Atambaʼtaa mu matraxnuu

Ayuʼ náa naʼthí rí xú káʼnii nindxu̱u̱ ináa

ARTÍCULO RÍ MUʼNIGAJMAA 40

Ndiéjunʼ eyoo gáʼthúu̱n rí gajkhun mata̱nga̱a̱ a̱jkiu̱lú rá.

Ndiéjunʼ eyoo gáʼthúu̱n rí gajkhun mata̱nga̱a̱ a̱jkiu̱lú rá.

“Ni̱ʼkhá gáñiinʼ xa̱bu̱ aʼkhá mu mata̱nga̱a̱ a̱jkiu̱ún” (LUC. 5:32).

AJMÚÚ 36 Guñewa̱a̱n a̱jkiu̱lú

RÍ MUʼNIGAJMAA *

1, 2. Xú káʼnii mixtiʼkhu ninindxu̱u̱ Acab ga̱jma̱a̱ Manasés rá. Ga̱jma̱a̱ xkáʼnii graxe̱ gúriʼña̱a̱ rá.

GU̱ʼTHÁ ga̱jma̱a̱ numún a̱jmi̱i̱n rey bi̱ nikúwá nákhá wájyúuʼ. Mbáa niʼtáñajunʼ náa Israel, ikhaa niʼtáñajúúnʼ mbá gu̱wa̱ʼ xuajen ma̱jkha̱ʼ, i̱mba̱a̱ nindxu̱u̱ rey náa Judá, ikhaa niʼtáñajúúnʼ a̱jma̱ xuajen ma̱jkha̱ʼ. Maski ajndu nikúwá náa mixtiʼkhu tsiguʼ, rígá mbaʼa dí nambríguii xóo nini̱. Nájmi̱i̱n reyes bugi̱ túnimbu̱ún kuyáá Jeobá ga̱jma̱a̱ nini̱ rí xa̱bu̱ xuajen makiéʼkhún, ndiyamajkhún mbaʼin dios bi̱ ragájkhun ga̱jma̱a̱ niradíin xa̱bu̱. Mú rígá dí niʼni mixtiʼkuiin. Mbáa dí ikhaa niʼni má xúʼko̱ dí raʼkhí asndu nikháñuu, i̱mba̱a̱ nitanga̱a̱ a̱jkiu̱u̱n ga̱jma̱a̱ numuu xúgíʼ dí raʼkhí niʼni ga̱jma̱a̱ niguma mba̱a̱ a̱jkiu̱ún kuyáá. Tsíin lá numún kuwáánʼ ruʼthá rá.

2 Rey bi̱ niʼtáñajunʼ náa Israel nigumbiʼyuu Acab, ga̱jma̱a̱ bi̱ niʼtáñajunʼ náa Judá nigu mbiʼyuu Manasés. Rí xóo mixtiʼkhu nirígá náa a̱jmi̱i̱n xa̱bekha̱ bugi̱ rígá mbaʼa rí ma̱ndoo maʼsngúlú, mú rí itháan gíʼdoo numuu rí naʼsngúlú nindxu̱u̱ rí: Mata̱nga̱a̱ a̱jkiu̱lú (Hech. 17:30; Rom. 3:23). Ndiéjunʼ nindxu̱u̱ rí mata̱nga̱a̱ a̱jkia̱a̱nʼ ga̱jma̱a̱ xóo gatasngajmá rá. Rígi̱ nindxu̱u̱ mbá rí ndayóoʼ mbuʼyáá, numuu rí xúgiáanʼ nandulú dí Jeobá maʼni mba̱a̱ a̱jkiu̱u̱n kaʼyulúʼ índo̱ nakiéʼkulu. Mu ma̱ndoo muriʼña̱a̱ graxe̱ rígi̱, guʼyáá xóo nikúwá a̱jmi̱i̱n reyes bugi̱ ga̱jma̱a̱ mbuʼyáá ndiéjunʼ gándoo gájmañulú náa xkri̱da ndrígu̱ún. Nda̱wa̱á mbuʼyáá ndiéjunʼ niʼsngáa Jesús ga̱jma̱a̱ numuu dí mata̱nga̱a̱ a̱jkiu̱lú.

