Atambaʼtaa mu matraxnuu

Ayuʼ náa naʼthí rí xú káʼnii nindxu̱u̱ ináa

Guʼni gaʼduunʼ ku̱ma̱ ndrígóo numbaaʼ

Guʼni gaʼduunʼ ku̱ma̱ ndrígóo numbaaʼ

“Tsumáá, xúniñámíjná rí maʼni nduwánʼ ku̱ma̱ ndrígu̱ún xa̱bu̱ numbaaʼ ga̱jma̱a̱ minduwaʼ xóo rí [...] eʼyoo numbaaʼ” (COL. 2:8).

AJMÚÚ 38 GA̱JMA̱A̱ 31

1. Náa numuu rí apóstol Pablo niʼthún cristianos rí muñeumíjna̱ rá. (Atayáá timbá xtiʼkhu.)

XÓ MÁ ekujmaa, apóstol Pablo niʼnirámáʼ carta náa Colosas nákha timbá miʼtsú rí niruguaraʼaa náa Roma, mbáa nákha tsiguʼ 60 o 61. Ikhí niʼthún rí gíʼdoo numuu rí maguanu ‹makru̱ʼu̱u̱n rí nandoo Dios›, xóo muʼthá, rí mugíiʼ mbuyáá xóo eʼyoo Jeobá (Col. 1:9). Ma̱ngaa niʼthún rígi̱: “Natala rígi̱, mu nimbáa xáʼni jngánʼ ga̱jma̱a̱ ajngáa rí maʼni manigua̱la”. Ga̱jma̱a̱ niʼthí xóó: “Tsumáá, xúniñámíjná rí maʼni nduwánʼ ku̱ma̱ ndrígu̱ún xa̱bu̱ numbaaʼ ga̱jma̱a̱ minduwaʼ xóo rí naguʼwún nuni xa̱bu̱, xóo rí gíʼdoo wéñuʼ numuu eʼyoo numbaaʼ raʼkháa xóo ku̱ma̱ ndrígóo Cristo” (Col. 2:4, 8). Nda̱wa̱á niʼthún náa numuu nindxu̱u̱ ra̱májánʼ tikhuu ku̱ma̱ rí najmaʼnuʼ wéñuʼ ga̱jma̱a̱ náa numuu ku̱ma̱ ndrígóo numbaaʼ ma̱ndoo maxúmiin xa̱bu̱ bi̱ guáʼdáá aʼkhá. Mbá xkri̱da, ma̱ndoo maʼni rí mbáa maku̱mu̱u̱ rí najmañuu itháan o rí nindxu̱u̱ itháan májánʼ ki xóo eʼwíínʼ. Ikha jngó Pablo niʼnirámáʼ carta mu mambáñun muni gaʼduunʼ ku̱ma̱ ndrígu̱ún numbaaʼ ga̱jma̱a̱ i̱ʼwáʼ dí ra̱májánʼ (Col. 2:16, 17, 23).

2. Náa numuu gúʼyáá tikhuu ku̱ma̱ rí najmaʼnuʼ wéñuʼ náa numbaaʼ rá.

2 Xa̱bu̱ bi̱ guáʼdáá ku̱ma̱ xó má ndrígóo numbaaʼ tsénimbu̱ún xtángoo ndrígóo Jeobá. Rí nuni maʼni rí maʼga̱ raguabaaʼ fe ndrígúlú. Xa̱bu̱ numbaaʼ nandún mundxaʼwamíjna̱lu xóo ikhiin, rí nakujmaa náa televisión, Internet, náa ñajunʼ o náa guʼwá kiʼsngáa. Náa artículo rígi̱, gúʼyáá ndiéjunʼ gúʼni mu xáʼni gachúu edxu̱lúʼ. Mbuʼyáá mbá witsu ku̱ma̱ rí itháan najmaʼnuʼ ga̱jma̱a̱ mbuʼyáá xú káʼnii gúʼni gaʼduunʼ.

LÁ NDAYÓOʼ MUʼNIMBULÚʼ KUʼYÁÁ DIOS RÁʼ.

