Atambaʼtaa mu matraxnuu

Ayuʼ náa naʼthí rí xú káʼnii nindxu̱u̱ ináa

Guñajunʼ jnduʼ mu makuwáanʼ mbá kambáxulú náa congregación

Guñajunʼ jnduʼ mu makuwáanʼ mbá kambáxulú náa congregación

“Icanʼlu ñajunʼlu xuri xuyuʼ mu Ica eʼtañajunʼli; uʼyamacumijna jmiʼlu mba imba [...], cami aʼcui itan maʼni mbaʼjin xa̱bu̱” (EFESIOS 4:16).

AJMÚÚ 53 GA̱JMA̱A̱ 107

1. Ndiéjunʼ nirígá asndu nákha niguma xúgíʼ rá.

 ASNDU nákha niguma xúgíʼ nirígá má rí nambáxu̱u̱n. Jeobá ga̱jma̱a̱ Jesús niñajunʼ mbóó má xúʼko̱. Jeobá niʼnii ginii Jesús. Nda̱wa̱á, Jesús nixtáa “náa níjniúu xóo mbáa bi̱ nañajunʼ májánʼ wéñuʼ” (Prov. 8:30). Xúʼko̱ má kayuʼ, xa̱bi̱i̱ Dios nuñajunʼ má xúʼko̱ mu munimbánii ñajunʼ dí ikhaa nixnúún. Mbá xkri̱da, Noé ga̱jma̱a̱ bi̱ kuwa náa goʼwóo niñajunʼ mbá kambáxu̱u̱n mu muni arca. Mba̱yu̱ʼ tsiguʼ nda̱wa̱á, israelitas niñajunʼ mbá kambáxu̱u̱n mu muni tabernáculo, mu muxkuixi̱i̱ ga̱jma̱a̱ magún ku̱ñu̱u̱n i̱mba̱ níʼkhá índo̱ nagún náa ku̱ba̱ʼ mixooʼ. Índo̱ nirígá má templo, bi̱ israelita nini ajmúú ga̱jma̱a̱ nidi̱i̱ mbá kambáxu̱u̱n mu muni̱ mba̱a̱ Jeobá. Xa̱bi̱i̱ Dios niʼngu̱u̱n nini xúgíʼ rígi̱ numuu rí nikúwi̱i̱n mbá kambáxu̱u̱n má xúʼko̱ ga̱jma̱a̱ niñajunʼ mbóó jnduʼ (Gén. 6:14-16, 22; Núm. 4:4-32; 1 Crón. 25:1-8).

2. Ndiéjunʼ rí nanigulúʼ rí nini timbíi̱n cristianos rá. b) Ndiéjunʼ gúʼyáá náa artículo rígi̱ rá.

2 Mbá rí nanigulúʼ rí timbíi̱n cristianos niñajunʼ mbóó. Apóstol Pablo niʼthí dí cristianos mixtiʼkhu rí nijmañún nini ga̱jma̱a̱ mixtiʼkhu ñajunʼ niguáʼdáá, mú kambáxu̱u̱n wéñuʼ numuu rí xúgínʼ nagún kidxuuʼ Jesucristo. Pablo niʼthí rí ni̱ndxu̱ún xóo xuyuʼ xa̱bu̱, mixtiʼkhu enii rí gíʼdoo mú nuñajunʼ mbóó jnduʼ (atraxnuu 1 Corintios 12:4-6, * 12). * Ikháanʼlu rá. Xú káʼnii gándoo muʼni mu makuwáanʼ mbá kambáxulú ga̱jma̱a̱ muñajunʼlu jnduʼ náa nuʼtáraʼa, náa congregación ma̱ngaa gajmiúlú bi̱ kúwi̱i̱n náa guʼwúlú rá. Mbuʼyáá náa artículo rígi̱.