RÍ NAJMAÑULÚʼ GA̱JMA̱A̱ NUMUU REY ACAB

3. Xú káʼnii rey ninindxu̱u̱ Acab rá.

3 Acab ninindxu̱u̱ bi̱ maʼni juwiin rey bi̱ niʼtáñajunʼ náa Israel. Ndiyáa Jezabel bi̱ ninindxu̱u̱ wáxioo rey bi̱ niʼtáñajunʼ náa Sidón, mbá xuajin dí nigiʼdoo numuu dí nirígá xígií norte. Mbáa numuu dí ndiyáa ikhaa niʼni rí magiʼdoo mbújkha̱a̱ xuajin Israel, mú niʼni gachúu rí nimbájxu̱ún gajmiún Jeobá. Jezabel ndiʼyamajkuu Baal ga̱jma̱a̱ niʼni dí Acab maʼthúún xa̱bu̱ rí marigá religión rúʼko̱, náa naʼni rí xa̱bu̱ mugujuamíjná náa templo ga̱jma̱a̱ asndu dí muxnajxi̱i̱n e̱ji̱n xóo tsigijñaʼ. Índo̱ a̱ʼgu̱ bugi̱ nixtáa raʼtáñajunʼ, xúgíinʼ profetas ndrígio̱o̱ Jeobá nikúwá ga̱jma̱a̱ gamíi. Ikhaa niʼtáñajunʼ dí muradíin mbaʼin profetas (1 Rey. 18:13). Acab ‹phú raʼkhí kayuuʼ niʼni náa iduu Jeobá ki xóo xúgíinʼ reyes bi̱ nikúwá nákha ginii› (1 Rey. 16:30). Jeobá ndiʼyoo xúgíʼ dí niʼni Acab ga̱jma̱a̱ Jezabel, mú nigáwíinʼ a̱jkiu̱u̱n kaʼyoo xuajñuu ikha jngóo nikungua̱a̱nʼ profeta Elías mambáñún muriʼkhumijná wapháá. Mú, Acab ga̱jma̱a̱ Jezabel túnimbu̱ún.

4. Xú káʼnii ajngáa gakhi̱i̱ nigruigú Acab, ga̱jma̱a̱ xú káʼnii niʼni xá.

4 Índo̱ ninújngoo mbayuuʼ mbiʼi Jeobá nánguá niʼngo̱o̱ a̱jkiu̱u̱n, ikha jngóo nikungua̱a̱nʼ Elías mu maʼthúu̱n Acab ga̱jma̱a̱ Jezabel ndiéjunʼ gúgíʼníín, niʼthún dí xúgíinʼ bi̱ kuñúún makhañún. Ajngáa rí niʼthí profeta niʼni rí magawúunʼ wéñuuʼ Acab. Mbá nacha̱ xa̱bu̱ buʼko̱, bi̱ ra̱ʼkhá tháán niʼnimbamínáʼ niʼni wabaminaʼ (1 Rey. 21:19-29).

Rey Acab nikudaaʼ guʼwá ejua̱a̱nʼ Profeta ndrígóo Dios, xúʼko̱ nisngájma dí tátanga̱a̱ gajkhun a̱jkiu̱u̱n. (Atayáá kutriga̱ 5 ga̱jma̱a̱ 6). *

5, 6. Xú kaʼnii eʼyáá dí Acab tátanga̱a̱ gajkhun a̱jkiu̱u̱n rá.

5 Maski ajndu ikhú Acab niʼni wabaminaʼ, mú dí niʼni nda̱wa̱á nisngájma dí tátanga̱a̱ gajkhun a̱jkiu̱u̱n. Na̱nguá nigíminaʼ rí maʼthúún xa̱bu̱ rí ní xúyamajkuíí Baal náa Israel ni má táʼthún xa̱bu̱ rí mbuyamajkuíí Jeobá. Ma̱ngaa rígá i̱ʼwáʼ dí niʼni náa nakujmaa rí tátanga̱a̱ a̱jkiu̱u̱n.

6 Nda̱wa̱á, índo̱ nindo̱ʼo̱o̱ Jehosafat bi̱ ninindxu̱u̱ mbáa májáanʼ rey maʼga̱ gaxmínaʼ gajmíi̱n bi̱ naguwáʼ náa Siria, Jehosafat niʼthúu̱n dí ginii gíʼmaa marajxu̱u̱ mbáa profeta ndrígóo Jeobá. Nákha ginii Acab niʼni gaʼduunʼ índo̱ niʼthí: ‹Xtáa xóó mbáa xa̱biya̱ bi̱ ma̱ndoo murajxi̱i̱ ndiéjunʼ eʼthí Jeobá, mú ikhúúnʼ nditháan tsíyóʼ gáyóo, numuu rí xúgíʼ dí naʼthí ga̱jma̱a̱ numuʼ i̱ndó dí ra̱májánʼ nindxu̱u̱, nditháan na̱nguá eʼthí dí májánʼ›. Maski ajndu xúʼko̱ nirajxi̱i̱ profeta Micaya, ikhú ikha niʼthúu̱n Acab dí mamínuuʼ. Mú ikhaa tátanga̱a̱ a̱jkiu̱u̱n ni má tándo̱ʼo̱o̱ Jeobá rí maʼni mba̱a̱ a̱jkiu̱u̱n kaʼyoo, rey Acab bi̱ ra̱májáanʼ nikudaaʼ Micaya náa guʼwá e̱jua̱nʼ (1 Rey. 22:7-9, 23, 27). Maski ajndu rey nikudaaʼ guʼwá e̱jua̱nʼ profeta ndrígio̱o̱ Jeobá, mú nimbánuu má tsiakii dí niʼtáriyaʼ. Índo̱ ni̱jkha̱ gaxmínaʼ ikhú nikháñuu (1 Rey. 22:34-38).