3. Ndiéjunʼ endxaʼwamíjna̱ mbaʼin xa̱bu̱, ga̱jma̱a̱ náa numuu rá.

3 “Tséyóoʼ manimbo̱ʼ ka̱yo̱o̱ Dios mu mani̱ndxu̱ʼ mbáa xa̱bu̱ májánʼ”. Náa mbaʼa xuajen mba̱ʼu̱, xa̱bu̱ naguʼwún nuthi rí tsénimbu̱ún kuyáá Dios. Mbáa tsénigajmaa itháan mu mbuyáá rí Dios xtáa o na̱nguá, mú itháan nandún muni xúgíʼ rí nanigu̱nʼ (atraxnuu Salmo 10:4). * Eʼwíínʼ nakumu̱ún rí najmañún itháan índo̱ nuthi rí tséyóoʼ munimbu̱ún kuyáá Dios mu muni rí májánʼ.

4. Xú káʼnii gándoo muʼtháán mbáa bi̱ naʼthí rí nda̱wa̱a̱ mbáa bi̱ Niʼni xúgíʼ dí rígá rá.

4 Lá májánʼ makumulúʼ rí nda̱wa̱a̱ mbáa bi̱ Niʼni xúgíʼ dí rígá ráʼ. Á mu nduʼyáaʼ rí maxtiʼña̱a̱ graxe̱ ndrígúlú náa ciencia, mbáa i̱yi̱i̱ʼ rígi̱ maʼni jngawáanʼ. Xóo naxtiʼña̱a̱ na̱nguá mingíjyúuʼ. Á mu mbá guʼwá ndayóoʼ tsáa maʼni, ¡iwáála bi̱ nduya! Índo̱ mbá guʼwá gíʼdoo tsúwáʼ, ndayóoʼ tsáa maʼni̱i̱. Índo̱ nagawúunʼ xuyulú o índo̱ naʼni miʼñuu, ma̱ndoo maguma mandáa nguáthá mbiʼi. Tsáa nindxu̱u̱ bi̱ niʼni xúgíʼ rígi̱ rá. Náa Biblia naxtiʼña̱a̱: “Xúgíʼ guʼwá xtáa tsáa niʼni, mú Dios niʼni xúgíʼ dí rígá” (Heb. 3:4).

5. Ndiéjunʼ gándoo gúʼthá ga̱jma̱a̱ numuu ku̱ma̱ rí tséyóoʼ muʼnimbulúʼ kuʼyáá Dios mu mbuʼyáá rí nindxu̱u̱ májánʼ o ra̱májánʼ rá.

5 Ga̱jma̱a̱ ndiéjunʼ gándoo gúʼthá ga̱jma̱a̱ numuu ku̱ma̱ rí tséyóoʼ muʼnimbulúʼ kuʼyáá Dios mu mbuʼyáá rí nindxu̱u̱ májánʼ o dí ra̱májánʼ rá. Náa Biblia na̱jkha̱nú ndaʼyoo rí asndu bi̱ tsénimbu̱ún kuyáá Dios ma̱ndoo muni rí májánʼ (Rom. 2:14, 15). Mbá xkri̱da, mbáa nduyamajkhún ga̱jma̱a̱ nandún kuñún anu̱ún. Mú á mu tséyáá rí Jeobá Niʼni xúgíʼ ga̱jma̱a̱ rí ikhaa kaʼyoo maraʼwíí rí nindxu̱u̱ májánʼ o ra̱májánʼ, ma̱ndoo maʼni rí muraʼwíí mbá dí ra̱májánʼ (Is. 33:22). Mbaʼin xa̱bu̱ bi̱ nundxa̱ʼwa̱míjna̱ naguanu nduyáá rí xúgíʼ rí xkawiiʼ rí narígá náa numbaaʼ nasngájma rí xa̱bu̱ nda̱ñúnʼ rí Dios mambáñun (atraxnuu Jeremías 10:23). * Ikha jngó, gíʼmaa muʼni gaʼduunʼ rí xundxa̱ʼwa̱míjna̱ rí tséyóoʼ muʼnimbulúʼ náa Dios ní tséyóoʼ ikha ndrígóo mu muraʼwíí májánʼ rí muʼni (Sal. 146:3).

LÁ NDAYÚLÚ MBÁ RELIGIÓN RÁʼ.

