rí mbiʼi xúgíʼrá. (Atayáá kutriga̱ 3). *

3. Náá numuu rí táʼndún gúyáá Jesús tikhuun xa̱bu̱ rá.

3 Índo̱ Jesús nixtáa náa tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ, nimbájxu̱u̱ gajmíi̱n mixtiʼkhuun xa̱bu̱. Nikuiʼtsu gajmíi̱n xa̱bu̱ bi̱ guáʼdáá, xa̱bu̱ ñajunʼ, mú itháan nimbájxu̱u̱ gajmíi̱n xa̱bu̱ gíníi, mangiin bi̱ tsíñún gúñún. Nigáwiinʼ a̱jkiu̱u̱n kaʼñún mbaʼin xa̱bu̱ bi̱ nixudamíjna̱ a̱jkha̱ʼ. Tikhuun xa̱bu̱ bi̱ nixuximíjna̱ nijngrádiinʼ ga̱jma̱a̱ numuu rí niʼni Jesús. Ikha jngóo tikhuu xa̱bu̱ nirajxu̱u̱n discípulos: “Náa numuu rí nupiʼtsula gajmiála bi̱ nuruma mbújkha̱a̱ ga̱jma̱a̱ bi̱ nuni aʼkhá rá.” Jesús niʼthún: “Bi̱ kúwá májánʼ na̱nguá má eñúunʼ médico, mú bi̱ nandoo kháñúún nda̱ñúunʼ. Na̱nguá ni̱ʼkhá gáñiinʼ xa̱bu̱ jmbii, ni̱ʼkhá gáñiinʼ xa̱bu̱ aʼkhá, mu mata̱nga̱a̱ a̱jkiu̱ún” (Luc. 5:29-32).

4. Xóo má niʼthí gaʼyee Isaías, ndiéjunʼ rí táʼniún tsiánguá xa̱bu̱ judíos rá.

4 Dí eʼthí náa Biblia rá. Nákha Mesías xóó tséʼkha̱ náa tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ, Isaías niʼtáriyaʼ rí xa̱bu̱ xáʼndún gúyáá. Niʼthí: “Ninindxu̱u̱ mbáa xa̱bu̱ bi̱ niguiñunʼ kuyáá ga̱jma̱a̱ táʼndún gúyáá [...]. Asndu xóo guarka’u inuu náa ikháanʼlu. Niguiñun’ kuyáá, ga̱jma̱a̱ nduʼyáá rí asndu xóo ragíʼdoo numuu” (Is. 53:3). Xó má niʼthí náa najuiʼtáriyaʼ rígi̱, rí Mesías “xáʼndun gúyáá xa̱bu̱”, ikha jngóo xa̱bu̱ judíos bi̱ nikúwá nákha timbá siglo táʼniún tsiánguá rígi̱, numuu rí ndiyáá rí Jesús xáʼndún gúyáá.

5. Dí endxaʼwamíjna̱ mbaʼin xa̱bu̱ ga̱jma̱a̱ numún xa̱bi̱i̱ Jesús rá.

5 Lá ikháá má erígá rí mbiʼi xúgi̱ ráʼ. Xúʼko̱. Mbaʼin xa̱bu̱ ede̱ bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ náa religión nanigu̱u̱nʼ mundrígúun xa̱biu̱ún bi̱ najmañún ma̱ngaa bi̱ guáʼdáá numún náa xuajen rí kúwá, tséʼniuu asndu xkáʼnii endxaʼwamíjna̱ o xóo kúwá ga̱jma̱a̱ rí tsembríguii rí na̱ʼkha̱ raʼthí náa Biblia. Ikhiin má bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ náa religión nawiñuunʼ kuñúún xa̱bi̱i̱ Jeobá, bi̱ nu̱ʼni̱ ga̱jma̱a̱ gagi ñajunʼ Jeobá ma̱ngaa bi̱ kúwá kaʼwu, numuu rí náa numbaaʼ rígi̱ nduñún rí na̱nguá guáʼdáá numún. Xó má niʼthí Pablo, rí Dios niraʼwíin xa̱bu̱ bi̱ tsíñún gúñún (1 Cor. 1:26-29). Jeobá ndaʼñún xúgíinʼ xa̱bi̱i̱ bi̱ guájun jmbu dí guáʼdáá numún.

