Atambaʼtaa mu matraxnuu

Ayuʼ náa naʼthí rí xú káʼnii nindxu̱u̱ ináa

ARTÍCULO RÍ MUʼNIGAJMAA 50

Jeobá naʼni káwáanʼ

Jeobá naʼni káwáanʼ

“Gíʼmaa rí [...] xúgínʼ xa̱bu̱ bi̱ kúwá náa tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ nánguá ni̱ndxu̱ún yumbáá” (LEV. 25:10).

AJMÚÚ 22 ¡Ga̱ʼkha̱ Reino bi̱ nigíiʼ Dios!

RÍ MUʼNIGAJMAA *

1, 2. a) Ndiéjunʼ rí najmaʼnuu xóo jubileo rá. (Atayáá kúguamáʼaan “Ndiéjunʼ ninindxu̱u̱ jubileo rá.”) b) Ndiéjunʼ niʼthí Jesús náa Lucas 4:16-18 rá.

NÁA tikhu xuajen mba̱ʼu̱, nuriyaʼ awan mu muniriyaaʼ ndxa̱a̱ índo̱ na̱jkha̱nú 50 tsiguʼ rí naʼtáñajuunʼ mbáa rey. Ndxa̱a̱ rígi̱ najmaʼnuuʼ xóo jubileo. Ndxa̱a̱ ma̱ndoo mbajyúuʼ mbá mbiʼi, mbá xmáná o itháan. Mú na̱jkha̱nú mbiʼi rí naguámbá ga̱jma̱a̱ xa̱bu̱ tséjyúuʼ nambumún gagi xóo nikhúwi̱i̱nʼ rí nirígá.

2 Náa artículo rígi̱, muʼthalú ga̱jma̱a̱ numuu mbá rí itháan májánʼ ki xóo jubileo rí nirígá náa Israel mámbá cincuenta tsiguʼ. Jubileo dí nirígá nákha wajyúúʼ ndajyúuʼ mbá tsiguʼ ga̱jma̱a̱ ikhú nímba̱a̱ nánguá nindxu̱u̱ yumbáá náa xúgínʼ xa̱bu̱ xuajin. Náá numuu rí nandulú mbuʼyáá mangáanʼ rí mbiʼi xúgi̱ rá. Numuu rí naʼni marmáʼáan a̱jkiu̱lú mbá rí mitsaanʼ rí niʼni Jeobá ga̱jma̱á numulúʼ, mu xúʼko̱ ma̱ndoo makáwáanʼlu asndu kámuu. Jesús niʼthí ga̱jma̱a̱ numuu rí makáwáanʼlu ma̱ngaa mbá rí ma̱ndoo mambáyulúʼ má dí mbiʼi xúgi̱ (atraxnuu Lucas 4:16-18). *

Náa Israel, Jubileo naʼni rí makuwíin gagi, bi̱ ninindxu̱ún yumbáá natangi̱ín náa xuajñún ga̱jma̱a̱ nakúwi̱i̱n gajmiún bi̱ kúwá náa guʼwún. (Atayáá kutriga̱ 3). *