6. Ndiéjunʼ endxaʼwamíjna̱ mbaʼin xa̱bu̱ ga̱jma̱a̱ numuu religión rá.

6 “Tséyóoʼ maxtáá náa mbá religión mu maxtáá gagi”. Ku̱ma̱ rígi̱ nanigu̱nʼ xa̱bu̱ bi̱ nakumu̱ún dí religión na̱nguá gíʼdoo numuu. Ma̱ngaa, mbaʼa religión naʼni rí xa̱bu̱ muni tsíngumi̱jna̱ náa Dios numuu rí nusngáa rí ikhaa naxnún castigo bi̱ ra̱míjínʼ náa infierno, nutsudíín muxna mbújkha̱a̱ o nuxuda̱mi̱jna̱ náa política. Ikha jngó, tséʼniulú tsiánguá rí mámbá mbiʼi itháan xa̱bu̱ nakumu̱ún rí tséñuunʼ mbá religión mu makuwa tsímáá. Mbáa nuthi rí nakumu̱ún kuyáá Dios, mú tsíñún makuwa náa mbá religión.

7. Náa numuu naʼni makuwá tsímáá religión dí gajkhun rá.

7 Lá gajkhun nindxu̱u̱ rí ma̱ndoo makuwáanʼ tsímáá á mu na̱nguá kuaʼdáá mbá religión ráʼ. Gajkhun rí makuwáanʼ tsímáá á mu tsírígá religión dí ragájkhun. Mú nditháan xákuwáanʼ tsímáá á mu tsembáxulú gajmiúlú Jeobá, “Dios gagi” (1 Tim. 1:11). Xúgíʼ rí ikhaa naʼni nindxu̱u̱ mu makuwa májánʼ eʼwíínʼ, ga̱jma̱a̱ ikháanʼ bi̱ ni̱ndxu̱lú xa̱bi̱i̱ kuwaanʼ gagi numuu rí nuʼgíʼ mumbáñuun xa̱bu̱ (Hech. 20:35). Mbá xkri̱da, religión rí gajkhun nayambáá mu makuwa tsímáá mbá guʼwíin. Náa numuu rá. Numuu rí naʼsngúlú mbuʼyamajkuíí bi̱ ndiʼyáa ga̱jma̱a̱ xúʼni̱ nduwaaʼ, musngúún májánʼ e̱ji̱n ga̱jma̱a̱ maʼndulú kuʼñúún ga̱jma̱a̱ xúgíʼ a̱jkiu̱lú bi̱ kuwa náa guʼwúlú. Religión dí gajkhun naʼni rí xa̱bi̱i̱ Dios makuwá mbá jnduʼ ga̱jma̱a̱ naniñúnʼ rí makuwa gagi náa congregación ga̱jma̱a̱ náa xúgíʼ numbaaʼ makuwá mbá jnduʼ ga̱jma̱a̱ tsímáá (atraxnuu Isaías 65:13, 14). *

8. Xú káʼnii gándoo gájmulúʼ Mateo 5:3 mu mundxaʼwamíjna̱ ndiéjunʼ eʼni rí makuwáanʼ tsímáá rá.

8 Ndiéjunʼ gándoo gúʼthá ga̱jma̱a̱ numuu ku̱ma̱ rí xáʼyóoʼ muʼni ñajuunʼ Dios mu makuwáanʼ tsímáá rá. Gundxaʼwamíjna̱ ga̱jma̱a̱ numuu rígi̱: Ndiéjunʼ eʼni rí makuwáanʼ tsímáá rá. Tikhun xa̱bu̱ naʼni rí makuwá tsímáá ga̱jma̱a̱ numuu carrera ndrígu̱ún, mbá deporte o mbá rí naʼni gagi̱i̱ a̱jkiu̱ún. Eʼwíínʼ naʼni rí makuwá gagi índo̱ kuwa gajmiún bi̱ kuñún ga̱jma̱a̱ bi̱ nambáxu̱u̱n gajmiún. Maski ajndu rígi̱ naʼni makuwaanʼ tsímáá, mú rígá mbá rí maʼni makuwaanʼ tsímáá kámuu mbiʼi. Ni̱ndxu̱lú mixtiʼkuáanʼ ki xóo xujkhúʼ, ma̱ndoo muniʼnííʼ bi̱ Niʼniáanʼlú ga̱jma̱a̱ rí muʼni má xúʼko̱ ñajunʼ. Rígi̱ naʼni makuwáanʼ gagi numuu rí xúʼko̱ niʼniáanʼ ikhaa (atraxnuu Mateo 5:3). Ikha jngó, naʼni makuwáanʼ gagi ga̱jma̱a̱ naxkaxáanʼ rí magimbáanʼ gajmiúlú a̱ngiu̱lú mu muʼni mba̱a̱ Jeobá (Sal. 133:1). Ga̱jma̱a̱ naʼni rí makuwáanʼ tsímáá mbá jnduʼ náa xúgíʼ numbaaʼ, makuwáanʼ kaʼwu ga̱jma̱a̱ muguaʼthi̱i̱n mbá rí marigá nda̱wa̱á dí nindxu̱u̱ mitsaan wéñuʼ.