6. Dí niʼthí Jesús náa Mateo 11:25 ga̱jma̱a̱ 26 rá. Ga̱jma̱a̱ xú káʼnii gándoo gúʼyaridáá xkridoo xá.

6 Ndiéjunʼ gámbáyaaʼ mu xajngaríga̱a̱n rá. (Atraxnuu Mateo 11:25, 26). * Xátaniʼñánʼ rí nuthi xa̱bu̱ ga̱jma̱a̱ numún xa̱bi̱i̱ Jeobá maʼni rí majmáa a̱jkia̱a̱nʼ. Atayáá rí Jeobá nagruiguíin xa̱bu̱ guabiinʼ bi̱ nandún mu̱ni̱ ñajuunʼ (Sal. 138:6). Atatsaʼwáminaʼ xúgíʼ rí niʼngo̱o̱ niʼni Jeobá rí nijmiuu xa̱bu̱ bi̱ na̱nguá ejmañún mu muni dí nandoo ikhaa, bi̱ xa̱bu̱ nuthi rí tséjmañún ga̱jma̱a̱ na̱nguá ekru̱ʼu̱u̱n.

2) JESÚS NIʼNI GAʼDUUNʼ KIʼSNGÁA RÍ NDUWAʼ

7. Náá numuu rí niʼthún Jesús dí a̱jma̱ inún fariseos ga̱jma̱a̱ xú káʼnii niku̱mún xá.

7 Jesús nditháan támiñuu mu maʼthúún xa̱bu̱ ede̱ bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ náa religión nákha mbiʼi rí nixtáá. Mbá xkri̱da, fariseos nixná mbiʼñún bi̱ a̱jma̱ inún, numuu rí i̱ndó naxmiéjuunʼ rí mujñáa ñawúúnʼ raʼkháa rí muñawu̱u̱n anu̱ún (Mat. 15:1-11). Xa̱bi̱i̱ Jesús niguanún tsiánguá ga̱jma̱a̱ nitháán: “Lá natayáá rí nikiʼníin fariseos rí nirathúún ráʼ.” Jesús niriʼñúún: “Xúgíʼ iná rí táʼdu Anu̱ʼ bi̱ xtáa mekhuíí, maxtuburiyaʼ asndu ajmu̱u̱. Guniʼñúnʼla. Bi̱ nuxnún ikha bi̱ tsíkruigu̱u̱n ñajúnʼ. Á mu mbáa bi̱ tsíkruigo̱o̱ gáʼga kayáa imba̱a̱ bi̱ tsíkruigo̱o̱, mbá nájmi̱i̱n gájngumíʼíin náa iñáʼ” (Mat. 15:12-14). Maski ajndu xa̱bu̱ ede̱ bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ náa religión nikiʼníin kuyáá Jesús mú ikhaa tániñuʼ raʼthí rí gajkhun.

8. Xú káʼnii nisngájma Jesús rí Dios tsegruigú xúgíʼ rí nuʼsngáa religión rá.

8 Jesús tagruigú kiʼsngáa dí ragájkhun, ikhaa táʼthí rí Dios nagruigú xúgíʼ kiʼsngáa ndrígóo religión. Ikha jngóo niʼthí rí mbaʼin magún náa kamba̱a̱ dí ma̱ja̱nʼ rí maʼga kagui̱i̱n dí maguma gámbíin, mú nguéjmi̱i̱n magún náa kamba̱a̱ rí chája̱nʼ dí maʼga kagui̱i̱n rí makuwá kámuu mbiʼi (Mat. 7:13, 14). Gi̱i̱ niʼthí kaʼwu rí tikhuun muthi rí nuni̱ ñajunʼ Dios, mu ragájkhun nindxu̱u̱ dí nuthi. Ikha jngóo niʼthí ajngáa rígi̱: “Guñeumíjna̱la náa gaʼyee bi̱ minduwiinʼ bi̱ nunimíjna̱ xóo mugu̱, mú náa a̱jkiu̱ún ni̱ndxu̱ún xóo iña̱ʼ bi̱ najmangu̱u̱nʼ. Rí nuni gájmaʼniúnʼ ga̱jma̱a̱” (Mat. 7:15-20).

