Atambaʼtaa mu matraxnuu

Ayuʼ náa naʼthí rí xú káʼnii nindxu̱u̱ ináa

ARTÍCULO RÍ MUʼNIGAJMAA 18

Xátatsiʼñánʼ rí nimbá marikaaʼ mu midxu̱ʼ kidxuuʼ Jesús

Xátatsiʼñánʼ rí nimbá marikaaʼ mu midxu̱ʼ kidxuuʼ Jesús

“Gagi xtáa xa̱bu̱ bi̱ tséʼni a̱jma̱ a̱jkiu̱u̱n maʼnimbo̱o̱ kaʼyoʼ” (MAT. 11:6).

AJMÚÚ 54 “Rígi̱ nindxu̱u̱ kamba̱a̱”

RÍ MUʼNIGAJMAA *

1. Dí gándoo gárígá índo̱ gúʼthún eʼwíinʼ ga̱jma̱a̱ numuu rí kuwáánʼ ra̱jma̱ñulú náa Biblia rá.

LÁ NARMÁʼÁAN a̱jkia̱nʼ xú káʼnii niku̱ma̱a̱ʼ índo̱ nijmañaaʼ rí gajkhun ráʼ. Lá ragájkhun dí nidxu̱ʼnú nitayáá rí kiʼsngáa ndrígóo Biblia nindxu̱u̱ xngiyaʼ xóo iyaʼ ráʼ. Mbáa nitatsaʼwáminaʼ rí xúgíinʼ ma̱ndoo mudxawíín, ikháán nidxu̱ʼnú nitayáá rí ajngáa rí naʼthí náa Biblia maʼni rí makuwíin tsímáá xúgi̱ ga̱jma̱a̱ mbá mitsaanʼ dí wíji̱ mundrígú nda̱wa̱á (Sal. 119:105). Asndu nadxaaʼ nitagíʼdi̱i̱ nirathúún xúgíinʼ bi̱ nambájxa̱a̱ʼ gajmiáanʼ mangiin bi̱ kúwi̱i̱n náa guʼwáaʼ dí nijmañaaʼ, mú niraxtaa gíná numuu rí mbaʼin dí ikhiin táʼndún gúdxawíín.

2, 3. Ndiéjunʼ nindxaʼwamíjna̱ mbaʼin xa̱bu̱ ga̱jma̱a̱ numuu Jesús ma̱ngaa rí niʼthí rá.

2 Ragíʼmaa maguanúlúʼ tsiánguá rí mbaʼin xa̱bu̱ xáʼndúún gúyáá ajngáa rí nuʼtáraʼa. Índo̱ Jesús nixtáa náa tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ, niʼni milagro náa nisngájma rí Jeobá nimbáyúu. Maski ajndu xúʼko̱ mbaʼin xa̱bu̱ táʼndún gúyáá. Mbá xkri̱da, índo̱ Jesús niʼnigabi̱i̱ Lázaro ninindxu̱u̱ mbá milagro kiejuunʼ dí asndu xa̱bu̱ sia̱nʼ ndiyáá dí nirígá ga̱jma̱a̱ xa̱bu̱ ede̱ judíos túnimbu̱u̱n rí Jesús nindxu̱u̱ Mesías. Ikha jngóo nitamijná rí muxiyáa ikhaa ga̱jma̱a̱ Lázaro (Juan 11:47, 48, 53; 12:9-11).

3 Jesús ndiʼyoo rí mbaʼin xa̱bu̱ xúnimbu̱u̱n rí ikhaa nindxu̱u̱ Mesías (Juan 5:39-44). Ikha jngóo mbaʼin xa̱bi̱i̱ Juan bi̱ Nakumíinʼ iyááʼ niʼthúún: “Gagi xtáa xa̱bu̱ bi̱ tséjngrádaaʼ * ga̱jma̱a̱ numuʼ” (Mat. 11:2, 3, 6). Náá numuu rí nikúwá mbaʼin xa̱bu̱ bi̱ táʼndún gúyáá Jesús rá.

4. Ndiéjunʼ guʼyáá náa artículo rígi̱ rá.

4 Náa artículo rígi̱ ga̱jma̱a̱ rí na̱ʼkha̱, ikhí mbuʼyáá ndíjkha jngóo rí mbaʼin xa̱bu̱ táʼndún gúyáá Jesús nákha siglo timbá. Ma̱ngaa mbuʼyáá náá numuu rí mbaʼin xa̱bu̱ tsíñún gúndrigú ajngáa rí na̱jkua kuʼyúlú rí mbiʼi xúgi̱. Mbá rí itháan gíʼdoo rí mbuʼyáá nindxu̱u̱ rí mambáyulú mu muguáʼdáá mbá fe gújkhúʼ náa Jesús ga̱jma̱a̱ rí xájngrádáánʼ.

