Atambaʼtaa mu matraxnuu

Ayuʼ náa naʼthí rí xú káʼnii nindxu̱u̱ ináa

ARTÍCULO RÍ MUʼNIGAJMAA 33

“Bi̱ gúdxawanʼ”, makáwíin

“Bi̱ gúdxawanʼ”, makáwíin

“Atanimbánii má xúʼko̱ ga̱jma̱a̱ rí narasngáa. Atani má xúʼko̱ rígi̱, numuu rí á mu xúʼko̱ tani makríñanʼ ikháánʼ gajmiáanʼ bi̱ gúdxawanʼ” (1 TIM. 4:16).

AJMÚÚ 67 “Aratáraʼa”

RÍ MUʼNIGAJMAA *

1. Ndiéjunʼ enigulú rí muni bi̱ kuʼñúún rá.

MBÁA ndxájulú a̱ʼgu̱ bi̱ mbiʼyuu Pauline * naʼthí: “Asndu nákha niniʼnuuʼ rí gajkhun, nindoʼ rí mbá xúgínʼ bi̱ kúwá náa goʼwóʼ makuwá ga̱jma̱á ni̱ndxu̱ʼ náa Ku̱ba̱ʼ mitsaanʼ. Mú, itháan nindoʼ rí ajmbioʼ Wayne ga̱jma̱a̱ aʼdiúxu bi̱ chíʼgíiʼ muní gajmiúxu̱ ñajuunʼ Jeobá”. Á mu bi̱ kúwi̱i̱n náa guʼwúlú xóó tseniʼniiʼ Dios, mbáa nakumulú xóo eku̱mu̱u̱ ndxájulú bi̱gi̱.

2.  Xkáʼnii graxe̱ gúriʼña̱a̱ náa artículo rígi̱ rá.

2 Xándoo mutsudi̱i̱n bi̱ kuʼñúún mu mundrigú rí gajkhun. Mú ma̱ndoo mumbáñún mu maʼndún mudxawíín Ajngá rawunʼ Dios (2 Tim. 3:14, 15). Ndíjkha rí gíʼmáánʼ muʼtáruʼun bi̱ kuʼñúún rá. Ndíjkha rí gíʼmaa makumulú xóo eku̱mu̱ún xá. Ndiéjunʼ gándoo muʼni mu mangiin maguánu maʼndún kuyáá Jeobá xó má ikháanʼ xá. Ga̱jma̱a̱ xkáʼnii gándoo gumbayúlú a̱ngiu̱lú bi̱ kúwá náa congregación rá.

NDÍJKHA RÍ GÍʼMÁÁNʼ MUʼTÁRUʼUN BI̱ KUʼÑÚÚN

3. Xó má naʼthí náa 2 Pedro 3:9, ndíjkha rí gíʼmáánʼ muʼtáruʼun bi̱ kuʼñúún rá.

3 Xájyúuʼ má rí Jeobá maʼni gámbáa numbaaʼ ndrígóo Gixa̱a̱. I̱ndó makáwíin bi̱ nandún makuwá kámuu (Hech. 13:48). Nuriʼyáʼ mba̱a̱ mbiʼi ga̱jma̱a̱ tsiakii ndrígúlú mu muʼtáruʼun xa̱bu̱ bi̱ kúwá náa xuajñulu, xúʼko̱ má nandulú rí bi̱ kuʼñúún muni ñajuunʼ Jeobá ma̱ngaa. Anu̱lú Jeobá “nimbáa tsíyoo mandáti̱ga̱a̱; ikhaa nandoo rí xúgínʼ maguanu mata̱nga̱a̱ a̱jkiu̱ún” (atraxnuu 2 Pedro 3:9). *

4. Ndiéjunʼ dí raʼkhí gamíi muʼni índo̱ nuʼtáruʼun bi̱ kuʼñúún rá.

4 Gíʼmáanʼ marmáʼáan a̱jkiu̱lú dí rígá a̱jma̱ enii xóo ma̱ndoo muʼthúún ajngáa rí maʼni makáwíin. Mbáa bi̱ tseniʼniiʼ ma̱ndoo muñewa̱a̱n rí muʼtháán, ga̱jma̱a̱ bi̱ kuʼñúún ma̱ndoo muʼthúún mbájmbu.