Mbaʼin táʼndún guyáá Jesús ga̱jma̱a̱ numuu rí niʼni gaʼduunʼ kisngáa rí nduwaʼ. Ndiéjunʼ rí naʼni majngradíí mbaʼin rí mbiʼi xúgíʼ rá. (Atayáá kutriga̱ 9). *

9. Arathá tikhuu kiʼsngáa dí Jesús tándoo gáʼyoo.

9 Dí eʼthí náa Biblia rá. Náa mbá kiʼtáriyaʼ rí na̱ʼkha̱ náa Escrituras naʼthí rí Mesías ma̱ndoo kaʼyoo wéñuʼ goʼwóo Jeobá rí asndu mani̱ndxu̱u̱ xóo aguʼ rí nakha náa awúu̱n a̱jkiu̱u̱n (Sal. 69:9; Juan 2:14-17). Ikhaa rúʼko̱ nixkajxi̱i̱ Jesús rí maʼthí pa̱jnu̱ kiʼsngáa rí nduwaaʼ ga̱jma̱a̱ i̱ʼwáʼ rí nuni religión dí ragájkhun. Mbá xkri̱da fariseos nuthi rí índo̱ mbáa nakháñuu najkha̱a̱ i̱mba̱ níʼkhá, mú Jesús niʼsngáa rí bi̱ nikháñúún kúwá runuʼ (Juan 11:11). Saduceos nuthi rí xágabi̱ín xa̱bu̱ bi̱ nikháñúún, mú Jesús nikujxi̱i̱ bi̱ nimbájxu̱u̱ ga̱jma̱a̱, bi̱ mbiʼyuu Lázaro (Juan 11:43, 44; Hech. 23:8). Fariseos nusngáa dí xúgíʼ rí naguáʼníí xúʼko̱ má katsíñánʼ marigá o Dios nandoo rí xúʼko̱ maguáʼníí, mú Jesús niʼsngáa rí xa̱bu̱ numbaaʼ ma̱ndoo muraʼwi̱i̱ á mu muni̱ ñajuunʼ Jeobá (Mat. 11:28).

10. Náá numuu rí mbaʼin xa̱bu̱ tsíñún gúyáá rí nuʼsngáa rá.

10 Lá ikháá má erígá rí mbiʼi xúgi̱ ráʼ. Xúʼko̱. Mbaʼin xa̱bu̱ najngrádiinʼ numuu rí índo̱ nuʼsngáa rí naʼthí náa Biblia nuʼni makujmaa xú káʼnii nindxu̱u̱ kiʼsngáa rí minduwaaʼ. Ga̱jma̱a̱ xa̱bu̱ bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ náa i̱ʼwáʼ religión nusngúún xa̱bu̱ rí Dios naʼni rí mumíniiʼ xa̱bu̱ ra̱míjínʼ náa infierno ga̱jma̱a̱ rígi̱ naʼni rí munimbu̱ún kuñún. Mú ikháanʼ bi̱ nuʼni ñajuunʼ Jeobá, mbáa Dios bi̱ gíʼdoo ngajua, tsíyulú gúʼyáá kiʼsngáa minduwaaʼ rígi̱. Ma̱ngaa i̱ʼwáʼ religión nusngáa rí índo̱ mbáa nakháñuu najkha̱a̱ i̱mba̱ níʼkhá, á mu gajkhun nindxu̱u̱ rígi̱, xáʼyóoʼ rí magabi̱ín xa̱bu̱. Mú ikháanʼ nuʼsngáa dí xúgíʼ rígi̱ nindxu̱u̱ ragájkhun numuu rí tséʼthí náa Biblia. Ma̱ngaa i̱ʼwáʼ religión nakumu̱ún rí xúgíʼ dí narígá xúʼko̱ katsíñánʼ marigá, mú ikháanʼ nuʼsngáa rí xúgiáanʼ ma̱ndoo muraʼwíí rí muʼni, ma̱ndoo muraʼwíí á mu muʼni ñajuunʼ Dios. Ga̱jma̱a̱ numuu xúgi̱ rígi̱, xa̱bu̱ bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ náa i̱ʼwáʼ religión nakiʼníin wéñuʼ kuyulú.