LÁ NDAYÚLÚ XTÁNGOO RÍ MAʼTHÚLÚ RÍ MUʼNI RÁʼ.

9. a) Xú káʼnii nindxu̱u̱ ku̱ma̱ rí mataba̱ʼ ga̱jma̱a̱ mbáa dí rígá náa numbaaʼ rígi̱ rá. b) Náa numuu rí Biblia naʼthí dí ra̱májánʼ mataba̱ʼ ga̱jma̱ʼ mbáa bi̱ xóó tséyáa rá.

9 “Na̱nguá má nindxu̱u̱ ra̱májánʼ rí mataba̱ʼ ga̱jma̱a̱ mbáa bi̱ xóó tséyáa”. Mbáa maxtáa mbáa bi̱ naʼthí rí vida nindxu̱u̱ mu matani asndu ndiéjunʼ má rí eyaʼ ga̱jma̱a̱ rí xáʼyóoʼ muʼtá numún xa̱bu̱ bi̱ nubúunʼ gajmiún mbáa bi̱ xóó tséyáa. Mú náa Biblia naʼthí dí ra̱májánʼ nindxu̱u̱ rí mataba̱ʼ ga̱jma̱ʼ mbáa á mu xóó tséyáa, ikha jngó cristianos gíʼmaa maguiñunʼ kuyáá rígi̱ * (atraxnuu 1 Tesalonicenses 4:3-8). * Numuu rí Jeobá niʼniáanʼ, kaʼyoo maʼthí rí ma̱ndoo muʼni o na̱nguá. Ga̱jma̱a̱ ikhaa i̱ndó naniñúnʼ mubúúnʼ xa̱bu̱ gajmii. Dios naxnúlú xtángoo numuu rí nandoo kaʼyulú ga̱jma̱a̱ numuu rí ndaʼyoo rí mambáyulúʼ. Índo̱ bi̱ kuwa mbá guʼwíin nunimbu̱ún, nandún kuyamijná ga̱jma̱a̱ nduyamajkumijná, ga̱jma̱a̱ nakuwa májánʼ. Jeobá maxnún castigo bi̱ nuni kiejunʼ rí xunimbaníí xtángoo ndrígóo ikhaa (Heb. 13:4).

10. Xú káʼnii gándoo gúʼni gaʼduunʼ rí muʼbúlú gajmiúlú mbáa rá.

10 Náa Biblia naʼsngúlú muʼni gaʼduunʼ rí muʼbúlú gajmiúlú mbáa. Mbá rí xóo ma̱ndoo muʼni nindxu̱u̱ rí muñewa̱a̱n rí mbuʼyáá. Jesús niʼthí: “Asndu tsáa bi̱ ndaʼyoo má xúʼko̱ mbáa a̱ʼgu̱ mu mabóoʼ ga̱jma̱a̱ nikudaminaʼ má aʼkhá náa a̱jkiu̱u̱n. Á mu idaʼ májánʼ naʼni majngráʼán, itháan májánʼ rí matríyaʼ” (Mat. 5:28, 29). Ikha jngó cristianos xúyáá pornografía ní xúdxawíín ajmúú rí naʼthí ajngáa tsaga. Apóstol Pablo niʼnirámáʼ: “Guni gámbáa dí na̱nda̱ʼa̱ xuyala dí rígá náa tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ rí mataxuʼdáminaʼ aʼkhá ga̱jma̱ʼ mbáa” (Col. 3:5). Ma̱ngaa, gíʼmaa muxpríguíí rí nundxa̱ʼwáá edxu̱lúʼ ga̱jma̱a̱ rí nuʼthá (Efes. 5:3-5).

LÁ GÍʼMAA MBUʼYÁÁ RÍ ITHÁAN GÍʼDOO NUMUU MBÁ CARRERA RÁʼ.

11. Náa numuu rí tikhun naxkaxi̱i̱n rí maguaʼdáá mbá carrera rá.

11 “Rí marámulú mbá carrera maʼni rí makuwáanʼ tsímáá”. Mbaʼin xa̱bu̱ nutulúʼ rí majmulúʼ mbiʼi ga̱jma̱a̱ tsiakii ndrígúlú náa mbá carrera. Mbáa mutulú rí xúʼko̱ makuwáanʼ májánʼ, muguaʼdáá ñajunʼ ga̱jma̱a̱ mbújkha̱a̱. Rúʼko̱ rí phú nandún muni mbaʼin xa̱bu̱, ikha jngó tikhun cristianos naguánu nundxa̱ʼwa̱míjna̱ ikháá má.