1) NÁA NI̱ʼKHA̱ JESÚS

Mbaʼin táʼndún guyáá Jesús ga̱jma̱a̱ numuu náa nixtáa. Ndiéjunʼ eʼni majngrádíinʼ xa̱bu̱ rí mbiʼi xúgi̱ rá. (Atayáá kutriga̱ 5). *

5. Náá numuu rí tikhun xa̱bu̱ nundxa̱ʼwa̱míjna̱ rí Jesús xándoo mani̱ndxu̱u̱ Mesías rá.

5 Mbaʼin xa̱bu̱ nijngrádíinʼ ga̱jma̱a̱ numuu náa ni̱ʼkha̱ Jesús. Niguánú ndiyáá rí nindxu̱u̱ mbáa bi̱ naʼsngáa májánʼ ga̱jma̱a̱ bi̱ naʼni milagro, mú ikhiin ndiyáá rí nindxu̱u̱ a̱ʼdióo mbáa xa̱bu̱ bi̱ naʼtóo ixi̱. Ma̱ngaa rí na̱ʼkha̱ náa Nazaret náa mbá xuajen rí tikhun xa̱bu̱ naguánú nduyáá dí ragíʼdoo numuu. Asndu Natanael, bi̱ ni̱jkha̱nú ninindxu̱u̱ xa̱bi̱i̱ Jesús niʼthí: “Lá ma̱ndoo ma̱ʼkha̱ mbá dí májánʼ náa Nazaret ráʼ.” (Juan 1:46.) Náá numuu rí niʼthí rúʼko̱ xá. Mbáa ni̱jkha̱nú ndiʼyoo rí náa xuajen rí nixtáa Jesús wáá má kaʼnii nindxu̱u̱, o mbáa ni̱jkha̱nú nindxa̱ʼwáminaʼ dí kiʼtáriyaʼ rí na̱ʼkha̱ náa Miqueas 5:2, náa nijuiʼthá rí Mesías maxtáa náa Belén, raʼkháa náa Nazaret.

6. Ndiéjunʼ nindoo muni̱ bi̱ táʼndún gúyáá Jesús, mu mbuyáá rí ikhaa nindxu̱u̱ Mesías rá.

6 Dí eʼthí náa Biblia rá. Profeta Isaías niʼtáriyaʼ dí xa̱bu̱ bi̱ xáʼndún gúyáá Jesús xúyáá rí gíʼdoo numuu náa ‹ni̱ʼkha̱› Mesías (Is. 53:8). Mbaʼa dí nirígá na̱ʼkha̱ náa kiʼtáriyaʼ. Á mu ndiyáʼ itháan ga̱jma̱a̱ numuu rígi̱, maguánú mbuyáá rí Jesús nixtáa náa Belén ga̱jma̱a̱ rí ikhaa na̱ʼkha̱ náa rey David (Luc. 2:4-7). Ikha jngóo náa nigumaa Jesús nambánii ga̱jma̱a̱ dí nijuiʼtáriyaʼ náa Miqueas 5:2. Ga̱jma̱a̱ numuu rí túyáá xúgíʼ rígi̱, ikha jngóo nijngrádíinʼ ga̱jma̱a̱ túnimbu̱u̱n kuyáá Jesús.

7. Náá numuu rí mbaʼin xa̱bu̱ tsíñún gúyáá xuajñuu Jeobá rí mbiʼi xúgi̱ rá.

7 Lá ikháá má erígá rí mbiʼi xúgi̱ ráʼ. Xúʼko̱. Mbaʼin xa̱bi̱i̱ Jeobá migíníin. Ikha jngóo mbaʼin xa̱bu̱ nduyulú rí ‹na̱nguá kuaʼdáá numulú ní má túʼgua mitsídánʼ escuela› (Hech. 4:13). Mbaʼin nuthi dí rakáʼyulú muʼsngáa ga̱jma̱a̱ numuu Biblia numuu rí na̱nguá ni̱jkua náa mbá escuela rí najmaʼnuuʼ. Eʼwíinʼ nuthi rí náa Estados Unidos nigi̱ʼdu̱u̱ nirígá religión ndrígúlú, rí phú gajkhun, itháan kúwá a̱ngiu̱lú náa i̱ʼwáʼ xuajen ki xóo náa Estados Unidos. Eʼwíinʼ nuthi rí xa̱bi̱i̱ Jeobá tsénimbu̱u̱n kuyáá Jesús. Ga̱jma̱a̱ mba̱yu̱u̱ʼ tsiguʼ, xa̱bu̱ nutulúʼ dí ni̱ndxu̱lú xa̱bu̱ bi̱ “naskhúún” ga̱jma̱a̱ bi̱ “nuninduwaʼ”. Bi̱ nudxawíín rúʼko̱ ga̱jma̱a̱ numulu najngrádíinʼ ga̱jma̱a̱ tsénimbu̱u̱n kuyáá xuajñuu Jeobá.