11. Xóo má niʼthí Jesús náa Juan 8:45 asndu 47, ndiéjunʼ rí gíʼthu̱u̱n Dios muni̱ xa̱bi̱i̱ rá.

11 Ndiéjunʼ gámbáyaaʼ mu xajngaríga̱a̱n rá. Á mu ikháán nandaaʼ xtayáá rí gajkhun, atanimbaaʼ xúgíʼ rí Dios naʼthí (atraxnuu Juan 8:45-47). * Xátani xóo niʼni Gixa̱a̱, ariejún jmbu má xúʼko̱ náa rí gajkhun ga̱jma̱a̱ nditháan xátatsiʼñáʼ rí natanimbaaʼ (Juan 8:44). Dios gíʼthu̱u̱n rí xa̱bi̱i̱ mbuyaridáá xkri̱doo Jesús. Ikha jngóo naʼthúún: “Gaguiyala ku̱ya̱a̱ dí ra̱májánʼ; gu̱ni̱ rí májánʼ” (Rom. 12:9; Heb. 1:9).

3) JESÚS NIʼNGO̱O̱ RÍ NIGUMA GÍNÁA

Mbaʼin táʼndún guyáá Jesús ga̱jma̱a̱ numuu rí nijuiʼdujmaa náa ixi̱. Ndiéjunʼ rí naʼni majngradíí mbaʼin rí mbiʼi xúgíʼ rá. (Atayáá kutriga̱ 12). *

12. Náá numuu rí mbaʼin judío nijngrádiinʼ ga̱jma̱a̱ rí xóo nikháñuu Jesús rá.

12 Xú káʼnii i̱mba̱ numuu rí nijngrádiinʼ judíos bi̱ nikúwá nákha mbiʼi rí nixtáa Jesús rá. Pablo niʼthí: “Mú ikháanʼ nuʼtáraʼa dí Cristo nijuiʼdujmaa náa ixi̱ mbá rí naʼni majngrádiinʼ bi̱ judíos, ga̱jma̱a̱ xa̱bu̱ numbaaʼ nduyáá dí ragíʼdoo numuu” (1 Cor. 1:23). Náá numuu dí rígi̱ niʼni majngrádiinʼ xá. Numuu rí ikhiin ndiyáá rí índo̱ nijuiʼdujmaa náa ixi̱ Jesús nini̱i̱ asndu xóo mbáa xa̱bu̱ ra̱májáanʼ ga̱jma̱a̱ mbáa xa̱bu̱ aʼkhá, raʼkháa xóo mbáa Mesías (Deut. 21:22, 23).

