Atambaʼtaa mu matraxnuu

Ayuʼ náa naʼthí rí xú káʼnii nindxu̱u̱ ináa

Lá natayáá má ráʼ.

Lá natayáá má ráʼ.

Xó má kiʼniraʼmáʼ náa Biblia, ndiéjunʼ i̱mba̱ esngájma rí israelitas ninindxu̱ún yumbáá náa Egipto rá.

Náa Biblia naʼthí rí nda̱wa̱á dí madianitas nigún ku̱ya̱a̱ José náa Egipto, xa̱bu̱ nikhi̱i̱ Jacob ga̱jma̱a̱ bi̱ kúwá náa goʼwóo nigún gákuwá náa Canáan nda̱wa̱á nigún náa Egipto. Nikúwá náa Gosén, dí rígá xígií delta náa mañu Nilo (Gén. 47:1, 6). Xó ma eʼthí náa Biblia rí israelitas ‹niguánu ninindxu̱ún mbaʼin wéñuʼ ga̱jma̱a̱ niguáʼdáá tsiakii›. Ikha jngó xa̱bu̱ egipcios nimiñun ga̱jma̱a̱ nini rí israelitas mani̱ndxu̱ún yumbáá (Éx. 1:7-14).

Rí mbiʼi xúgi̱ mbaʼin xa̱bu̱ nutsijma ga̱jma̱a̱ numuu relato rígi̱ ga̱jma̱a̱ nuthi rí nindxu̱u̱ mbá cuentu. Mú rígá rí nasngájma dí gajkhun nikúwá yumbáá bi̱ ninindxu̱ún semitas * náa Egipto.

Mbá xkri̱da, arqueólogos (bi̱ nunigajmaa rí nirígá nákha wájyúuʼ) niguánu ndiyáá rí gajkhun ga̱jma̱a̱ numún semitas bi̱ nikúwá náa norte ndrígóo Egipto. Doctor John Bimson naʼthí rí ni̱jkha̱nú nikujmaa gajkhun rí nikúwá mbá 20 o itháan semitas. Ma̱ngaa, egiptólogo (bi̱ naʼnigajmaa̱ dí nirígá náa Egipto) bi̱ mbiʼyuu James Hoffmeier naʼthí: “Nákha tsiguʼ 1800 ga̱jma̱a̱ 1540 tsiguʼ ginii, nakujmaa rí náa Egipto ni̱jkha̱ kiʼdiin xa̱bu̱ bi̱ nuthi ajngáa semíticas dí rígá xígií náa Asia occidental”. Ga̱jma̱a̱ naʼthí xóó: “Mbiʼi rígi̱ nambríguii ga̱jma̱a̱ ‹mbiʼi rí nikúwá xiʼñáanʼ› ga̱jma̱a̱ nakujmaa rí ikháá má nindxu̱u̱ rí na̱ʼkha̱ raʼthí náa Génesis”.

Xígií náa sur ndrígóo Egipto nixkama̱a̱ rí nasngájma dí rígi̱ nindxu̱u̱ gajkhun. Náa nixkama̱a̱ mbá papiro náa nasngájma dí nirígá náa Imperio Medio (rí naʼni tsiguʼ 2000 ga̱jma̱a̱ 1600 tsiguʼ ginii) ikhí nakujmaa mbiʼñún bi̱ ninindxu̱ún yumbáá náa guʼwá dí rígá náa xuajen rúʼko̱. Itháan rí mbá 40 mbiʼñún bi̱ semitas. Ikhiin ninimájáánʼ ganitsu, nuxmí ga̱jma̱a̱ ninindxu̱ún yumbáá. Egiptólogo Hoffmeier naʼthí: “Numuu rí nikúwá itháan rí 40 semitas náa Tebaida [náa sur ndrígóo Egipto], rígi̱ nandoo gáʼthi rí náa xúgíʼ Egipto nikúwá semitas, mú itháan náa delta”.

Arqueólogo David Rohl naʼthí rí tikhu mbiʼñún yumbáá buʼko̱ dí rígá náa lista “nakujmaa rí nigájnuu náa Biblia”. Mbá xkri̱da, náa papiro na̱ʼkha̱ mbiʼyuu Isacar, Aser ga̱jma̱a̱ Sifrá (Éx. 1:3, 4, 15). Rohl naʼthí xóó: “Rígi̱ nasngájma rí israelitas gajkhun ninindxu̱ún yumbáá náa Egipto”.

Doctor Bimson naʼthí: “Relatos rí na̱ʼkha̱ náa Biblia ga̱jma̱a̱ numún yumbáá bi̱ nikúwá náa Egipto ga̱jma̱a̱ rí nigún rakúwi̱i̱n gajkhun xúʼko̱ nirígá”.

^ párr. 4 Ajngáa semita na̱ʼkha̱ náa Sem, náa mbáa a̱ʼdióo Noé. Mbáa bi̱ naguwáʼ náa Sem ni̱ndxu̱ún mangiin elamitas, asirios, bi̱ timbíin caldeos, sirios ga̱jma̱a̱ mbaʼa tribu rí na̱ʼkha̱ náa árabes.