GAKUWÁANʼLU MBÁ KAMBÁXULÚ NÁA NUʼTÁRAʼA

3. Ndiéjunʼ ndiʼyoo apóstol Juan náa mbá visión rá.

3 Mbá miʼtsú, Jeobá niʼni dí apóstol Juan mbaʼñún mbá juwiin ángeles bi̱ nudi̱i̱ trompetas. Índo̱ bi̱ maʼni witsiin ángel niʼdu̱u̱ trompeta, Juan ndiʼyoo ‹mbáa a̱ʼgua̱a̱n bi̱ nixpátriguíi náa tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ›. ‹A̱ʼgua̱a̱n› bugi̱ nijmuu mbá llave mu mambaʼtoo xkrugua ndrígóo mbá iñáʼ mi̱jnu̱ʼ wéñuʼ ga̱jma̱a̱ mikrina rí mbiʼyuu ‹iñáʼ mbiiʼ›. Ikhú, náa iñáʼ mbiiʼ nigájnuu wéñuʼ gúni. Ga̱jma̱a̱ náa gúní rúʼko̱ nigájnun mbaʼin tsíʼbu. Mú xujkhúʼ bugi̱ na̱nguá nini gachíí ixi̱ ga̱jma̱a̱ xúgíʼ iná, nini gawúunʼ xa̱bu̱ bi̱ na̱nguá guáʼdáá tsinaʼ ndrígóo Dios náa xkidunʼ (Rev. 9:1-4). Juan ndaʼyoo rí tsíʼbu ma̱ndoo muni gachíí wéñuʼ, xóo nini náa Egipto mbiʼi rí nixtáa Moisés (Éx. 10:12-15). Tsíʼbu bi̱ ndiʼñún Juan nandoo gáʼthúu̱n cristianos bi̱ kaxtaʼwíin bi̱ nutaraʼa mbá ajngáa gakhi̱i̱ ga̱jma̱a̱ numuu religión dí ragájkhun. Ga̱jma̱a̱ mbaʼin xa̱bu̱ bi̱ guáʼthi̱i̱n makuwá kámuu mbiʼi náa tsu̱du̱u̱ Ku̱ba̱ʼ numbañún mutaraʼa. Xúgínʼ nuñajunʼ mbóó jnduʼ náa ñajunʼ rígi̱ náa nambáñun mbaʼin xa̱bu̱ magajnáan náa religión dí ragájkhun ga̱jma̱a̱ náa majñu̱ʼ Satanás.

Mu ma̱ndoo muʼtáraʼa náa xúgíʼ numbaaʼ gíʼmaa makuwáanʼ mbá kambáxulú ga̱jma̱a̱ muñajunʼlu mbóó jnduʼ

4. a) Ndiéjunʼ ñajunʼ rí gíʼmaa munimbánii cristianos rá. b) Xú káʼnii gándoo gaguma rá.

4 Jeobá nixnúlú mbá ñajunʼ mba̱a̱ wéñuʼ muʼni. Gíʼmaa muʼtáruʼun xúgínʼ xa̱bu̱ ajngáa rí májánʼ ndrígóo Reino nákha xóó tséʼkha̱ fin (Mat. 24:14; 28:19, 20). Gíʼmaa muʼthúún rí muwa̱a̱n “iyaʼ rí ndaʼya” xúgínʼ bi̱ nakándawunʼ. Gíʼmaa muʼsngúún rí gajkhun rí na̱ʼkha̱ náa Biblia xúgínʼ bi̱ gáʼndun majmañún (Rev. 22:17). Mbá rí xóo ma̱ndoo muʼnimbánii ñajunʼ rígi̱ nindxu̱u̱ rí makuwáanʼ mbóó ga̱jma̱a̱ muñajunʼ mbóó jnduʼ náa congregación (Efes. 4:16).

5, 6. Ndiéjunʼ esngájma rí bi̱ nutaráʼaxu numuu Jeobá nutaráʼaxu mbóó jnduʼ rá.