8. Xó má e̱ʼkha̱ raʼthí náa Hechos 17:11, ndiéjunʼ gíʼmaa matani̱ á mu nandaaʼ ma̱ta̱ya̱a̱ májánʼ tsíin nindxu̱ún xa̱bi̱i̱ Jeobá rí mbiʼi xúgi̱ rá.

8 Ndiéjunʼ gámbáyaaʼ mu xájngariga̱a̱n rá. Rí mbuʼyáá májánʼ dí nirígá. Ikhaa rúʼko̱ dí niʼni tsiakimínáʼ maʼni Lucas. Índo̱ niʼnirámáʼ Evangelio ndrígóo, ndiyáʼ mbaʼyoo tsumáá “xú káʼnii phú nirígá asndu nákha nigi̱ʼdu̱u̱”. Nindoo rí bi̱ nurajxnuu “mbuyáá gajkhun” rí nidxawíín ga̱jma̱a̱ numuu Jesús (Luc. 1:1-4). Ikhaa má kayúuʼ ma̱ndoo muʼthá ga̱jma̱a̱ numún Judíos bi̱ nikúwá náa xuajen Berea. Timbá aʼphu̱ rí nidxawíín ajngáa rí májánʼ ga̱jma̱a̱ numuu Jesús, ndiyáá tsumáá rí e̱ʼkha̱ raʼthí náa Escrituras Hebreas á mu gajkhun nindxu̱u̱ dí nijuiʼthúún (atraxnuu Hechos 17:11). * Xúʼko̱ má ma̱ngaa, gíʼmaa ma̱ta̱ya̱a̱ á mu gajkhun nirígá. Ga̱jma̱a̱ atanimbríguii rí nusngáa xa̱bi̱i̱ Jeobá ga̱jma̱a̱ rí naʼthí náa Biblia. Ma̱ngaa gíʼmaa matanigajmaa historia ndrígu̱ún xa̱bi̱i̱ Jeobá dí rígá rí mbiʼi xúgi̱. Á mu nuʼnigajmaa májánʼ xúniʼñámíjná dí majngrádáanʼ ga̱jma̱a̱ i̱ndó rí nuthi xa̱bu̱.

2) JESÚS TÁʼNI MILAGRO MU MAʼNIMBAMÍNÁʼ

Mbaʼin táʼndún guyáá Jesús numuu rí táʼndoo maʼni milagros. Ndiéjunʼ eʼni majngrádíinʼ xa̱bu̱ rí mbiʼi xúgi̱ rá. (Atayáá kutriga̱ 9 ga̱jma̱a̱ 10). *

9. Ndiéjunʼ nirígá índo̱ Jesús tándoo gáʼni mbá milagro rá.

9 Nákha mbiʼi rí nixtáa Jesús, tikhuun xa̱bu̱ nindúún mbuyáá itháan, raʼkháa i̱ndó dí naʼsngáa. Nitsudaa maʼni mbá ‹milagro› mu xúʼko̱ masngájma rí ikhaa nindxu̱u̱ Mesías (Mat. 16:1). Mbáa ninda̱ʼa̱a̱ rígi̱ ga̱jma̱a̱ numuu rí tákru̱ʼu̱u̱n májánʼ dí na̱ʼkha̱ raʼthí náa Daniel 7:13, 14. Mú Jeobá ndaʼyoo rí xóó tséjkha̱nú mbiʼi rí mambanúu kiʼtáriyaʼ rúʼko̱. Káaʼ ndiyóoʼ mbuyáá dí xóo niʼsngáa mu mbuyáá dí ikhaa nindxu̱u̱ Mesías. Ga̱jma̱a̱ numuu rí táʼni milagro, rúʼko̱ niʼni rí majngrádiinʼ ga̱jma̱a̱ túnimbu̱u̱n kuyáá (Mat. 16:4).