13. Ndiéjunʼ rí táʼndúún gúyáá bi̱ na̱nguá nindriguíi Jesús rá.

13 Judío bi̱ na̱nguá nindúún gundriguíi Jesús, na̱nguá nindúún mbuyáá rí ikhaa ragíʼdoo aʼkhúun, rí nithi dí minduwaaʼ ga̱jma̱a̱ numuu. Ga̱jma̱a̱ túnimbaníí numuu xó má kaʼyoo. Guʼwá ñajunʼ judío nicho̱o̱ mu maʼnimbánuu numuu ga̱jma̱a̱ túnimbaníí xó má naʼthí náa xtángoo (Luc. 22:54; Juan 18:24). Na̱nguá nidxawíín xúgíʼ xóo phú nirígá ga̱jma̱a̱ asndu bi̱ nunimbaníí xkujndu ndiyáʼ “mbá rí minduwaaʼ mu muxiyáa Jesús”. Numuu dí rúʼko̱ nánguá nijmaa, ikhú ndxajkun bi̱ kayá edxu̱u̱ niʼni rí Jesús maʼthí mbá rí maʼni magiʼdoo aʼkhúun, rí náa xtángoo na̱nguá e̱ʼkha̱ (Mat. 26:59; Mar. 14:55-64). Nda̱wa̱á rí Jesús nigabi̱i̱, xa̱bu̱ bi̱ ninimbaníí xkujndu ndrígóo nixnúún ‹mba̱a̱ mbújkha̱a̱ plata› soldado bi̱ nuñewa̱a̱n náa nijuiʼdi̱i̱ mu muthi mbá nduwaaʼ, náá numuu rí nda̱wa̱a̱ tsáa kraʼaa náa iñá wajinʼ (Mat. 28:11-15).

14. Ndiéjunʼ rí nijuiʼtáriyaʼ ga̱jma̱a̱ numuu Mesías rá.

14 Dí eʼthí náa Biblia rá. Maski ajndu mbaʼin judío bi̱ nikúwá nákha mbiʼi rí nixtáa Jesús na̱nguá niguáʼti̱i̱n rí Mesías makhañúu, mú guʼyáá ndiéjunʼ rí nijuiʼtáriyaʼ ga̱jma̱a̱ numuu: “Nini̱i̱ xóo mbáa xa̱bu̱ aʼkhá; ni̱jkha̱ kagu̱u̱ aʼkhá ndrígu̱ún mbaʼin xa̱bu̱, ga̱jma̱a̱ niguíín xa̱bu̱ aʼkhá” (Is. 53:12). Rí xóo nikháñuu Jesús, xóo mbáa xa̱bu̱ aʼkhá tánindxu̱u̱ mbá numuu rí judío ma̱ndoo majngrádiinʼ.

15. Xú káʼnii nduwaʼ rí nuthi xa̱bu̱ ga̱jma̱a̱ numún xa̱bi̱i̱ Jeobá rá.

15 Lá ikháá má erígá rí mbiʼi xúgi̱ ráʼ. Xúʼko̱. Xóo má Jesús mbaʼin xa̱bi̱i̱ Jeobá nuxruigui̱i̱n ga̱jma̱a̱ naguma gíníi. Guʼyáá tikhuu xkri̱da. Náa Estados Unidos, nákha siglo veinte, tsiguʼ 1930 ga̱jma̱a̱ 1940 ndiyóoʼ muʼgualú nángi eʼníí náa guʼwá ñajunʼ mu xúʼko̱ ma̱ndoo muniñu̱lúʼ mu̱ʼni̱ ñajuunʼ Dios. Tikhuun bi̱ nunimbaníí xkujndu nisngajma rí tsíñún gúyulú. Náa Quebec (Canadá), guʼwá ndxajkun ga̱jma̱a̱ xuajin nimbáxumi̱jna̱ mu muguajun jti̱i̱n ñajunʼ rí nuni̱ mbaʼin publicadores. Mbaʼin nixudiinʼ guʼwá ejua̱a̱nʼ i̱ndó ga̱jma̱a̱ numuu rí nuthún eʼwíinʼ ga̱jma̱a̱ numuu Reino ndrígóo Dios. Náa Alemania mbaʼin jiáma ga̱jma̱a̱ wa̱ʼxa̱ʼ niradíin numuu rí niguájun jmbu. Náa iwáá tsiguʼ mbaʼin a̱ngiu̱lú bi̱ kúwá náa Rusia nixruigi̱i̱n ga̱jma̱a̱ nixudiinʼ guʼwá ejua̱a̱nʼ i̱ndó numuu rí nuthi ga̱jma̱a̱ numuu Biblia, ma̱ngaa xa̱bu̱ ñajunʼ nuthi dí rígi̱ nindxu̱u̱ ra̱májáanʼ kayuuʼ. Ga̱jma̱a̱ Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras náa ajngáa ruso nánguá eniñanʼ marigá, nuthi rí nindxu̱u̱ mbá dí ra̱májáanʼ kayuʼ, i̱ndó numuu rí na̱ʼkha̱ mbiʼyuu Jeobá.