5 Mu mu̱ʼgua̱ gúʼtaruʼun mbaʼin xa̱bu̱, gíʼmaa marigá mbá májánʼ awan. Mbá rí nambáyulúʼ nindxu̱u̱ ikha rí nuxnulu náa congregación, xóo náa nagimbáanʼ mu mu̱ʼgua̱ guʼtáraʼa. Ga̱jma̱a̱ numuu ikha rúʼko̱ ma̱ndoo muʼtáraʼa ajngóo Reino náa xúgíʼ numbaaʼ ga̱jma̱a̱ muxnáraʼa mbaʼa wéñuʼ i̱yi̱i̱ʼ rí nagájnuu náa Biblia. Ma̱ngaa, nguáná naxtandu̱ʼu̱lú rí muʼtáraʼa náa campaña kiejunʼ. Índo̱ nuʼni ñajunʼ rígi̱, kuwáanʼ ruñajunʼ mbóó jnduʼ gajmiúlú mbaʼin wéñuʼ a̱ngiu̱lú bi̱ nagún ku̱ñu̱u̱n ikháá má ajngáa náa xúgíʼ tsu̱du̱u̱ numbaaʼ. Ga̱jma̱a̱ kuwáanʼ ruñajunʼ gajmiúlú ángeles, numuu rí ikhiin numbayúlú muʼtáraʼa (Rev. 14:6).

6 Informes rí narígá ga̱jma̱a̱ dí nuʼtáraʼa náa xúgíʼ numbaaʼ rí nuraxnuu xúgíʼ tsiguʼ náa Anuario naʼni maʼdxulú wéñuʼ. Ma̱ngaa mbá rí nambáyulúʼ makuwáanʼ mbá kambáxulú nindxu̱u̱ asambleas rí ajtsú mbiʼi. Mámbá tsiguʼ, índo̱ inuu marigá asamblea, xúgiáanʼ nuʼthúún xa̱bu̱ rí magún ikhí. Ga̱jma̱a̱ índo̱ nakuwáanʼ asamblea, ikháá eʼdxawíín xúgiáanʼ. Discursos, demostraciones ga̱jma̱a̱ kixnáxe̱ ndaʼya naxkaxáanʼ muʼni káxi̱ ñajunʼ Jeobá. Imbo̱o̱ rí nambáyulúʼ makuwáanʼ mbóó jnduʼ nindxu̱u̱ Conmemoración, rí nuʼniriyaʼ xúgíʼ tsiguʼ mbiʼi 14 ñajunʼ gu̱nʼ nisán náa calendario judío (1 Cor. 11:23-26). Mbaʼa xmáná nákha xóó tsírígá, na̱jkua̱ mu muʼthúún xúgínʼ xa̱bu̱ rí magún náa reunión rígi̱ rí nindxu̱u̱ kiejunʼ wéñuʼ. Ga̱jma̱a̱ xúgiáanʼ nagimbáanʼ mbóó má mbiʼi rúʼko̱ nda̱wa̱á rí narámaʼ A̱jkha̱ʼ. Xúʼko̱ nuʼnimbánii rí niʼtáñajunʼ Jesús ga̱jma̱a̱ nusngajmáá Jeobá rí nuxnáa núma̱aʼ rí niʼni ga̱jma̱á ni̱ndxu̱lú.

7. Ndiéjunʼ rí naʼngulú nuʼni numuu rí kuwáanʼ ruñajunʼ mbóó jnduʼ rá.

7 Mbáwíi tsíʼbu xájmaa maʼni gachúu wéñuʼ. Xúʼko̱ má mangáanʼ, xáʼngulú guʼtáraʼa ndajkuáanʼ náa xúgíʼ numbaaʼ. Mu xó má tsíʼbu, nuñajunʼ mbóó jnduʼ. Ga̱jma̱a̱ numuu rúʼko̱ rí nandoo nuʼthúún mbaʼin wéñuʼ xa̱bu̱ ga̱jma̱a̱ numuu Jeobá ma̱ngaa mumbáñuun muni mba̱a̱ ga̱jma̱a̱ mbuyamajkuíí.