10. Xú káʼnii nimbánuu rí niʼtáriyaʼ Isaías ga̱jma̱a̱ numuu Mesías rá.

10 Dí eʼthí náa Biblia rá. Profeta Isaías niʼtáriyaʼ ga̱jma̱a̱ numuu Mesías: “Xandxaʼwá ni má xakujxi̱ aʼwóo, ni má xáwáán aʼwóo náa kamba̱a̱” (Is. 42:1, 2). Jesús niʼtáraʼa má xúʼko̱, niʼni xó má niʼngo̱o̱. Ga̱jma̱a̱ tági̱ʼi̱ mu maʼni templo rí itháan májánʼ ga̱jma̱a̱ ni tágíʼ xtíin rí itháan kiejuunʼ, ga̱jma̱a̱ na̱nguá ninda̱ʼa̱ rí mixná mbiʼyíí ga̱jma̱a̱ mbá título kiejuunʼ. Maski ajndu nitanumáá, mú tándoo gáʼni tikhu milagro náa inuu rey Herodes maski ajndu migamíi muxiyáa (Luc. 23:8-11). Gajkhun má rí niʼni̱ tikhuu milagro, mú rí itháan nigiʼdoo numuu ndiʼyoo ikhaa rí maʼtáraʼa ajngáa rí májánʼ. Ikha jngóo niʼthúu̱n discípulo ndrígóo: “Ikhaa numuu rúʼko̱ ni̱ʼkhá” (Mar. 1:38).

11. Ndiéjunʼ rí guáʼthi̱i̱n mbuyáá mbaʼin xa̱bu̱ rá.

11 Lá ikháá má erígá rí mbiʼi xúgi̱ ráʼ. Xúʼko̱. Mbaʼin xa̱bu̱ nanigu̱u̱nʼ rí guʼwá ndxájkiún nindxu̱u̱ mba̱ʼu̱ ga̱jma̱a̱ kiʼniratháá májánʼ wéñuʼ, ma̱ngaa bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ guáʼdáá mbiʼñún kiejuunʼ. Tikhuu ndxa̱a̱ dí nuni̱ tséʼkha̱ náa Biblia, mú bi̱ nagún náa religión ndrígu̱ún tséjmañún wéñuʼ ga̱jma̱a̱ numuu Dios ga̱jma̱a̱ rí naʼthí maʼni. Mú ikháanʼlu bi̱ na̱jkua̱ náa Guʼwá nagimbáanʼ najmañulú ndiéjunʼ e̱nda̱ʼa̱ Jeobá muʼnilú ga̱jma̱a̱ xú káʼnii gúʼni rí nandoo ikhaa. Náa Guʼwá nagimbáanʼ na̱nguá kiʼniratháá wéñuʼ, kaʼwu ga̱jma̱a̱ nayambáá wéñuʼ. Bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ náa congregación na̱nguá kugíʼ mbá xtíin kiejuunʼ ni má raguáʼdáá mbá mbiʼñún kiejuunʼ. Rí nuʼsngáa ga̱jma̱a̱ rí nakumulú na̱ʼkha̱ náa Ajngá rawunʼ Dios. Rí mbiʼi xúgi̱ mbaʼin xa̱bu̱ najngrádiinʼ numuu rí nakumu̱ún rí xóo nduʼyamajkuíí Dios na̱nguá mingíjyúuʼ nindxu̱u̱ ga̱jma̱a̱ rí xóo nuʼsngáa na̱nguá embánii ga̱jma̱a̱ rí nandún mudxawíín.

12. Xó má e̱ʼkha̱ raʼthí náa Hebreos 11:1, 6, ndiéjunʼ gíʼmaa mu̱ʼni̱ mu maʼni gújkhúʼ fe ndrígúlú rá.

12 Ndiéjunʼ gámbáyaaʼ mu xájngariga̱a̱n rá. Apóstol Pablo niʼthúún a̱ngiu̱lú cristiano bi̱ kúwá náa Roma: “Fe narígá índo̱ mbáa naʼdxawuun ajngáa, naʼdxawuun ajngáa índo̱ mbáa naʼthí ga̱jma̱a̱ numuu Cristo” (Rom. 10:17). Á mu nandulú muguaʼdáá mbá fe gújkhúʼ, gíʼmáánʼ muʼnigajmaa Biblia, ga̱jma̱a̱ xúyambáá náa ndxa̱a̱ dí narígá náa religión dí ragájkhun dí tséʼkha̱ raʼthí náa Biblia maski ajndu mitsaanʼ ekujmaa. Fe ndrígúlú gíʼmaa maʼni gújkhúʼ ga̱jma̱a̱ gíʼmaa ma̱ʼkha̱ náa ku̱ma̱ rí gajkhun, numuu rí “á mu nda̱a̱ fe xándoo mu̱ʼni̱ rí nanigu̱u̱ʼ Dios” (atraxnuu Hebreos 11:1, * 6). * Á mu nixkamaa rí gajkhun, xáʼyóoʼ má mbuʼyáá dí marigá milagro. Á mu nuʼnigajmaa tsumáá kiʼsngáa ndrígóo Biblia rúʼko̱ gáʼni dí maʼni gújkhúʼ fe ndrígúlú ga̱jma̱a̱ mbuʼyáá rí xúgíʼ nindxu̱u̱ gajkhun.