16. Xóo má eʼthí náa 1 Juan 4:1, náá numuu rí ndayóoʼ rí xúʼnimbulú nduwaʼ rí nuthi ga̱jma̱a̱ numún xa̱bi̱i̱ Jeobá rá.

16 Ndiéjunʼ gámbáyaaʼ mu xajngaríga̱a̱n rá. Atayáá xúgíʼ rí nirígá. Náa discurso rí Jesús nixná náa Kúbá, niʼthí rí tikhun xa̱bu̱ muthi rí minduwaʼ ga̱jma̱a̱ numún xa̱bi̱i̱ ma̱ngaa ‹xúgíʼ eniiʼ dí raʼkhí› (Mat. 5:11). Xúgíʼ minduwaʼ rúʼko̱ na̱ʼkha̱ náa Gixa̱a̱. Ikhaa naʼni rí xa̱bu̱ sia̱nʼ ndrígúlú muthún eʼwíinʼ rí minduwaaʼ ga̱jma̱á numulú (Apoc. 12:9, 10). Xátanimbaaʼ minduwaʼ rúʼko̱ ga̱jma̱a̱ xátaniʼñáminaʼ rí mamiñáaʼ ni má rí makáguabaaʼ fe ndrígáaʼ (atraxnuu 1 Juan 4:1). *

4) JESÚS NIGUJUA̱A̱ GA̱JMA̱A̱ NINIÑANʼ

Mbaʼin táʼndún guyáá Jesús ga̱jma̱a̱ numuu rí Judas nixnajxíi. Ndiéjunʼ rí naʼni majngradíí mbaʼin rí mbiʼi xúgíʼ rá. (Atayáá kutriga̱ 17 ga̱jma̱a̱ 18). *

17. Ndiéjunʼ dí nirígá nákha inu makhañúu Jesús rá.

17 Nákha mbruʼun rí inuu makhañúu Jesús, mbáa apóstol ndrígóo nigujua̱a̱ ga̱jma̱a̱ imba̱a̱ niʼthí mbá ajtsú nuthu rí tséʼninuwiinʼ ga̱jma̱a̱ xúgíinʼ niniñanʼ mbruʼun rúʼko̱ (Mat. 26:14-16, 47, 56, 75). Mú rígi̱ táʼniuu tsiánguá, numuu rí nákha guapháá má niʼthí rí xígi̱ má garigá (Juan 6:64; 13:21, 26, 38; 16:32). Mbáa índo̱ ndiyáá rígi̱, tikhun nijngrádiinʼ ga̱jma̱a̱ nindxa̱ʼwa̱míjna̱: “Á mu xúʼko̱ nini̱i̱ apóstol ndrígóo Jesús, ikhúún tsíyóʼ mani xóo nini̱ ikhiin”.