3. Xó má naʼthí náa Levítico 25:8-12, xú káʼnii nimbáñun israelitas Jubileo rá.

3 Ma̱ndoo makru̱ʼu̱lú itháan májánʼ rí nindoo gáʼthi Jesús índo̱ niʼthí ga̱jma̱a̱ numuu rí makáwáanʼ á mu rí nduʼyáá dí niʼthún Dios muni israelitas índo̱ naʼni Jubileo. Niʼthí: “Gíʼmaa rí muni kaʼwu tsiguʼ 50 ga̱jma̱a̱ rí xúgínʼ xa̱bu̱ bi̱ kúwá náa tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ nánguá ni̱ndxu̱ún yumbáá. Mani̱ndxu̱u̱ mbá Jubileo náa ikháanʼla, ga̱jma̱a̱ mámbáa rí ikháanʼla mbayáa rí kaʼyoo ga̱jma̱a̱ matangáanʼ makuwála gajmiála bi̱ náa guʼwálaʼ” (atraxnuu Levítico 25:8-12). * Náa artículo rí nijngóo, ndiʼyálú xkáʼnii nimbáñun israelitas índo̱ ndiyamajkuíí mbiʼi sábado. Rí xúgi̱ mbuʼyáá xú káʼnii nimbáñun Jubileo. Gundxaʼwámijná rí mbáa israelitas nikudaminaʼ gidxóó ga̱jma̱a̱ ndiyóoʼ magujua̱a̱ mbayuuʼ mu maʼni numa̱a̱ gidxóó. Índo̱ naʼni tsiguʼ Jubileo, nurtanga̱a̱ mbayuuʼ ndaya̱a̱. Ikhú natanga̱a̱ nagiʼdoo mba̱yu̱u̱ʼ mbu̱jú ga̱jma̱a̱ xúʼko̱ tséndatiga̱a̱ rí maxnún e̱ji̱i̱n. O gundxaʼwamíjna̱ rí mbáa israelitas nánguá gíʼdoo mbújkha̱a̱ mú ma̱ndoo maʼni numa̱a̱ dxawúu rí asndu ndayóoʼ magujua̱a̱ mbáa a̱ʼdióo xóo yumbáá o asndu ndayóoʼ magujuamínáʼ ikhaa. Índo̱ naʼni tsiguʼ Jubileo, yumbáá natanga̱a̱ gajmíi̱nʼ bi̱ kúwá “náa goʼwóo”. Ikha jngó, índo̱ narígá rígi̱ bi̱ ni̱ndxu̱ún yumbáá nakáwíin. Rígi̱ nisngájma gajkhun rí Jeobá nixmiéjuunʼ kaʼñún xa̱bi̱i̱.

4, 5. Ndíjkha rí ndayóoʼ maxmiéjunlú ga̱jma̱a̱ numuu Jubileo dí nirígá náa Israel rá.

4 Xú káʼnii imbo̱ʼ nimbáñun Jubileo xá. Jeobá niʼthí: “Nimbáa náa dí ikháanʼla xáʼganú maʼni gínáa, numuu rí Jeobá phú gajkhun maʼni tsajkurámuuʼ ku̱ba̱ʼ náa rí Jeobá Dios ndrígála maxnáala” (Deut. 15:4). Mixtiʼkhu wéñuʼ nindxu̱u̱ rí narígá náa numbaaʼ rí mbiʼi xúgi̱, bi̱ gíʼdoo nagiʼdoo itháan, ga̱jma̱a̱ xa̱bu̱ gínáa naʼni itháan gínáa.

5 Bi̱ ni̱ndxu̱lú cristianos nánguá e̱ʼni̱ mbáníí Xtángoo ndrígóo Moisés. Rúʼko̱ eyoo gáʼthi rí na̱nguá e̱ʼni̱ mbáníí xtángoo rí mu̱ʼni̱ káwíin yumbáá, o rí xúʼni numa̱a̱ gidxóó o murtanga̱a̱ mbayuuʼ mbáa xa̱bu̱ (Rom. 7:4; 10:4; Efes. 2:15). Mú, rígá mbá numuu rí maxmiéjunlú ga̱jma̱a̱ numuu Jubileo, mú náá numuu rá. Numuu rí nánguá ni̱ndxu̱lú yumbáá, rí naʼni marmáʼáan a̱jkiu̱lú dí niniriyaaʼ israelitas.

JESÚS NIʼTHÍ RÍ MAGUMA KÁWÁANʼ

6. Bi̱ ni̱ndxu̱lú xa̱bu̱ numbaaʼ, náá ndayóoʼ maguma káwáanʼlu rá.

6 Xúgiáanʼ ndayúlú rí maguma káwáanʼ numuu rí ni̱ndxu̱lú yumbáá ndrígóo aʼkhá. Ikhaa jngó numuu rúʼko̱ naniáanʼlu, naʼniulú nandii ga̱jma̱a̱ nakháñulú. Najkuanú nduʼyálú índo̱ naʼni waniáanʼ, nandoo káñulúʼ ga̱jma̱a̱ ndayóoʼ muʼgualú náa guʼwá thana. Ma̱ngaa naxmiéjunlú índo̱ nuxuʼdamíjná aʼkhá. Apóstol Pablo ni̱jkha̱nú ndiʼyoo rí ninindxu̱u̱ mbáa ‹bi̱ kraʼaa guʼwá e̱jua̱nʼ náa xtángoo ndrígóo aʼkhá› dí rígá náa xuyuuʼ ma̱ngaa niʼthí: “¡Ra̱ʼkhá tháán migínún xa̱bu̱ ni̱ndxu̱ʼ! Tsáa gáʼnikríñu̱u̱ʼ náa rí makhañúʼ rá.” (Rom. 7:23, 24.)