GÁKUWÁANʼ MBÁ KAMBÁXULÚ NÁA CONGREGACIÓN

8, 9. a) Náa biʼyaa xkri̱da nijmuu Pablo mu maʼthí rí gíʼdoo wéñuʼ numuu rí makuwáanʼ mbá kambáxulú rá. b) Ndiéjunʼ gándoo gúʼni mu makuwáanʼ mbá kambáxulú náa congregación rá.

8 Apóstol Pablo niʼthún cristianos bi̱ kuwa náa Éfeso rí xú káʼnii rígá awan náa congregación ga̱jma̱a̱ nixnúún xtágabu rígi̱: ‹Guʼni xúgíʼ› (atraxnuu Efesios 4:15, 16). Ikhaa nijmuu xkri̱da ga̱jma̱a̱ numuu xuyuʼ mbáa xa̱bu̱ mu maʼthí rí xúgiáanʼ bi̱ ni̱ndxu̱lú cristianos ma̱ndoo muyambáá náa congregación mu makuwáanʼ mbá kambáxulú ga̱jma̱a̱ rí mu̱ʼgua̱ kidxuuʼ Jesús, bi̱ nindxu̱u̱ xóo edxu̱u̱ náa xuwiʼ rúʼko̱. Pablo niʼthí rí xuyuʼ xa̱bu̱ nañajunʼ mbóó jnduʼ ga̱jma̱a̱ numuu níjtu. Ikha jngó tséʼniuu á mu ni̱ndxu̱lú jiáma o xa̱bu̱ guanii, á mu kuwáanʼ májánʼ o kuaʼdáá mbá nandii, ndiéjunʼ gándoo muʼni mu makuwáanʼ mbá kambáxulú náa congregación rá.

9 Jesús nigruigi̱i̱n bi̱ mbu̱ya̱ edxu̱u̱ náa congregación. Ikhaa nandoo rí mbuʼyamajkún ga̱jma̱a̱ muʼnimbánii ikha rí nuxnulu (Heb. 13:7, 17). Gajkhun má, nguáná naʼniulú mingíjyúuʼ. Mú á mu nunda̱ʼa̱a̱ Jeobá rí mambáyulúʼ, ikhaa maxnúlúʼ xi̱ʼ kaʼwu ndrígóo ga̱jma̱a̱ mambáyulúʼ mu muʼnimbulúʼ. Á mu ni̱ndxu̱lú xa̱bu̱ gua̱ba̱ʼ ga̱jma̱a̱ nuñajunʼ mbóó gajmiúlú bi̱ kuya̱ edxu̱u̱, muyambáá wéñuʼ náa congregación. Xúgiáanʼ makuwáanʼ mbá kambáxulú ga̱jma̱a̱ maʼndulú kuyamijná itháan.

10. Xú káʼnii eyambáá ñajunʼ rí nuni siervos ministeriales mu makuwá mbá kambáxu̱u̱n náa congregación rá. (Atayáá timbá xtiʼkhu.)

10 Bi̱ ni̱ndxu̱ún siervos ministeriales mangiin nuyambáá náa congregación mu makuwíin mbá kambáxu̱u̱n xúgínʼ. Ikhiin nunimijna mumbañún bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ ga̱jma̱a̱ ra̱ʼkhá tháán exníinlu núma̱aʼ numuu rí nuyambáá. Mbá xkri̱da, ikhiin nduyáá á mu guáʼdáá mbaʼa i̱yi̱i̱ʼ dí majmulúʼ náa muʼtáraʼa. Ma̱ngaa, nutún xa̱bu̱ dí májánʼ nini dí niguwaʼ náa Guʼwá nagimbáanʼ. Ma̱ngaa nuni̱i̱ májáánʼ ga̱jma̱a̱ nuni kaʼwi̱i̱. Índo̱ numbaʼñún siervos ministeriales, nuyambáá rí makuwáanʼ mbá kambáxulú náa congregación ga̱jma̱a̱ muʼni ñajunʼ Jeobá xó má awan dí rígá (atayáá ma̱ngaa náa Hechos 6:3-6).