7. Ndiéjunʼ niʼthí Jeobá ga̱jma̱a̱ numuu Acab nda̱wa̱á dí nikháñuu rá.

7 Nda̱wa̱á dí Acab nikháñuu, Jeobá nisngájma kaʼwu ndiéjunʼ endxa̱ʼwáminaʼ ga̱jma̱a̱ numuu. Índo̱ rey Jehosafat bi̱ ninindxu̱u̱ mbáa májáanʼ rey nitanga̱a̱ ga̱jma̱a̱ májánʼ náa goʼwóo, Jeobá nikuʼmaa profeta Jehú mu maxprígúu numuu rí nimbájxu̱u̱ ga̱jma̱a̱ Acab, niʼthúu̱n: “Lá nakuma̱a̱ʼ ikháán rí májánʼ nindxu̱u̱ rí matambáñún xa̱bu̱ ra̱míjíinʼ ga̱jma̱a̱ maʼndaaʼ xtañún bi̱ tsíñún gúyáá Jeobá ráʼ.” (2 Crón. 19:1, 2.) Gundxaʼwamíjna̱ ga̱jma̱a̱ numuu rígi̱: Á mu Acab nitanga̱a̱ gajkhun a̱jkiu̱u̱n, profeta xáʼthí dí ninindxu̱u̱ mbáa bi̱ ra̱májáanʼ, bi̱ tsíyoo gáʼyoo Jeobá. Maski ajndu Acab nigáwíin a̱jkiu̱u̱n ga̱jma̱a̱ dí raʼkhí niʼni, mú nakujmaa kaʼwu dí tátanga̱a̱ gajkhun a̱jkiu̱u̱n.

8. Ndiéjunʼ eʼsngúlúʼ xkri̱da ndrígóo Acab ga̱jma̱a̱ numuu rí mata̱nga̱a̱ a̱jkiu̱lú rá.

8 Ndiéjunʼ ejmañuluʼ náa xkri̱da ndrígóo Acab rá. Nákha ginii niʼni wabaminaʼ índo̱ Elías niʼthúu̱n dí mumíníiʼ bi̱ kúwá náa goʼwóo. Rúʼko̱ ninindxu̱u̱ májánʼ, mú dí niʼni nda̱wa̱á nisngájma rí tátanga̱a̱ gajkhun a̱jkiu̱u̱n. Rúʼko̱ nandoo gáʼthí dí raʼkháa i̱ndó ndayóoʼ muʼtháá dí natanga̱a̱ a̱jkiu̱lú ga̱jma̱a̱ numuu mbá dí raʼkhí ni̱ʼni̱. Guʼyáá i̱mba̱ xkri̱da dí mambáyulúʼ makru̱ʼu̱lú.

RÍ NAJMAÑULÚʼ GA̱JMA̱A̱ NUMUU REY MANASÉS

9. Xú káʼnii rey ninindxu̱u̱ Manasés rá.

9 A̱jma̱ ciento tsiguʼ nda̱wa̱á, Manasés ni̱jkha̱nú ninindxu̱u̱ rey náa Judá. Mbáa itháan nikiéʼkúun ikhaa ki xóo Acab. Náa Biblia naʼthí: ‹Niʼni xúgíʼ enii dí ra̱májánʼ náa inuu Jeobá mu maʼni makiʼnáa› (2 Crón. 33:1-9). Niʼni mbaʼa altar náa ndiyamajkhún mbaʼin dios bi̱ ragájkhun, asndu nikudaaʼ mbáa xándú náa templo ndrígóo Jeobá, náa nduyamajkuíí rí nubúúnʼ xkawiʼ kayuuʼ gajmiún eʼwíinʼ. Nijmuu magia ga̱jma̱a̱ niʼni xawan ma̱ngaa ‹nixídíí eʼdiún bi̱ nda̱a̱ aʼkhúún›. Nigudíin mbaʼin xa̱bu̱ asndu ‹e̱ji̱i̱n ikhaa nitsikhíin náa aguʼ› xóo tsigijñaʼ náa inún dios bi̱ ragájkhun (2 Rey. 21:6, 7, 10, 11, 16).

10. Xú káʼnii nixprígúu Jeobá Manasés rá. Ga̱jma̱a̱ xóo niʼni rey rá.

10 Manasés niʼni xó má Acab, táʼnimbo̱o̱ dí nithán gaʼyee bi̱ Jeobá nikuʼmiin mutamáʼáán. Ikha jngóo, ‹Jeobá niʼni dí bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ náa soldado ndrígóo rey bi̱ Asiria maguwáʼ náa ikhiin›, xóo muʼthá náa Judá. ‹Nirugua̱a̱ Manasés ma̱ngaa niruʼwa̱a̱ ga̱jma̱a̱ cadena dí cobre, ikhú nigún kuya̱a̱ náa Babilonia›. Mbáa índo̱ nixtáa ikhí, nindxa̱ʼwáminaʼ dí niʼni. Ikhú ‹niʼni guabaminaʼ náa inuu Dios ndrígu̱ún wajin xiʼñuunʼ›. Mú ma̱ngaa rígá i̱mba̱ dí niʼni. “Niʼtákáñuu Jeobá Dios ndrígóo” ga̱jma̱a̱ ‹niʼtákáñuu má xúʼko̱›. Xa̱bu̱ buʼko̱ niriʼkuminaʼ, nigíʼdu̱u̱ ndiʼyoo Jeobá xóo “Dios ndrígóo” ga̱jma̱a̱ nitanga̱a̱ niʼtákáñuu mbaʼa nuthu (2 Crón. 33:10-13).