7. Ndiéjunʼ niʼtáriyaʼ Isaías ga̱jma̱a̱ numuu rí maguma káwáanʼ rá.

7 Ga̱jma̱a̱ gagi Jeobá niʼni mujúun xóo ma̱ndoo maguma káwáanʼ náa aʼkhá. Dí niʼni Jesús phú nigiʼdoo wéñuʼ numuu náa rí niguma káwáanʼ. Nákha siglo migiñuʼ, nákha xóó tséʼkha̱ Cristo, gaʼyee Isaías niʼtáriyaʼ rí maguma káwíin nda̱wa̱á. Ga̱jma̱a̱ mani̱ndxu̱u̱ itháan májánʼ ki xóo dí nirígá nákha náa Jubileo. Ga̱jma̱a̱ niʼnirámáʼ: “Xi̱ʼ ndrígóo Tátá Jeobá rígá náa ikhúúnʼ, numuu rí Jeobá niraʼwún mu mathu̱u̱n ajngáa rí májánʼ bi̱ guabiinʼ. Nikuʼmún mu mani̱i̱ a̱jkiu̱ún bi̱ kúwá gíná, mu mataraʼa rí makawi̱i̱n bi̱ ni̱ndxu̱ún esclavo” (Is. 61:1). Guʼyáá tsáá nindxu̱u̱ bi̱ naʼthí náa kiʼtáriyaʼ rígi̱.

8. Tsáá nindoo gáʼthi ga̱jma̱a̱ numuu rí niʼtáriyaʼ Isaías rí maguma káwáanʼ rá.

8 Kiʼtáriyaʼ rí gíʼdoo wéñuʼ numuu rígi̱ nigi̱ʼdu̱u̱ rambánúu índo̱ Jesús nigíʼdu̱u̱ raʼtáraʼa. Índo̱ ni̱jkha̱ náa sinagoga ndrígóo xuajen Nazaret, náa ndija̱a̱, niguxnuu ikháá má rí niʼtáriyaʼ Isaías náa inún judíos bi̱ nigimbíin. Ikhú, niʼthí má ga̱jma̱a̱ numuu ikhaa: “Xi̱ʼ ndrígóo Jeobá rígá náa ikhúúnʼ, numuu rí ikhaa niraʼwún mu mathu̱u̱n ajngáa rí májánʼ xa̱bu̱ gíníi. Nikuʼmún mu mata rí makáwíin bi̱ nixtugui̱i̱n ga̱jma̱a̱ mambaʼta̱a̱ idún bi̱ tsíkruigu̱u̱n, mu mani káwíin bi̱ naguma gíníi, mu mataraʼa mbiʼi rí Jeobá maʼndoo kaʼyulúʼ”. (Luc. 4:16-19). Xú káʼnii niʼnimbánuu dí kiʼtáriyaʼ rígi̱ Jesús rá.

TIMBÍIN BI̱ NIGUMA KÁWÍIN

Náa sinagoga ndrígóo Nazaret Jesús niʼthí rí maʼni káwíin xa̱bu̱. (Atayáá kutriga̱ 8 ga̱jma̱a̱ 9).

9. Xú káʼnii nindúún maguma káwíin xa̱bu̱ mbiʼi rí nixtáa Jesús rá.

9 Nákha siglo timbá, xa̱bu̱ nigi̱ʼdi̱i̱ nindrígú rí maguma káwíin rí niʼtáriyaʼ Isaías ga̱jma̱a̱ rí niguxnuu Jesús. Xúʼko̱ nisngájma rí nindxu̱u̱ índo̱ niʼthí: “Xúgi̱ embánuu ajngáa rígi̱, rí niguámbala nidxawíín” (Luc. 4:21). Mbaʼin bi̱ nidxawíín rí niʼthí Jesús mbáa nindúún maxtiʼkuii Xa̱bu̱ Ñajunʼ mu xájmángíni náa ñawúunʼ xa̱bu̱ romano. Mbáa nindxa̱ʼwa̱míjna̱ ikháá má xóo a̱jmi̱i̱n xa̱bekha bi̱ nithi: “Ikháanʼxu niguáʼthi̱i̱n rí xa̱bu̱ bugi̱ maʼni káwíin xa̱bu̱ Israel” (Luc. 24:13, 21). Mú ndu’yáá rí Jesús na̱nguá niʼthún xa̱bi̱i̱ rí xúnimbu̱ún kuyáá Xa̱bu̱ Ñajunʼ romano. Ikhaa nikuʼmiin rí muni numa “César rí kaʼyoo César” (Mat. 22:21). Mú xú káʼnii niʼni káwíin xa̱bu̱ Jesús nákha ikhaa nixtáa xá.