3) JESÚS NA̱NGUÁ NIʼNI DÍ NAGUʼWÚÚN NUNI̱ JUDÍOS

Mbaʼin táʼndún guyáá Jesús ga̱jma̱a̱ numuu na̱nguá niʼni rí naguʼwún nuni̱ xa̱bu̱. Ndiéjunʼ eʼni majngrádíinʼ xa̱bu̱ rí mbiʼi xúgi̱ rá. (Atayáá kutriga̱ 13). *

13. Náá numuu nithi dí raʼkhí ga̱jma̱a̱ numuu Jesús xá.

13 Nákha mbiʼi rí nixtáa Jesús, xa̱bi̱i̱ Juan bi̱ nikumíinʼ iyááʼ, niguanún tsiánguá numuu rí xa̱bi̱i̱ Jesús tsérkueyimijná. Ikha jngóo Jesús niʼthúún dí nda̱a̱ mbá numuu murkuéyimijná á mu ikhaa xóó xtáa (Mat. 9:14-17). Maski ajndu fariseos ga̱jma̱a̱ eʼwíinʼ xa̱bu̱ bi̱ táʼndún gúyáá Jesús nikiʼníin kuyáá numuu rí tséʼni xóo eni̱ ikhiin. Ma̱ngaa nikiʼníin kuyáá índo̱ niʼni thanuu mbáa xa̱bu̱ mbiʼi sábado (Mar. 3:1-6; Juan 9:16). Fariseos bi̱ nuxuximi̱jna̱ nuthi rí nunimbáníí xtángoo ndrígóo sábado, mú ikhiin nugujua̱ náa templo mbiʼi rúʼko̱. Ikhiin tánigu̱u̱nʼ índo̱ Jesús niʼthúún dí raʼkhí kúwá runi̱ (Mat. 21:12, 13, 15). Ga̱jma̱a̱ índo̱ niʼtáráʼa náa sinagoga dí rígá náa Nazaret, bi̱ nidxawíín ra̱ʼkhá tháán nikiʼníin kuyáá numuu rí ikhaa nijmuu tikhuu xkri̱da ndrígu̱ún israelita mu maʼthí rí i̱ndó niku̱mu̱ún kuyamijná ikhiin ga̱jma̱a̱ dí raguáʼdáá fe (Luc. 4:16, 25-30). Mbaʼin nijngrádiinʼ numuu rí Jesús na̱nguá niʼni rí ikhiin kuáʼti̱i̱n maʼni (Mat. 11:16-19).

14. Náá numuu ndiʼyoo Jesús dí raʼkhí nindxu̱u̱ dí naguʼwún nuni̱ xa̱bu̱ rá.

14 Dí eʼthí náa Biblia rá. Jeobá nijmiuu profeta Isaías mu maʼthí: “Xuajen rígi̱ i̱ndó naʼthíí rí nakuʼmaminaʼ náa ikhúúnʼ ga̱jma̱a̱ i̱ndó naʼthíí rí ndaʼyamajkuʼ, mú a̱jkiu̱ún rígá mitsínguánʼ náa ikhúúnʼ ga̱jma̱a̱ najmún xtángoo ndrígu̱ún xa̱bu̱ mu mbuyamajkuʼ, xtángoo rí nijuiʼsngúún” (Is. 29:13). Májánʼ má niʼni Jesús índo̱ niʼthí dí ra̱májánʼ nindxu̱u̱ dí naguʼwún nuni̱ xa̱bu̱ rí tséʼkha̱ raʼthí náa Escrituras. Ikhiin ndiyáá rí itháan gíʼdoo numuu rí naguʼwún nuni̱ xa̱bu̱ ga̱jma̱a̱ xtángoo ndrígu̱ún, ki xóo muni̱ rí na̱ʼkha̱ raʼthí náa Ajngá rawunʼ Dios, ga̱jma̱a̱ rúʼko̱ ni̱ʼni̱ rí táʼndún gúyáá Jeobá ga̱jma̱a̱ Mesías bi̱ nikuʼmaa ma̱ʼkha̱.