5. Dí gáʼyóoʼ muʼni índo̱ gúʼtaruʼun bi̱ kuʼñúún rá.

5 Índo̱ narmáʼáan a̱jkiu̱lú xú kaʼnii niʼgíʼ muʼtháán mbáa bi̱ kuʼyáá, mbáa mbaʼáanʼ nagawúnʼlú xóo raʼkhí ni̱ʼni̱ o raʼkhí niʼthá ga̱jma̱a̱ nakumulú rí ndiyóoʼ muʼni itháan májánʼ. Apóstol Pablo nixnúún xtágabu rígi̱ bi̱ cristianos: “Ganindxu̱u̱ májánʼ má xúʼko̱ dí muthala, gagiʼdoo idú, mu xúʼko̱ mbu̱ya̱a̱ xú káʼnii gíʼmaa muriʼña̱a̱ mámbáa” (Col. 4:5, 6). Xámbumulú rígi̱ índo̱ kuwáanʼ ruʼtámíjná gajmiúlú bi̱ kuʼñúún. Á mu tséʼni̱, ma̱ndoo muʼni rí matsíngu̱únʼ náa rí gajkhun raʼkháa rí maguwa̱ʼ kuʼdiin.

RÍ MA̱NDOO MUʼNI MU MUMBÁÑÚN BI̱ KUʼÑÚÚN

Nusngajmá rí nindxulú xa̱bi̱i̱ Jeobá índo̱ nakumulú xóo eku̱mu̱ún eʼwíínʼ ga̱jma̱a̱ índo̱ nuʼni rí májánʼ. (Atayáá kutriga̱ 6 asndu 8). *

6, 7. Araxná mbá xkri̱da náa nasngájma rí gíʼdoo wéñuʼ numuu rí makumulú xóo eku̱mu̱u̱ bi̱ na̱nguá nindxu̱u̱ xa̱bi̱i̱ Jeobá.

6 Makumulú xóo eku̱mu̱ún. Pauline, bi̱ niʼthá ga̱jma̱a̱ numuu náa nagi̱ʼdu̱u̱, naʼthí: “Nákha ginii i̱ndó nandoʼ matamínaʼ ga̱jmu̱ʼ ajmbioʼ ga̱jma̱a̱ numuu Biblia. ‹Tsétamíjnáxu̱ rí i̱ʼwáʼ›”. Mú, Wayne káaʼ chíʼgííʼ ejmañuu ga̱jma̱a̱ numuu Biblia ga̱jma̱a̱ tsíkro̱ʼo̱o̱ xúgíʼ rí naʼthúu̱n. Nikumuu rí Pauline i̱ndó naxmiéjuunʼ kaʼyoo religión ndrígóo. Nimíñuu mbáa nikumuu rí nikudaminaʼ náa mbá religión dí ra̱májánʼ ga̱jma̱a̱ rí xtáa raguma nduwaaʼ.

7 Pauline ni̱jkha̱nú ndiʼyoo rí itháan naxtáa gajmíi̱n a̱ngiu̱lú, na̱jkha̱ reunión, na̱jkha̱ gáʼtaraʼa ga̱jma̱a̱ náa i̱ʼwáʼ dí narígá ikhí. Ikhaa naʼthí: “Nguáná índo̱ Wayne naʼkhanu̱u̱ guʼwáá, nda̱wa̱a̱ nimbáa tsáa kri̱ga̱a̱, ikhaa naku̱mu̱u̱ rí mbáwíi”. Ndayaaʼ a̱ʼgiu̱u̱ ga̱jma̱a̱ a̱ʼdióo. Tséniniúnʼ bi̱ kúwá gajmiún ga̱jma̱a̱ ni̱jkha̱nú nindxa̱ʼwáminaʼ rí Pauline ndaʼyoo rí itháan guáʼdáá numún bi̱ nambáxu̱u̱ gajmíi̱n ki xóo ikhaa. Ikha jngó, niʼnimíñun rí maniñaaʼ. Lá ragájkhun rí Pauline ndiyóoʼ maku̱mu̱u̱ xóo eku̱mu̱u̱ ajmbio̱o̱ ráʼ.