Rey Manasés niʼni gámbáa náa nduyamajkún dios bi̱ ragájkhun, xúʼko̱ nisngájma dí gajkhun nitanga̱a̱ a̱jkiu̱u̱n. (Atayáá kutriga̱ 11). *

11. Xú káʼnii nisngájma Manasés dí nitanga̱a̱ gajkhun a̱jkiu̱u̱n rá. (2 Crónicas 33:15, 16.)

11 Nda̱wa̱á, Jeobá niriʼña̱a̱ dí niʼtájkháan Manasés. Ga̱jma̱a̱ rí xóo niʼthí náa niʼtájkháan ndiʼyoo dí niriʼkuminaʼ. Jeobá nigáwi̱i̱nʼ a̱jkiu̱u̱n kaʼyoo ga̱jma̱a̱ numuu dí niʼtájkháan ma̱ngaa niʼni rí mata̱nga̱a̱ maʼtáñajunʼ mbu̱júu̱ʼ. Manasés niʼniminaʼ xó má eʼngo̱o̱ mu masngájma dí gajkhun nitanga̱a̱ a̱jkiu̱u̱n. Niʼni rí Acab nditháan táʼni, Manasés niriʼkhu̱u̱ xóo niʼni, niʼni gámbáa náa ndiyamajkhún dios bi̱ ragájkhun ga̱jma̱a̱ niʼthún xa̱bu̱ dí mbuyamajkuíí Jeobá (atraxnuu 2 Crónicas 33:15, 16). * Mu maʼni rúʼko̱ ndiyóoʼ magiʼdoo fe ga̱jma̱a̱ dí xámiñuu, numuu rí mba̱yu̱u̱ʼ tsiguʼ niʼni dí ra̱májánʼ ga̱jma̱a̱ tágíʼ mbá májánʼ xkri̱da rí muni̱ bi̱ kúwá náa goʼwóo, náa bi̱ guaʼdáá ñajunʼ mba̱ʼu̱ ga̱jma̱a̱ náa xa̱bu̱ xuajen. Mú índo̱ nikhi̱i̱, nindoo maʼni májáanʼ xúgíʼ dí raʼkhí niʼni. Mbáa ninindxu̱u̱ mbá májánʼ xkri̱da náa Josías bi̱ ninindxu̱u̱ a̱ʼdá xíñíi, bi̱ nda̱wa̱á ninindxu̱u̱ mbáa májáanʼ rey (2 Rey. 22:1, 2).

12. Ndiéjunʼ eʼsngúlú xkri̱da ndrígóo Manasés ga̱jma̱a̱ numuu rí mata̱nga̱a̱ a̱jkiu̱lú rá.

12 Ndiéjunʼ ejmañuluʼ ga̱jma̱a̱ numuu Manasés rá. Raʼkháa i̱ndó niʼni wabaminaʼ, ma̱ngaa niʼtájkháan, nindo̱ʼo̱o̱ Jeobá dí magáwíinʼ a̱jkiu̱u̱n kaʼyoo ga̱jma̱a̱ niriʼkhu̱u̱ xóo niʼni. Niʼni xó má eʼngo̱o̱ mu maʼni májáanʼ xúgíʼ dí raʼkhí niʼni ga̱jma̱a̱ niʼniminaʼ mbaʼyamajkuu Jeobá ma̱ngaa nimbáñún eʼwíinʼ muni xúʼko̱ ma̱ngaa. Xkri̱da ndrígóo Manasés naxnúu tsiakii asndu bi̱ niʼni itháan dí raʼkhí. Nasngájma kaʼwu dí Jeobá nindxu̱u̱ májáanʼ ga̱jma̱a̱ dí ‹xtáa xawii maʼni mba̱a̱ a̱jkiu̱u̱n› (Sal. 86:5). Bi̱ gajkhun natanga̱a̱ a̱jkiu̱ún, Jeobá maʼni mba̱a̱ a̱jkiu̱u̱n kaʼñún.