12. Lá naʼni makuwáanʼ tsímáá á mu naʼngulú naguáʼdáá mbá carrera ráʼ.

12 Lá gajkhun rí á mu marámáánʼ mbáa carrera rí maxnáʼ mbá ñajunʼ o majmaʼníínʼ wéñuʼ maʼni rí maraxtaa tsímáá ráʼ. Na̱nguá. Garmáʼáan a̱jkiu̱lú ga̱jma̱a̱ numuu Satanás. Ikhaa gíwanʼ náa awúu̱n a̱jkiu̱u̱n rí maʼniún xa̱bu̱ xóo rí eyoo ikhaa ga̱jma̱a̱ rí muni mba̱a̱. Maski ajndu niʼngo̱o̱ niʼni rí nindoo, na̱nguá xtáa tsímáá, i̱ndó nakiʼnáa (Mat. 4:8, 9; Rev. 12:12). Carrera dí rígá náa numbaaʼ naʼni ma̱ʼdxa̱ʼ mbá xngaa. Tsímbriguii ga̱jma̱a̱ gagi rí naxná índo̱ natambáñun eʼwíínʼ xa̱bu̱ muniʼniiʼ Dios ga̱jma̱a̱ rí naʼsngáa mu ma̱ndoo makuwá kámuu mbiʼi. Ma̱ngaa náa numbaaʼ rígi̱, najma̱a̱ wéñuʼ tsíxígú ga̱jma̱a̱ naxkaxáanʼ muguaʼdáá itháan numulúʼ ki xóo eʼwíínʼ. Mú nda̱wa̱á, xúgíʼ rígi̱ nindxu̱u̱ ndíí xóo rí mataʼgíʼ matrajtuun giñánʼ ga̱jma̱a̱ ñawáanʼ (Ecl. 4:4).

13. a) Xú káʼnii gíʼmaa mbuʼyáá ñajunʼ ndrígúlú rá. b) Xó má carta rí niʼni Pablo náa tesalonicenses, ndiéjunʼ niʼni rí ikhaa maxtáa itháan tsímáá xá.

13 Gajkhun rí xúgiáanʼ ndayóoʼ muñajunʼ mu makuwáanʼ, ga̱jma̱a̱ nda̱a̱ dí raʼkhí rí muñajunʼ náa mbá rí nanigulúʼ. Mú ñajunʼ ragíʼmaa magiʼdoo itháan numuu. Jesús niʼthí: “Nimba xabo maxaxo majma naʼ inu ajmi xabo ri mbo miʼtsu, numu ri mba maxaxo gaʼyo, imba tsi maʼne akuinjaʼyo, o maʼnemajanmineʼ inu mba, imba tsi maxaxo gaʼyo. Maxaxo gajmaʼla naʼ inu Dios xi maguihuanʼ-güeño akianʼla-juya riqueza” (Mat. 6:24). Ikháanʼ nduʼyáá rí itháan gíʼdoo numuu muʼni ñajunʼ Jeobá ga̱jma̱a̱ muʼsngúún Ajngáa rawunʼ eʼwíínʼ xa̱bu̱ ga̱jma̱a̱ nakuwáanʼ gagi wéñuʼ. Apóstol Pablo ndiʼyoo májánʼ rígi̱. Nákha chíʼgíʼ, rí itháan nigiʼdoo numuu ninindxu̱u̱ carrera ndrígóo náa judaísmo, ga̱jma̱a̱ nakujmaa rí magiʼdoo wéñuʼ. Mú rí niʼni maxtáa itháan tsímáá rí maʼtáraʼa ga̱jma̱a̱ maʼsngúún xa̱bu̱, ga̱jma̱a̱ índo̱ ndiʼyoo rí ajngóo Jeobá niriʼkhu̱u̱n xa̱bu̱ (atraxnuu 1 Tesalonicenses 2:13, 19, 20). * Nda̱a̱ imbo̱o̱ rí maʼni maraxtaa itháan gagi.

Rí mumbáñuun xa̱bu̱ muniʼniiʼ Dios ga̱jma̱a̱ rí muʼsngúún maʼni rí makuwáanʼ tsímáá.(Atayáá kutriga̱ 12 ga̱jma̱a̱ 13).