18. Xú káʼnii kiʼtáriyaʼ nimbánuu nákha inu makhañúu Jesús rá.

18 Dí eʼthí náa Biblia rá. Nákha xóó tséʼkha̱ Jesús náa tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ, Jeobá niʼni rí magumaraʼmáʼ náa ajngóo rí Mesías majuixnájxíi ga̱jma̱a̱ mbá 30 mbújkha̱a̱ plata (Zac. 11:12, 13). Ga̱jma̱a̱ bi̱ maxnájxíi nindxu̱u̱ mbáa bi̱ nambáxu̱u̱ ga̱jma̱a̱ (Sal. 41:9). Zacarías ma̱ngaa niniraʼmáʼ: ‹Munigawíínʼ báxtúu, ga̱jma̱a̱ mugu̱ nuni̱ wajimijná› (Zac. 13:7). Xa̱bu̱ bi̱ májánʼ a̱jkiu̱ún, xúniñaaʼ Jesús ga̱jma̱a̱ numuu rígi̱. Fe ndrígu̱ún maʼni itháan gújkhúʼ índo̱ gúyáá dí nimbánuu xúgíʼ kiʼtáriyaʼ ga̱jma̱a̱ numuu ikhaa.

19. Ndiéjunʼ rí nduyáá xa̱bu̱ bi̱ nunimbu̱ún rí gajkhun rá.

19 Lá ikháá má erígá rí mbiʼi xúgi̱ ráʼ. Xúʼko̱. Tikhuun xa̱bi̱i̱ Jeobá bi̱ najmaʼniuuʼ wéñuʼ niniñaaʼ rí gajkhun, rí xúgi̱ ni̱ndxu̱ún apóstata ga̱jma̱a̱ nunimíjna̱ rí eʼwíinʼ muni̱ xúʼko̱ kaʼnii. Ma̱ngaa najmún Internet ga̱jma̱a̱ i̱ʼwáʼ mu muthi dí ragájkhun ga̱jma̱á numulú. Ga̱jma̱a̱ xa̱bu̱ bi̱ nunimbu̱ún rí gajkhun tséniñami̱jna̱ rí maguma nduwiinʼ. Ikhiin má nduyáá rí náa Biblia niʼtáriyaʼ rí xúʼko̱ má kaʼnii garigá (Mat. 24:24; 2 Ped. 2:18-22).

20. Ndiéjunʼ gámbáyaaʼ mu xátanimbaʼ minduwaʼ rí nuni̱ bi̱ niniña̱a̱nʼ rí gajkhun rá. (2 Timoteo 4:4, 5.)

20 Ndiéjunʼ gámbáyaaʼ mu xajngaríga̱a̱n rá. Araʼdáá mbá fe gújkhúʼ, atanigajmaa má xúʼko̱ Biblia, ga̱jma̱a̱ aratájkháan má xúʼko̱, guʼni má xúʼko̱ ñajunʼ rí Jeobá nixnúlú muʼni̱ (atraxnuu 2 Timoteo 4:4, 5). * Á mu kuaʼdáá fe, xáʼniulu tsiánguá índo̱ gudxaʼwíín mbá dí raʼkhí ga̱jma̱a̱ numulú (Is. 28:16). Rí maʼndulú kuʼyáá Jeobá, Ajngóo ga̱jma̱a̱ a̱ngiu̱lú, rúʼko̱ gámbáyulú mu xúʼnimbuluʼ mbá rí minduwaʼ rí gúni bi̱ niniña̱a̱nʼ rí gajkhun.

21. Ndiéjunʼ nandoo nduʼyáá gajkhun maski ajndu mbaʼin xa̱bu̱ tsíñún gúdxuun rí nuʼthúún rá.

21 Nákha siglo timbá, mbaʼin nijngrádiinʼ ga̱jma̱a̱ táʼndún gúyáá Jesús. Mú eʼwíinʼ ninimbu̱ún kuyáá. Ga̱jma̱a̱ asndu mbáa bi̱ kayá edxu̱u̱ náa Sanedrín mangiin mbá guéjmi̱i̱n ndxajkun nindrígu rí gajkhun (Hech. 6:7; Mat. 27:57-60; Mar. 15:43). Xúʼko̱ má kayuuʼ rí mbiʼi xúgi̱ mbaʼin wéñuʼ xa̱bu̱ nagún kidxuuʼ Jesús. Náá numuu rá. Numuu dí nuniʼnúuʼ rí gajkhun rí na̱ʼkha̱ náa Biblia ga̱jma̱a̱ nandún kuyáá. Náa Ajngá rawunʼ Dios naʼthí: “Tsímáá kúwá bi̱ nandún kuyáá xtángoo ndrígáaʼ, ga̱jma̱a̱ náa ikhiin nda̱a̱ rí eʼni majngrádiinʼ” (Sal. 119:165).