13. Xú káʼnii xkri̱da rí nambáyulúʼ makru̱ʼu̱lú mbá ikha dí gíʼdoo wéñuuʼ numuu rí mata̱nga̱a̱ a̱jkiu̱lú rá.

13 Xó má ndiʼyáá, Manasés raʼkháa i̱ndó niʼthíí dí nitanga̱a̱ a̱jkiu̱u̱n. Rígi̱ naʼsngúlú mbá ikha rí gíʼdoo wéñuuʼ numuu rí mata̱nga̱a̱ a̱jkiu̱lú. Mu makru̱ʼu̱lú, gundxaʼwámíjná rí na̱jkua̱ gúʼtsi mbá pastel, mú ikhí nuxnulu xndú raʼkháa lá pastel. Lá maʼdxulú rí muxnulú i̱ndó rúʼko̱ xáʼ. Na̱nguá. Mú, á mu bi̱ nagujua̱ gáʼthí dí xndú nindxu̱u̱ mbá dí gíʼdoo numuu dí najkuáa náa maguma pastel rá. Maski ajndu xúʼko̱, raʼkháa i̱ndó rúʼko̱ eyulú. Xúʼko̱ má kayuuʼ, Jeobá na̱ndo̱ʼo̱o̱ bi̱ nakudaminaʼ mbá aʼkhá dí mata̱nga̱a̱ gajkhun a̱jkiu̱u̱n. Á mu mbáa xa̱bu̱ nagawúunʼ ga̱jma̱a̱ numuu mbá aʼkhá dí niʼni, májánʼ má eʼni, numuu dí rúʼko̱ nindxu̱u̱ mbá rí gíʼdoo numuu mu makujmaa dí natanga̱a̱ a̱jkiu̱u̱n. Mú raʼkháa i̱ndó rúʼko̱ eyóoʼ. Mbuʼyáá ndiéjunʼ eyóoʼ itháan índo̱ guʼyáá xkri̱da dí Jesús niʼthí.

XÓO GUʼYÁÁ ÍNDO̱ MBÁA GAJKHUN NATANGA̱A̱ A̱JKIU̱U̱N RÁ.

Índo̱ dxámá bi̱ nitanga̱a̱ nigíiʼ a̱jkiu̱u̱n, nitanga̱a̱ náa goʼwóo maski ajndu mitsínguánʼ. (Atayáá kutriga̱ 14 ga̱jma̱a̱ 15). *

14. Xú káʼnii nisngájma dxámá bi̱ Jesús niʼthí ga̱jma̱a̱ numuu dí gajkhun nitanga̱a̱ a̱jkiu̱u̱n rá.

14 Jesús niʼthí ga̱jma̱a̱ numuu mbáa dxámá bi̱ nitanga̱a̱, rí nuxkamaa náa Lucas 15:11-32. Mbáa dxámá bi̱ táʼnimbo̱o̱ kaʼyoo anu̱u̱, nigájnuu náa goʼwóo ga̱jma̱a̱ ni̱jkha̱ náa “mbá xuajen rí itháan mitsínguánʼ”. Ikhí táñewu̱u̱n rí niʼni. Mú, índo̱ nigiʼdoo xkujndu, nindxa̱ʼwáminaʼ xúgíʼ dí niʼni, ikhú ni̱jkha̱nú ndiʼyoo dí ra̱ʼkhá tháán májánʼ nixtáa náa goʼwóo anu̱u̱. Xó má niʼthí Jesús, dxámá “nigíiʼ a̱jkiu̱u̱n”. Ikha jngóo nitanga̱a̱ ga̱jma̱a̱ nindo̱ʼo̱o̱ anu̱u̱ rí maʼni mba̱a̱ a̱jkiu̱u̱n kaʼyoo. Májánʼ má niʼni rí ni̱jkha̱nú ndiʼyoo dí niʼni mbaʼa dí raʼkhí, mú ma̱ngaa ndiyóoʼ mariʼkuminaʼ.

15. Xú káʼnii nisngájma dxámá bi̱ nitanga̱a̱ bi̱ niʼthí Jesús rí gajkhun nitanga̱a̱ a̱jkiu̱u̱n rá.

15 Xú káʼnii nisngájma dxámá bi̱ nitanga̱a̱ rí gajkhun nitanga̱a̱ a̱jkiu̱u̱n ga̱jma̱a̱ numuu xúgíʼ dí niʼni rá. Nitanga̱a̱ náa goʼwóo maski ajndu mitsínguánʼ. Índo̱ ni̱ʼkha̱núu̱ nixkamaa anu̱u̱ ga̱jma̱a̱ niʼthúu̱n: “Nikiéʼkhunʼ náa inuu Dios ga̱jma̱a̱ náa inaaʼ ikháán. Nánguá kaʼyoʼ mani̱ndxu̱ʼ a̱ʼdiáaʼ” (Luc. 15:21). Ga̱jma̱a̱ ajngáa rí niʼthí, nisngájma dí nindoo mambajxíi mbu̱júu̱ʼ ga̱jma̱a̱ Jeobá. Ma̱ngaa ni̱jkha̱nú ndiʼyoo dí niʼni gawúunʼ anu̱u̱ rí ikhaa niʼni. Nixtáa xawii maʼniminaʼ mu anu̱u̱ maʼndoo kaʼyoo mbu̱júu̱ʼ, ma̱ngaa rí asndu muni̱i̱ xóo mbáa bi̱ nañajunʼ gajmíi̱n (Luc. 15:19). Xkri̱da rígi̱ raʼkháa i̱ndó nijuiʼthá mu magáwíinʼ a̱jkiu̱lú. Naʼsngáa tikhu ikha rí mambáñún bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ índo̱ kúwá ruyáá á mu mbáa bi̱ nikudaminaʼ aʼkhá gajkhun natanga̱a̱ a̱jkiu̱u̱n.