11. Xú káʼnii gándoo gúyambáá bi̱ itháan jiáma mu makuwáanʼ mbá kambáxulú náa congregación rá.

11 Tikhun bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ niñajunʼ mba̱yu̱ʼ tsiguʼ náa congregación. Mú mbáa na̱jkha̱ raʼni wanii ga̱jma̱a̱ nánguá etaraʼa xóo nákha ginii. A̱ngiu̱lú bi̱ itháan jiáma ma̱ndoo muyambáá itháan. Á mu bi̱ ni̱ndxu̱ún xa̱bu̱ guanii nuniratiin, jiáma ma̱ndoo muni itháan ñajunʼ. Ikha jngó á mu siervos ministeriales nunimi̱jna̱ muni májánʼ ñajunʼ ndrígu̱ún, nda̱wa̱á ma̱ndoo maguanu mani̱ndxu̱ún bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ (1 Tim. 3:1, 10). Tikhun bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ bi̱ ninindxu̱ún jiáma ra̱ʼkhá tháán niñajunʼ ikha jngó rí xúgi̱ ni̱ndxu̱ún superintendentes viajantes ga̱jma̱a̱ kuwa rumbañún a̱ngiu̱lú náa mbaʼa congregación. Xúgiáanʼ nadxulú numuu rí kuwa jiáma bi̱ nuni tsiakimijna mumbañún eʼwíínʼ (atraxnuu Salmo 110:3 * ga̱jma̱a̱ Eclesiastés 12:1). *

GÁKUWÁANʼ MBÁ KAMBÁXULÚ NÁA GUʼWÚLÚ

12, 13. Ndiéjunʼ gándoo muni bi̱ kuwa mbá guʼwíin mu makuwá mbá kambáxu̱u̱n rá.

12 Ndiéjunʼ gándoo muni bi̱ kuwa mbá guʼwíin mu makuwíin mbá kambáxu̱u̱n rá. Mbá rí mayambáá wéñuʼ nindxu̱u̱ rí muʼnigajmaa mbá guʼwáanʼ. Á mu xa̱bu̱ gajmiún e̱jñún nunigajmaa mbóó ga̱jma̱a̱ numuu Jeobá, maʼndún kuyamíjna̱ itháan. Mbiʼi rúʼko̱ ma̱ndoo munigajmaa rí mutala náa nutaráʼa. Rígi̱ mambáyala makuwáanʼ itháan xawii. Índo̱ mbá guʼwíin nuthi ga̱jma̱a̱ numuu Jeobá ma̱ngaa nduyáá rí xúgínʼ nandún kuyáá, xúgínʼ nakúwi̱i̱n itháan kambáxu̱u̱n.

Á mu xa̱bu̱ gajmii nandún kuyáá Jeobá ga̱jma̱a̱ mbóó eni ñajunʼ ikhaa, maʼndún kuyamijná itháan ga̱jma̱a̱ makuwá tsímáá

13 Ndiéjunʼ gándoo gúni xa̱bu̱ gajmii mu makuwá kambáxu̱u̱n rá. (Mat. 19:6.) Á mu nájmi̱i̱n nandún kuyáá Jeobá, maʼni rí maʼndún kuyamíjna̱ itháan ga̱jma̱a̱ makuwá itháan gagi. Gíʼdoo wéñuʼ numuu rí nájmi̱i̱n maʼndún kuyamijná ga̱jma̱a̱ musngajma rí nandún kuyamijná, xó má Abrahán ga̱jma̱a̱ Sara, Isaac ga̱jma̱a̱ Rebeca, ma̱ngaa Elqaná ga̱jma̱a̱ Ana (Gén. 26:8; 1 Sam. 1:5, 8; 1 Ped. 3:5, 6). Xúʼko̱ makuwá mbá kambáxu̱u̱n ga̱jma̱a̱ mambaxúún májánʼ gajmiún Dios (atraxnuu Eclesiastés 4:12). *

Rí muʼnigajmaa mbá guʼwáanʼ ma̱ndoo mambáñun jiáma ga̱jma̱a̱ xa̱bu̱ guanii mu makuwá itháan kambáxu̱u̱n. (Atayáá kutriga̱ 12 ga̱jma̱a̱ 15).