LÁ MAʼNGO̱O̱ MAʼNIMBÁNUU XKUJNDU MBÁA XA̱BU̱ NUMBAAʼ RÁ.

14. Náa numuu rí mbaʼin nanigu̱nʼ ku̱ma̱ rí xa̱bu̱ maʼngo̱o̱ maʼnimbánuu xkujndu ndrígóo rá.

14 “Xa̱biya̱ naʼngo̱o̱ maʼnimbánuu xkujndu ndrígóo”. Ku̱ma̱ rígi̱ ma̱ndoo manigu̱nʼ mbaʼin numuu rí á mu gajkhun nindxu̱u̱ rígi̱ nandoo gáʼthúu̱n rí xa̱bu̱ numbaaʼ tseʼñunʼ má Dios ga̱jma̱a̱ muni asndu ndiéjunʼ má eʼñún. Ma̱ngaa, xa̱bu̱ nakumu̱ún rí gajkhun nindxu̱u̱ rígi̱ numuu rí estudios rí niguma nasngájma rí guerra, rí nuradímíjná xa̱bu̱, nandii ga̱jma̱a̱ tsingíná na̱jkha̱ ragajtoo wéñuʼ. Mbá informe niʼthí: “Xa̱bu̱ nakuwa itháan májánʼ numuu rí xa̱bu̱ numbaaʼ nunimíjna̱ rí numbaaʼ maʼni itháan májánʼ”. Lá gajkhun rúʼko̱ ráʼ. Lá naʼngo̱o̱ xa̱bu̱ numbaaʼ maʼnimbánuu xkujndu rí xtáa ramínuuʼ mba̱yu̱ʼ tsiguʼ rá. Guʼyáá.

15. Ndiéjunʼ esngájma rí xa̱bu̱ guáʼdáá wéñuʼ xkujndu rá.

15 Guerras. Náa nájma̱ guerra rí nirígá náa xúgíʼ numbaaʼ nikháñun mbá 60 millón xa̱bu̱. Ga̱jma̱a̱ nakujmaa kaʼwu rí asndu nákha nirígá Raga̱jma̱ Guerra náa Xúgíʼ Numbaaʼ xa̱biya̱ tséʼngo̱o̱ maʼni gámbáa guerra. Nákha tsiguʼ 2015, mbá 65 millón xa̱bu̱ nigájnun náa guʼwún ga̱jma̱a̱ numuu guerra o numuu rí nixkúún. Nakujmaa rí i̱ndó tsiguʼ rúʼko̱, mbá 12,4 millón xa̱bu̱ ndiyóoʼ muniñaʼ guʼwún. Rí nuradímíjná. Maski ajndu tikhuu delitos na̱jkha̱ ragajtoo náa tikhuu xuajen, mú i̱ʼwáʼ na̱jkha̱ rajoo wéñuʼ, xóo rí muriyaʼ kaʼyáʼ mbújkha̱a̱ náa Internet, rí xa̱biya̱ maxnúu a̱ʼgiu̱u̱ ga̱jma̱a̱ terrorismo. Ma̱ngaa, mbaʼin xa̱bu̱ nundxa̱ʼwa̱míjna̱ rí mámbá mbiʼi narígá itháan dí ra̱májánʼ. Nakujmaa kaʼwu rí xa̱bu̱ xáʼngo̱o̱ gáʼni gámbáa delito. Nandii. Tikhuu nandii rígá tanuu. Mú mbá informe rí nigájnuu nákha tsiguʼ 2013 niʼthí rí nikháñun mbá míjna gu̱wa̱ʼ millón xa̱bu̱ bi̱ xóó tséʼni 60 tsigúnʼ ga̱jma̱a̱ numuu nandii rí xóo nawi̱ji̱ a̱jkiu̱ún o rí tséʼngu̱u̱n guya xi̱ʼ, nandii rí naxnúu náa edxu̱ún, cáncer, ga̱jma̱a̱ diabetes. Tsingíná. Náa Banco Mundial, naʼthí rí mbaʼin xa̱bu̱ numíniiʼ ga̱jma̱a̱ numuu tsingíná, náa África mbá 280 millón xa̱bu̱ nákha 1990 asndu 330 millón xa̱bu̱ nákha tsiguʼ 2012.