16. Ndíjkha rí naʼni mingíjyúuʼ mbuyáá bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ á mu mbáa xa̱bu̱ gajkhun natanga̱a̱ a̱jkiu̱u̱n rá.

16 Naʼni gakhi̱i̱ mbuyáá bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ á mu mbáa bi̱ nikudaminaʼ aʼkhá gajkhun natanga̱a̱ a̱jkiu̱u̱n. Numuu dí ikhiin xándoo mbuyáá dí gíwanʼ náa a̱jkiu̱u̱n, ikha jngóo ikhiin ndayóoʼ mbuyáá á mu ndxájulú niriʼkuminaʼ mbájkhu ga̱jma̱a̱ rí xúgi̱ nditháan tsénigu̱u̱ʼ dí niʼni. Nguáná ma̱ndoo maʼni rí mbáa xa̱bu̱ nakudaminaʼ mbá aʼkhá rí xkawiʼ wéñuʼ, dí asndu bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ tsénimbu̱u̱n rí gajkhun nitanga̱a̱ a̱jkiu̱u̱n.

17. a) Xú káʼnii xkri̱da nasngájma dí mbáa bi̱ nikudaminaʼ aʼkhá na̱nguá etanga̱a̱ gajkhun a̱jkiu̱u̱n maski ajndu naʼthí dí nagawúunʼ wéñuuʼ rá. b) Ndiéjunʼ gíʼmaa maʼni mbáa xa̱bu̱ bi̱ gajkhun natanga̱a̱ a̱jkiu̱u̱n rá. (2 Corintios 7:11.)

17 Guʼyáá mbá xkri̱da. Mbáa ndxájulú nabóoʼ ga̱jma̱a̱ mbáa bi̱ raʼkháa a̱ʼgiu̱u̱ mbayuuʼ tsiguʼ. Mú ikhaa nditháan tséyáʼ rí mixtambáyíí ga̱jma̱a̱ na̱nguá eʼthúu̱n a̱ʼgiu̱u̱, ni má bi̱ nambájxu̱u̱ gajmíi̱n ni má a̱ngiu̱lú bi̱ kuya̱ edxu̱u̱. Mú mbá mbiʼi bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ nidxawíín dí ikhaa niʼni. Índo̱ nutháán dí niguánú ndiyáá dí ikhaa nikudaminaʼ aʼkhá, ikhaa naʼthí dí gajkhun má nindxu̱u̱ ma̱ngaa asndu nakujmaa dí ra̱ʼkhá tháán gawúunʼ rí niʼni. Lá nasngájma rúʼko̱ dí gajkhun natanga̱a̱ a̱jkiu̱u̱n xáʼ. Na̱nguá. A̱ngiu̱lú bi̱ kuya̱ edxu̱u̱, rígá dí ndayóoʼ mbuyáá itháan. Xa̱bu̱ bugi̱ tákudaminaʼ aʼkhá káaʼ mbá miʼtsú, mbaʼa nuthu niʼni mbayuuʼ tsiguʼ. Ma̱ngaa raʼkháa ikhaa niʼthí dí niʼni, i̱mba̱a̱ tsáa ndiʼyoo ga̱jma̱a̱ niʼthúún bi̱ kuya̱ edxu̱u̱. Ikha jngóo, ikhiin ndayóoʼ mbuyáá gajkhun náa nasngájma xa̱bu̱ bi̱ nikudaminaʼ aʼkhá dí niriʼkhuu xóo endxa̱ʼwáminaʼ, xóo eku̱mu̱u̱ ga̱jma̱a̱ xóo eʼni (atraxnuu 2 Corintios 7:11). * Mbáa ndayóoʼ mbayuuʼ mbiʼi mariʼkuminaʼ mu masngájma dí gajkhun natanga̱a̱ a̱jkiu̱u̱n. Ikha jngóo, mbáa mbaʼyóoʼ maguma expulsar náa congregación (1 Cor. 5:11-13; 6:9, 10).