15. Ndiéjunʼ rí naʼni makiʼníin tikhun xa̱bu̱ ga̱jma̱a̱ numuu rí nuni̱ xa̱bi̱i̱ Jeobá rá.

15 Lá ikháá má erígá rí mbiʼi xúgi̱ ráʼ. Xúʼko̱. Mbaʼin xa̱bu̱ nakiʼníin kuñúún xa̱bi̱i̱ Jeobá numuu rí tséniriya̱a̱ʼ ndxa̱a̱ dí náa Biblia naʼthí dí ra̱májánʼ nindxu̱u̱, xóo rí narámaaʼ tsigúnʼ ga̱jma̱a̱ Navidad. Eʼwíinʼ nakiʼníin numuu dí tséʼniriya̱a̱ʼ ndxo̱o̱ xuajen, ni má tséni̱ dí xóo naguʼwún nuni̱ ikhiin índo̱ nakháñuu mbáa, ikháánʼ nduʼyáá dí nuni̱ ikhiin nanújngurámuuʼ náa Ajngá rawunʼ Dios. Mbáa xa̱bu̱ bugi̱ nakumu̱ún dí májánʼ kúwá runi̱ ga̱jma̱a̱ rí Dios nanigu̱u̱ʼ. Mú, á mu nandún muni̱ dí rígá náa numbaaʼ rígi̱, ki xóo rí na̱ʼkha̱ raʼthí náa Biblia, Jeobá xagruiguíin (Mar. 7:7-9).

16. Ndiéjunʼ gíʼmaa mu̱ʼni̱ ga̱jma̱a̱ ndiéjunʼ dí ragíʼmaa mu̱ʼni̱ rá. (Salmo 119:97, 113, 163-165.)

16 Ndiéjunʼ gámbáyaaʼ mu xájngariga̱a̱n rá. Gaʼndaaʼ xtayáá xtángoo ga̱jma̱a̱ ikha rí na̱ʼkha̱ náa Dios (atraxnuu Salmo 119:97, * 113, * 163-165). * Á mu nandaaʼ xtayáá Jeobá matani̱ gaʼduunʼ i̱ʼwáʼ rí naguʼwún nuni̱ xa̱bu̱ dí Jeobá tsénigu̱u̱ʼ. Xátatsiʼñáánʼ dí rígi̱ magiʼdoo itháan numuu ki xóo rí maʼndaaʼ xtayáá Jeobá.

4) JESÚS TÁKUDAMINAʼ NÁA POLITICA

Mbaʼin táʼndún guyáá Jesús ga̱jma̱a̱ rí tákudaminaʼ náa política. Ndiéjunʼ eʼni majngrádíinʼ xa̱bu̱ rí mbiʼi xúgi̱ rá. (Atayáá kutriga̱ 17). *

17. Ndiéjunʼ niguáʼti̱i̱n tikhun xa̱bu̱ maʼni Mesías rá.

17 Nákha mbiʼi rí nixtáa Jesús, nikúwá tikhun bi̱ nindúún rí magi̱ʼi̱ imba̱a̱ xa̱bu̱ ñajunʼ. Niguáʼthi̱i̱n rí Mesías maʼnikáwíin náa ñawúúnʼ xa̱bu̱ romanos. Mú, índo̱ nindúún rí magi̱ʼi̱ xóo rey Jesús ikhaa táʼndoo (Juan 6:14, 15). Nikúwá eʼwíinʼ ndxajkun bi̱ nimíñúún rí Jesús magíiʼ mbáa xa̱bu̱ ñajunʼ, rúʼko̱ gáʼni rí xa̱bu̱ romanos makiʼníin ga̱jma̱a̱ muríyakaʼñúunʼ ñajunʼ rí guáʼdáá xa̱bu̱ edi̱. Mbaʼin xa̱bu̱ judíos ningrádiinʼ ga̱jma̱a̱ numuu rígi̱.

18. Ndiéjunʼ dí nindúún mbuyáá nacha̱ ga̱jma̱a̱ numuu Mesías xá.

18 Dí eʼthí náa Biblia rá. Gajkhun rí náa Biblia naʼthí rí Mesías maʼngo̱o̱ náa guerra, mú ginii mbaʼyóoʼ makhañúu ga̱jma̱a̱ numuu aʼkhúlú (Is. 53:9, 12). Mú, náá numuu rí mbaʼin xa̱bu̱ niguáʼthi̱i̱n marigá i̱mba̱ núthu rá. Numuu rí i̱ndó nindúún mbuyáá dí mambanúu nacha̱, raʼkháa rí marigá asndu nda̱wa̱á (Juan 6:26, 27).