8. Xó má eʼthí náa 1 Pedro 3:1, 2, ndiéjunʼ rí nuyexi̱i̱ itháan bi̱ kuʼñúún rá.

8 Muniʼñáaʼ rí nuʼni masngájma xóo ni̱ndxu̱lú. Bi̱ kuʼñúún itháan nuyexi̱i̱ xúgíʼ rí nuʼni raʼkháa rí nuʼthá (atraxnuu 1 Pedro 3:1, 2). * Pauline ni̱jkha̱nú ndiʼyoo rígi̱. Ikhaa naʼthí: “Ndiyaxu rí Wayne nandoo kaʼyuxu ga̱jma̱a̱ tsíyoo rí muniʼñámijnaxu. Mú rí niʼthunʼ niʼni mba̱yo̱o̱ rí ndayóoʼ magíʼdu̱u̱ manimbánuu xóo phú Jeobá eyoo rí mani. Raʼkháa rí i̱ndó mata, ndiyóoʼ rí maʼgíʼ mbá májánʼ xkri̱da”. Ikha jngó niniñuuʼ ratsudáa ajmbio̱o̱ rí maʼthí i̱ndó ga̱jma̱a̱ numuu Biblia ga̱jma̱a̱ nigíʼdu̱u̱ raʼtámíjná ga̱jma̱a̱ rí nuni mámbá mbiʼi. Wayne ni̱jkha̱nú ndiʼyoo rí a̱ʼgiu̱u̱ nindxu̱u̱ itháán májáanʼ ga̱jma̱a̱ rí a̱ʼdióo nindxu̱u̱ mbáa májáanʼ ada̱ (Prov. 31:18, 27, 28). Índo̱ ndiʼyoo rí nambáñun bi̱ kúwi̱i̱n náa goʼwóo rí naʼthí náa Biblia, ikhú nindoo maʼdxaun rí naʼthí náa Biblia (1 Cor. 7:12-14, 16).

9. Ndíjkha dí ragíʼmaa makanájkulú rá.

9 Maxakanajkúlú. Jeobá nagíʼ mbá májánʼ xkri̱da. Nángi eʼni naniñúnʼ rí xa̱bu̱ mudxawíín ajngáa rí májánʼ mu xúʼko̱ ma̱ndoo makáwíin (Jer. 44:4). Apóstol Pablo niʼthúu̱n Timoteo rí gambáñun má xúʼko̱ xa̱bu̱ mu xúʼko̱ ma̱ndoo makríyaaʼ ikhaa ga̱jma̱a̱ makáwíin bi̱ gúdxuun rí gáʼthún (1 Tim. 4:16). Ga̱jma̱a̱ numuu rí nandulú kuʼñúún bi̱ kúwáanʼ gajmiúlú. Ikha jngó nandulú rí majmañún rí naʼthí náa Biblia. Xó má nigíʼnuu Pauline, rí xóo naʼni ga̱jma̱a̱ rí xóo naʼthí, rúʼko̱ nimbáyúu ajmbio̱o̱ mu magruigú rí gajkhun. Ga̱jma̱a̱ rí xúgi̱ xtáa gagi numuu rí mbá najmiin ni̱ndxu̱ún precursores, ga̱jma̱a̱ Wayne nindxu̱u̱ bi̱ kayá edxu̱u̱.  