18. Xú káʼnii esngájma mbáa bi̱ nigumaa expulsar dí gajkhun natanga̱a̱ a̱jkiu̱u̱n rá.

18 Xú káʼnii esngájma mbáa bi̱ nigumaa expulsar dí gajkhun natanga̱a̱ a̱jkiu̱u̱n rá. Gíʼmaa maʼga̱ reunión xúgíʼ xmáná ma̱ngaa maʼni xó má nitháán bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ dí maʼtájkáan má xúʼko̱ ga̱jma̱a̱ rí maʼnigajmaa Biblia. Ma̱ngaa gíʼmaa maʼni tsiakimínáʼ maniñuuʼ raʼyoo dí maʼga̱ kayáa makudaminaʼ aʼkhá mbu̱júu̱. Á mu naʼniminaʼ mambajxúu mbu̱júu̱ ga̱jma̱a̱ Jeobá, ma̱ndoo mbaʼyoo gajkhun dí ikhaa maʼni mba̱a̱ a̱jkiu̱u̱n kaʼyoo ga̱jma̱a̱ rí bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ mumbayíí mata̱nga̱a̱ náa congregación. Gajkhun má, bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ nduyáá dí mixtiʼkhu xóo eʼni mámbáa xa̱bu̱, ikha jngóo nduyáá tsumáá mámbá dí narígá ga̱jma̱a̱ nunimíjna̱ rí xúni̱ mbaʼ muníí.

19. Ndiéjunʼ gíʼmaa maʼni mbáa bi̱ nikudaminaʼ aʼkhá dí gajkhun natanga̱a̱ a̱jkiu̱u̱n rá. (Ezequiel 33:14-16.)

19 Xó má ndiʼyáá, bi̱ nikudaminaʼ aʼkhá raʼkháa i̱ndó ndayóoʼ maʼthíí dí nagáwi̱i̱nʼ a̱jkiu̱u̱n dí niʼni, ma̱ngaa ndayóoʼ mariʼkhu̱u̱ xóo endxa̱ʼwáminaʼ, xóo ku̱mu̱u̱ ga̱jma̱a̱ masngájma xóo naʼni dí gajkhun nagáwi̱i̱nʼ a̱jkiu̱u̱n. Gíʼmaa maniñuuʼ raʼni dí raʼkhí ga̱jma̱a̱ mata̱nga̱a̱ maʼnimbánuu ikha ndrígóo Jeobá (atraxnuu Ezequiel 33:14-16). * Ikhaa ndaʼyoo rí itháan gíʼdoo numuu rí mata̱nga̱a̱ mambáxu̱u̱ ga̱jma̱a̱ Jeobá.

GUMBAʼÑÚÚN BI̱ NIXUDAMI̱JNÁ AʼKHÁ MATA̱NGA̱A̱ A̱JKIU̱ÚN

20, 21. Xóo gándoo mumbáyíí mbáa bi̱ nikudaminaʼ aʼkhá mata̱nga̱a̱ a̱jkiu̱u̱n rá.

20 Jesús niʼthí mbá rí gíʼdoo numuu maʼni, índo̱ niʼthí “Ni̱ʼkhá gáñiinʼ xa̱bu̱ aʼkhá mu mata̱nga̱a̱ a̱jkiu̱ún” (Luc. 5:32). Rúʼko̱ ma̱ngaa gíʼmaa maʼndulú muʼni mangáanʼ. Ikha jngóo, ndiéjunʼ gíʼmaa muʼni á mu nduʼyáá dí mbáa bi̱ nambájxulu gajmiúlú nikudaminaʼ mbá aʼkhá rá.

21 Á mu nuʼnimi̱jna̱ muruguáá aʼkhúun, i̱ndó nuʼni̱ gachíi itháan bi̱ nambájxulúʼ gajmiúlú. Nda̱a̱ dí gájmaaʼ mu̱ʼni̱ xúʼko̱ numuu rí Jeobá ndaʼyoo xúgíʼ (Prov. 5:21, 22; 28:13). Ma̱ndoo mumbáyíí bi̱ nambájxulúʼ gajmiúlú dí a̱ngiu̱lú bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ nandún mumbayíí. Á mu tsíyoo gáʼthi, gíʼmaa muʼthúúnlu ikháanʼ. Xúʼko̱ gusngajmá dí gajkhun nandulú mumbáyíí. Numuu rí migamíi maniñuuʼ rambájxu̱u̱ ga̱jma̱a̱ Jeobá.

22. Ndiéjunʼ gúʼyáá náa i̱mba̱ artículo rá.

22 Rígáa á mu mbáa nikudaminaʼ má xúʼko̱ mbá aʼkhá mbayuuʼ tsiguʼ ga̱jma̱a̱ a̱ngiu̱lú bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ nuthi rí magumaa expulsar xá. Lá rúʼko̱ eyoo gáʼthí dí tagáwi̱i̱nʼ a̱jkiu̱ún kuyáá xáʼ. Náa i̱mba̱ artículo mbuʼyáá xú káʼnii Jeobá naxprígúnʼ ga̱jma̱a̱ májánʼ bi̱ nixudami̱jna̱ aʼkhá ma̱ngaa mbuʼyáá xóo gándoo guʼyaridáá.