10. Náá niʼni káwíin xa̱bu̱ Jesús rá.

10 A̱ʼdióo Dios ni̱ʼkha̱ gambáñun xa̱bu̱ mu ma̱ndoo makáwíin a̱jma̱ enii. Timbá, nimbáñun mu makáwíin náa kiʼsngáá rí najma gíníi enii xa̱bu̱ ede̱ náa guʼwá ndxajkun. Mbaʼin judíos ni̱ndxu̱ún yumbáá ndrígóo rí naguʼwún nuni ga̱jma̱a̱ rí nunimbu̱ún náa rí minduwaʼ (Mat. 5:31-37; 15:1-11). Bi̱ nuthi rí numbañún xa̱bu̱ muniʼniiʼ Dios mú ikhiin na̱nguá enii ñajuunʼ Dios, xóo muʼthá ni̱ndxu̱ún xóo mbáa xa̱bu̱ bi̱ tsékruigóo. Índo̱ tándún gúyáá Mesías ma̱ngaa rí niʼsngáa, nikúwá má xúʼko̱ náa mikriná ga̱jma̱a̱ ninindxu̱ún má xúʼko̱ yumbáá ndrígóo aʼkhá (Juan 9:1, 14-16, 35-41). Jesús nisngájmún xa̱bu̱ guabiinʼ xú káʼnii gándoo gákawíin náa rí nusngúún ga̱jma̱a̱ numuu Dios índo̱ niʼsngúún rí gajkhun ga̱jma̱a̱ nixnúún mbá májánʼ xkri̱da (Mar. 1:22; 2:23-3:5).

11. Xú káʼnii imbo̱ʼ dí niʼni Jesús mu maʼni káwáanʼ rá.

11 Rí maʼni a̱jma̱, Jesús niʼnikáwíin xa̱bu̱ numbaaʼ náa kúwá rumíniinʼ ga̱jma̱a̱ aʼkhá. Núma̱a̱ má ga̱jma̱a̱ numuu tsigijñaʼ rí nixnáxi̱, Dios ma̱ndoo maʼni mba̱a̱ a̱jkiu̱u̱n kaʼyoo aʼkhá ndrígu̱ún bi̱ guáʼdáá fe náa rí nijuiʼtsiwíin ga̱jma̱a̱ nusngajma xóo kúwi̱i̱n (Heb. 10:12-18). Jesús niʼthí: “Á mu Ada̱ gáʼni káwáanʼ, phú gajkhun rí maguma káwáanʼ” (Juan 8:36). Rí makáwíin rígi̱ nindxu̱u̱ itháan mba̱a̱ ki xóo rí nindrígu Israelitas náa tsiguʼ Jubileo. Mbá xkri̱da, mbáa xa̱bu̱ bi̱ nakriyaaʼ náa Jubileo ma̱ndoo mata̱nga̱a̱ mani̱ndxu̱u̱ yumbáá. Ga̱jma̱a̱ nda̱wa̱á makhañúu.