19. Náá numuu rí najngrádiinʼ mbaʼin xa̱bu̱ rí mbiʼi xúgi̱ rá.

19 Lá ikháá má erígá rí mbiʼi xúgi̱ ráʼ. Xúʼko̱. Mbaʼin xa̱bu̱ najngrádiinʼ ga̱jma̱a̱ numuu rí na̱nguá eyambáá náa política. Nundxa̱ʼwa̱mi̱jna̱ dí gíʼmaa muxnáá voto náa mbá partido. Mú ikháánʼlú nduʼyáá rí á mu numbáyíí mbáa xa̱bu̱ ñajunʼ, ikhú maku̱mu̱u̱ Jeobá rí tsíyulú gúʼyáá (1 Sam. 8:4-7). Mbáa nundxa̱ʼwa̱míjna̱ rí gíʼmaa muni̱ hospital, escuela ga̱jma̱a̱ i̱ʼwáʼ ñajunʼ dí narígá. Najngrádiinʼ numuu rí i̱ndó nuʼtáraʼa, raʼkháa rí muʼnimbáníí xkujndu dí rígá náa numbaaʼ.

20. Xó má niʼthí Jesús náa Mateo 7:21-23, ndiéjunʼ rí itháan gíʼdoo numuu rá.

20 Ndiéjunʼ gámbáyaaʼ mu xájngaríga̱a̱n rá. (Atraxnuu Mateo 7:21-23). * Garmáʼáan a̱jkiu̱lú rí itháan gíʼdoo numuu mu̱ʼni̱ ñajunʼ rí Jesús niniñuuʼ mu̱ʼni̱ (Mat. 28:19, 20). Xúniʼñámíjná rí maʼnijngáánʼ política ga̱jma̱a̱ i̱ʼwáʼ xkujndu dí rígá náa numbaaʼ rígi̱. Ikháánʼlu bi̱ ni̱ndxu̱lú xa̱bi̱i̱ Jeobá nandulú kuʼñúún xa̱bu̱ ga̱jma̱a̱ naxmiéjunlu eʼni xkujndu rí guáʼdáá ikhiin. Mú nduʼyáá rí itháan gíʼdoo numuu rí muʼsngúún ga̱jma̱a̱ numuu Reino ndrígóo Dios ga̱jma̱a̱ rí mumbáñún mambajxu̱ún gajmiún Jeobá.

21. Ndiéjunʼ gáʼyóoʼ mu̱ʼni̱ rá.

21 Náa artículo rígi̱ ndiʼyáá mbá a̱jkhu̱ numuu rí mbaʼin xa̱bu̱ nijngrádiinʼ ga̱jma̱a̱ rí táʼndún gúyáá Jesús nákha siglo timbá, ga̱jma̱a̱ náá numuu rí tikhun tsíñún gúñún xa̱bi̱i̱ Jesús rí mbiʼi xúgi̱. Mú raʼkháa i̱ndó rúʼko̱, náa i̱mba̱ artículo mbuʼyáá xóó i̱mbá gíjkhu̱. Ga̱jma̱a̱ xúgiáanʼ mbaʼyóoʼ maguáʼdáá mbá fe gújkhúʼ ma̱ngaa xúniʼñámíjná rí nimbá maʼni majngrádáánʼ.

AJMÚÚ 56 Araxtaa náa rí gajkhun

^ párr. 5 Maski ajndu Jesús ninindxu̱u̱ mbáa bi̱ naʼsngáa májánʼ nákha nixtáa náa tsu̱du̱u̱ Ku̱ba̱ʼ, mbaʼin xa̱bu̱ táʼndún gúyáá. Náá numuu rá. Náa artículo rígi̱ mbuʼyáá mbá a̱jkhu̱ numuu. Ma̱ngaa mbuʼyáá náá numuu rí mbaʼin xa̱bu̱ rí mbiʼi xúgi̱, tsíñún gúyáá rí nuthi ga̱jma̱a̱ rí nuni̱ bi̱ ni̱ndxu̱ún gajkhun xa̱bi̱i̱ Jesús. Mú rí itháan gíʼdoo numuu, mbuʼyáá ndiéjunʼ gámbáyulú mu maʼni itháan gújkhúʼ fe ndrígúlú náa Jesús ga̱jma̱a̱ rí xájngrádáánʼ.

^ párr. 3 KU̱MA̱ RÍ GÍʼDOO NUMUU: Náa artículo rígi̱ ga̱jma̱a̱ rí na̱ʼkha̱, índo̱ nuʼthá rí mbáa najngrádaaʼ, nandoo gáʼthúu̱n rí naniñuuʼ rí asndu ndiéjunʼ má gíʼnuu marikóo mu manindxu̱u̱ xa̱bi̱i̱ Jesús.