10. Ndíjkha rí ndayóoʼ maʼngo̱o̱ a̱jkiu̱lú rá.

10 Maʼngo̱o̱ a̱jkiu̱lú. Índo̱ nakuwáanʼ ruʼnimbaníí xóo e̱nda̱ʼa̱ Dios, mbáa maʼniún gákhii bi̱ kuʼñúún maguʼwún kuyáá rí nuʼnimbulúʼ ga̱jma̱a̱ xóo kuwáanʼlu. Ikhiin naguánu nduyáá rí nánguá eʼniriyaaʼ gajmiúlú ndxa̱a̱ ga̱jma̱a̱ rí nánguá xuʼdámijna̱ náa política. Mbáa asndu tikhuun nakiʼníin kuyulú índo̱ nduyáá (Mat. 10:35, 36). Mú ragíʼmaa mambumulu kuʼñúún. Á mu nuniʼñánʼ rumbáñun mu makru̱ʼu̱u̱n rí nuʼnimbulúʼ, kúwáanʼ ruʼñúun mbuyáá dí rakáʼñún makuwá kámuu. Mú Jeobá nixnúu ñajunʼ Jesús rí maʼnimbánuu numún, raʼkháa ikháanʼlu (Juan 5:22). Á mu naʼngo̱o̱ a̱jkiu̱lú, maʼga̱nú mbá mbiʼi rí maʼndún mudxawíín Ajngá rawunʼ Dios (atayáá kúguamáʼáan “Gajmulú ináa ndrígóo Internet ndrígúlú”).

11-13. Dí eʼsngúlúʼ rí xóo niʼni Alice gajmíi̱n aniu̱u̱ rá.

11 Manindxu̱lúʼ májáanʼ xa̱bu̱, mú xámiñulú (Prov. 15:2). Guʼyáá xkri̱da ndrígóo Alice. Nininuuʼ rí gajkhun índo̱ nixtáa mitsínguánʼ náa aniu̱u̱, bi̱ tsékumu̱ún rí xtáa Dios ga̱jma̱a̱ juadiinʼ wéñuʼ náa política. Ndiʼyoo rí gíʼmaa maʼthúún xúgíʼ rí mitsaanʼ rí xtáa rajmañuu. Ikhaa naʼthí: “Á mu naraʼthi̱i̱n manújngoo mba̱yu̱u̱ʼ mu marathu̱u̱n rí xtáa ratanimbaaʼ, ikhiin xániguunʼ mbá kayuuʼ”. Ikha jngó niʼnirámáʼ carta náa inún aniu̱u̱ náa nirajxu̱u̱n xú káʼnii eku̱mu̱ún ga̱jma̱a̱ tikhu rí na̱ʼkha̱ raʼthí náa Biblia rí gíʼthúu̱n dí maniguunʼ, xóo ngajua (1 Cor. 13:1-13). Naxníín wéñuʼ núma̱aʼ rí nini mbaja̱a̱ ga̱jma̱a̱ rí niñewa̱a̱n, naxnún regalos. Índo̱ na̱jkha̱ gáʼñún, naʼni xó má eʼngo̱o̱ mu mambáyúu ru̱dúu̱ ga̱jma̱a̱ rí naʼni. Mú nákha ginii tániguunʼ mbá kayuuʼ aniu̱u̱ índo̱ nigíʼdu̱u̱ niʼthún rí naʼnimbo̱o̱.

12 Índo̱ nixtáa náa goʼwóo gajmíi̱n aniu̱u̱ niguxnuu má xúʼko̱ Biblia tsejtsi mbiʼi. Alice naʼthí dí rúʼko̱ nimbáyúu ru̱dúu̱ mu mbaʼyoo rí Ajngá rawunʼ Dios gíʼdoo wéñuʼ numuu náa ikhaa. Núkhu má ikhú, anu̱u̱ nigíminaʼ majmañuu tikhu rí naʼthí náa Biblia mu mbaʼyoo ndiéjunʼ rí eku̱mu̱u̱ wáxioo ga̱jma̱a̱ mu maxkamaa dí raʼkhí. Alice naʼthí: “Nixnúu mbá Biblia ga̱jma̱a̱ niniraʼmáʼ mbá i̱yi̱i̱ʼ” nixnúu. Dí nirígá rá. Anu̱u̱ táxkamaa nimbá dí raʼkhí. Ikhaa niniguuʼ wéñuʼ rí niguxnuu.