14. Á mu bi̱ ndiyáa tséʼni ñajunʼ Jeobá, ndiéjunʼ gándoo gátani mu makuwáanʼ itháan májánʼ rá.

14 Náa Biblia naʼthí kaʼwu dí ragíʼmaa mbuʼyáa mbáa bi̱ tséʼni ñajunʼ Jeobá (2 Cor. 6:14). Maski ajndu xúʼko̱, tikhun a̱ngiu̱lú ajmbiún o guʼñún na̱nguá ni̱ndxu̱ún xa̱bi̱i̱ Jeobá. Náa numuu rá. Tikhun ninindxu̱ún xa̱bi̱i̱ Jeobá índo̱ ninigu̱nʼ má, mú bi̱ nidiin na̱nguá nindrigú rí gajkhun. Eʼwíínʼ, mbáa ninigu̱nʼ gajmiún bi̱ ni̱ndxu̱ún xa̱bi̱i̱ Jeobá mu nda̱wa̱á niniñaʼ. Á mu xúʼko̱ kaʼnii kuwáanʼ, ndiéjunʼ gándoo muʼni mu makuwáanʼ itháan májánʼ gajmiúlú bi̱ ndiʼyáa rá. Rí muʼnimbulúʼ xtágabu rí na̱ʼkha̱ náa Biblia, maski ajndu nguáná mingíjyúuʼ wéñuʼ. Guʼyáá xkridoo Mary ga̱jma̱a̱ ajmbio̱o̱, David. Nájmi̱i̱n ni̱ndxu̱ún xa̱bi̱i̱ Jeobá, mú mbá mbiʼi David niniñuʼ ra̱jkha̱ reunión. Mary niʼniminaʼ mu mani̱ndxu̱u̱ mbáa májánʼ a̱ʼgu̱ ga̱jma̱a̱ maʼni xó má e̱ʼkha̱ raʼthí náa Biblia. Niʼsngúún mbá majuiin e̱ji̱i̱n ga̱jma̱a̱ numuu Jeobá ga̱jma̱a̱ nditháan tániñuʼ ra̱jkha̱ náa reunión ma̱ngaa asamblea. Ninújngoo tsiguʼ, e̱ji̱i̱n niganun ga̱jma̱a̱ nigájnun nigún i̱mba̱ níʼkhá. Mary niʼniuu itháan mingíjyúuʼ maʼni ñajunʼ Jeobá, mú niwi̱ji̱ jmbu. Naniñuʼ revistas náa guʼwóo mu ajmbio̱o̱ mbaʼyoo. Mbá mbiʼi nigíʼdu̱u̱ niguxnuu. Nda̱wa̱á nigíʼdu̱u̱ ni̱jkha̱ tikhuu reunión mbu̱júu̱. Nigiʼdaa mbáa aʼdá xíñiiʼ bi̱ nigiʼdoo majun tsiguʼ, naniñuʼ mbá xílí mu magiʼi David náa Guʼwá nagimbáanʼ. Ga̱jma̱a̱ á mu David tséjkha̱nú, ada̱ naʼthúu̱n: “Tátá, ndiʼñáanʼ wéñuʼ náa reunión”. Nda̱wa̱á rí ninújngoo mbá 25 tsiguʼ, David niʼni mbu̱júu̱ ñajunʼ Jeobá. Rí mbiʼi xúgi̱ ikhaa ga̱jma̱a̱ a̱ʼgiu̱u̱ nuni mbóó ñajunʼ Jeobá mbu̱júu̱ ga̱jma̱a̱ kuwa gagi wéñuʼ.