12. Tsíín ni̱ndxu̱ún bi̱ nambáñun ginii rí niʼthí Jesús rá.

12 Nákha mbiʼi Pentecostés tsiguʼ 33, Jeobá niraʼwíin ga̱jma̱a̱ xi̱ʼ kaʼwu apóstoles ga̱jma̱a̱ eʼwíinʼ xa̱bu̱ bi̱ niguájun jmbu mu mani̱ndxu̱ún xóo e̱ji̱i̱n, mu xúʼko̱ nda̱wa̱á maʼniga̱bi̱ín mu mutañajuunʼ gajmiún Jesús náa mekhuíí (Rom. 8:2, 15-17). Ikhiin bugi̱ ni̱ndxu̱ún tímbíin bi̱ nimbáñun rí maguma káwíin rí niʼthí Jesús náa sinagoga ndrígóo Nazaret. Nánguá ni̱ndxu̱ún yumbáá ndrígóo kiʼsngáa rí minduwaʼ ga̱jma̱a̱ rí nagu̱ʼún nuni mixtiʼkhu rí naʼthí náa Escritura xa̱bu̱ ede̱ judíos. Dios ma̱ngaa ndiʼñún rí nánguá ni̱ndxu̱ún yumbáá ndrígóo aʼkhá. Jubileo ndrígu̱ún cristiano, rí nigi̱ʼdu̱u̱ índo̱ nixtaʼwíin xa̱bi̱i̱ Cristo nákha tsiguʼ 33, ga̱jma̱a̱ mambáa índo̱ gámbóo Raʼtáñajunʼ mbá Míí tsiguʼ Jesús. Ndiéjunʼ gámbanuu ikhú rá.

RA̱ʼKHÁ THÁÁN MBAʼIN WÉÑUʼ XA̱BU̱ GAKÁWÍIN

13, 14. Bi̱ ni̱ndxu̱ún cristianos ungidos, tsíin eʼwíinʼ ma̱ndoo makáwíin náa niʼthí Jesús rá.

13 Rí mbiʼi xúgi̱, mbaʼin wéñuʼ xa̱bu̱ guabiinʼ bi̱ kúwá náa xúgíʼ xuajen bi̱ ni̱ndxu̱ún ‹eʼwíinʼ mugu̱› (Juan 10:16). Jeobá na̱nguá niraʼwíin mu mutañajunʼ gajmiún Jesús náa mekhuíí, ikhiin kuáʼti̱i̱n rí makuwíin náa tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ kámuu mbiʼi xó ma eʼthí náa Biblia. Lá rúʼko̱ rí kuáʼthi̱i̱nlú ráʼ.

14 Kuwáanʼ má rundrígú tikhu rí nambáñun bi̱ mutañajuun’ gajmiún Jesús náa mekhuíí. Mbá xkri̱da, ma̱ndoo mundaʼalú Dios maʼni mba̱a̱ a̱jkiu̱u̱n kaʼyulú, núma̱a̱ má ga̱jma̱a̱ numuu rí nikháñu Jesús. Ga̱jma̱a̱ numuu rúʼko̱ ma̱ndoo mambaxúlú májánʼ gajmiúlú Dios ga̱jma̱a̱ mbá ku̱ma̱ májánʼ (Efes. 1:7; Apoc. 7:14, 15). Ma̱ngaa gundxaʼwamíjna̱ rí nimbáyulúʼ índo̱ nigájnáanʼ náa kiʼsngáá rí minduwaʼ náa rí nikuwáanʼ mba̱yu̱u̱ʼ tsiguʼ. Jesús niʼthí: “Muniʼnúʼ rí gajkhun, ga̱jma̱a̱ rí gajkhun gáʼni káwáanʼ” (Juan 8:32). Rí nikáwáanʼlú naʼni rí makuwáánʼlu wéñuʼ gagi.

15. Ndiéjunʼ rí ma̱ndoo muguaʼthi̱i̱n nda̱wa̱á ga̱jma̱a̱ xú káʼnii gáguma tsájkurámáanʼlú rá.

15 Ma̱ndoo muguaʼthi̱i̱n rí nda̱wa̱á mbajkú gákáwáanʼ. Nánguá má mba̱yu̱u̱ʼ tígo̱o̱, rí Jesús maʼni gámbáa religión rí minduwaʼ ga̱jma̱a̱ Xa̱bu̱ Ñajunʼ bi̱ nuni dí raʼkhí. Dios maʼni káwíin “bi̱ phú mbaʼin xa̱bu̱”. Bi̱ ni̱ndxu̱ún xa̱bi̱i̱ ga̱jma̱a̱ maʼni tsájkurámíinʼ wéñuʼ náa ku̱ba̱ʼ mitsaanʼ (Apoc. 7:9, 14). Ma̱ngaa maʼnigabi̱ín mbaʼin wéñuʼ xa̱bu̱, maguma káwíin náa xúgíʼ rí naʼni muníníiʼ aʼkhá rí nikudaminaʼ Adán (Hech. 24:15).