AJMÚÚ 124 Ganindxu̱lú mbáa xa̱bu̱ jmbii

^ párr. 5 Náa artículo rí niʼnigajmaa ginii, ndiʼyáá mbá a̱jkhu̱ numuu rí xa̱bu̱ táʼndún gúyáá Jesús nákha wajyúuʼ ga̱jma̱a̱ náá numuu rí mbiʼi xúgi̱ tsíñún gúyulú. Náa artículo rígi̱ mbuʼyáá xóó i̱mbá gíjkhu̱. Ma̱ngaa mbuʼyáá náá numuu rí xa̱bu̱ bi̱ nandún kuyáá Jeobá tséniñami̱jna̱ dí nimbá marikhún.

^ párr. 6 Mateo 11:25, 26: Mbiʼi rúʼko̱ Jesús niʼthí: “Anu̱ʼ, na̱ni̱ mba̱a̱n náa inún xa̱bu̱, Tátá bi̱ kaʼyoo mekhu ga̱jma̱a̱ ku̱ba̱ʼ, numuu rí nitarkaʼwu rígi̱ náa xa̱bu̱ bi̱ nduyáá ga̱jma̱a̱ bi̱ nakru̱ʼu̱u̱n, nitani̱ mbuyáá rígi̱ e̱ji̱n majkhinʼ. Xúʼko̱, Anu̱ʼ, numuu rí májánʼ nitayáá matani xúgi̱ kaʼnii”.

^ párr. 11 Juan 8:45-47: “Mú ikháanʼla tsénimbala ku̱yo̱ʼ, numuu rí na̱tha̱ rí gajkhun. Tsáa dí ikháanʼ maʼthí rí ikhúúnʼ nikuʼdáminaʼ mbá aʼkhá rá. Á mu ikhúúnʼ na̱tha̱ rí gajkhun, ndíjkha rí tsénimbala ku̱yo̱ʼ rá. Bi̱ ni̱ndxu̱ún e̱ji̱i̱n Dios nudxawíín ajngóo Dios. Mú ikháanʼ tsédxawíín ajngóo Dios, numuu rí na̱nguá nindxa̱la e̱ji̱i̱n”.

^ párr. 16 1 Juan 4:1: “A̱ngui̱i̱nʼ, xúnimbala kiʼsngáa rí nduwaʼ, májánʼ gáʼni rí mbu̱ya̱a̱ á mu gajkhun na̱ʼkha̱ náa Dios, numuu rí kúwi̱i̱n bi̱ nusngáa rí minduwaʼ”.

^ párr. 20 2 Timoteo 4:4, 5: “Ní xudxawíín ajngáa rí gajkhun ga̱jma̱a̱ mugíʼ edxu̱ún náa ajngáa dí ragájkhun. Ikháán, atatsaʼwáminaʼ náa xúgíʼ rí gátani, gaʼngaaʼ náa gaʼkhu, aratáraʼa, atani káxi̱ ñajunʼ rí nikhánaaʼ”.

^ párr. 64 NAʼTHÍ NUMUU XTIʼKHU: Jesús nakuiʼtsu ga̱jma̱a̱ Mateo mangiin eʼwíinʼ bi̱ nuruma.

^ párr. 66 NAʼTHÍ NUMUU XTIʼKHU: Jesús naxkawíin bi̱ nagujua̱ náa templo.

^ párr. 68 NAʼTHÍ NUMUU XTIʼKHU: Jesús na̱jkha̱ kayóoʼ ixi̱.

^ párr. 70 NAʼTHÍ NUMUU XTIʼKHU: Judas nixnájxíi Jesús ga̱jma̱a̱ beso.