AJMÚÚ 103 Bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ ni̱ndxu̱ún bi̱ Dios nimínáanʼlu

^ párr. 5 Raʼkháa i̱ndó ndayóoʼ muʼthá dí nagáwi̱i̱nʼ a̱jkiu̱lú ga̱jma̱a̱ numuu mbá aʼkhá dí ni̱ʼni̱ mu musngajmá dí gajkhun natanga̱a̱ a̱jkiu̱lú. Mu mambáyulú makru̱ʼu̱lú ndiéjunʼ phú eyoo gáʼthúu̱n dí mata̱nga̱a̱ a̱jkiu̱lú, náa artículo rígi̱ mbuʼyáá xkri̱da ndrígóo rey Acab ga̱jma̱a̱ rey Manasés ma̱ngaa ndrígóo dxámá bi̱ nitanga̱a̱ bi̱ Jesús niʼthí ga̱jma̱a̱ numuu náa xkri̱da dí nigíʼ. Ma̱ngaa mbuʼyáá ndiéjunʼ gáʼyóoʼ mbuyáá bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ á mu mbáa ndxájulú bi̱ nikudaminaʼ aʼkhá gajkhun natanga̱a̱ a̱jkiu̱u̱n.

^ párr. 11 2 Crónicas 33:15, 16: “Ikhú niguwíin dios bi̱ ragájkhun ga̱jma̱a̱ xándú náa goʼwóo Jeobá, xúʼko̱ má niʼni ma̱ngaa ga̱jma̱a̱ xúgíʼ náa nakarámáʼ tsigijñaʼ dí niʼni náa kúbá dí rígá náa goʼwóo Jeobá ga̱jma̱a̱ náa Jerusalén, niʼtáñajunʼ dí muxidíí xúgíʼ náa rexo̱o̱ xuajen. Ma̱ngaa, niʼni mújúunʼ mbá náa nakarámáʼ tsigijñaʼ ndrígóo Jeobá náa nixnáxi̱ má xúʼko̱ tsigijñaʼ dí makuwá tsímáá ga̱jma̱a̱ tsigijñaʼ dí naxnáa núma̱aʼ, ga̱jma̱a̱ niʼthún xa̱bu̱ bi̱ kúwá náa Judá dí muni ñajuunʼ Jeobá bi̱ nindxu̱u̱ Dios ndrígóo Israel.”

^ párr. 17 2 Corintios 7:11: “¡Gu̱ya̱a̱la xóo niʼni makuwa̱a̱nʼ gíná rí nanigu̱u̱ʼ Dios! Niʼni rí ikháanʼ muni kaʼwi̱i̱ mbiʼyuu, rí makiʼnáanʼ kuya̱a̱ dí ra̱májánʼ dí ni̱ni̱la, rí mamiñála kuya̱a̱ Dios, dí maʼndala muriʼkumijnáa, ninimíjnala muni̱ ga̱jma̱a̱ ni̱ni̱ jmbi̱i̱ dí nikiéʼkala. Náa xúgíʼ rígi̱, ikháanʼ nisngajmá dí nindxa̱la kaʼwáanʼ.”

^ párr. 19 Ezequiel 33:14-16: “Ga̱jma̱a̱ índo̱ ikhúúnʼ gáthu̱u̱n bi̱ ra̱májaanʼ: ‹Gajkhun rí makhañáaʼ›, ga̱jma̱a̱ á mu ikhaa naʼnitsíngumínaʼ náa aʼkhá ma̱ngaa á mu naʼni dí májánʼ ga̱jma̱a̱ rí jmbu. Ga̱jma̱a̱ á mu nartánga̱a̱ xtiin dí ni̱jkha̱ kayóo, ma̱ngaa á mu naʼni númaa rí niʼni kúwaʼ, ga̱jma̱a̱ nánguá eʼni nimbá dí raʼkhí, maxtáa má xúʼko̱. Xákhañuu. Ní xarmáʼáan a̱jkiu̱u̱n nimbá aʼkhá dí nikudaminaʼ. Mu maʼni rí májánʼ ga̱jma̱a̱ rí jmbu, ikha jngó maxtáa má xúʼko̱.”

^ párr. 63 NAʼTHÍ NUMUU XTIʼKHU: Rey Acab nakiʼnáa wéñuuʼ índo̱ naʼtáñajúúnʼ bi̱ nuñewa̱a̱n rí muxuda̱a̱ʼ náa guʼwá e̱jua̱nʼ profeta Micaya.

^ párr. 65 NAʼTHÍ NUMUU XTIʼKHU: Rey Manasés naʼthúún bi̱ numbayíí dí muni gámbíin xándú bi̱ ikhaa nikudíin náa templo.

^ párr. 67 NAʼTHÍ NUMUU XTIʼKHU: Nda̱wa̱á dí asndu néʼngo̱o̱ ni̱ʼkha̱a̱ mitsínguánʼ wéñuuʼ, dxámá bi̱ nitanga̱a̱ naʼni̱i̱ a̱jkiu̱u̱n índo̱ ndaʼyoo goʼwóo.