16. Ndiéjunʼ dí ra̱ʼkhá tháán mitsaanʼ kuáʼthíin xa̱bu̱ numbaaʼ rá.

16 Índo̱ Gáʼtañajunʼ mbáa Míí Tsiguʼ Jesús, ikhaa gajmíi̱n bi̱ maʼtáñajuunʼ gajmíi̱n mumbañún xa̱bu̱ numbaaʼ mu xáʼniún nandii ga̱jma̱a̱ mambaxu̱u̱n májánʼ gajmiún Dios. Tsiguʼ rúʼko̱ maguma májáanʼ ga̱jma̱a̱ maguma káwíin, ma̱mba̱níi ga̱jma̱a̱ Jubileo dí nirígá náa Israel. Xúgínʼ bi̱ gáguajun jmbu náa Jeobá mani̱ndxu̱ún jmbiin. Nánguá maguaʼdáá aʼkhá.

Náa ku̱ba̱ʼ nuxi̱ʼ, makuwáánʼ gagi, xó má rí muñajuunʼ ga̱jma̱a̱ rí mbuʼyáa xulú. (Atayáá kutriga̱ 17).

17. Xú káʼnii eʼthí náa Isaías 65:21-23 xóo gákuwíin xa̱bi̱i̱ Dios rá. (Atayáá xtiʼkhu rí na̱ʼkha̱ náa timbá ináa.)

17 Náa Isaías 65:21-23 (atraxnuu). * Rí na̱ʼkha̱ raʼthí xú kaʼnii gákuwáanʼ náa tsu̱du̱u̱ Ku̱ba̱ʼ. Xa̱bi̱i̱ Dios maguaʼdáá má xúʼko̱ rí muni, náa Biblia naʼthí rí muni ñajunʼ rí mambáñun ga̱jma̱a̱ rí manigúnʼ rí gúni. Makuwáanʼ gajkhun rí índo̱ gámbáa tsiguʼ rúʼko̱, “xa̱bu̱ numbaaʼ maguma káwíin náa rí kaxtuʼwájmiin ga̱jma̱a̱ náa rí mitsaga ma̱ngaa maguma káwíin xóo e̱ji̱i̱n Dios” (Rom. 8:21).

18. Náá numuu rí ma̱ndoo makuwáanʼ gajkhun rí kuáʼti̱i̱n mbá ku̱ba̱ʼ mitsaanʼ rá.

18 Jeobá niʼni rí israelitas maguaʼdáá mbiʼi muñejunʼ ga̱jma̱a̱ rí mbu̱ya̱a̱ xu̱únʼ, xúʼko̱ má gáʼni gajmíi̱n xa̱bi̱i̱ índo̱ Gáʼtañajunʼ Cristo mbá Míí Tsiguʼ. Mu xúʼko̱ maguaʼdáá mbiʼi mu mbuyamajkuíí Dios. Xó má rígá dí mbiʼi xúgi̱, xúʼko̱ má gárígá náa numbaaʼ nuxi̱ʼ nda̱wa̱á ma̱ngaa, numuu dí rúʼko̱ gaʼni rí makuwáanʼlu tsímáá. Xúgínʼ xa̱bu̱ bi̱ gáguajún jmbu makuwi̱i̱n gagi numuu rí maguaʼdáá ñajunʼ rí nanigu̱u̱nʼ ga̱jma̱a̱ mbuyamajkuíí Jeobá.

AJMÚÚ 142 Guguaʼthi̱i̱n rí wíji̱ makánulu

^ párr. 5 Náa Xtángoo ndrígóo Moisés, Jeobá nigíʼ rí israelitas muniriyaaʼ Jubileo, (tsiguʼ rí nduya̱a̱ xu̱únʼ) nindxu̱u̱ mbá tsiguʼ kiejunʼ náa rí xa̱bu̱ israelitas numuu rí nánguá ni̱ndxu̱ún yumbáá. Bi̱ ni̱ndxu̱lú cristianos na̱nguá kuwáanʼ ga̱jma̱a̱ Xtángoo, mú Jubileo gíʼdoo numuu náa ikháanʼlu. Náa artículo rígi̱ mbuʼyáá xú kaʼnii embánii ga̱jma̱a̱ ndxa̱a̱ rígi̱ mbá rí Jeobá niʼni ga̱jma̱a̱ numulúʼ ga̱jma̱a̱ xú káʼnii gándoo gambáyulú.