13 Gíʼmáanʼ rí manindxu̱lúʼ májáanʼ xa̱bu̱, mú xámiñulu maski ajndu mbaʼyóoʼ muraʼníí mbaʼa tsáʼkhá (1 Cor. 4:12b). Xó má Alice ndiyóoʼ maʼngo̱o̱ rí nikiʼnáa ru̱dúu̱. Ikhaa naʼthí: “Índo̱ nijngúnʼ iyááʼ, ru̱dúʼ niʼthúnʼ rí ni̱ndxu̱ʼ mbáa wáxioo bi̱ ra̱májáanʼ”. Dí niʼni Alice rá. Ikhaa má naʼthí: “Mú tániʼñu̱u̱ʼ ra̱thu̱u̱n ga̱jma̱a̱ numuu rúʼko̱, ga̱jma̱a̱ gamajkhu ni̱thu̱u̱n rí niraʼwíí mani̱ndxu̱ʼ xa̱bi̱i̱ Jeobá ga̱jma̱a̱ rí nditháan xáriʼkhuu xóo endxa̱ʼo̱o̱ edxu̱ʼ. Nini̱ mbaʼyoo rí gajkhun nandoʼ ka̱yo̱o̱. Nájmáanʼ nimbiyaʼxu, ga̱jma̱a̱ ikhú ninimujuunʼ mbá ganitsu rí miʼtsí mikhu. Nákha mbiʼi rúʼko̱ ru̱dúʼ ni̱jkha̱nú ndiʼyoo rí Biblia nimbáyuʼ mani̱ndxu̱ʼ májáanʼ xa̱bu̱”.

14. Ndíjkha rí nditháan ragíʼmaa muʼniñámi̱jna̱ muʼni rí nutsudáánʼ bi̱ kuʼñúún rá.

14 Gajkhun má rí bi̱ kuʼñúún maʼñún gákhii makru̱ʼu̱u̱n rí ikháanʼ nduʼyáá rí gíʼdoo wéñuʼ numuu muʼni ñajuunʼ Jeobá. Alice niraʼwíí mani̱ndxu̱u̱ precursora raʼkháa rí maʼga̱ mitsídánʼ escuela xó má eñún aniu̱u̱, ikhú ru̱dúu̱ nimbiyaʼ mbu̱júu̱ʼ. Mú Alice támiñuu. Ga̱jma̱a̱ naʼthí: “Á mu natatsíñaminaʼ ga̱jma̱a̱ natani xó má eñún, mbáa rúʼko̱ gáʼni rí mutsudáán matani rí i̱ʼwáʼ ma̱ngaa. Mú, á mu tsémiñáaʼ matambáyii rí natanimbaaʼ, ma̱nindxa̱a̱ʼ májáanʼ xa̱bu̱, rúʼko̱ gáʼni rí tikhun mudxun dí naratá”. Rúʼko̱ nindxu̱u̱ rí ikhaa nigíʼnuu. Rí xúgi̱ aniu̱u̱ ni̱ndxu̱ún precursores ga̱jma̱a̱ anu̱u̱ nindxu̱u̱ bi̱ kayá edxu̱u̱.

XÚ KÁʼNII MA̱NDOO MUMBAYULÚ A̱NGIU̱LÚ BI̱ KÚWÁ NÁA CONGREGACIÓN

Xú káʼnii gándoo a̱ngiu̱lú bi̱ kúwá náa congregación mumbañún bi̱ kúwi̱i̱n náa guʼwúlú bi̱ na̱nguá ni̱ndxu̱ún Testigos rá. (Atayáá kutriga̱ 15 ga̱jma̱a̱ 16). *

15. Xó má naʼthí náa Mateo 5:14-16 ga̱jma̱a̱ náa 1 Pedro 2:12, xú káʼnii gándoo gambáñun bi̱ kuʼñúún “ñajunʼ májánʼ” rí nuni a̱ngiu̱lú rá.