15. Xú káʼnii gándoo gumbañúún bi̱ nidamijná bi̱ itháan guanii mu mumbañún eʼwíínʼ bi̱ itháan jiáma rá.

15 Satanás naʼni marigá xkujndu náa mbá guʼwíin. Rígi̱ nindxu̱u̱ mbá numuu rí xa̱bu̱ gajmii ndayóoʼ makuwá itháan jnduʼ. Tséʼniuu má nguáthá tsiguʼ niʼni rí nidamijná, gíʼmaa mundxaʼwamíjna̱ rí káʼnii gándoo muni ga̱jma̱a̱ muthi mu maʼndún kuyamijná itháan. A̱ngiu̱lú bi̱ nidamijná bi̱ ni̱ndxu̱ún itháan guanii ma̱ndoo muxnún mbá májánʼ xkri̱da bi̱ nidamijná bi̱ xóó ni̱ndxu̱ún itháan jiáma. Mbáa ma̱ndoo mutún mu makuwá gajmiún náa nunigajmaa mbá guʼwíin. Xúʼko̱ gándoo gúyáá rí maski ajndu ganújngoo mba̱yu̱ʼ tsiguʼ, bi̱ nidamijná gíʼmaa makuwá kambáxu̱u̱n ga̱jma̱a̱ musngajma rí nandún kuyamíjna̱ (Tito 2:3-7).

“GATSIMULÚʼ NÁA KÚBÁ NDRÍGÓO JEOBÁ”

16, 17. Ndiéjunʼ rí májánʼ kuaʼthi̱i̱nlú rá.

16 Índo̱ israelitas nagún Jerusalén mu muniriyaaʼ ndxa̱a̱ ndrígu̱ún, xúgínʼ nuñajunʼ mbóó jnduʼ. Niniratáá xúgíʼ rí ndayóoʼ ga̱jma̱a̱ nda̱wa̱á numbayúmijna índo̱ nagún náa kamba̱a̱. Índo̱ naguanu náa templo, nduyamajkuíí Jeobá ga̱jma̱a̱ mbá xúgínʼ nuni mba̱a̱ (Luc. 2:41-44). Ikháanʼ nuʼniratamijná mu makuwáanʼ náa numbaaʼ nuxi̱ʼ. Ikha jngó gíʼdoo wéñuʼ numuu makuwáanʼ mbá kambáxulú ga̱jma̱a̱ muñajunʼ mbóó jnduʼ. Lá na̱ʼkha̱ i̱ʼwáʼ náa edxu̱lúʼ mu mbuʼyáá xú káʼnii guñajunʼ gajmiúlú a̱ngiu̱lú ráʼ.

17 Xa̱bu̱ numbaaʼ na̱nguá kuwa mbóó jnduʼ ga̱jma̱a̱ nagiʼdu̱u̱n ga̱jma̱a̱ asndu káʼnii má numuu. Mú numuu rí Jeobá nambáyulúʼ, ikháanʼ kuwáanʼ tsímáá ga̱jma̱a̱ nakru̱ʼu̱lú kiʼsngáa ndrígóo Biblia. Lá ragájkhun rí nuxnáa wéñuʼ núma̱aʼ ráʼ. Náa xúgíʼ numbaaʼ, xa̱bi̱i̱ Dios nduʼyamajkuíí xó má eyoo. Ma̱ngaa náa iwáá mbiʼi rígi̱ kuwáanʼ itháan kambáxulú. Xó má niʼtáriyaʼ Isaías ga̱jma̱a̱ Miqueas, xúgiáanʼ natsimulú mbóó jnduʼ náa “kúbá ndrígóo Jeobá” (Is. 2:2-4; atraxnuu Miqueas 4:2-4). * Á mu kuwáanʼ mbá kambáxulú, mundrígúlú mbaʼa rí májánʼ. Nacha̱ má gúʼyáá mbiʼi rí xúgínʼ xa̱bu̱ numbaaʼ mbuʼyamajkuíí Jeobá mbóó jnduʼ náa tsu̱du̱u̱ Ku̱ba̱ʼ.