^ párr. 2 Lucas 4:16-18: Nda̱wa̱á ni̱jkha̱ náa Nazaret, náa nigaja̱a̱, xó má eguʼwuun naʼni rí mámbá sábado, nito̱ʼo̱o̱ náa sinagoga ga̱jma̱a̱ niwi̱ji̱ mu maguxnuu. Ikhú nixnáa mbá rollo ndrígóo gaʼyee Isaías. Ikhaa nimbriyaʼ ga̱jma̱a̱ nixkamaa náa naʼthí: “Xi̱ʼ ndrígóo Jeobá rígá náa ikhúúnʼ, numuu rí ikhaa niraʼwún mu mathu̱u̱n ajngáa rí májánʼ xa̱bu̱ gíníi. Nikuʼmún mu mata rí makáwíin bi̱ nixtugui̱i̱n ga̱jma̱a̱ mambáʼta̱a̱ idún bi̱ tsíkruigu̱u̱n, mu mani makáwíin bi̱ naguma gíníi,

^ párr. 3 Levítico 25:8-12: Matraxnuu mbá juwan tsiguʼ sábado, juwan nuthu rí juwan tsiguʼ ga̱jma̱a̱ rí mbá xúgíʼ mbiʼi sábado rí juwan tsiguʼ mani̱ndxu̱u̱ mbá 49 tsiguʼ. Ikhú matandií gakhi̱i̱ chi̱ji̱ʼ índo̱ rí gáʼni juwan igu̱nʼ, mbiʼi gu̱wa̱ʼ ñajunʼ gu̱nʼ; mbiʼi rúʼko̱ rí Najngudi̱i̱ aʼkhá, ikháanʼla gíʼmaa muni̱ rí mawán chi̱ji̱ʼ náa xúgíʼ ku̱ba̱la. Gíʼmaa rí muni kaʼwu tsiguʼ 50 ga̱jma̱a̱ rí xúgínʼ xa̱bu̱ bi̱ kúwá náa tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ nánguá ni̱ndxu̱ún yumbáá. Mani̱ndxu̱u̱ mbá Jubileo náa ikháanʼla, ga̱jma̱a̱ mámbáa rí ikháanʼla mba̱ya̱a̱ rí kaʼyoo ga̱jma̱a̱ matangáanʼ makuwála gajmiála bi̱ náa guʼwálaʼ. Rí maʼni tsiguʼ 50 mani̱ndxu̱u̱ mbá Jubileo náa ikháanʼla. Muxúdula ga̱jma̱a̱ xúndriguu rí gájma̱a̱ ní má dí gájnguti̱gu̱u̱, ni má xúda̱a̱la uvas rí tima náa ixu̱u̱ rí túrujtula. Numuu rí nindxu̱u̱ mbá Jubileo. Gíʼmaa maʼni mikaʼwu náa ikháanʼla. I̱ndó ma̱ndoo mu̱phu̱la rí gájma̱a̱ ikháá náa ku̱ba̱ʼ.

^ párr. 17 Isaías 65:21-23: Muni guʼwá, ga̱jma̱a̱ makuwáanʼ ikhí; mudú ixi̱ uva ga̱jma̱a̱ mu̱phu̱ xndúu. Xúni̱ guʼwá mu eʼwíínʼ majmúún xúdu mu eʼwíínʼ mu̱phu̱. Numuu dí xóo mba̱yu̱u̱ʼ rígá mbóʼ ixi̱ xúʼko̱ má mba̱yu̱u̱ʼ gáxtáa xuajñunʼ, ma̱ngaa bi̱ ikhúúnʼ niraʼwíin makuwá gagi wéñuʼ ga̱jma̱a̱ numuu ñajunʼ ndrígu̱ún. Ni xáʼni neʼngu̱u̱n, ni xúguaʼdiin e̱ji̱n bi̱ muni makuwá gíná; numuu rí ni̱ndxu̱ún e̱jñún bi̱ Jeobá niʼni tsajkurámiinʼ, ga̱jma̱a̱ e̱jñún ikhiin.

^ párr. 64 NAʼTHÍ NUMUU XTIʼKHU: Índo̱ niʼni Jubileo, nguéjmi̱i̱n xa̱bekha bi̱ ninindxu̱ún yumbáá ga̱jma̱a̱ nigájnáan, natangi̱ín náa xuajñún ga̱jma̱a̱ nakhuwíinʼ gajmiún mbu̱júu̱ʼ bi̱ kúwá náa guʼwún.