^ párr. 8 Hechos 17:11: “Rí xúgi̱, bugi̱ ni̱ndxu̱ún itháan guabiinʼ rí nundxa̱ʼwa̱a̱ edxu̱ún ki xóo bi̱ Tesalónica, numuu rí májánʼ wéñuʼ nindrigú ajngáa, ga̱jma̱a̱ nunigajmaa tsumáá Ajngóo Dios mu mbuyáá á mu xúʼko̱ phú nindxu̱u̱”.

^ párr. 12 Hebreos 11:1: “Fe nindxu̱u̱ rí nduʼyáá rí marigá ga̱jma̱a̱ kuwaanʼ raguáʼthi̱i̱n, rí gajkhun rígá ma̱ngaa nduʼyáá ndiéjunʼ nindxu̱u̱ maski ajndu tsékujmaa”.

^ párr. 12 Hebreos 11:6: “Ma̱ngaa, á mu nda̱a̱ fe xándoo mu̱ʼni̱ rí naniguʼ Dios, numuu rí bi̱ nakuʼmaminaʼ náa Dios, gíʼmaa maʼnimbo̱o̱ rí ikhaa xtáa ga̱jma̱a̱ rí ikhaa naʼni tsajkurámiinʼ bi̱ nduyáaʼ má xúʼko̱”.

^ párr. 16 Salmo 119:97: “¡Phú nandoʼ ka̱yo̱o̱ xtángoo ndrígáaʼ! Kañiʼ mbiʼi endxa̱ʼwa̱mínáʼ ga̱jma̱a̱ numuu ikhaa”.

^ párr. 16 Salmo 119:113: “Nawiyuʼ ka̱ñu̱u̱n bi̱ nuni̱ a̱jma̱ a̱jkiu̱ún, mú nandoʼ ka̱yo̱o̱ xtángoo ndrígáaʼ”.

^ párr. 16 Salmo 119:163-165: “Rí nduwaʼ naguiyuʼ ka̱yo̱o̱, ga̱jma̱a̱ tsíyóóʼ gáyóo má xúʼko̱. Mú xtángoo ndrígáaʼ nandoʼ ka̱yo̱o̱. Juwan nuthu rí mbá mbiʼi nani mba̱a̱n ga̱jma̱a̱ numuu xtángoo ndrígáʼ. Tsímáá kaʼñún bi̱ nandún kuyáá xtángoo ndrígáʼ, ga̱jma̱a̱ náa ikhiin nda̱a̱ rí eʼni majngrádiinʼ”.

^ párr. 20 Mateo 7:21-23: “Raʼkháa xúgíinʼ bi̱ nuthu̱nʼ: ‹Tátá, Tátá› mata̱ʼa̱án náa naʼtáñajunʼ Xa̱bu̱ Ñajunʼ ndrígóo Dios bi̱ xtáa mekhuíí. I̱ndó mata̱ʼa̱án bi̱ nuni̱ rí nandoo Anu̱ʼ bi̱ xtáa mekhuíí. Mbiʼi rúʼko̱ mbaʼin muthu̱nʼ: ‹Tátá, Tátá. Lá raʼkháa ga̱jma̱a̱ mbiʼyaaʼ nitaríyaʼxu rí marigá nda̱wa̱á ráʼ. Lá raʼkháa ga̱jma̱a̱ mbiʼyaaʼ nixkawíinxu xa̱bu̱ wéñiiʼ ráʼ. Lá raʼkháa ga̱jma̱a̱ mbiʼyaaʼ niníxu mbaʼa milagro ráʼ.› Mú ikhú mathu̱u̱n: ‹¡Tániʼniáanʼla jún! ¡Aʼguala kaníí, ikháanʼ bi̱ nanújngurámala xtángoo!›”.

^ párr. 68 NAʼTHÍ NUMUU XTIʼKHU: Felipe naʼthúu̱n Natanael rí maniniiʼ Jesús.

^ párr. 70 NAʼTHÍ NUMUU XTIʼKHU: Jesús naʼtáraʼa ajngáa rí májánʼ.

^ párr. 72 NAʼTHÍ NUMUU XTIʼKHU: Jesús naʼni thanuu mbáa xa̱bu̱ bi̱ niʼni xa̱ʼ ñawúunʼ náa inún xa̱bu̱ bi̱ tsíñún gúyáá.

^ párr. 74 NAʼTHÍ NUMUU XTIʼKHU: Jesús na̱jkha̱ mbáwíi náa kúbá.