16. a) Náa numuu rí i̱ndó Reino ndrígóo Dios maʼngo̱o̱ maʼni gámbáa xúgíʼ xkujndu dí rígá náa numbaaʼ rá. b) Ndiéjunʼ rí májánʼ gáʼni Reino eʼthí náa Isaías ga̱jma̱a̱ náa Salmos rá.

16 Xúgíʼ rígi̱ tséʼniulú tsiánguá. Náa numbaaʼ nutañajunʼ xa̱bu̱ bi̱ tséʼngu̱u̱n muni gámbáa guerra, rí nuradímíjná, nandii ga̱jma̱a̱ tsingíná. I̱ndó Reino ndrígóo Dios ma̱ndoo maʼni. Guʼyáá rí gáʼni Jeobá ga̱jma̱a̱ numún xa̱bu̱ numbaaʼ. Guerras. Reino ndrígóo Dios maʼni gámbáa xúgíʼ rí naʼni marigá guerra: Xóo rí xa̱bu̱ mundxaʼwamíjna̱ i̱ndó ga̱jma̱a̱ numún ikhiin, nuʼni kuʼwáʼ, religión dí ragájkhun ga̱jma̱a̱ mínaaʼ Satanás (Sal. 46:8, 9). Rí nuradímíjná. Reino ndrígóo Dios xtáa raʼni mbá rí nimbáa gobierno tséʼngo̱o̱ gáʼni: Naʼsngúún mbaʼin wéñuʼ xa̱bu̱ rí maʼndún kuyamijná ga̱jma̱a̱ mambáxu̱u̱n (Is. 11:9). Nandii. Jeobá maʼni rí xaguaʼdáá nandii xa̱bi̱i̱ (Is. 35:5, 6). Tsingíná. Jeobá maʼni gámbáa rígi̱ ga̱jma̱a̱ maxnún xa̱bi̱i̱ rí nda̱ñúnʼ ikhiin ga̱jma̱a̱ xúgíʼ rí na̱ʼkha̱ náa ikhaa, rí gíʼdoo itháan numuu ki xóo rí maguaʼdáá wéñuʼ (Sal. 72:12, 13).

“MBU̱YA̱A̱ XÚ KÁʼNII GÍʼMAA MURIʼÑA̱A̱ MÁMBÁA”

17. Xú káʼnii gándoo gúʼni gaʼduunʼ ku̱ma̱ ndrígóo numbaaʼ rá.

17 Índo̱ gúʼdxuun mbá ku̱ma̱ rí tsembánii ga̱jma̱a̱ fe ndrígúlú, guʼnigajmaa májánʼ rí naʼthí náa Biblia ga̱jma̱a̱ gúʼtámíjná gajmiúlú mbáa ndxájulú bi̱ najmañuu wéñuʼ. Gundxaʼwamíjna̱ náa numuu xa̱bu̱ nanigu̱nʼ ku̱ma̱ rúʼko̱ ga̱jma̱a̱ xú káʼnii gúʼni gaʼduunʼ. Xúgiáanʼ muñewumíjna̱ ga̱jma̱a̱ numuu ku̱ma̱ ndrígóo numbaaʼ á mu nuʼnimbaníí xtágabu rí nixnúún Pablo cristianos colosenses: “Gajngruigala má xúʼko̱ xóo bi̱ najmañún ga̱jma̱a̱ numún bi̱ kuwa rexa̱a̱” ga̱jma̱a̱ “mbu̱ya̱a̱ xú káʼnii gíʼmaa muriʼña̱a̱ mámbáa” (Col. 4:5, 6).

^ párr. 3 Salmo 10:4: “Mbáa xa̱bu̱ bi̱ nakuximínáʼ, tséyááʼ mbaʼyoo itháan; rí nandxa̱ʼwáminaʼ nindxu̱u̱: “Nda̱wa̱a̱ Dios”.”

^ párr. 5 Jeremías 10:23: “Oh Jeobá, ikhúúnʼ nda̱yo̱o̱ májánʼ rí xa̱bu̱ numbaaʼ na̱nguá kaʼyoo maʼtañajuminaʼ. Asndu má rakaʼyoo maʼthí xú káʼnii maxtáa”.