^ kutriga̱ 2 1 Corintios 12:4-6: “Rígá mbaʼa enii rí ma̱ndoo muʼni, mú rígá mbóó espíritu; ga̱jma̱a̱ rígá mbaʼa enii ñajunʼ, mú xtáa mbáwíi Señor; ga̱jma̱a̱ rígá mbaʼa enii rí ma̱ndoo muʼni, mú nindxu̱u̱ ikháá má Dios bi̱ naʼni xúgíʼ náa xúgínʼ”.

^ kutriga̱ 2 1 Corintios 12:12: “Numuu rí xó má xuwiʼ nindxu̱u̱ mbóó, mú mbaʼa enii rí gíʼdoo, ga̱jma̱a̱ xúgíʼ rí gíʼdoo náa xuwiʼ rúʼko̱, maski ajndu mbaʼa, nindxu̱u̱ mbóó xuwiʼ, xúʼko̱ má ma̱ngaa nindxu̱u̱ Cristo”.

^ kutriga̱ 11 Salmo 110:3: “Xuajñanʼ maxnáximinaʼ ga̱jma̱a̱ xúgíʼ a̱jkiu̱ún mbiʼi rí muxmijná soldados ndrígáʼ. Náa naxpíbiʼ rí mikaʼwu, asndu náa najtsiri̱ga̱, xtaʼdiin náa ikháánʼ jiáma xóo xuájyoʼ iyaʼ”.

^ kutriga̱ 11 Eclesiastés 12:1: “Rí mbiʼi xúgi̱ garmáʼáan a̱jkia̱nʼ xtayáá Dios bi̱ Niʼnín nákha xóó nindxa̱ʼ dxámá o dxáʼgú, nákha xóó tséʼkha̱nú mbiʼi gakhii, o maʼga̱nú tsiguʼ dí marata: “Nándáa rí eniguʼ mani”.”

^ kutriga̱ 13 Eclesiastés 4:12: “Rí mbáwíi xa̱bu̱ ma̱ndoo mandáti̱go̱o̱, dí a̱jmi̱i̱n xa̱bu̱ ma̱ndoo maguajún gujkhuʼ. Ga̱jma̱a̱ rí ajtsú ñuu xutu nacha̱”.

^ kutriga̱ 17 Miqueas 4:2-4: “Ga̱jma̱a̱ mbaʼa xuajin magun ga̱jma̱a̱ muthi: “Gaguwaʼ ga̱jma̱a̱ gatsimulúʼ náa kúbá ndrígóo Jeobá ga̱jma̱a̱ náa goʼwóo Dios ndrígóo Jacob; mu xúʼko̱ ikhaa maʼsngúlú ga̱jma̱a̱ numuu kambo̱o̱, ga̱jma̱a̱ ikháanʼ majngruigulú ikhí”. Numuu rí náa Sión gagajnuu xtángoo, ga̱jma̱a̱ náa Jerusalén magajnúu ajngóo Jeobá. Ga̱jma̱a̱ ikhaa maʼthún dí raʼkhí nini mbaʼa xuajin, ga̱jma̱a̱ maʼni rí ní xágiʼdu̱u̱n xuajin mba̱ʼu̱ bi̱ guáʼdáá wéñuʼ numún dí rígá mitsínguánʼ. Ga̱jma̱a̱ chídí ndrígu̱ún muni̱i̱la xóo arado ga̱jma̱a̱ lanzas ndrígu̱ún muni̱i̱la xóo ajua̱n rí narujtu iná. Nimbá xuajin ní xuradímijna ga̱jma̱a̱ chídí, asndu ní xagun náa guerra. Ga̱jma̱a̱ mámbáa xa̱bu̱ magi̱ʼi̱ náa agoo ixu̱u̱ uva ga̱jma̱a̱ náa agoo ixi̱ higo, ga̱jma̱a̱ ní xáxtáa nimbáa bi̱ maʼnimiñun; numuu rí xúʼko̱ niʼthí Jeobá bi̱ gíʼdoo wéñuʼ tsiakii”.