15 Jeobá najmuu “ñajunʼ májánʼ” dí nuni xa̱bi̱i̱ mu ma̱ʼkha̱ kagui̱i̱n xa̱bu̱ (atraxnuu Mateo 5:14-16; * 1 Pedro 2:12). * Á mu bi̱ ndiyáa na̱nguá nindxu̱u̱ xa̱bi̱i̱ Jeobá, lá naniniúnʼ bi̱ kúwá náa congregación xáʼ. Pauline, bi̱ niʼthá ga̱jma̱a̱ numuu náa nagi̱ʼdu̱u̱ artículo rígi̱, niʼthún a̱ngiu̱lú magún náa goʼwóo mu Wayne maniniúnʼ. Ikhaa narmáʼáan a̱jkiu̱u̱n xú káʼnii mbáa ndxájulú nimbáyúu mu maʼndoo kaʼñúún xúgínʼ enii xa̱bu̱. Ikhaa naʼthí: “Ndxájulú buʼko̱ ninda̱ʼa̱ rí xáʼga̱ gañejuunʼ mbá mbiʼi mu mbuyaaxu náa nutsíin. Ikhú nijkhánú ndi̱yo̱o̱ rí nindxu̱u̱ májáanʼ xa̱bu̱”.

16. Ndíjkha rí gíʼmaa muʼthúún bi̱ kuʼñúún rí mu̱ʼgua̱ gajmiúlú reunión rá.

16 Mbá rí xóo ma̱ndoo mumbáñún bi̱ kuʼñúún nindxu̱u̱ rí muʼthúún mu̱ʼgua̱ gajmiúlú náa reunión (1 Cor. 14:24, 25). Timbá reunión rí ni̱jkha̱ Wayne ninindxu̱u̱ mbá Conmemoración, numuu rí narígá wakhííʼ ga̱jma̱a̱ rí tséjyúuʼ mba̱yu̱u̱ʼ. Ikhaa naʼthí: “Tákro̱ʼo̱ʼ xúgíʼ rí nithi, mú tsémbumuʼ xóo nirigiún. Nixuʼmamijná ga̱jma̱a̱ asndu xa̱ʼ nirajthun ñawunʼ índo̱ nirajxu̱ún. Nijkhánú ndi̱yo̱o̱ rí míjínʼ xa̱bu̱ ni̱ndxu̱ún”. Mbáa matrimonio bi̱ xtáa náa congregación nimbáyúu wéñuʼ Pauline, niñewa̱a̱n a̱ʼdióo índo̱ na̱jkha̱ reunión ga̱jma̱a̱ índo̱ na̱jkha̱ gáʼtaraʼa. Ikha jngó índo̱ Wayne ni̱jkha̱nú nindoo rí maninuuʼ rí naʼnimbo̱o̱ Pauline, nindo̱ʼo̱o̱ ajmbio̱o̱ ndxájulú buʼko̱ rí maʼsngóo ga̱jma̱a̱ numuu Biblia.

17. Ndiéjunʼ dí ragíʼmáanʼ mbuyáá rí kuaʼdáá aʼkhúlúʼ, mú ndíjkha rí nditháan ragíʼmaa muniʼñáaʼ rumbáñun bi̱ kuʼñúún rá.

17 Naguáʼthi̱i̱n mbá mbiʼi rí bi̱ kuʼñúún maguánu muni ñajuunʼ Jeobá. Maski má nuʼni xó má eʼngo̱o̱ mu mumbáñún, mú mbáa xáguanu matu̱ʼu̱u̱n náa rí gajkhun. A mú xígi̱ rígá, xundxaʼwamijna rí ikháanʼ kuaʼdáá aʼkhúlúʼ ga̱jma̱a̱ rí gúraʼwii muni. Gajkhun má rí ikháanʼ ragíʼmáanʼ mutsudiin mu munimbu̱u̱n rí ikháanʼ nuʼnimbulúʼ. Maski má xúʼko̱, xámbumulú rí ma̱ndoo mambáñún wéñuʼ índo̱ gúyáá rí ikháanʼ nuʼni ñajuunʼ Jeobá ga̱jma̱a̱ gagi. Guʼtájkáan ga̱jma̱a̱ numún, guʼthúún rí gajkhun ga̱jma̱a̱ gamajkhu ga̱jma̱a̱ gumbáñun má xúʼko̱ (Hech. 20:20). Guʼyáá gajkhun rí Jeobá maʼni tsajkurámáanʼ ga̱jma̱a̱ numuu tsiakii rí nuʼni. Ga̱jma̱a̱ á mu bi̱ kuʼñúún nudxawunlú, makáwíin.