^ párr. 7 Isaías 65:13, 14: “Ikha jngó rígi̱ rí niʼthí Tátá Jeobá bi̱ naʼtáñajunʼ xúgíʼ numbaaʼ: “¡Gu̱ya̱a̱! Xa̱bi̱ʼ muphiʼtsu, mú ikháanʼ maxkidxala. ¡Gu̱ya̱a̱! Xa̱bi̱ʼ muwa̱a̱n, mú ikháanʼ makándawala. ¡Gu̱ya̱a̱! Xa̱bi̱ʼ maʼdxúún, mú ikháanʼ mati̱ya̱la. ¡Gu̱ya̱a̱! Xa̱bi̱ʼ maʼdxúún wéñuʼ ga̱jma̱a̱ rí májánʼ a̱jkiu̱ún, mú ikháanʼ mundxa̱ʼwa̱ numuu rí na̱ʼkhu̱ a̱jkia̱la ga̱jma̱a̱ mumbiyaʼ numuu rí gíná kuwáanʼla”.

^ párr. 9 Mbaʼin xa̱bu̱ nda̱wa̱á rí niraxnuu rí na̱ʼkha̱ náa Juan 7:53–8:11 nikumu̱ún rí i̱ndó mbáa xa̱bu̱ bi̱ takudaminaʼ aʼkhá ma̱ndoo maʼthí dí ra̱májánʼ eʼni mbáa bi̱ naʼni aʼkhá. Mú mbaʼin tséyáá rí versículos rígi̱ niniraʼmáʼ nda̱wa̱á, na̱nguá e̱ʼkha̱ náa phú nigumaraʼmáʼ ginii. Ikha jngó versículos rígi̱ na̱nguá e̱ʼkha̱ náa Traducción del Nuevo mundo rí nigájnuu nuxi̱ʼ náa ajngáa inglés. Mú xtángoo rí Dios nixnúún xa̱bu̱ Israel niʼthí: “Á mu nuxkamaa mbáa xa̱biya̱ rí nabóoʼ ga̱jma̱a̱ mbáa a̱ʼgu̱ bi̱ gíʼdaa ajmbio̱o̱, núkhu gíʼmaa makhañún nájmi̱i̱n, xa̱biya̱ bi̱ nabóoʼ ga̱jma̱a̱ a̱ʼgu̱, xúʼko̱ má a̱ʼgu̱” (Deut. 22:22).

^ párr. 9 1 Tesalonicenses 4:3-8: “Numuu dí rígi̱ nindxu̱u̱ rí nandoo Dios: Rí muni kaʼwumijnáa ga̱jma̱a̱ xubala gajmiála mbáa bi̱ xóó tséyáa; mámbáa dí ikháanʼ gíʼmaa mbaʼyoo xú káʼnii gáñewu̱u̱n xuyuʼ mu maʼni kaʼwu ga̱jma̱a̱ mbaʼyamajkuu, xúguaʼdáá mbá dí rakáʼyalaʼ, rí magua̱ʼa̱ wéñuʼ mubala gajmiála mbáa xó má eni xa̱bu̱ bi̱ na̱nguá eniʼniiʼ Dios; rí nimbáa xáʼga̱nú itháan ñuʼún ga̱jma̱a̱ maʼniuu dí raʼkhí ndxájuu, numuu rí Jeobá maxná castigo ga̱jma̱a̱ numuu xúgíʼ rígi̱, xó má nitala nákha ginii ga̱jma̱a̱ nitala káxi̱. Numuu rí Dios nindxaʼwúlú, mu raʼkháa mu muʼni rí tsaga, nindxaʼwúlú mu muʼni kaʼwumijnáʼ. Xúʼko̱ xa̱bu̱ bi̱ tséʼdxuun rígi̱, raʼkháa xa̱bu̱ tséʼnimbo̱o̱ kaʼyoo, nindxu̱u̱ Dios, bi̱ naxná xi̱ʼ kaʼwu”.

^ párr. 13 1 Tesalonicenses 2:13, 19, 20: “Ikha jngó nuxna̱a̱xu núma̱a̱ má xúʼko̱ Dios, numuu rí índo̱ ikháanʼ nindrígú ajngá rawunʼ Dios, rí nidxáwiin ga̱jma̱a̱ numuxuʼ, nindrígú, raʼkháa xóo ajngún xa̱bu̱, nindrígú xóo phú ajngá rawunʼ Dios, rí xtáa rañajunʼ náa ikháanʼla bi̱ nunimbala. Ndiéjunʼ nindxu̱u̱ rí naʼni muguaʼthi̱i̱n, o gagi o corona rí maʼdxulú, lá raʼkháa ikháanʼ nindxa̱la náa inuu Señor Jesús índo̱ ikhaa gáʼkha̱a̱ xáʼ. Ikháanʼ nindxa̱la gloria ga̱jma̱a̱ gagi”.