AJMÚÚ 57 Nuʼtáruʼun xúgínʼ xa̱bu̱

^ párr. 5 Nanigulúʼ rí bi̱ kuʼñúún maguánu muniʼniiʼ Jeobá, mú ikhiin má kaʼñúún muraʼwíi á mu nandún muni ñajuunʼ o na̱nguá. Náa artículo rígi̱ mbuʼyáá ndiéjunʼ gándoo muʼni mu ikhiin maʼndún mudxawíín.

^ párr. 1 Nixtiʼkhuu mbiʼñún.

^ párr. 3 2 Pedro 3:9: Jeobá na̱nguá ejyúuʼ ga̱jma̱a̱ numuu rí naʼthí maʼni, xóo eyáá tikhun xa̱bu̱, mú ikhaa naʼngo̱o̱ a̱jkiu̱u̱n numuu rí nimbáa tsíyoo mandáti̱ga̱a̱; ikhaa nandoo rí xúgínʼ maguanu mata̱nga̱a̱ a̱jkiu̱ún.

^ párr. 8 1 Pedro 3:1, 2: Xúʼko̱ má ma̱ngoo, ikháanʼla, gu̱ʼu̱ bi̱ ninuju̱nʼ, gunimbánii rí ethi ajmbiala, mú xúʼko̱ gáʼni rí á mu tikuin na̱nguá enimbu̱ún ajngáa, maguanu munimbu̱ún ga̱jma̱a̱ numuu rí xóo kuwa runi guʼñún, numuu rí ikhiin míninʼ nduyáá rí guʼñún nuni rí májánʼ ga̱jma̱a̱ guáʼdáá wéñuʼ gamajkhún.

^ párr. 15 Mateo 5:14-16: ”Ikháanʼla ñajuanla agiuuʼ numbaaʼ. Xándoo marigá ngo̱ʼo̱o̱ mbá xuajen dí grígu inuu kúbá. Ní má nda̱wa̱a̱ tsáa skámuu aguʼ mu magídáʼ náa agoo xtu̱ʼ rí nagiéwan ga̱jma̱a̱, ikhaa natsuaʼan náa najuawa̱nʼ ndélá mu mambiʼñún xúgínʼ bi̱ kúwá guʼwáá. Xúʼko̱ má gambiʼi aguʼ ndrígála náa inún xa̱bu̱, mu ikhiin mbuyáá májánʼ ñajunʼ rí nunila ga̱jma̱a̱ ikhiin muni mba̱a̱ Ana̱lá bi̱ xtáa mekhuíí.

^ párr. 15 1 Pedro 2:12: Guni rí májánʼ náa mbaʼa xuajin, mu índo̱ gúthi rí ikháanʼ nindxa̱la xa̱bu̱ ra̱míjínʼ, ikhiin mbuyáá rí májánʼ rí kuwáanʼ runila, guni mba̱a̱ Dios mbiʼi rí ikhaa gáʼkha̱a̱ gáyexi.

^ párr. 57 NAʼTHÍ NUMUU XTIʼKHU: Mbáa ndxájulú dxámá nambáyúu anu̱u̱ bi̱ na̱nguá nindxu̱u̱ Testigo mu maʼni̱i̱ carriu̱u̱. Índo̱ naguaphaa nasngájmuu mbá video dí rígá náa ináa jw.org®.

^ párr. 59 NAʼTHÍ NUMUU XTIʼKHU: Mbáa ndxájulú naʼdxaun májánʼ rí naʼthí ajmbio̱o̱ bi̱ na̱nguá nindxu̱u̱ Testigo índo̱ naʼthúu̱n rí niʼni kañiʼ mbiʼi. Nda̱wa̱á nutsíin mbégu̱ʼ gajmiún aʼdiún.

^ párr. 61 NAʼTHÍ NUMUU XTIʼKHU: Ndxájulú niʼthún a̱ngiu̱lú magún gupitsu náa goʼwóo. Ikhiin nandún rí muniʼniiʼ itháan ajmbio̱o̱. Nda̱wa̱á na̱jkha̱ ga̱jma̱a̱ ajmbio̱o̱ náa Conmemoración.